མི་རྗེ་བཙན་པོས་གནམ་སའི་དབང་བསྒྱུར་ཏེ།།
སྒང་བ་བོད་པའི་དབུ་འཕངས་དགུང་དུ་བསྟད།།
ས་ཡི་དཀྱིལ་འཁོར་ཞབས་ཀྱིས་བཅགས་ནས་ནི།།
ལེགས་བྱས་མཛད་བཟང་བསྐལ་བའི་རྒྱན་དུ་ཆེ།།
绝域拓荒定乾坤
执剑陶铸高原魂
威震东亚巨旌卷
英名煊赫雪域册
སྔ་རབས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གསང་བ་བརྟོལ་ཅིང་། ལོ་ཟླའི་རྒྱུན་ལ་ཉར་བའི་དྲན་པ་གསོ་བཞིན། དཔའ་སྤོབས་བློ་གདེངས་ཀྱི་ཤེས་རྟོགས་ཉེ་བར་བསྐུལ་ཏེ། རྨོངས་པའི་སྨག་རུམ་ཤེས་རབ་འོད་ཀྱིས་བསྒྱུར་བ་འདི་ནི་ཁོ་བོས་ལོ་རྒྱུས་བཀླག་པའི་ཐོག་ཏུ་སེམས་བསྐྱེད་ལྟ་བུའོ།། ནམ་རྒྱུན་ཁོམ་པའི་བར་གླགས་བཙལ་ཏེ་ངོ་སྤྲོད་རང་བཞིན་གྱི་རྩོམ་ཐུང་རེ་སྤེལ་བའང། དོན་དུ་སྔར་ནས་གོམས་འདྲིས་སུ་སོང་བའི་ཤེས་བྱ་ཁག་བརྗེད་ངས་རྐུན་པོའི་དབང་དུ་མ་སོང་བ་དང་། གོ་སྐབས་མཐུན་རྐྱེན་འཛོམས་དུས་ལོ་རྒྱུས་ལ་མོས་པ་ཅན་ཚོའི་བགོ་སྐལ་དུ་སྦྱིན་ཐུབ་པ་བྱུང་ན། དེའང་བསོད་ནམས་གསོག་པའི་ཐབས་འབའ་ཞིག་གོ །གཤམ་དུ་གོ་བདེར་བཀྲལ་ན།
རྒྱ་བོད་མཛའ་མཐུན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་གླེང་དུས། མང་མང་གི་སེམས་སུ་འཁོར་ཡོང་བ་ནི། ལོ་རིམ་བཞི་བའི་སྐད་ཡིག་སློབ་ཚན་ཏེ།<<་རྒྱ་བཟའ་ཀོང་ཇོ་བོད་དུ་ཕེབས་པ་>>ཞེས་པར་བཀོད་པའི་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོ་དེ་ཡིན་སྲིད། དེང་སང་བོད་བཙན་པོའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་སྐོར་མཚོན་པའི་གློག་བརྙན་དང་བརྙན་འཕྲིན་བརྩམས་ཆོས་རྫོགས་མཐའ་མེད་མོད། ཡིན་ནའང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བྱུང་བ་དངོས་ལ་རྒྱུས་མངའ་ཡང་དག་ཅིག་མེད་པར། བརྙན་འཕྲིན་བརྩམས་ཆོས་ལས་ལད་ཟློས་འཁྲབ་སྟོན་ཅན་གྱི་ནང་དོན་ལྟར་གོ་བ་ལངས་ཚེ། ནོར་འཁྲུལ་མང་པོ་ཞིག་འབྱུང་སྲིད་དེ། དཔེར་ན། བརྙན་འཕྲིན་གྱི་ནང་ནས་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ནི། རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའམ་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྔོན་ལ་ཧ་ལམ་སྟོང་ཆ་ལྟ་བུ་ཡིན་པའི་ཚོར་བ་སྟེར་སྲིད། འདི་ལྟ་བུའི་ནོར་འཁྲུལ་ཁག་ནི་དེང་སང་གི་གནའ་དཔྱད་བསྔོག་འདོན་ལས་ཐོན་པའི་གནའ་རྫས་དང་དཔྱད་འབྲས་སྙན་ཞུ་མང་པོས་ཡོངས་སུ་སེལ་ནུས། དཔེར་ན། ཆབ་མདོའི་ཁ་རུབ་གནའ་ཤུལ་ལས་ཐོན་པའི་རྫ་ཆས་ལ་མཚོན་ནས་བཤད་ན། ད་ལྟའི་བར་ལོ་ངོ་ལྔ་སྟོང་ལྷག་གི་ལོ་རྒྱུས་ལྡན་པ་རེད། སྐབས་དེའི་མཐོ་སྒང་གི་མེས་པོ་རྣམས་ནི་རྡོ་ཆས་གསར་མའི་དུས་སྐབས་སུ་སླེབས་འདུག་པས་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་ཞེས་པའང་རྒྱལ་རབས་རིམ་བྱུང་གི་རྒྱལ་ཐོག་གམ་དུས་ཡུན་ངེས་པ་ཅན་ཙམ་ཞིག་ལས། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྤྱི་ནི་མ་ཡིན་ནོ།།
སྲོང་བཙན་སྒམ་པོ་གླེང་ན། བཙན་པོ་འདི་ཉིད་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་མཛད་རྗེས་རླབས་ཆེན་ཅན་གྱི་མཚན་གཞིར་འཇོག་སྟེ། དུས་དེང་སང་ཡང་བོད་མི་དམངས་ཀྱི་སེམས་སུ་མཁས་མཛངས་གཉིས་ལྡན་གྱི་རྒྱལ་པོའི་མཚོན་བྱེད་ཅིག་ཡིན་པ་རེད། སྲོང་བཙན་སྒམ་པོ་ནི་ཆུང་དུས་སུ་ཡབ་གཤེགས་པ་ནས། ཕྱིས་སུ་རྒྱལ་གཞིས་རྨང་ནས་གསོས་ཏེ་ངོ་མཚར་འཕྲིན་ལས་བསྐྲུན་ཅིང་། བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་དངོས་སུ་བཙུགས། ཁོང་གི་རྣམ་ཐར་ནི། ཕྱོགས་བཞིའི་དགྲ་བཞི་ཆམ་ལ་ཕབ་པའི་དཔའ་གདེང་ཐབས་ཇུས་ནས། ཆབ་སྲིད་བཟུང་ནས་ཆོས་ཁྲིམས་བཙུགས་ཏེ་འབངས་ཀྱི་བློ་གྲོས་སྒོ་མོ་འབྱེད། བཟོ་རིག་ལག་རྩལ་བསླབས་ཏེ་ཚོང་ལ་ཧུར་གྱིས་འཇུག་པའི་མངའ་རིས་འབངས་མི་སྐྱོང་ཐབས། མཚར་སྡུག་འོད་སྟོང་འབར་བའི་མཛད་རྗེས་དེ་དག་གིས་དུས་ནམ་ཡང་རང་རེའི་བོད་མི་རིགས་ཐུན་མོང་གི་སེམས་ཀྱི་མི་རྗེ་སྐྱབས་མགོན་ཞིག་ཏུ་མཆོད་ཅིང་བཀུར། འོན་ཀྱང་བྱས་རྗེས་འདི་དག་གི་ངོས་ནས་བཤད་ན། ངས་བལྟས་ན་དེ་ནི་ཀྲུང་གོའི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་གི་ཆིན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་གོང་མ་དབྱིན་ཀྲུན་དང་འདྲ་བའི་ཆ་མང་པོ་འདུག བོད་རང་གི་ངོས་ནས་བཤད་ན། སྲོང་བཙན་སྒམ་པོ་ནི་ཀྲུང་གོའི་ལོ་རྒྱུས་ལས་ཀྲོའུ་ཀུང་དང་གོང་མ་དབྱིན་ཀྲུན་གྱི་གོ་གནས་དང་འདྲ་འདྲ་ཡིན་ལ། དེ་མིན་སྐབས་ཐོག་དེའི་ཉི་ཧོང་ལ་མཚོན་ནས་བཤད་ན། རྒྱལ་སྲས་ཧྲིན་ཏེ་ཡི་གོ་གནས་ལྟ་བུ་རེད།
“拨开历史层叠的雾霭，洞穿岁月厚重的沉淀，寻觅缺失良久的认知，添补认识板块的空缺”这是我看历史的初心。每每抽空续写这些介绍性小短文。其出发点也只不过是想巩固沉积已久的知识储备，同时如果能够通过这一契机，让更多的喜爱历史的人受益的话，如此实乃吾之幸甚！说起藏汉民族史，很多人浮现在脑海里的，应该是四年级语文课《文成公主进藏》中提到的，当时的一位吐蕃先王松赞干布。如今反应吐蕃时期的影视作品层出不穷，但是如果不加以通过正史上的正确的了解，而一味片面的通过电视上戏剧化内容来认识的话，会产生很多误区。比如通过电视给人感觉藏族历史，在松赞干布或吐蕃王朝之前好像是一片空白。这种错误的认识如今被越来越多的考古挖掘所出土的文物和传信史册所驳倒。就拿卡若遗址出土的陶器残片来说，距今五千多年的历史。当时高原先民已进入新时期时代。可见吐蕃一朝只不过是王朝迭代的一次更替，并非藏族历史之全貌啊。说到“松赞干布”，这位赞普在历史上“厥功至伟”。直到如今，他在藏民心中依然是英明帝王的象征。松赞干布，从早年丧父，到后来完成空谷拓荒的伟大事业，成为奠定一个时代的霸主。这一个人历程，以及其之剑沙场震慑四方的雄才大略，还是执政后，完备法度、开化民智、砥砺工商、锐意进取的治民策略。这些功勋卓著的辉煌永远会使其成为我们藏民族共同的“神皇”。但从这些功绩而言，我认为与中原历史上的秦皇嬴政有诸多相似之处。松赞干布对于藏民族而言，好比对于中原文明来说周公、嬴政的地位。以及同一时期的日本而言，圣德太子之地位吧。
རྒྱལ་སྲས་ཧྲིན་ཏེ་(しょうとくたいし574.2.7—621.3.2)
圣德太子（しょうとくたいし）574.2.7—
