كۈندىلىك تۇرمۇشتا، بىر قىسىم يېمەكلىك بىلەن داۋالىغاندا بەدەننى ساغلاملاشتۇرۇش رولىنى ئوينايدۇ، شۇنداقلا دائىم كۆرۈلىدىغان« كىچىك ئىللەت» لەرنىڭ ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ.
جۇڭگو تېبابەت دورىلىرى كىلاسسىك كىتابلىرىدا نەچچە مىڭ يىللاردىن بۇيان داۋاملىشىپ كېلىۋاتقان نۇرغۇن كىلاسسىك رېتسېپلار بولۇپ، كۈندىلىك كۈتۈنۈشتىكى يېمەكلىك بىلەن داۋالاشقا ئىنتايىن باب كېلىدۇ. قەدىمدىن تارتىپ سانسىزلىغان« مەستانىلەر» نىڭ دەلىللىشى ئارقىلىق ئىنتايىن پايدىلىق ئىكەنلىكى ئىسپاتلاندى، بۈگۈن تەھرىر كۆپچىلىككە بىر نەچچىنى تونۇشتۇرىدۇ:
01
يەلنى،سوغۇقنى ھەيدەش، زۇكامنىڭ ئالدىنى ئېلىش
بىر قاچا« ئەۋلىيا ئۇمىچى» ئىچىش
چىڭ سۇلالىسى دەۋرىدىكى« شيەنخۇڭ سىرى» دە خاتىرىلىنىشىچە، « نومى گۈرۈچى يېرىم بىرىككەن، زەنجىۋىل بەش چوڭ پارچە، سۇ ئىككى چىنە ئۇنىڭدىن باشقا باش پىيازنى سېلىپ گۈرۈچ ئېزىلىپ كەتكۈچە قاينىتىپ، ئاچچىقسۇ قۇيۇپ يېرىم سائەت قاينىتىلغان بۇ ئۇماچ« ئەۋلىيالار ئۇمىچى» بولۇپ، شامال تەگكەندەك ھېس قىلسا، بىر پىيالە ئىچىۋالسا، ئىسسىق بەدەن مۇزلاپ، ئاسان زۇكام بولمايدۇ.
بۇنىڭ ئىچىدە نومى گۈرۈچى ئاشقازاننى قۇۋۋەتلەپ، مىجەزنى تەڭشەپ، بەدەننى قۇۋۋەتلەيدۇ؛ سۇڭپىياز ۋە زەنجىۋىلنىڭ تەبىئىتى مۆتىدىل، تەمى ئاچچىق؛ چېن سىركە كىسلاتاسىنىڭ قوبۇل قىلىش خۇسۇسىيىتى بولۇپ، تارقاق ھالەتتە قوبۇل قىلىپ، ناچار ئىللەتلەرنى تارقىتىپ، نورمال كەيپىياتنى زەخىملەندۈرمەيدۇ، ئاچچىقسۇمۇ مەلۇم دەرىجىدە مىكروب ئۆلتۈرۈش رولىغا ئىگە.
كونكرېت تەييارلاش ئۇسۇلى: نومى گۈرۈچىدىن 100 ~ 150 گىرام، غولپىياز بېشى (غولپىيازغىچە بولغان قىسمى) دىن 7 ~ 8 تال، زەنجىۋىلدىن 5 تال، مۇۋاپىق مىقداردا ئاچچىقسۇ تەييارلىنىدۇ. يېپىشقاق گۈرۈچ ۋە زەنجىۋىلنى پاكىز يۇيۇپ، قازانغا مۇۋاپىق مىقداردا قايناق سۇ قۇيۇپ، قازان قاينىغاندا سېلىپ، 20 ~ 30 مىنۇت قاينىتىپ، ئاندىن غولپىياز ئېقى سېلىپ، گۈرۈچ پىشقۇچە قاينىتىپ، ئاندىن 10 ~ 15 مىللىلىتىرغىچە ئاچچىقسۇ قۇيۇپ، ئارىلاشتۇرۇپ تەمىنى تەڭشەپ، قىزىقىدا ئىستېمال قىلىش كېرەك.
