سۆيۈملۈك رەقىبىم
خاسىيەتگۈل سىيىت چوغلۇق
26- قىسىم
- سورىما دەپ بۇرۇنلا ئىيتقانغۇ ساڭا ، سورىمىغىنە بولدى ، - پەيزىگۈل جاۋاپ بەرمەي ھوجرىدىن چىقىپ كىتىشنىڭ قازىنىنى ئىسىۋىدىمۇ نوچىگۈل ئۇنى ماڭغىلى قويماي چىڭڭىدە ئىسىلىۋالدى .
- خەقنى بىرەر قېتىم دادا ، ئاپا دەپ باقمىساممۇ ئۆز ئاتا ئاناڭنى تىپىۋالدىڭ دەپ مىنى ۋاپاسىز ، ساتقىنغا چىقىرىۋەتكەنتىڭ ، سىنىڭ مەندىن بۇ ئىشنى سىر تۇتۇشۇڭنى نىمە دىسەم بولىدۇ دىگىنە ؟ بىر بىرىمىزدىن سىر يۇشۇرۇشمايمىز دەپ ۋەدە بېرىشكىنىمىزنى ئۇنتۇپ قالمىغانسەن ؟ مەنمۇ ئايزىمخاننىڭ قىزىنى ئىزدەپ كەلگىنىنى بىرىنچى بولۇپ ساڭا دىمىدىممۇ ؟ بۈگۈن دەپ بەرسەڭ گۆھەرخان ساڭا خۇشامەت قىلىپ ئىلىپ بەرگەن ھىلىقى ئۈزۈك بىلەن كىيىمنى قۇبۇل قىلىمەن ، ئوخشاش كىيىمىز . ناۋادا يەنە قىزغانچۇقلۇق قىلىدىغان بولساڭ سەن بىلەن ھەم سىنىڭ ھىچقانداق ئىشىڭ بىلەنمۇ كارىم يوق ، سەنمۇ ھەم بۇندىن كىيىن مەندىن ھىچنىمە كۈتمە ، - نوچىگۈلنىڭ بۇ گىپى پەيزىگۈلنى ئويغا سېلىپ ئىككىلەندۈرۈپ قويدى . كۆڭلىدىكىنى دىگەندە ئۇنىڭ نوچىگۈلدىن قەتئىي يىراقلاشقۇسى يوق . گۆھەرخاننىڭ سەتچىلىكىنى يالغۇز ئۆزىلا بىلىپ نوچىگۈلدىن سىر تۇتۇپ يۈرسە بۇ ئىشنى ساز قىلىشىپ بېرىدىغانغا ئادەم يوق تازا دىگەندەك پۇخادىن چىقالمايۋاتقانىدى .
- يات ئادەم بولمىغاندىكىن دەۋىتەيمۇيا ؟ ئىككىمىز بىرلەشسەك تىخىمۇ قىزىغۇدەك ، كۆڭۈللۈك بولمامدۇ ؟ - چىقىپ كىتىش ئۈچۈن ئىشىك تەرەپكە تۇلۇق يۈزلىنىپ بولغان پەيزىگۈل شاققىدە كەينىگە ئۆرۈلۈپ نوچىگۈلنىڭ ئالدىغا كىلىپ ئۇنىڭغا ھومايدى .
- ئەمىسە بۇ ئىشنى پەقەت ئۆزۈڭلا بىلىسەن ، پەخىردىنكامغىمۇ ھەتتا مومامغىمۇ ئىيتمايسەن ، قانداق ؟ - تىخىمۇ قىزىقسىنغان نوچىگۈل ئالدىراش بىشىنى لىڭشىتىپ ماقۇللۇق بەرگەچ ئۇنى سۆرەشتۈرۈپ سافاغا ئەكىلىپ ئولتۇرغۇزدى ئاندىن ئۆزىمۇ ئۇنىڭ يىنىغا چۆكۈپ ئاغزىغا تەلمۈردى . لىكىن پەيزىگۈل يەنىلا ئازراق ئىككىلىنىۋاتقاندەك يالغان ھىجىيىپ ئولتۇراتتى .