བོད་ཀྱིས་སྔོན་གྱི་དུས་ནས་བཟུང་མི་རྗེ་རྒྱལ་པོ་ལ་ལྷ་སྲས་ཏེ། ལྷ་ཡི་སྲས་པོ་ཞེས་པའི་མཚན་གསོལ་ཅིང་། རྒྱལ་པོའི་མཚན་གསོལ་ལུགས་འདི་ནི་རྒྱལ་རབས་ཐོག་མ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོའི་རིང་ནས་འགོ་ཚུགས་ལ། འདི་ནི་ཀྲུང་གོའི་ཤེས་རིག་ཁྲོད་རྒྱལ་པོ་ལ་གནམ་གྱི་སྲས་ཞེས་བརྗོད་པ་དང་ཆ་འདྲ་བ་རེད། ངས་བསམ་ན། ཤར་ཕྱོགས་མི་རིགས་ཁྲོད། རྒྱལ་པོའི་དབང་ཆ་ལྷ་ཡིས་བསྩལ་བའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ལས་བྱུང་བའི་འབོད་མིང་དེའང་མི་རིགས་འདི་གཉིས་ཁོ་ན་ཙམ་མ་ཡིན་པར་སྙམ། རྒྱལ་པོའི་དབང་ཆའི་བླ་ན་མེད་པའི་ཁྱད་ཆོས་འདི་རིགས། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སུ་མངོན་ཚུལ་སྣ་ཚོགས་པ་ཡོད་དེ། དེའི་ནང་གི་གཅིག་ནི་གྲི་གུམ་བཙན་པོའི་སྔོན་ལ་རྒྱལ་པོ་ཚེ་ལས་འདས་རྗེས་བང་སོ་འདེབས་པ་ཧ་ཅང་ཉུང་ཞིང་། སྤྱིར་བཏང་དུ་རྒྱལ་པོ་ནི་འབངས་མི་ཕལ་བ་དང་མི་འདྲ་སྟེ། ཚེ་ལས་འདས་རྗེས་རྒྱལ་པོ་གནམ་དུ་ལོག་པར་འདོད། དེ་ལྟ་བུའི་འདོད་ཚུལ་དེ་ནི་གྲི་གུམ་བཙན་པོ་ལ་དུག་ཕོག་ནས་ཚེ་ལས་འདས་རྗེས། ད་གཟོད་རྒྱལ་པོ་སྔོན་མའི་བང་སོ་དང་བང་སོ་འདེབས་ལུགས་ནས་མཇུག་རྫོགས་པ་རེད། མཚན་གསོལ་ལུགས་དེ་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གི་བཙན་པོ་འདི་ཉིད་ཁོ་ནར་གདགས་པའི་མིང་ཞིག་མིན་མོད། འོན་ཀྱང་རྒྱ་ཆེའི་བོད་རིགས་མི་དམངས་ཀྱི་སེམས་སུ་རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་མཛད་རྗེས་ནི་སུས་ཀྱང་འགྲན་ཟླ་བྲལ་བར་སེམས།
སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་མཛད་རྗེས་གླེང་སྐབས། ཆེས་མངོན་གསལ་དོད་ཤོས་དང་རླབས་ཆེ་ཤོས་ནི་དྲག་པོའི་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་བོད་ཡུལ་གཅིག་གྱུར་བྱས་པ་མ་ཟད། རིག་གནས་དང་། དཔལ་འབྱོར། ཆོས་ལུགས་དང་ལམ་ལུགས་སོགས་ཕྱོགས་གང་ཅིའི་ཐད་ནས་སྲ་བརྟན་དུ་བཏང་བ་དང་གཅིག་གྱུར་ལེགས་གྲུབ་བྱུང་བ་དེ་རེད། འདིར་བསྟན་པའི་བོད་ཡུལ་ཞེས་པ་ནི། གལ་ཏེ་དེང་སྐབས་ཀྱི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཁོ་ན་ལ་གོ་བ་བླངས་ན་ནོར་འཁྲུལ་ཆེན་པོ་ཞིག་སྟེ། དེ་ནི་མིང་སྤྱི་མཚན་པ་ཞིག་ཡིན་ལ། ཧི་མ་ལ་ཡའི་རི་རྒྱུད་ཀྱི་བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་མཐོ་སྒང་ལྟེ་བར་བྱས་ནས་ཤར་ཕྱོགས་ཀྱི་ཁམས་ཡུལ་དང་། མདོ་སྨད་ས་ཆ། དེ་བཞིན་ད་ལྟའི་རྒྱ་གར་གྱི་མར་ཡུལ་ལ་དྭགས། ད་དུང་དཔལ་ལྡན་འབྲུག་ཡུལ། འབྲས་ལྗོངས། བལ་བོ་ལ་སོགས་པའི་ཡུལ་ཁོངས་ཤིན་ཏུ་རྒྱ་ཆེ་བ་ཞིག་ལ་གོ །
ཐུ་བྷོད་གཅིག་གྱུར་ཆེན་མོའི་སྐོར་བཤད་ན། ངས་བལྟས་ན་དེའི་རྒྱབ་ལྗོངས་ཀྱི་དོན་སྙིང་དངོས་ནི། ཡར་ཀླུང་རྒྱལ་རྒྱུད་ཀྱིས་མཚོན་པའི་ཡར་ཀླུང་གཙང་པོའི་བྱང་ངོས་ཀྱི་ཞིང་ལས་ས་ཁུལ་དེ་རེད་འདོད། བལྟོས་བཅས་ཀྱིས་བཤད་ན། སྔོན་ཐོན་གྱི་འབྲུ་རིགས་གསོག་འཇོག་སོགས་ཀྱི་དགེ་མཚན་སྔོན་ཐོན་ཅན་ལ་བརྟེན་ནས་དེ་དང་བལྟོས་བཅས་ཀྱིས་བཤད་ན་ཅུང་རྗེས་ལུས་ཡིན་པའི་ཧོར་(ཐང་གུར་གྱིས་ཧུའེ་ཧོར་རྒྱུད་ཀྱི་འབྲོག་པའི་ཚོ་བ་རུ་འབོད།)དང་གདོད་མའི་ནགས་ཚལ་ཁུལ་དུ་གནས་པའི་ཁམས་སོགས་ཀྱི་ཚོ་བ་གཅིག་གྱུར་བྱས་ནས་བྱུང་བ་རེད། དེ་དང་མཉམ་དུ་གསར་དུ་ཐོན་པའི་སྲིད་དབང་གི་དབང་ཆ་སྲ་བརྟན་དུ་གཏོང་ཆེད། རྒྱལ་ས་ནི་དེ་སྔའི་སྟག་རྩེའི་ལུང་གཞུང་ས་ཁུལ་ནས་གནམ་གཤིས་བཟང་ལ། ཐོན་འབྲས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པར་མ་ཟད། འབྲོག་ལས་ཚོ་བ་དང་། ནགས་ལས་རྔོན་རྒྱག་པའི་རིག་གནས། ཞིང་ལས་དང་བཟོ་ལས་གང་འཚམ་གནས་པའི་བར་བརྒལ་ས་ཁོངས་ཏེ། སྐྱིད་ཤོད་འོ་ཐང་ཁུལ་ལམ་ད་ལྟའི་ལྷ་ས་རུ་གནས་སྤར་བ་རེད།(འདི་ལ་གནའ་བོའི་དུས་སུ་ར་ས་ཞེས་འབོད།)
དུས་སྐབས་དེར་གངས་རིའི་ལྗོངས་ལ་ཀྲུང་གོའི་ལོ་རྒྱུས་སུ་ཐུ་བྷོད་ཅེས་འབོད་ཀྱི་ཡོད་ཅིང་། དེའང་ཧྭ་ཞ་མི་རིགས་ཀྱིས་མཐོང་ཆུང་བརྙས་དམོད་བྱས་པའི་མིང་ཙམ་ཡིན་པ་སྨོས་མེད་རེད། ལོ་རྒྱུས་སྟེང་ཆེས་ཐོག་མར་ཧྥུ་ཡེ་རྒྱལ་ཁབའམ་ཡང་ན་ཧྥུ་རྒྱལ་ཁབ་ཅེས་འབྱུང་། ཆེས་སྔ་མོར་ཧན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་<<སུའེ་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དེབ་ཐེར་>>དུ་བཀོད་ཡོད། སྤྱི་ལོ་༦༠༨དང་༦༠༩ལོའི་ཕ་ཚན་ཕྱོགས་གཏོགས་ཀྱི་བློན་པོ་དྲུག་ཅེས་འབོད་པའི་ཁམས་ཡུལ་གྱི་བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་སྟོབས་ཤུགས་ཀྱིས་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་གཞུང་ལ་ངོ་ལོག་བྱས་ཏེ། སྔ་རྗེས་སུ་སུའེ་རྒྱལ་རབས་ལ་ཕོ་ཉ་མངགས་ཤིང་། སུའེ་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་གོང་མ་སུའེ་དབྱང་ཏི་དང་མཇལ་ཁ་ཞུས། ཐེངས་འདིའི་ས་གནས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་འགྱུར་ལྡོག་དེ་མགྱོགས་མྱུར་ངང་ཞི་འཇགས་སུ་བཏང་མོད། འོན་ཀྱང་དེ་ནི་གཞུང་ཕྱོགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་དུ་གསལ་བར་འཁོད་པའི་རྒྱ་བོད་མི་རིགས་གཉིས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་ཐུག་འཕྲད་ཐེངས་དང་པོ་གྱུར་བ་ནི་བསམ་བརྗོད་ཀྱི་ཡུལ་ལས་འདས་པ་ཞིག་གོ
རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་མཛད་རྗེས་གླེང་བ་ལ། ངས་ནི་ཁོང་གིས་ས་གནས་ལམ་ལུགས་དང་། དཔོན་གནས་ལམ་ལུགས། དམག་དོན་ལམ་ལུགས། དཔལ་འབྱོར་སློབ་གསོ་བཅས་ཁག་བཞིའི་སྒོ་ནས་ཅུད་ཟད་ངོ་སྤྲད་ན་ཚང་མས་རྟོགས་ཐུབ་ཀྱི་རེད་སྙམ།
ཐོག་མར་ས་གནས་ཀྱི་སྲིད་དབང་སྒྲིག་འཛུགས་ཐད། སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་ལམ་ལུགས་གསར་བ་ཞིག་གི་སྲོལ་ཕྱེ་བ་ཡིན་ཏེ། འདི་ལ་རུ་དཔོན་ལམ་ལུགས་ཞེས་འབོད་ལ། དེ་ནི་ནི་དམག་སྲིད་གཞི་གཅིག་ཏུ་འདུས་པའི་ས་ཁོངས་རང་བཞིན་གྱི་རྩ་འཛུགས་ནན་མོ་ཞིག་ཡིནཔ་དང་། དེས་ཐུ་བྷོད་ཀྱི་མངའ་ཁོངས་ཡོངས་རྫོགས་རུ་ཆེན་ལྔ་རུ་ཕྱེ་ཞིང།(རུ་ནི་ཚོ་བ་ལ་གོ) རུ་ཆེན་གཅིག་ནི་རྒྱའི་ཅུན་གཅིག་དང་ཧ་ལམ་མཚུངས་པ་རེད། རུ་ཆེན་རེ་ལ་རུ་དཔོན་རེ་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་པ་ནི་ཀྲུང་གོའི་ཧན་རྒྱལ་རབས་སྐབས་ཀྱི་ཐའེ་ཧྲུའུ་ཞེས་པ་དང་མཚུངས། རུ་ཆེན་གྱི་འོག་ཏུ་སྟོང་སྡེ་ཞེས་པ་དུད་ཚང་སྟོང་གིས་གྲུབ་པའི་རུ་སྡེ་ཡོད་ལ། རྒྱའི་དུད་ཚང་སྟོང་གི་རྫོང་དང་འདྲ་བ་ཡིན། དེ་རུ་ཞང་ཞུང་གཏོགས་པའི་སྟོང་སྡེ་༦༡སྟེ། དུད་ཚང་སྟོང་གི་རྫོང་༦༡དང་འདྲ། སྟོང་སྡེ་རེ་རེ་ལ་སྟོང་དཔོན་རེ་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ཡོད་པ་སྟེ། དུད་ཚང་སྟོང་གི་འགོ་དཔོན་ནི་ཀྲུང་གོའི་ལིན་དང་ཁྲང་ཞེས་པའི་དཔོན་གནས་དང་གཅིག་མཚུངས་ཡིན་པ་རེད། སྟོང་སྡེའི་འོག་ཏུ་ཡང་ལྔ་བརྒྱ་རེ་ཡོད་ལ། བརྒྱ་དཔོན་ནི་རྒྱའི་རྫོང་ཁྲིན་ཏེ། དཔོན་གནས་ཆེས་དམའ་རིམ་མཐའ་མཇུག་ཅན་དེ་ལྟ་བུའོ།། རུའམ་རུ་ཆེན་དང་སྟོང་སྡེ་ནི་སྲིད་འཛིན་རྩ་འཛུགས་ཡིན་ལ་དམག་དོན་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱང་ཡིན་པས། དེ་ལ་སྤུ་རྒྱལ་བཙན་པོས་གཅིག་གྱུར་གྱིས་བཀོད་འདོམས་བྱེད། དམག་སྡེའི་རུ་དཔུང་རེ་རེའང་ཐོ་འགོད་བྱས་ཏེ་དུས་རྒྱུན་དུ་རྨོན་འདེབས་དང་ཕྱུགས་ཟོག་འཚོ་སྐྱོང་བྱེད། གཡུལ་འཁྲུག་སྐབས་འོས་འགན་བཞིན་རང་ཉིད་ཀྱི་མཚོན་ཆ་དང་འབྲུ་རིགས་གྲ་སྒྲིག་བྱས་ཏེ་དམག་རྒྱག་པར་འགྲོ་དགོས།
དཔོན་རིགས་ལམ་ལུགས་ཐད་ཀྱི་བསྒྱུར་བཅོས་དེ་གཙོ་བོ་དཔོན་གནས་ལམ་ལུགས་དང་དཔོན་གནས་རིམ་པ་བཅུ་གཉིས་ཞེས་པའི་ལམ་ལུགས་དེ་གཉིས་ཀྱི་ཐོག་ནས་མངོན་གྱི་ཡོད་ལ། དཔོན་གནས་ལམ་ལུགས་ཞེས་པ་ནི་དཔོན་རིགས་ལམ་ལུགས་ཅན་དུ་གཏོང་བ་དང་འདེམས་སྒྲུག་བསྐོ་བཞག་བྱེད་པའི་ལམ་ལུགས་ཤིག་ཡིན། དུས་འདི་ནས་བཟུང་། དབང་ཆ་གཅིག་སྡུད་ཅན་གཞི་རྩའི་ཐོག་ནས་མངོན་འགྱུར་བྱུང་བ་རེད། དཔོན་གནས་ལམ་ལུགས་ནི། ཀྲུང་དབྱང་གིས་དཔོན་གནས་རིགས་བཞིར་དབྱེ་ཞིང་། གཏན་འབེབས་སྨྲ་བ་དང་། རིམ་པ་དང་མཚན་སྙན་གྱི་དཔོན་རིགས་(ཐོབ་དང་ཡིག་ཚངས་ཅན།)ཞེས་བརྗོད་ཅིང་། རིམ་པ་ཁག་གི་དཔོན་རིགས་ཀྱིས་སྐྱོན་བརྗོད་བྱས་ན་རིམ་བརྒལ་ཐུགས་འཛོལ་བྱེད་མི་ཆོག་པའི་གཏན་འབེབས་གསལ་པོ་བྱས་ཡོད། དཔོན་གནས་རིམ་པ་བཅུ་གཉིས་ཞེས་པའི་ལམ་ལུགས་དེ་གླེང་སྐབས་ཟུར་ལྟའི་དཔྱད་གཞིར་བཟུང་བའམ། ཡང་ན་སྟབས་ལེགས་སྟོས་དབང་གང་ཡིན་མི་ཤེས་རུང་། སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་དཔོན་རིགས་བསྐོ་བཞག་གི་ལམ་ལུགས་གསར་དུ་གཏོད་པའི་ལོ་ཤས་སྔོན་ལ། རྒྱང་ཐག་རིང་བའི་ཤར་རྒྱུད་ཀྱི་ཉི་ཧོང་རྒྱལ་ཁབ་དུ་རྒྱལ་སྲས་ཧྲེང་ཏེ་ཡིས་དབུ་རྨོག་རིམ་པ་བཅུ་གཉིས་ཞེས་པ་ཁྱབ་སྤེལ་བྱས་པ་དེ་དང་། སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་གསར་དུ་གཏོད་པའི་དཔོན་གནས་རིམ་པ་བཅུ་གཉིས་དང་ཧ་ཅང་ཆ་འདྲ་བ་རེད། ལམ་ལུགས་འདི་སྤེལ་རྗེས་དཔོན་གནས་ངེས་ཅན་ལ་གཡུ་ཡིག་དང་། གསེར་ཡིག ཕྲ་མེན་གྱི་ཡི་གེ དངུལ་ཡིག འཁར་བའི་ཡི་གེ ཟངས་ཡིག་བཅས་ཕྱེ་ཞིབ་ཀྱིས་དཔོན་གནས་རིམ་པ་ལྟར་བྲིས་པའི་ཡིག་ཚང་གིས་དཔོན་གནས་མཚོན་པར་བྱེད་དགོས་པའི་གཏན་འབེབས་བྱས་ཡོད་པ་རེད། འདི་ནི་ཀྲུང་གོའི་བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་དུས་སྐབས་ཀྱི་ཐམ་ག་དང་དཔོན་གོས་ཀྱི་རི་མོ་ལ་བརྟེན་ནས་དཔོན་གནས་དབྱེ་བའི་ལམ་ལུགས་དང་ཧ་ཅང་མཚུངས།
དཔོན་གནས་གལ་ཆེའི་ཁག་ལ་ནི། ཞང་བློན་ལམ་ལུགས་ཏེ། ཞང་གསུམ་བློན་གཅིག་གམ། ཡང་ན་ཞང་གསུམ་བློན་བཞིའི་ལམ་ལུགས་ལ་གོ་སྟེ། ཞང་བློན་དང་། ནང་བློན་ཆེན་མོ། བློན་ཆེན་གཞོན་པ་བཞི་བཅས་ཡིན། ཞང་གསུམ་ནི་འབྲོ་དང་། མཆིམས། སྣ་ནམ་་བཅས་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཆེན་པོ་གསུམ་ལས་གྲུབ་པ་དང་། བློན་ནི་ཁུ་མགར་སྦས་འགོས་བཅས་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཆེན་པོ་ཁག་གིས་རེས་མོས་བྱས་ཏེ་འགན་བཞེས། རྒྱལ་རབས་རིམ་བྱུང་གི་རྒྱལ་རྒྱུད་འཛིན་མཁན་ནི་ཕལ་ཆེར་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཆེན་པོ་འདི་གསུམ་གྱི་ནང་གི་བཙུན་མོའི་གདུང་རྒྱུད་ཡིན། བློན་ཆེན་གཞོན་པའི་རྒྱུད་འཛིན་ཚུལ་ནི་ཐུ་བྷོད་གནའ་རབས་ཀྱི་བློན་པོ་ཆེ་དགུའི་ནང་གི་མི་གསུམ་བསྐོ་གཞག་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། ཚང་མར་གཡུའི་ཡིག་ཚང་ཕྱག་བཞེས་གནང་དགོས། དཔོན་གནས་དེ་རིགས་རྗེས་སོར་བདེ་ཁམས་ས་ཁུལ་(བོད་སྐད་དུ་བདེ་སྐྱིད་ལྡན་པའི་ས་ཆ་སྟེ། རྨ་ནུབ་ས་ཁུལ་གྱི་སྤྱི་མིང་ཡིན།)དུ་ལག་ལེན་དུ་བསྟར་ཞིང་། ས་ཆ་དེ་དབང་སྒྱུར་བྱས་ནས་རྨ་ནུབ་ཉོ་ཚོང་ས་ཁུལ་མངའ་ཞབས་སུ་བསྒྱུར་ཆེད། དེ་གར་བདེ་བློན་མཐོང་ཁྱབ་ཁྲི་སྡེ་བཙུགས་ནས་བདེ་བློན་བཞི་དང་། སོ་སྲུང་ཡུལ་དཔོན་གྱིས་བདག་ཏུ་བཟུང་བ་དང་། མཐོང་ཁྱབ་ཁྲི་སྡེ་འདི་ནི་ཤ་ཅུའི་མངའ་རིས་སུ་གཏོགས་པའི་ཁྲོམ་ཆེན་པོའམ། ཞང་བློན་ཆེན་མོའི་བཀའ་བརྩི་དགོས། མཐོང་ཁྱབ་བམ་ལས་ཁུངས་དེ་གཉིས་ཀྱིས་འདུན་མ་བསྡུ་བའི་རྣམ་པའི་ཐོག་ནས་འཐབ་ཇུས་གཏན་འབེབས་བྱས་རྗེས། བློན་ཆེན་མངགས་ནས་བཀའ་ཕབ་པའི་ཡི་གེའི་ནང་དུ་ཁྲོམ་ཆེན་པོ་ནས་བླ་རྟགས་བཀྱེ་བ་ཞེས་སེངྒེ་གཤོག་པ་ཅན་རིས་སུ་ཕབ་པ་རྒྱས་བཏབ་སྟེ་ཞུ་ཡིག་ཕུལ་ཅིང་། ཞུ་ཡིག་དེ་མཐོང་ཁྱབ་ཁྲི་སྡེ་སོ་སོ་རུ་བསྐུར་བར་བྱེད།
སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་སྔོན་ལ་ཕྱིའི་ཉེན་ཚན་དུ་གཏོགས་པ་ཚོས་ཆབ་སྲིད་ལ་ཐེ་གཏོགས་བྱེད་པ་སྔོན་འགོག་བྱེད་ཆེད་དཔོན་གནས་ཡིག་ཚང་སྤྲོད་པའི་སྲོལ་གཏད། སྲོང་བཙན་སྒམ་པོ་སྲིད་ཁྲིར་མ་བཞུགས་པའི་སྔོན་དང་། སྲིད་དབང་འགན་བཞེས་སྐབས། ཞང་ཞེས་བཙན་པོའི་ཆོ་འབྲང་དུ་གཏོགས་པའི་རིགས་རུས་ཀྱིས་ཆབ་སྲིད་ལ་ཐེ་ཇུས་བྱེད་པའི་གནད་དོན་ཅུང་འབུར་ཐོན་དུ་གྱུར་བ་འདི་ནི་་ཀྲུང་གོའི་ཧན་རྒྱལ་རབས་ཤར་མའི་གནས་ཚུལ་དང་ཧ་ཅང་འདྲ་བོ་རེད། དེ་དང་འགལ་ཟླར་གྱུར་བ་ནི་བློན་ཚོགས་རེད། ཞང་བློན་ཞེས་པའང་ཀྲུའུ་གོའི་སྲིད་བློན་ཆེན་མོ་དང་དཔོན་གནས་ཧ་ལམ་མཚུངས།
སྤྱིར་བཏང་། རྒྱལ་སྲས་ལོ་ན་ཆུང་དུས་ནས་ཆོ་འབྲང་དུ་གཏོགས་པའི་ཉེན་ཚན་དག་དབང་ཆའི་གཙོ་ཤུགས་སུ་འགྱུར་མགོ་བརྩམས་ཤིང་། རྒྱལ་སྲས་ཀྱི་སྲིད་དབང་བཟུང་རྗེས་བྱེད་ཐབས་སྣ་ཚོགས་བརྒྱུད་དེ་དབང་ཆ་བསྡུ་རུབ་དང་། དབང་ཆའི་གཞོགས་ཕྱེད་ཀྱང་སྲིད་བློན་ཚོའི་ཕྱོགས་སུ་འཁོར་འགྲོ། དེ་ནས་རྒྱལ་པོ་རྒན་པ་ཚེ་ལས་འདས་རྗེས། དབང་ཆའི་ཟོ་ཆུན་འཁོར་ལོ་སླར་ཡང་སྔར་བཞིན་དུ་འཁོར་ལ། སྐབས་རེར་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལྐོག་གསོད་དང་གོང་མ་གསོབ་གཟུགས་ཅན་ཚོའི་ཁྱད་མཚར་བའི་ཟློས་གར་རང་བཞིན་གྱི་གཏམ་རྒྱུད་ཐུང་ངུ་རེའང་འབྱུང་སྲིད། དེ་མིན་ཕལ་ཆེར་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གར་སྟེགས་ཐོག་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་བྱུང་དང་འབྱུང་མུས་སུ་ཡོད་པའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་རྩོད་རྙོག་དེ་དག་གོ །
དམག་དོན་ལམ་ལུགས་ཀྱི་ཐད་ནས་ནང་ཁུལ་དུ་རུ་ཆེན་བགོས་པའི་ལམ་ལུགས་བསྟར་ཅིང་། ཕྱི་ཕྱོགས་སུ་ཁྲོམ་ཆེན་པོའི་མཐོང་ཁྱབ་ལམ་ལུགས་སྤེལ་བ་རེད། རུ་སྡེ་དབྱེ་ཕྱོགས་ལ། དབུ་དང་གཡོ་རུ་གཡས་རུ། ཕྱིས་སུ་ནུབ་ཀྱི་རུ་ལག་དང་། དེའི་ལེ་ལག་ལྟ་བུའི་སུམ་པའི་རུ་བཅས་ཀྱིས་ཡུལ་དབུས་མཐའ་ནས་བསྐོར་ཏེ་དྲག་པོ་གཡུལ་གྱི་སྒྲིག་གཞི་གཙོ་བོར་བྱས་པའི་དབང་འཛིན་རུ་དཔུང་གྲུབ་པ་རེད། རུ་ཆེན་བཞིའི་ནང་ནས་ལོ་ལྟར་ཕུལ་དུ་བྱུང་བའི་དམག་མི་སྟོབས་ལྡན་རྣམས་བསྡུ་རུབ་བྱས་ཏེ་དབུ་རུའི་དཔུང་གི་སྣོན་མ་བྱས་པས་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་ས་གནས་དམག་དཔུང་ཉམས་ཞན་དུ་བཏང་བ་དང་། དུས་མཚུངས་སུ་དབུ་རུའི་དམག་གི་དཔུང་སྟོབས་ཆེ་རུ་ཕྱིན་པ་རེད། དེ་ལྟར་ན་གཡོ་རུ་གཡས་རུའི་ངོ་བོ་ནི་དབུ་རུའི་མཐའ་སྲུང་དམག་དང་འདྲ་བས་དབུ་རུ་ནི་ཡུལ་དབུས་ཀྱི་སྐུ་སྲུང་དམག་གམ་དམག་ཤུགས་གཙོ་བོར་ཆགས་པ་རེད། བོད་ཀྱི་ནུབ་རྒྱུད་དུ་ཡོད་པའི་ཞང་ཞུང་སྟོད་སྨད་སོ་སོ་རུ་བཙུགས་པའི་སྟོང་སྡེ་ལྔ་རེ་ནི་རུ་ཆེན་གྲས་སུ་མི་གཏོགས། འདི་ལས་རུ་ཆེན་ནི་ཡིད་རྟོན་རུང་བ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་གཞུང་ལ་གློ་བ་ཉེ་བའི་བློན་པོ་གཙོ་བྱས་པའི་ཆབ་འབངས་རྣམས་ཡིན་པ་མཐོང་ཐུབ། གཅིག་གྱུར་གྱི་གོ་རིམ་ཁྲོད་དུ་རིམ་བཞིན་བཙན་པོའི་མངའ་རིས་སུ་བཅུག་པའི་འབངས་སེར་ནི་རུ་ཆེན་གྱི་ཁོངས་སུ་མི་བརྩི། དམག་དོན་བསྡུ་རུབ་ཀྱང་གཙོ་བོ་རུ་ཆེན་ནང་ནས་དམག་ལ་བཀའ་བསྒོ་བ་ནི་གསར་དུ་ཐུ་བྷོད་ཆབ་རིས་སུ་གཏོགས་པའི་སྡེ་ཡི་ངོ་ལོག་ཟིང་འཁྲུག་ལྟ་བུ་ལ་གཟབ་པ་རེད། གཞན་ཡང་། ཁམས་ཕྱོགས་ཀྱི་ཕ་ཚན་ཕྱོགས་གཏོགས་ཀྱི་བློན་པོ་དྲུག་ལ་ཡོད་པའི་རང་རང་གི་དམག་དཔུང་ཆུང་ངུ་ཡང་རུ་ཆེན་ནང་དུ་མི་བརྩི་མོད། འོན་ཀྱང་དམག་དཔུང་དེ་དག་གིས་བཙན་པོའི་གཞུང་ལ་འཇིགས་སྐུལ་མི་ཐུབ། དེ་མིན་སུམ་པ་དང་འ་ཞ་ལའང་རང་ཉིད་ཀྱི་དྲག་པོའི་དཔུང་གི་སྟོབས་ཤུགས་ཆུང་ངུ་རེ་ཡོད་པ་རེད།
འགའ་ཤས་ཀྱིས་ཕྱིས་སུ་སོག་པོའི་རུ་ཆེན་ཡང་འདི་ནས་རྒྱུན་བཟུང་བར་བཤད། གཞི་གྲངས་དབྱེ་ཞིབ་ཀྱི་ཁུངས་བཙན་པོ་མེད་པས་དེ་ཙམ་པོ་གཞིར་བཟུང་ནས་ངས་ནི་ཡིན་མིན་གང་རུང་གི་དཔྱད་བརྗོད་མི་སྤེལ། སྐབས་དེའི་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་རུ་ཆེན་བགོ་བའི་ལམ་ལུགས་དེ་རིགས་ཀྱང་དོན་དངོས་ཐོག་ཐེམ་ཐོའི་ལམ་ལུགས་ཀྱང་ཡིན་ཏེ། རུ་ཆེན་རེ་རེ་ནི་དུད་ཚང་བརྒྱད་སྟོང་དང་དུད་ཚང་ཆེ་ཆུང་སྟོང་ལས་གྲུབ་པ་དང་། སྐབས་དེར་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དཔུང་ཚོགས་ནང་བསྡུ་རུབ་བྱས་པའི་དམག་མི་སྟོབས་ལྡན་ཚོའི་དམག་ཁྱིམ་ཕུད་པའི་ཐེམ་ཐོ་དགུ་(ཞིང་བ)དང་། འབྲོག་པར་ཁྱིམ་མི་བདུན་རེ་དང་། ཚོང་བར་ལྔ། ལག་རྩལ་ཅན་ལ་དྲུག