02
يۇتقۇنچاققا مەنپەئەت قىلىپ ئىسسىقنى ھەيدەيدۇ، يۆتەلنى پەسەيتىدۇ
بىر ئىستاكان ئۈجمە جۇخار گۈلى ئىچىملىكى ئىچىش
ساڭ جۈييىن چىڭ سۇلالىسى دەۋرىدىكى تېۋىپ ۋۇ جۈتۇڭنىڭ« ۋابا كېسىلى ھەققىدە مۇلاھىزە» دېگەن ئەسىرىدىكى مەشھۇر ئەسەر بولۇپ، يۆتەل، بەدەن قىزىتىش قاتارلىق كېسەللىكلەرنى پەسەيتىدىغان ئېسىل مەھسۇلات. ئۈجمە يوپۇرمىقى، جۇخار گۈلى، قوڭغۇراقگۈل، قارىدان، ئۆرۈك مېغىزى، چۈچۈكبۇيا، يالپۇز قاتارلىقلاردىن تەركىب تاپقان بولۇپ، ئۆپكىنى تازىلاپ، يۆتەلنى توختىتىدۇ، يەلنى ھەيدەپ، ئىسسىقنى ياندۇرىدۇ.
كۈز پەسلىدە ئۆپكە قۇرغاقلىقى ئوت ئېلىپ، گال ئاغرىش، قۇرغاقلىشىپ يۆتىلىش قاتارلىقلارنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ، بىر ئىستاكان ئۈجمە، جۈخارگۈل ئىچىملىكىنى ئىچىپ، پەقەت ئۈجمە يوپۇرمىقى، جۇخار گۈلى ۋە چۈچۈكبۇيا بولسىلا، ئۆپكىنى تازىلاپ، ئىسسىقنى ياندۇرۇپ، يۆتەلنى توختىتىدۇ.
ئاددىي ئۇسۇلى: ئۈچ تالدىن بەش تالغىچە جۇخار گۈلى، بىر ئۇچۇم قۇرۇق ئۈجمە يوپۇرمىقى، بەش گىرام چۈچۈكبۇيانى قايناق سۇدا دەملەپ ئىچىش. يۇتقۇنچاق بىئارام بولۇش قاتارلىق ساغلاملىق مەسىلىلىرىنى پەسەيتكىلى بولىدۇ.
03
ئاشقازاننى قۇۋۋەتلەپ تالنى ساغلاملاشتۇرىدۇ، ھەزىم قىلىشقا ياردەم بېرىدۇ
سەككىز خىل تەملىك «تورت»
رىۋايەت قىلىنىشىچە، سىشى ئەينى يىللىرى مايلىق، مايلىق يېمەكلىكلەرگە خۇمار بولۇپ قېلىپ، قورساق كۆپۈش، كۆڭلى ئېلىشىش، قۇسۇش، ئىچى سۈرۈش ئالامەتلىرى كۆرۈلگەن، تېۋىپ ئۇنىڭ كېسىلىنى تال، ئاشقازىنى ئاجىزلىقتىن كېلىپ چىققان دەپ قاراپ، ئۇنىڭغا سەككىز خىل تەم ھەم يېمەكلىك، ھەم دورا ماتېرىيالىدىن تەركىب تاپقان رېتسېپنى ئېچىپ بەرگەن، بىر نەچچە كۈن يېگەندىن كېيىن، ئۇنىڭ كېسەللىك ئالامىتى پۈتۈنلەي يوقالغان. مانا بۇ چىڭ سۇلالىسى دەۋرىدىكى ھەممە ئادەم بىلىدىغان« سەككىز خىل تورت» ئىدى.
سەككىز قىممەتلىك تورت ئىچىدە، پىچەكگۈل، نېلۇپەر ئۇرۇقى گۆشى، تەسۋىقوناق، پالما مەرىزى قاتارلىقلارنىڭ ھەممىسى مۆتىدىل ۋە ئاستا ئۆسىدىغان جۇڭگو تېبابىتى دورا ماتېرىياللىرى بولۇپ، تال ۋە ئاشقازاننىڭ قۇۋۋىتىنى تولۇقلاپ، ھەزىم قىلىش ئىقتىدارى ناچار بولۇپ، ئىچى سۈرۈشنى كەلتۈرۈپ چىقارغان كىشىلەرنىڭ ئىستېمال قىلىشىغا ئىنتايىن ماس كېلىدۇ. تال ئاجىزلاپ كەتكەن ياكى ھەزىم قىلىش ئۈنۈمى تۆۋەنلەپ كەتكەنلەر دائىم ئىستېمال قىلسا بولىدۇ.