- نىمانداق قىلىسەنوي ؟ گەپكە گەپ ئۇدۇل كەلسە دادىسىدىنمۇ يانمايدىغان پەيزىگۈل سەن شۇمۇيا ؟ قوۋۇرغامنى ئىگىپ نىزىقاپ ئولتۇرۇشىنى بۇنىڭ …
- مەنغۇ بۇرۇنقى پەيزىگۈل شۇ ، لىكىن بۇ ئىشنى قالايمىقان يىيىۋەتسەم بىشىمغا پىت تېرىۋالارمەنمىكىن دەپ قورقىمەن ئەمەسمۇ ؟ …
- ۋاي ، ۋاي ، ۋاي ! قاچاندىن بېرى گەپنى بۇنداق چاينايدىغان بولىۋالدىڭ سەن ؟ ماڭا ئىشەنمەيۋاتامسەنيا ؟ ئەمىسە دەرھال چىقىپ كىتە ماڭ ھوجرامدىن ، - نوچىگۈل پەيلىنى بۇزۇپ ئىككى بىلىكىنى چىڭ گىرەلەشتۈرۈپ تەتۈر قاراپ ئولتۇرىۋالغاندىلا ئاندىن پەيزىگۈل ئۇنىڭ ئالدى تەرىپىگە ئۆتۈپ :
- خاپا بولمىساڭچۇ ، دەپ بېرەي دىدىمغۇ ، لىكىن سەنمۇ گىپىڭدە تۇرۇپ قاتتىق سىر ساقلا بۇلامدۇ ، ئەسلى بىراۋ بىلسە بولمايدىغان ئىشتى بۇ ، بولۇپمۇ بىز ئىككىمىز ، - دەپ نوچىگۈلدىن قاتتىق ۋەدە ئىلىۋالغاندىن كىيىن ناھايىتى بوش ئاۋازدا ھىلىقى روزىلەم ھىكايىسىنى سۆزلەپ بەردى . ئاڭلىغانسېرى نوچىگۈلنىڭ ئېغىزلىرى بىرە ئىككى تال چىۋىن كىرىپ سەيلە قىلىپ چىقىپ كەتسىمۇ تۇيمىغۇدەك دەرىجىدە ئىچىلىپ كىتىۋاتاتتى .
- مەن بىلىدىغاننىڭ ھەممىنى ئاڭلاپمۇ بولدۇڭ ، قانداق ؟ سەن بىلەن بىزدەك كىلىن بولغۇچىلار بىلىدىغان ئىشلار ئەمەس بۇ شۇنداقمۇ ؟ قىيناتىمىزغا ياكى ئەرلىرىمىزگە دەيلى دىسەك بۇ ئۆيدە چوڭ جىدەل چىقىدۇ ، قىيناتىمىزنىڭ غورورى كۈچلۈكرەك بولۇپ قالسا ھەتتا ئۆلۈم ۋەقەسى كىلىپ چىقىشىمۇ مۇمكىن . ھىچكىمگە دىمەي يۈرىۋېرەيلى دىسەك گۆھەرخاننى قوغدىغان دەللال بولىمىز ، كىيىن باشقا سەۋەپلەر بىلەن بۇ ئىش قىيناتام ياكى ئەپىردىنلەرنىڭ قۇلىقىغا يىتىپ قالسىمۇ بەرىبىر ياخشى ئىش يوق . شۇڭا مەن ساڭا دىمىگەن بۇ گەپلەرنى ، - پەيزىگۈل گىپىنى تۈگىتىپ بۇرۇنقى ئۆزىگە ئوخشىمايدىغان بىر تەرزدە ئېغىر ئولتۇرۇپ كەتتى ، نوچىگۈلمۇ پەيزىگۈل ئىيتقان ئاجايىباتلارنى تىخى تۇلۇق ھەزىم قىلىپ بولالمىغان بۇلۇپ ئىككەيلەن شۇ تەرىقىدە قانچە ئۇزۇن ئولتۇردى ، بىر چاغدا ھوجرا ئىشىكى غاچچىدە ئىچىلىپ پەخىردىن كىرىپ كەلگەندىلا ئاندىن ھەر ئىككەيلەن ئەندىكىپ ئورۇنلىرىدىن تۇرۇشۇپ كەتتى .