ཁེ་ཆུང་ཚོང་ལས་གཉེར་སྐྱོང་ལས་རིགས་ལ་ཁྱིམ་མི་གསུམ་རེ་སོགས་སུ་བགོས་ནས་དམག་མི་ལ་མཁོ་བའི་དངོས་རྫས་མཁོ་སྤྲོད་སོགས་ཀྱི་ལས་འགན་འཁུར་དགོས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། ཐེམ་ཐོའི་ལམ་ལུགས་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལོ་བསྟུད་མར་དམག་འཁྲུག་གི་གནས་ཚུལ་དངོས་ལ་བསམ་བློ་བཏང་སྟེ། དམག་ཁྱིམ་དང་། རོང་ཁྱིམ། འབྲོག་ཁྱིམ། ཚོང་བ། བཟོ་བ་སོགས་སུ་དབྱེ་ཡོད། འོན་ཀྱང་སྐབས་དེར་དམག་ཁྱིམ་གྱིས་དཔྱ་ཁྲལ་ལྕི་མོ་འཁུར་མི་དགོས་པ་ཕུད། གཞན་རྣམས་ཀྱིས་ནི་རྒྱལ་རབས་གཞུང་གི་གཏན་འབེབས་ལྟར། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ངལ་རྩོལ་དང་ཁྲལ་དོན་ལྕི་མོ་དེ་འཁུར་དགོས་པ་རེད། དེར་བརྟེན་ཐོ་འགོད་བྱས་པ་ལྟར་ན། ཞིང་ལས་གཉེར་བའི་ཁྱིམ་དུད་དང་རིགས་གཞན་པའི་ཁྱིམ་དུད་མང་པོ་ཞིག་གིས་ཀྱང་ཐབས་བརྒྱ་ཇུས་སྟོང་གིས་དམག་ཁྱིམ་དུ་བསྒྱུར་ནས་དཔྱ་ཁྲལ་ལྕི་མོ་ལས་གཡོལ་ཐབས་བྱེད། འདི་ལྟ་བུའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་དེ་རིགས་ཀྱིས་མཐའ་མར་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གྲུབ་ཚུལ་ལེགས་སྒྲིག་བྱེད་པའི་གོམ་སྟབས་ཇེ་སྡུག་ཏུ་བཏང་བ་དང་། དུས་མཚུངས་སུ་རྒྱལ་རབས་འཐོར་ཞིག་ལ་འགྲོ་བར་རྨང་གཞི་བཏིང་བ་རེད་མོད། འོན་ཀྱང་དེ་དག་ཚང་མ་ནི་རྗེས་སུ་བཤད་རྒྱུའི་ནང་དོན་རེད།
ཁྲོམ་ཆེན་པོའི་ལམ་ལུགས་ཞེས་པ་དེ་ནི་གནས་སྐབས་རིང་། ཡུལ་གྱི་དབང་རིས་རྒྱ་བསྐྱེད་པའི་ས་ཁུལ་དུ་ལག་ལེན་བསྟར་བའི་སྲིད་ཇུས་ཤིག་རེད། འདི་ནི་ཧ་ཅང་དོན་སྙིང་ལྡན་པ་ཞིག་སྟེ། དེ་ནི་མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་དུ་ལག་བསྟར་བྱེད་པའི་དམག་དོན་སྲིད་གཞུང་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། དམག་དཔོན་ཆེན་མོ་དང་། སྟོང་དཔོན། སྟོང་བུ་ཆུང་། བརྒྱ་དཔོན། དམག་མི་སོགས་ཀྱི་དཔོན་གནས་རིམ་པ་བཅུ་གཉིས་དང་དམངས་སྲིད་ཀྱི་དཔོན་གནས་རིམ་པ་བཅུ་གཉིས་དང་དུས་གཅིག་ཏུ་དོ་དམ་བྱེད་པའི་ལམ་ལུགས་ཆ་ཚང་ཞིག་རེད།དེ་ནི་མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་དུ་ལག་བསྟར་བྱེད་པའི་དམག་དོན་སྲིད་གཞུང་གིས་དམག་དཔོན་ཆེན་པོ་དང་།དུད་ཚང་བརྒྱ་ཡི་ཅུན་དཔོན།དམག་མི་སོགས་ཀྱི་དཔོན་གནས་རིམ་པ་བཅུ་གཉིས་དང་།དམངས་སྲིད་ཀྱི་དཔོན་གནས་རིམ་པ་བཅུ་གཉིས་དང་དུས་གཅིག་ཏུ་དོ་དམ་བྱེད་པའི་ལམ་ལུགས་ཆ་ཚང་ཞིག་རེད། རིམ་པ་བཅུ་གཉིས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་དེ་གཉིས་ཀྱི་རིམ་པ་གཅིག་འདྲའི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་ཡོད་རུང་། མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་དུ་རྒྱུན་པར་དམག་དོན་དཔོན་གནས་ཀྱིས་གོ་གནས་གཙོ་བོ་བཟུང་ཡོད་པ་རེད། ཁྲོམ་ཆེན་པོའི་བཀོད་འདོམས་འོག དམག་དང་དམངས་ཀྱི་སྡེ་གཉིས་པོའི་སྲིད་འཛིན་ལས་ཁུངས་གཅིག་གྱུར་གྱིས་འཁོར་སྐྱོད་བྱེད་དགོས་པ་རེད། དེ་ལས་དོན་སྙིང་ལྡན་པ་ཞིག་ནི། བློན་ཆེན་མོའི་དཔོན་གནས་ལས་གཞན། སྟོང་སྡེའི་སྐུ་སྲུང་སོགས་ཀྱི་དཔོན་གནས་ནི་མི་རིགས་གཞན་པ་ཡིས་འགན་འཁུར་དུ་བཅུག་ཡོད་དེ། ཐང་གུར་བ་དང་། ལི་ཡུལ་བ་སོགས་ས་གནས་དེ་གའི་མི་ཡིས་དཔོན་གནས་དེ་ཚོའི་འགན་ཁུར། འདིའི་ཐོག་ནས་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་ཀྱིས་མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་གྱི་སྲིད་ཇུས་ཐད་ཧ་ཅང་དཀྱེལ་ཡངས་ཡིན་པ་མཐོང་ཐུབ། ཐ་ན་ཡིག་རུས་སུ་ཧོང་ཐུང་ཞེས་འཁོད་པའི་ཐང་གུར་གྱི་དཔོན་པོ་ཡང་བྱུང་འདུག དེར་མ་ཟད་ས་གནས་དེ་དག་བདག་ཏུ་འཛིན་སྐབས། སྔར་གྱི་གཞིས་སྡོད་འབངས་མི་ལ་གཟིགས་སྐྱོང་ཟབ་མོ་བྱས་པ་ནི་ངོ་མ་ཧང་སངས་དགོས་པ་ཞིག་རེད། ལྷག་པར་དུ་དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་གཏུག་བཤེར་གྱོད་གཞི་ཐག་གཅོད་བྱེད་སྐབས། རྟག་ཏུ་རང་ཕྱོགས་ལ་ཁྲིམས་བཙན་ཞིང་། གཞན་སའདེའི་རིགས་ལ་ཁྲིམས་ཡང་མོ་གཅོད་པའི་རྩ་དོན་ཐོག་ནས་གྱོད་གཞི་ཐག་གཅོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེའི་ཐོག་ནས་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་མཐོ་རིམ་དཔོན་རིགས་ཀྱིས་བདེ་བློན་གྱི་ཁམས་ཆེན་མོའི་ཡུན་རིང་འཕེལ་རྒྱས་དང་སྲ་བརྟན་དུ་གཏོང་རྒྱུ་དེ་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་གཞི་འཛིན་ས་ཞིག་ཡིན་པ་མཐོང་ཐུབ།
དཔལ་འབྱོར་དང་རིག་གནས་ཕྱོགས་ཀྱི་བསྒྱུར་བཅོས་ནི། ཁེངས་སྐྱུང་དང་སྒམ་དཀྱེལ་ཆེན་པོའི་བསམ་བློ་གཙོ་བོར་བཟུང་བ་ཡིན་ཏེ། སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་འཇལ་གཤོར་འདེགས་གསུམ་གཅིག་གྱུར་བྱས། མཐོན་པའི་རི་ལྡེབས་སུ་ཆུ་མཛོད་རྫིང་བུ་བསྐྲུན་པ་དང་། བདེ་མོའི་ཐང་གཤོང་དུ་ཡུར་ཆུ་ཞིང་ལ་དྲངས་པ། ཐན་འགོག་ཞོད་སྐྱོན་འགོག་པར་ལས་གྲྭ་འཛུགས་སྐྲུན་བཅས་གནང་བ་རེད། སྐབས་དེར་ཞིང་ལས་ལོ་ཏོག་གཙོ་བོ་ལ་གྲོ་དང་། ནས བྲ་བོ། སྲན་མ་སོགས་ཡོད་ལ། འབྲོག་ལས་ལ་རྩྭ་ཆུ་བསྟུན་ནས་ཕྱུགས་ཟོག་འཚོ་བ་ལག་ཏུ་བསྟར་ཅིང་། ཕྱུགས་རིགས་ལ་ནོར་དང་། རྟ། ཁྱི། ལུག ཕག་སོགས་ཡོད། རི་ལུང་ཐང་གསུམ་ནོར་ལུག་གིས་བཀང་ཞིང་། ཞིང་འབྲོག་ལས་རིགས་མགྱོགས་མྱུར་གྱིས་གོང་འཕེལ་བྱུང་། ལག་ཤེས་བཟོ་ལས་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ། སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་མར་དང་ཕྱུར་བ། ཞོ་ལས་གཞན། ད་དུང་ཆུ་ཚད་ཅུང་མཐོ་བའི་ཟེ་ཚྭ་དང་། ལྕགས་བཞུ་བཙོ་སྦྱང་། སྣུམ་བཟོ་བ་སོགས་ཀྱི་ལག་རྩལ་ཡོད་པ་རེད།