كونكرېت ئۇسۇلى: تەسۋىقوناق، سۇ لەيلىسى، ياپىلاق پۇرچاق، نىلۇپەر ئۇرۇقى، پىچەكگۈلنىڭ ھەربىرىدىن 90 گىرام، قانتېپەر، پالما مەرىزىنىڭ ھەربىرىدىن 60 گىرام، بايناق 30 گىرام، ئاق شېكەر 240 گىرام ئېلىپ، مۇۋاپىق مىقداردا يۇمىلاق گۈرۈچ پاراشوكى بىلەن ئارىلاشتۇرۇپ، سۇ قۇيۇپ ۋە تەكشى ئارىلاشتۇرۇپ، دۈملەپ پىشۇرۇپ، كۈندىلىك تۇرمۇشتا ئۇششاق-چۈششەك يېمەكلىك ئورنىدا يېيىشكە بولىدۇ.
04
قۇۋۋەت ۋە قان تولۇقلاش، ھەيىزنى تەڭشەش
«تۆت خىل ماددا شورپىسى» نى ئىشلەتسە بولىدۇ
«تۆت ماددا شورپىسى» ئەڭ بۇرۇن تاڭ سۇلالىسى دەۋرىدىكى لىن داۋرېن يازغان« ئەۋلىيا جاراھەتنىڭ داۋالىنىشىنى داۋاملاشتۇرۇش مەخپىي رىتسىپى» دا خاتىرىلەنگەن بولۇپ، نۆۋەتتە بىر قەدەر كەڭ قوللىنىلىۋاتقان رېتسېپ بولۇپ، « ئاسايىشلىق ئەلگە نەپ يەتكۈزۈش دورىسى» دىكى خاتىرىدىن ئېلىنغان.
تۆت خىل ماددا شورپىسى جۇڭگو تېبابىتىدىكى قان تولۇقلاشتىكى كىلاسسىك دورا بولۇپ، كىرەش، كاشىم، ئاق چۇغلۇق، پىشقان يەردىن ئىبارەت تۆت خىل تەملىك دورىدىن تەركىب تاپقان. قان تولۇقلاپ ھەيىزنى تەڭشەش ئۈنۈمى بار بولۇپ، ئاياللارنىڭ ھەيىز ئاغرىتىپ كېلىشنى تەڭشەيدۇ ھەم ئالدىنى ئالىدۇ.
كۈندىلىك تۇرمۇشتا، بەزى ئاياللارنىڭ رەڭگىرويى ياخشى ئەمەس، چىرايى تاتىرىپ، ماغدۇرسىزلىنىپ، تۆت خىل ماددا بىلەن ئۆزىنى تەڭشەپ، رەڭگىرويىنى ياخشىلايدۇ.
05
مۇئەننەسلىكنى قۇۋۋەتلەپ سۇيۇقلۇق ھاسىل قىلىش، قۇۋۋەت تولۇقلاش
ئازراق خام تومۇر ئىچىملىكى ئىچىش
« خام تومۇر ئىچىملىكى» نى جىن، يۈەن سۇلالىلىرى دەۋرىدە داڭلىق تېۋىپ لى دۇڭيۈەن ئىجاد قىلغان بولۇپ، ئاساسلىقى ئۈچ خىل تەملىك دورىدىن تەركىب تاپقان: ئادەمگىياھى 10 گرام، مەيدۇڭ 15 گرام، شىزاندىرا 10 گرام.
ھاۋا ئىسسىق ۋاقىتتا، كۆپ مىقداردا تەر چىقىش ئادەم بەدىنىنىڭ ماغدۇرسىزلىنىشى، مەنپىيلىكنىڭ زەئىپلىشىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ، بۇ چاغدا دەل قان تومۇر ئارقىلىق قۇۋۋەت تولۇقلاپ، مەنپىيلىكنى تولۇقلىغىلى بولىدۇ. بولۇپمۇ دائىم تۈنەيدىغان ھەم دائىم ھەرىكەت قىلمايدىغان ياشلاردىمۇ ئاسانلا ماغدۇرسىزلىنىش، مەنپىيلىك زەئىپلىشىش كۆرۈلىدۇ.