- ۋوي ! ئاچا سىڭىل ئىككەيلەن مۇڭدىشىۋىتىپتىكەنسىلەردە ؟ قىزغىن پارىڭىڭلارنى ئۈزۈپ قويدۇممۇ نىمە ؟ - پەخىردىننىڭ بۇ گىپىگە پەيزىگۈل ئالدىراشلا :
- ياق ، ياقەي ئاكا ! گىپىمىز تۈگەپ بولغان ، مەن چىقاي ھە نوچىگۈل ، خوش ! - دىگىنىچە نوچىگۈلنىڭ : ھەي توختىغىنە پەيزىگۈل ، سەن تىخى ئاۋۇ … نىمىتى ؟ … ھەي … دەپ چاقىرىشلىرىغا قۇلاقمۇ سالماي چىقىپ كىتىۋەردى .
ئاخشام پەيزىگۈلنىڭ گىپى تۇلۇق تۈگىمىگەچكە نوچىگۈلنىڭ كۆزىگە كىچىچە ئۇيقۇ كەلمەي ، بىر بىرىگە زىچ مۇناسىۋەتلىك ھەم چىگىش سوئاللارغا غەرق بۇلۇپ تەستە تاڭ ئاتقۇزدى .
- ئىنسان دىگەن ئاجايىپ بىر ئىشلار ئۈستىدە سىنىلىپ قالىدىكەن دىسە ! قىينانامنىڭ نىمىسىگە نىمە كەم بۇلۇپ شۇنداق ئىشلارنى قىلىپ يۈرگەندۇ ؟ ئۆزىدىن يۇغان ئوغۇللىرىدىنمۇ ئەيمەنمىگەنمىدۇ ؟ پاختىنىڭ ئىچىدە چوغ ساقلىغىلى بولمايدىغان تۇرسا ، ناۋادا بۇ ئىشلار قىيناتامنىڭ قۇلىقىغا يىتىپ قالسا بۇ ئائىلە نىمە بۇلۇپ كىتەر ؟ پەخىردىن بىلەن ئەپىردىنگە قانچىلىك ھار كىلىپ كىتەر ؟ ئىش ئاشكارىلىنىپ كەتمەي شۇ پىتى داۋاملىشىۋەرسىغۇ پەيزىگۈل ئۆز ئىشىنى يۈرۈشتۈرۈپ ياشىۋالا ، سەتنىڭ قېپى يېرىلىپ ، پەيزىگۈلنىڭ ھەر خىل شەكىلدە قىينانىمىزدىن غەللە - پاراق ئىلىپ ئۆز كۆڭلىنى خوش قىلىپ يۈرگىنىنى ئەپىردىن بىلىپ قالسا ئەر خۇتۇن ئىككىسىنىڭ مۇناسىۋىتىگە تەسىر يەتمەسمۇ ؟ پەيزىگۈل ھەر قانچە بولسىمۇ شۇنچىۋالامۇ تەنتەكلىك قىلامدۇ دەيمەن ؟ ئۇف ! ئەمدى مەنمۇ ئۇقتۇم مانا بۇ ئىشنى ، پەخىردىنگە دەيمۇ يا بىلمەس بولۇپ يۈرەيمۇ ؟ … ھىلىقى روزىلەم دىگەن قايسى مەھەللىلىك ، زادى قانداراق كىشى بولغىيتتى ؟ پەيزىگۈلنىڭ : ئاۋازىدىن قارىغاندا ئۇ قىيناتىمىز ھەتتا قىينانىمىزدىنمۇ ياشتەك قىلىپ تۇرىدۇ ، قىينانىمىزدەك قېرى خۇتۇنغا بۇزۇلغىنىغا قارىغاندا ئۇ يەنە چۇقۇم بىر كەمبەغەل ئادەم دىگىنىغۇ ئۇنىڭ پەرىزى دەپ ئويلىدىم ، ئۇنىڭ پەرىزىمۇ ئورۇنسىز ئەمەس ، چۈنكى ھەر قانداق ئادەم قولىدا يوق نەرسىنىڭ ئىنتىزارى ئەمەسمۇ … ۋاييەي ! ئىشلارنىڭ ئاخىرى نىمە بولۇپ كىتەر ھە ؟ پەيزىگۈل بۈگۈن نەگە بېرىپ نىمە ئىشقا يۇلۇققىنىنى دەپ بېرىشكە تىخى ئۈلگۈرمىگەنتى ، پەخىردىن سەل ھايالشىپ كىرگەن بولسىغۇ ئۇ ئىشنىمۇ ئاڭلاپ باققان بولسام ، بەلكىم ما ئىشلارنىڭ پوقىنى تىزراق جىمىقتۇرىۋالغىلى بولار بولغىيتتى ؟ پەيزىگۈل ، ھەي تەنتەك پەيزىگۈل ! قىلىۋاتقان ئىشىڭ كۆڭۈل ئاغرىقى تىپىپ بەرمىسىلا بولاتتىغۇ …
ئەتىسى ناشتىدىن كىيىن پەخىردىن بىلەن ئەپىردىن ئۆز ئىشلىرىغا ، ھاشىم بىلەن قاسىممۇ تىجارەت بىلەن قاياقلارغىدۇ كىتىپ ئۆيدە نوچىگۈل ، پەيزىگۈل ، گۆھەرخان ، ئايزىمخان ، شەكىلە قاتارلىق بەش ئايال كىشىلا قالغان بۇلۇپ ، نوچىگۈل بىلەن پەيزىگۈل ئاشخانىدىكى ئىشلىرىنى تۈگىتىپ ئەمدى ھويلىغا چىقىشىغا ئاتايىن ئۇلارنى ساقلاپ تۇرغان شەكىلە لوڭڭىدە قىلىپ :
- پاراڭلاشساق بوپتىكەن ، - دەپ نوچىگۈلگە قادالدى . ئۆز كۆڭلىدە ئۇنى بۇرۇن پەخىردىنگە سوۋۇنۇپ يۈرگەنلىرى ئۈچۈن خىجىل بولۇپ نوچىگۈلگە ناماقۇل بولماقچى دەپ ئويلىۋالغان پەيزىگۈل نوچىگۈلگە ۋەكالىتەن ئالدىراشلا جاۋاپ بېرىۋەتتى .
- ھازىر ھەممىمىز ئۇرۇق تۇغقان بولۇپ قالدۇق ئەمەسمۇ ، نوچىگۈل بۇرۇنلا ئۆتكەنگە سالىۋات دەۋەتكەن ، شۇنداقمۇ يە نوچىگۈل ؟ ھە ، شۇڭا سىز ئارتۇقچە خىجىل بۇلۇپ ئۆزىڭىزنى چۈشەندۈرمىسىڭىزمۇ … - دىيىشىگە شەكىلە پەيزىگۈلگە يۇغان بىرنى ئالىيىۋەتكەندىن كىيىن ئۇنىڭ گىپىنى چۇرتلا ئۈزىۋەتتى .
- سىز ئۇنىڭ باياناتچىسىما ؟ يەنە ! ئا چاپاق كۆزىڭىزنى بىسىپ تۇرۇپ ئۇۋىلىۋىتىپ سىنچىلاپ قاراپ بىقىڭ ، مىنىڭ ما تۇرقۇمدىن سىلەرگە ناماقۇل بولىدىغاندەك تۇرامدىم ؟ بۇ قىتىم مەن بۇ يەرگە بەزىلەر بىلەن ئاچا سىڭىل بولغۇم كىلىپ ئەمەس ، دىيىشكە تىگىشلىكنى دەپ ، قايتۇرىۋىلىشقا تىگىشلىكنى بىرنى قويماي قايتۇرىۋالاي دەپ كەلدىم ، ئەتە بىز قايتىدىكەنمىز ، شۇڭا بۈگۈن چۇقۇم پاراڭلىشىشىمىز كېرەك ، - يىرتىق ئىشتاندىن بومبا ئىتىلغاندەك دىيىلگەن بۇ گەپلەر ئىككى قىزنىڭ يۈرىكىنى ئوبدانلا سىقىراتقان بۇلۇپ ، ئۇلار بىر تۇرۇپ جىيلى بولدى ، يەنە بىر تۇرۇپ جىددىيلەشتى .