ཚོང་ལས་ཉོ་ཚོང་ལས་རིགས་ཐད་ལ། བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་ཀྱིས་ཚོང་ཟོག་ནང་འདྲེན་བྱེད་པར་སྐུལ་མ་གཏོང་ཆེད། ཐོག་མར་རང་མོས་ཉོ་ཚོང་གི་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ། ཕྱིར་གཏོང་ནང་འདྲེན་གྱི་དཔྱ་ཁྲལ་རྩ་མེད་དུ་བཏང་བ་རེད། དེ་ལྟར་ན་ཏ་ཟིག་གི་ལྕགས་རིགས་ཐོན་རྫས་དང་། བཻཌཱུརྱའི་སྣོད་ཆས། བལ་འཐག་དངོས་རྫས། ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་བཙོ་སྦྱང་དངོས་རྫས། དར་སྐུད་ཐོན་རྫས། ཇ་ལོ། བལ་བོའི་ཟངས་ཆས་སོགས་ཚང་མ་ཉོ་ཚོང་བརྒྱུད་ནས་བོད་དུ་དར་བ་རེད། སྐབས་དེར་ཐུ་བྷོད་ནི། ཐང་རྒྱལ་རབས་དང་ནུབ་རྒྱུད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་བར་ཚོང་འགྲུལ་བྱེད་པའི་ས་ཁུལ་དང་ཉོ་ཚོང་བསྡུ་འགྲེམ་གྱི་ལྟེ་གནས་སུ་གྱུར་བ་རེད། བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་གཞུང་གི་བཀས་སྐུལ་བ་ལྟར། སྣོད་ལྡན་སློབ་མ་མང་པོ་ཐང་རྒྱལ་རབས་དང་། རྒྱ་གར། བལ་བོ། ཏ་ཟིག ཁ་ཆེ་སོགས་སུ་རྩོམ་རིག་དང་། གསོ་རིག རི་མོའི་འབྲི་བཞེངས། འཛུགས་སྐྲུན། སྤར་བརྐོ། ད་དུང་ལག་ཤེས་བཟོ་རྩལ་གཞན་དག་སོགས་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པར་མངགས་ནས་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཟམ་མི་ཆད་པར་ཕུན་སུམ་ཇེ་ཚོགས་སུ་བཏང་།
དེའི་ནང་ནས་སྐད་གྲགས་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་དོན་དག་ཅིག་ནི། ཐོན་མི་སམ་བྷོ་ཊ་ཡིས་གནའ་བོའི་ལེགས་སྦྱར་ཡི་གེ་སློབ་སྦྱོང་བྱས་པ་དང་།གནའ་བོའི་ཞང་ཞུང་ཡི་གེའི་རྨང་གཞིའི་ཐོག་ནས་བོད་རང་གི་སྐད་དང་མཐུན་པའི་དེང་གི་བོད་ཡིག་གསར་གཏོད་མཛད་པ་དེ་རེད། དེ་དང་མཉམ་དུ་རང་རེའི་ཡི་གེ་ཡིས་འབྲི་བཞེངས་གནང་བའི་བརྩམས་ཆོས་དང་ལོ་ཙཱའི་བསྟན་བཅོས་འབོར་ཆེན་ཞིག་བྱུང་བ་རེད། སྐབས་དེའི་དོན་དག་གལ་ཆེན་གཞན་པ་ཞིག་ནི། བོད་ཀྱིས་ཐང་རྒྱལ་རབས་དང་བལ་བོ་ནས་ནང་བའི་བསྟན་པ་རིན་པོ་ཆེ་འདི་ཉིད་གདན་དྲངས་ཏེ་ར་ས་འཕྲུལ་སྣང་གི་གཙུག་ལག་ཁང་། ར་མོ་ཆེ་གཙུག་ལག་ཁང་གསར་བཞེངས་གནང་བ་དང། ཐང་རྒྱལ་རབས་དང་། རྒྱ་གར་འཕགས་པའི་ཡུལ། བལ་བོ། ཁ་ཆེ་བཅས་ནས་ལོ་ཙཱ་བ་དང་པཎྚི་ཏ་ཆེན་པོ་སོགས་ཀྱི་སློབ་དཔོན་གདན་དྲངས་ཐོག རང་རེའི་ལོ་ཙཱ་བ་རྣམས་དང་གདན་ཐོག་གཅིག་ཏུ་འཛོམས་ནས་རྒྱལ་བའི་གསུང་རབ་དགོངས་འགྲེལ་དང་བཅས་པ་རང་སྐད་དུ་བསྒྱུར་བས་ནང
་བའི་བསྟན་པ་བོད་ནས་དར་ཞིང་རྒྱས་པར་གྱུར། གཞན་ཡང་ཐང་རྒྱལ་རབས་ནས་་ཧན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་<<གུས་ལུགས་ཟིན་ཐོ་>>དང་<<མའོ་ཡི་སྙན་ངག་>>སོགས་མཁས་ཆེན་ཚོའི་གསུང་རབ་རྩ་ཆེན་མང་པོ་ཞིག་ནང་འདྲེན་བྱས་ནས་བོད་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར།
ཁྲིམས་སྲོལ་ལམ་ལུགས་ཕྱོགས་ནས། རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་ཉི་ཧོང་གི་རྒྱལ་སྲས་ཧྲེང་ཏེ་ཡི་རྩ་ཁྲིམས་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན་དང་འདྲ་བའི་མི་ཆོས་གཙང་མ་བཅུ་དྲུག་གི་ཁྲིམས་སྤེལ་བ་དང་། བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྲིད་དབང་སྲ་བརྟན་དུ་གཏོང་བ་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཚོ་བ་ཚད་ལྡན་དུ་གཏོང་བའི་ཆེད་དུ། ཁོད་སུམ་ཅུ་སོ་དྲུག་དང་ཁྲིམས་སྲོལ་ཆེན་མོ་ཉི་ཤུ། ཉེས་དོན་སོགས་ཆེད་སྤྱོད་ཀྱི་ཁྲིམས་སྲོལ་ཡིག་ཆ་གཏན་ལ་ཕབ་པ་རེད།
藏族向来尊称国王为“拉色”（既神子），这种对王的称呼，第一代吐蕃国王聂赤赞普时期就已开始存在。这种称为与中原文明称呼储君为“天子”有异曲同工之处。我想在东方民族中，这种源于“君权神授”的政治影响的称谓也并不仅限于这两个民族吧。这种君权神圣的特性，在藏族历史上表现形式多样。其中之一，就是在止贡赞普之前，王死去后很少有冢墓，一般认为王跟凡人不同，驾崩后王归天遁化了，这种看法直到止贡赞普被毒害身亡后，才开始出现大量的给先王筑墓修建陵寝的事情而告终。尽管这一称谓不仅仅是历史上这位先王的专属名词，但是在广大藏民心中松赞干布的功高德劭是无出其右的。说到松赞干布的功勋，其中最显著最伟大的就是以武力统一藏区，并在文化、经济、宗教、制度等方方面面加以巩固和完成了统合。此处所指藏区如果理解为当今的西藏自治区那就大错特错了。它是一个很泛的概念，以喜马拉雅山脉北侧的高原为中心，囊括东边的康区、安多藏区，以及如今印度的拉达克地区，还有不丹、锡金、尼泊尔等广大区域的泛称。说到“吐蕃”的大统一，我认为其背后的实质意义是，以雅砻王族为代表的藏布江北岸的农耕地区。以相对而言先进的储粮等先进优势，统合了相对而言较为落后的“霍尔”（中原称之为“回纥”系的畜牧部落）以及身处于原始森林地区的“康”等部族。同时这个新生的政权，为巩固权利。把首都从之前的达孜河谷地区迁址到气候宜人、物产丰富，且处于畜牧部族，林业游猎文化、和农工经济重叠的过渡区域既“吉雪沃塘”地区即今拉萨地区，（古时称之为“逻些”）此时期的雪域在中原历史上称之为“吐蕃”，当然了“吐蕃”只不过是华夏民族的蔑称罢了，正史上最早称之为“弗夜国”或“附国”也有写作“薄缘夷”的。在最早的汉史记载是在《隋书》，据记载公元608和609年称为“父方六家臣”的康区地方封建势力叛离吐蕃中央，而先后遣使隋朝，觐见了隋炀帝。这次地方上的政治变动，虽然很快得到平息没引起什么波澜。但无意中却成为了在历史上有正史记载的藏汉民族第一次历史性会晤，这真是无心插柳之举啊。说到松赞干布的功勋，我想从他对地方制度、官制、军制、经济教育这四个部分作为切入点略微讲一下大家就了解了。首先在地方行政规划上松赞干布创立了一项全新制度即“茹本制度”“茹本制度”是一种严密的军政一体的区域组织，它是将吐蕃全境划分为5个“茹”（意为部）一个“茹”相当于一个“郡”。每个“茹”设置“茹本”相当于中原汉朝时期的“太守”。“茹”下设“东岱”意为千户所，类似“千户县”，包括象雄全藏共61个“东岱”即61个千户县，每个“东岱”设置了“东本”，即千户长类似中原的“令”或者“长”。其下有设置了五百户长、百户等类似于“县丞”之类的最末的官员。茹”和“东岱”既是行政组织又是军事组织，由赞普统一指挥。军户均以名册登记，平时耕牧，战时义务征召入伍自备兵器、粮秣，出征打仗。官制方面的改革主要体现在“职官制度”和“官阶十二制”这两种制度上。“职官制度”即官员的制度化和选拔任用制度。从此基本实现了权利上的集权化。“职官制度”即将中央职官分为四类，规定论、相品级官阶，谓之“章饰”，明确规定各级官员指责不得僭越。“官位十二阶”说到这个制度，不知该说是借鉴还是巧合，松赞干布创立这个制度的早些年，在遥远的极东之地日本。圣德太子颁布了“冠位十二阶”，与松赞干布颁布的“官位十二阶”非常相似。此项制度颁布后，规定职官要以绿松石、金、蛋白石、银、黄酮、赤铜的粉末所书写的位阶来标识上下级别的官位。有点像中原地区的印绶和官服图案来划分官位的制度。