- قىلىدىغاننى قىلىپ بۇلۇپ خىجىل بولماقتا يوق نىمانداق چوڭ سۆزلەيدۇ ماۋۇ ؟ كىم بۇنىڭ بىلەن ئاچا - سىڭىل بولۇشقا خۇشتاركىنا ؟ يامىنى كەلسە مومامنى دەۋالاتقاندىكى پۇلنى قايتۇرۇڭلار دەيدىغاندۇ شۇ ، قايتۇرساق قايتۇرارمىز ، تىرىكلىك جاھاندا بىر ئامالى بولۇپ قالار بىزگىمۇ … - دەپ ئويلىدى پەيزىگۈل دەماللىققا . نوچىگۈل بولسا : نىمىلا بولمىسۇن بىر قۇرساقتىن چىققان قېرىنداشقۇ بىز ؟ شۇنچىۋالا قەھرى بىلەن چالۋاقاش كىتەمدۇ دەيمەن ؟ ئۇ پۇللارنى ئاستا ئاستا قايتۇرۇپ بېرەتتۇق ئەمەسمۇ ؟ بۈگۈنلا قايتۇرۇڭلار دىسە قانداقمۇ قىلارمىز ئەمدى ؟ … دەپ ئىختىيارسىز ئۇھسىنىپ قويدى .
- پاراڭلاشساق پاراڭلاشتۇق ! كىم كىمدىن قورقاتتى ؟ مۇشۇ يەردە تۇرغان پەدىمىزدە پاراڭلىشىۋېرەمدۇق يا خالىيراق بىزنىڭ ھوجرىغا كىرەمدۇق ؟ - پەيزىگۈل قوللىرىنى ئۇيان بۇيان پۇلاڭشىتىپ سۆزلىگەچ ئالدىغا بىر قەدەم مىڭىۋىدى شەكىلە ئىككىسىنىڭ پۇت قولىنىڭ ھەركەتلىنىپ كىتىشىدىن ئەنسىرىگەن نوچىگۈل ئۇنى چىڭ تۇتىۋالدى .
- مىنىڭ سىلەرنىڭ ئۆيدە ئولتۇرۇپ سىلەر بىلەن تالاش تارتىش قىلغۇم يوق ، شۇڭا سىرتقا چىقايلى ، - شۇنداق قىلىپ ئۈچ قىز گۆھەرخان بىلەن ئايزىمخانغا : ئۈچەيلەن سىرتلارنى ئايلىنىپ كىرىمىز ! دەپ قۇيۇپ ئۆيدىن چىقىپ كىتىشتى .
شەكىلە ئالدىدىراق نوچىگۈل بىلەن پەيزىگۈل قولتۇقلىشىپ كەينىدىرەك مىڭىپ ئۈچەيلەن بازارغىمۇ كىلىشتى .
- بۇنداق نامايىشچى ئەسكەرلەردەك كوچىدا مىڭىپ يۈرۈپ كۆڭۈلدىكىدەك پاراڭلاشقىلى بولمايدۇ خىنىم ، ھىچبولمىسا بىرەر راڭپىيزىخانىغا كىرىپ بىر تەخسىدىن لەمپۇڭ يىگەچ بولسىمۇ پاراڭلىشايلى ، ھاردىم مەن ، - پەيزىگۈلنىڭ شەكىلە بىلەن پەقەت خوشى بولمىغاچقىمۇ كەينىدىن ئۈن تىنسىز مىڭىۋېرىپ زېرىكتى بولغاي ئاخىرى ئۇنى توختاتتى . شەكىلە ئەتراپقا بىر قۇر كۆز يۈگۈرتۈپ مۇۋاپىق دەپ قارىغۇدەك بىرەر جاينى ئىلغا قىلالمىدى بولغاي لەۋلىرىنى پۈرۈشتۈرۈپ دىمىقىنى قاققىنىچە :
- نەگىلا قارىسا ئوچۇقچىلىق ، مەينەتچىلىك ! بۇنداق يەردە قانداقمۇ خاتىرجەم پاراڭلاشقىلى بولىدۇ ؟ بۇ يەردە مۇنداق قەھۋەخانا ، تورتخانا ھىچبولمىسا چايخانىمۇ يوقكەنغۇ ، سەھرا دىگەنغۇ ئۇچىسىغا ساڭگۇل - سۇڭگۇل بىر نىمىلەرنى ئارتىۋىلىپ ، چوڭ كوچىدا چىرقىرىشىپ يۈرىدىغان ئىپتىدائىي ئادەملەر ياشىسا بولىدىغان جايكەن زادى … - دىيىشىگە پەيزىگۈل ئىتىلىپ كىلىپ ئۇنىڭ مۈرىسىگە يىيىلىپ تۇرغان چىچىغا چاڭگال سېلىپ بىرلا سىلكىۋىدى ئۆزى پەرەز قىلغاندەك دەلدەڭشىپ كىلىپ يىقىلىپ كەتمەي ، بىشىنى ئاقلىۋەتكەن ياڭيودەك قىلىپ تۇرغان جايىدا شۇ پىتى تۇرۇپ قالدى ، ئۇنىڭ بىشىدىكى چاچ بولسا پەيزىگۈلنىڭ قولىدا تۇراتتى .