重要官制采用“尚论制”，也叫“三尚一论”或“三尚四论”制度，即宰相、内大臣、四个副宰相等。制三尚是卓氏、钦氏、那囊氏三大家族构成，论由邦氏以及各个大家族轮流。历代皇储基本是这三大家族中的妃子的后代。副宰相是世袭的由吐蕃古代的“九家臣”内上位三人任命，都具有绿松石证件位阶。这种官制在后来德康地区，（藏语意为幸福之地即河西地区之统称）也实行，为了统治该地以控制河西贸易地区，在那里设置了“德论政厅”，由四位德论，及悉编统辖。（溪边意为监察使），德论政厅受命于本部设在瓜州“大军团”或“大尚论”。这两个机构以会议形式制定政策后，以委派遣送大臣分送下命书既写着“来自大军团的传达王命”并印有狮子添翼的印戳文书。到各个德论政厅。在松赞干布之前为防止外戚干预政治采取了封册，在松赞干布在位时期之前和之后以“尚”这种外企集团干政的问题较为突出这一点与中原东汉的那种情形酷似，与其形成对立的是“论”，论完全与中原宰相的职位相似。一般在太子年幼之时外戚开始活跃于权利核心，等到太子掌权后便开始利用各种方式收拢权利，权利的天平再度倾斜向宰相这一边，然后老国王死去后这种循环复始，中间可能偶尔穿插着政治暗杀、傀儡皇帝的荒诞戏剧化的小插曲，除此以外基本上是一出历史舞台上上演的政治角逐的死循环。在军制方面对内采用“翼制”，对外采用“大军团制度”“翼制”军政上采取“翼制”，中央翼（隅）和左右翼，后来加上西边设立的补助翼、补助第三翼、第三翼的四翼等军团拱卫中央，形成分散在京畿周边的国防军。从四翼当中每年征调最优秀的壮丁，集中到中央翼作近卫军，这一来一方面削弱地方军的同时也加强了中央军队的实力。左右翼其实质与中原的边防军，而中央翼则相当于京畿之地的近卫军或主力军。而藏西的上下象雄各设立五千户，都不算在“翼”里面。可见“翼”还是以信得过的，自家家臣封邑之地的百姓为主的。统一过程中逐渐纳入旗下的“新”邑则不算在内。军事征调也主要在“翼”中抽调，以防患刚刚并入吐蕃的旧势力“哗变”。另外还有康区的“父方六家臣”也有各自的小股军队也不算在“翼”里面，但这些军不构成威胁。此外松巴、吐谷浑也有自己小股武装力量。有人认为后来蒙古的“翼制”也沿袭自此，因为没有确凿的数据分析作为依据我就不予置评了。当时吐蕃的这种翼制实质也是户籍制度。每翼都以八千户以及大小千户构成，当时把征调到国家军团里的壮丁的军户以外的户口分成了，九土侯（农民）、七牧主、五商人、六手艺、三设立经营维持业等，担任于军需物资的补给等任务。户籍制度上相应国家连年战事的实际考虑出发，分为军户、农户、牧户、商户、工户等若干等，但是此时除了“军户”不用承担沉重的苛捐杂税外，其余的都要背负国家的沉重劳役或税务，所以据记载很多农户别的户种想方设法转入“军户”以逃避沉重赋税。这种社会现象最终恶化了社会结构调整的步伐，同时也为王朝覆灭埋下了伏笔，不过这都是后话了。所谓“大军团制”是一种临时的在拓殖地进行的一种政策。很有意思，它是在边疆地区实施的军政府，以大将军、千户军长、百户军长、等军人的官位十二阶之位阶，与民政官位十二阶制位阶的职官同时管理的一套制度。这两种十二阶制度，虽然说属于同一个层位，但在边疆地区往往以军事官衔占主导地位。在大军团的指导之下军民二部的的行政机构统一运行。有意思的是除了大论等职之外，很多职务如万户都督等职让异族担任，所以出现了汉人、于阗人等当地人担任这些职位，由此可见吐蕃在边疆地区的政策上是很开明的。甚至于出现了黄酮字位的汉人官员。而且治理期间对原住民的体恤之深，也让人叹为观止。特别是在处理民间诉讼案件之时，往往以自重他轻的原则来处置，由此可见吐蕃高层对“德康”这片地域是以长远发展和巩固作为政策出发点的。在“经济和文化”方面的改革以虚心学习包容异己的理念作为主要方针。松赞干布统一了度量衡。在高地蓄水为池，底地引水灌溉，修建防旱排涝工程。当时主要农作物有小麦、青稞、荞麦、芸豆等。畜牧业实行“随水草以牧”，牲畜有牛、马、犬、羊、豕等。牛羊遍野，阡陌纵横，农牧业有了快速发展。手工业方面除了传统制作酥油、干酪、酸奶外还有较高水平的硝皮、冶炼、制油等技术。商业贸易业方面吐蕃为了鼓励商品输入，刚开始采取自由贸易政策，进出口免税。于是像大食的金属制品、琉璃器皿、毛织品，唐朝的冶铸品、丝织品、茶叶，尼婆罗的铜器等，都通过贸易流入吐蕃。吐蕃高原此时俨然成为了，唐朝与西域各族通商的地区和贸易集散地。为适应新政需要，派遣大量学子到唐朝、天竺、尼婆罗、大食、克什米尔等地学习文学、医学、绘画、建筑、雕刻及其他手工技术，不断丰富吐蕃文化。其中最著名的事件是吞弥桑布札学习古梵文，在古象雄文的基础上，结合藏语特点创制出了现代藏文。同时期出现了大量本民族文字著作和译述。这一时期另一重大事件是吐蕃从唐朝和尼婆罗引进佛教，修建大、小昭寺，迎请唐朝和天竺、尼婆罗、克什米尔等地高僧来藏讲经授法并于藏族译师一起共同翻译佛经，是佛教在吐蕃社会广为传播。并且同时引进了汉书《礼记》《毛诗》等大量中原故圣贤书加以翻译成藏文。在法律制度方面松赞干布发布了与同时期圣德太子的十七条宪法相仿的十六条法。为巩固政权、规范社会生活制定了三十六章程和二十章大法和涉及刑事方面的专项法律条文。
བློན་ཆེན་མོ་སྟོང་བརྩན་ཡུལ་བཟུང་གིས་ཐང་ཐའེ་ཙུང་ལི་ཧྲི་མིན་མཇལ་བ།
禄东赞觐见唐太宗李世民（步辇图局部）
སྐབས་དེའི་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་ནི། མི་རྗེ་རྒྱལ་པོ་གསར་བའི་ཞི་དྲག་ཟུང་སྦྲེལ་གྱི་སྲིད་ལུགས་སྐྱོང་ཚུལ་འོག་ཏུ་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་གི་དར་རྒྱས་ཆེན་པོ་བྱུང་བ་རེད། ཚུལ་དེ་ནི་འདིར་<<ཐང་ཡིག་གསར་མ་>>རུ། དུས་སྐབས་དེའི་བོད་དང་འབྲེལ་བའི་སྐོར་དུམ་བུ་ཞིག་འདི་ལྟར་དྲངས་འདུག་སྟེ། བོད་ཀྱིས་ཞང་ཞུང་དང་ལྡོང་སྤྱང་། ཆཱང་གི་ཚོ་བ་ཁག་བཅས་ཀྱི་ས་ཚང་མ་བླངས་ཤིང་། བོད་ཀྱི་ཤར་ཕྱོགས་ཀྱི་ས་འདབས་ལེང་ཀྲོའུ། སུང་ཀྲོའུ། མའོ་ཀྲོའུ། སོས་ཀྲོའུ་སོགས་ལ་འབྲེལ་བ་དང་། ལྷོ་མཐའ་བྲམ་ཟེའི་ཡུལ་དུ་སླེབས། ནུབ་ཕྱོགས་སུ་ཆིའུ་ཚི་དང་ཧྲུའུ་ལེ་སོགས་དམག་སྡེ་བཞི་ཕབ། བྱང་ཕྱོགས་གྲུ་གུའི་ཡུལ་དུ་སླེབས་ནས་ས་ཁྱོན་ལེ་དབར་ཁྲི་ལྷག་ཏུ་སོན་པས། ཧན་རྒྱལ་རབས་དང་ཝེ་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཚུན་ལ་ནུབ་རོང་འདིའི་ཡན་ཞིག་དར་མྱོང་མེད་ཅེས་བཀོད་འདུག
སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་སྲས་གུང་སྲོང་གུང་བཙན་སྐུ་གཤེགས་རྗེས་སླར་ཡང་ལོ་ཁ་ཤས་རིང་ལ་ཆབ་སྲིད་བཟུང་བ་རེད། སྤྱི་ལོ་༦༥༠ལོར་གསར་དུ་བསྐྲུན་པའི་ཕོ་བྲང་དམར་པོ་(ཕོ་བྲང་པོ་ཏ་རེད།)རུ་སྐུ་གཤེགས་ཤིང་། དགུང་ལོ་དྲུག་ཅུ་རེ་དགུ་ཡིན་པ་རེད། སྲོང་བཙན་སྒམ་པོ་སྐུ་གཤེགས་རྗེས། ཁོང་གི་གདུང་རྒྱུད་འཛིན་པ་བཙན་པོ་མང་སྲོང་མང་བཙན་ལོ་ན་ཆུང་སྟབས། དབང་ཆ་ཆེན་པོ་ཕྱོགས་སུ་ལྷུང་ནས་མགར་གྱི་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཀྱིས་སྲིད་བསྐྱངས། ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀའོ་ཙུང་ཞན་ཆིང་གི་ཁྲི་ལོ་དང་པོ་ལ། བོད་ཀྱིས་ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་འ་ཞ་རྒྱལ་ཁབ་དབང་དུ་བསྡུས་པས་ཐང་བོད་བར་ལ་དམག་འཐབ་བྱུང་། ཐང་གི་ཕྱོགས་ནས་འ་ཞའི་ངན་སྐུལ་གྱིས་སུའུ་ཏིན་ཧྥང་གིས་གཙོས་པའི་རྒྱང་སྐྱོད་དམག་དཔུང་བཏང་ནས་བོད་ལ་ཕར་རྒོལ་བྱས། སྐབས་དེ་ནི་བོད་ཀྱིས་གངས་ལྗོངས་ས་མཐོ་གཅིག་གྱུར་བྱས་ཏེ་དུས་ཡུན་རིང་བོ་ལོན་པའི་དར་རྒྱས་ཆེ་བའི་དུས་སྐབས་ཤིག་ཏུ་ཁེལ་འདུག་སྟེ། དམག་དཔུང་གི་སྟོབས་ཤུགས་ཀྱང་ཆེ་བའི་དུས་རེད། དེ་བས་དམག་ཁྲི་༢༠ཡིས་ཐང་དམག་ལས་རྣམ་པར་རྒྱལ་ཅིང་། དེའི་རྗེས་ཀྱི་ཏ་ཧྥེ་ཁྲོན་གཡུལ་འགྱེད་ཁྲོད་དུའང་། ཐང་རྒྱལ་རབས་དང་འ་ཞ་མཉམ་འབྲེལ་བྱས་པའི་དམག་དཔུང་ལས་ཡོངས་སུ་རྒྱལ་བ་རེད། དེ་ནས་བཟུང་ཐང་བོད་བར་གྱི་དམག་འཁྲུག་གི་རྒྱུན་མ་ཆད་ལ། སྤྱི་ལོ་༧༡༠ལོ་ལ་གོང་མ་ཐང་ཀྲུང་ཙུང་གིས་གྱིམ་ཤིང་ཀོང་ཇོ་བོད་དུ་བག་མར་བཏང་རག་བར། སྐབས་དེར་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་སྲས་གཙུག་རུ་(ཕྱིས་ཀྱི་ཁྲི་ལྡེ་གཙུག་བཙན་ནོ།།)ནི་ལོ་བདུན་ནས་སོན་མེད་པ་དང་། དེ་བཞིན་རྨ་ནུབ་ས་ཁུལ་བོད་ལ་ཕྱིར་སྐྱེས་སུ་བསྩལ་ཏེ་ཞི་བདེ་ཡོང་ཆེད་དུ་དམག་འཁྲུག་ཀྱང་རེ་ཞིག་མཇུག་རྫོགས་པ་རེད།