- ئا !!! ساراڭ ياۋايى ! - شەكىلە ئاچچىق چىرقىراپ بىشىنى بىلەكلىرى بىلەن قاماللىغىنىچە زوڭزىيىپ ئولتۇرىۋالدى . پەيزىگۈل بولسا بىردە قولىدىكى چاچقا ، بىردە ئالدىدا زوڭزىيىپ ئولتۇرغان شەكىلەنىڭ تاقىر بىشىغا قاراپ بىردەم تۇرۇپ قىلىپ كەينىدىن قاقاقلاپ كۈلۈشكە باشلىدى .
- ئەستا ، ئەستا ! خەقنى چوڭ كوچىدا بۇنداق زاڭلىق قىلساق بولمايدۇ ، ئەكەلگىنە ! - نوچىگۈل پەيزىگۈلنىڭ قولىدىكى چاچنى يۇلۇپ ئىلىۋىلىپ شەكىلەگە كەيدۈرۈپ قۇيۇش ئۈچۈن يالغان چاچنىڭ ئالدى كەينىنى تاپالماي ئاۋارە ئىدى .
- كىم ئۇنى ئۇنداق سەھرا ، مۇنداق سەھرالىق دەپ چوڭچىلىق قىلسۇن دەپتۇ ، خوپ بولدى تازا ، - پەيزىگۈل كۈلكىسىنى تىخىچە توختىتالمىغان بۇلۇپ ، قارىماققا ئۇ يېرىم پۇخادىن چىقىپ بولغاندەك كۆرىنەتتى .
يالغان چاچ شەكىلەنىڭ تاقىر بىشىغا كەيدۈرۈلگەندىن كىيىن نوچىگۈل شەكىلەنى قولتۇقلاپ ، پەيزىگۈل ئۇ ئىككىسىنىڭ كەينىدىن ئەگىشىپ مىڭىپ ئۇدۇل تەرەپتىكى بىر تاماقخانىغا كىرىپ بۇلۇڭغىراق بىر ئورۇنغا بېرىپ ئورۇنلاشتى .
- قىپقىزىل ساراڭكەنسىز سىز ! قاچانلا قارىسا غالجىر ئاسلاندەك ئادەمگە ئىسىلىمەنلا دەپ يۈرگەن ، تەربىيە كۆرمىگەن !
- ئۆزىڭىز تەربىيە كۆرگەن بولسىڭىز نىمىشقا سەھرالىقنىڭ ئاش نېنىنى يەپ تۇرۇپ سەھرالىقنى بىر نىمە دەيسىز ؟ شەھەرلىك شۇنداق يۇغان ئادەم بولسا ئاش - نان يىمەي ، تاش - تۇپراق يىسۇن دىگەننى بىلدۈرۈپ قۇياي دىدىم شۇ …
- بولدى ، بولدى ! تالاشماڭلار ، ئارتۇق جىدەلنى قۇيۇپ نەق گەپنىلا دىيىشەيلى ، - گەرچە ئىككى قىزنىڭ تالاش تارتىشى بىر باشقا چىقمىغان بولسىمۇ نوچىگۈلنىڭ بۇ گىپى بىلەن ھەر ئىككەيلەن ئۆز ئارا ھۈرپىيىشتىن توختاپ ئالدىدىكى چايدىن ئوتلاشتى .
ئىنكاسىڭىزنىڭ ئۆچۈپ كەتمەسلىكى ئۈچۈن
ئىنكاسىڭىزغا بىر تال قوشۇپ قويۇڭ
نادىر ئەسەرلەر