འདས་སོང་ལ་ཕྱིར་མིག་བལྟས་ན། བཙན་རྒྱལ་ཞིག་གི་ཆགས་འཇིག་ནི་ནང་ཁུལ་ལམ་ལུགས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་དང་འབྲེལ་ཡོད་པ་གདོན་མི་ཟ་ལ། མ་ཟད་བསྟུད་མར་ལོ་ངོ་མང་པོ་དམག་འཐབ་བྱས་པ་དེའང་བཙན་རྒྱལ་ཉམས་རྒུད་དུ་འགྲོ་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན་ཏེ།ལོ་ངོ་མང་པོའི་རིང་ལ་བསྟུད་མར་དམག་འཐབ་བརྒྱབ་པ་དེས་ཤེས་ལྡན་མི་སྣ་མེད་བརླག་ཏུ་བཏང་ཞིང་། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དཔུང་སྟོབས་་ཀྱང་ཉམས་ཞན་དུ་སོང་ནས་མཐའ་མར་ཉམས་རྒུད་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ་སོང་བ་རེད། སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་ཇེ་ཆེ་དང་གཏིང་ཇེ་ཟབ་ཏུ་སོང་བ་དང་བསྟུན་ནས། བན་བོན་དབར་གྱི་འགལ་བ་ཛ་དྲག་ཏུ་སོང་བ་དེའང་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་བསྣུབ་པའི་ཆེས་མཐར་ཐུག་གི་རྒྱུ་རྐྱེན་དེའོ།། དེ་ནས་སྤྱི་ལོ༨༥༡ལོར་སངས་རྒྱས་བསྟན་པར་རྒོལ་མཁན་བློན་ཆེན་གྱིས་བཙན་པོ་ཁྲི་གཙུག་ལྡེ་བཙན་བཀྲོངས་ཤིང་། ཁོང་གི་མཆེད་ཟླ་ཁྲི་དར་མ་འུ་དུམ་བཙན་རྒྱལ་སར་བསྐོས་པ་དང་། དར་མ་འུ་དུམ་བཙན་ནི་ཐོག་མ་ཉིད་ནས་བོན་ན་དད་ཅིང་བན་ལ་སྡང་བས་ཆབ་སྲིད་བཟུང་ནས་ཡུན་རིང་མ་འགོར་བར། བོད་ཡོངས་སུ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་བསྟན་པ་མ་ལུས་པར་འཇིག་པར་བརྩམས་ལ། ལོ་ལྔའི་རྗེས་སུ་དར་མ་འུ་དུམ་བཙན་པོ་ཡང་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ལ་ཆེས་ཆེར་དད་པའི་ལྐོག་གསོད་པས་བཀྲོངས་པ་རེད། དེར་མཐུད་དུ་དེ་ནས་མིང་དུ་གྲགས་པའི་འབངས་ཀྱི་ཁེང་ལོག་ཆེན་མོ་བྱུང་ཞིང་། རྒྱལ་སྲས་གདུང་རྒྱུད་གཙང་མ་བོད་ཀྱི་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་བྲོས་བྱོལ་དུ་སོང་བ་དང་། བོད་ཁམས་སིལ་བུར་ཐོར་སོང་བ་རེད།
དོན་དངོས་ཐོག བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་བལྟས་ཚེ། ཀྲུང་གོའི་བྱང་ཕྱོགས་མི་རིགས་ཀྱིས་དབུས་རྒྱུད་ས་ཁུལ་དུ་འཚོ་སྡོད་བྱེད་པའི་ཐབས་དེ་དང་སྦྲགས་ན། དབུས་རྒྱུད་ཀྱི་ཀྲུང་གོའི་ཤེས་རིག་གི་ཚབ་བྱེད་པའི་ཧམ་སེམས་དེ་རིགས་གཏན་ནས་བྱུང་མི་འདུག ཐ་ན་སྤྱི་ལོ་༧༦༢ལོར། བོད་བཙན་པོའི་དམག་དཔུང་ཝེ་ཆུ་བརྒལ་ཅིང་ཐང་གི་རྒྱལ་ས་ཁྲང་ཨན་བཙན་བཟུང་བྱས་པའང་། དྲག་པོའི་གཡུལ་འཐབ་ཀྱི་ཁྲག་ཐིགས་དབེན་པའི་རྒྱལ་སའི་དཔུང་འཇུག་ཙམ་མོ། །
འདི་ལ་དོན་སྙིང་དམིགས་བསལ་བ་ཞིག་འདུག་སྟེ། སྤྱི་ཡོངས་ནས་ཀྲུང་གོའི་ལོ་རྒྱུས་ལ་བལྟས་ན། ཝེ་དང་། སོག་པོའི་ཡོན་རྒྱལ་རབས།ལིའོ་། ཅིན། ཞན་པའེ། ཆི་ཏན། མན་ཆིང་རྒྱལ་རབས་སོགས་མི་རིགས་གཞན་པས་དབུས་རྒྱུད་ཀྱི་ཧྭ་ཞ་ས་ཁུལ་ལ་དབང་སྒྱུར་བྱས་པའི་སྔོན་རབས་ལོ་རྒྱུས་དོན་རྐྱེན་ཡང་དང་བསྐྱར་དུ་བྱུང་ཡོད་མོད། འོན་ཀྱང་བོད་ནི་དུས་ཡུན་རིང་བོར་ཧྭ་ཞའི་མཐའ་འཁོར་དུ་འཚོ་ཞིང་། ཧྭ་ཞ་ཆེན་པོས་བརྙས་སྨོད་མཐོང་ཆུང་གིས་རོང་ཞེས་སུ་བརྩིས་རུང་། ནམ་ཡང་བརྗེད་པ་མེད་པའི་དགྲར་འཛིན་གྱི་བསམ་བློ་ནི་ཡོད་པ་མ་རེད། སྐབས་དེར་བོད་བཙན་པོའི་ཁྲང་ཨན་མཁར་དུ་དཔུང་འཇུག་བྱས་ཏེ་རྒྱལ་ས་བཟུང་ཞིང་། རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྟགས་ཀྱང་ཡོན་ཞེས་སུ་བསྒྱུར་ལ། སྲོག་གི་ཐར་བ་ཆེན་པོ་བཏང་ལ། བཙུན་མོ་གྱིམ་ཤིང་ཀོང་ཇོའི་ནུ་བོ་ཆིང་ཧུང་གོ་ཝང་ཞེས་པ་རྒྱལ་པོར་བསྐོས་རྗེས། བདུན་ཕྲག་གཉིས་ཀྱི་འཕྲོ་ནས་ཕྱིར་བོད་ཀྱི་དམག་སྒར་དུ་ལོག་པ་རེད།
བྱེད་ཐབས་འདི་རིགས་ད་ལྟའང་མི་མང་པོ་ཞིག་གི་བསམ་ཡུལ་ལས་འདས་སྲིད་ཅིང་། དེ་མཐུན་གྱི་འགྲེལ་བཤད་ཀྱང་མང་པོ་ཡོད་ཀྱང་། ངས་བལྟས་ན་རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོ་བོ་ཞིག་ནི་ནང་བསྟན་ནང་འདྲེན་བྱས་མ་ཐག་པའི་དབང་གིས་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་ཁུལ་དུ་ཁ་ཐོར་གྱི་རྣམ་པ་ཐོན་པས་ན། དམག་ཤུགས་མགྱོགས་པོས་ཕྱིར་འཐེན་བྱས་ཏེ་ས་གནས་ཀྱི་འགལ་བ་ཞི་འཇམ་དུ་གཏོང་རྒྱུ་ནི་
དམག་དཔུང་འཕྲལ་མར་ཕྱིར་ལོག་པའི་རྒྱུ་མཚན་མཐར་ཐུག་པ་དེ་རེད་འདོད།
རྒྱལ་རབས་བསྣུབས་པར་གྱུར་ནའང་། དེ་ཡིས་ང་ཚོའི་མི་རབས་རྗེས་མར་བཞག་པའི་རྒྱུ་ནོར་རིན་ཐང་བྲལ་བ་དེ་ནི་འཛད་མཐའ་མེད་པའི་ལོངས་སྤྱོད་ཅིག་རེད་འདོད། གང་ལགས་ཤེ་ན། ཏག་ཏག་དུས་སྐབས་དེའི་རིང་ལ། བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དར་རྒྱས་གོང་འཕེལ་བྱུང་བ་རེད། ངས་མགོ་ནས་བཤད་ཟིན་པ་ལྟར། གངས་ལྗོངས་ས་མཐོར་གྲང་ངར་ཆེ་བ་དང་མཁའ་དབུགས་ཁྲོད་ཀྱི་དབྱང་རླུང་གིས་མི་འདང་བ་དེ་ནི་འཚོ་སྡོད་བྱེད་པར་ཤིན་ཏུ་མི་འཚམ་མོད། འོན་ཀྱང་རང་རེའི་མེས་པོ་གོང་མ་རྣམས་ཀྱིས་དཔའ་ངར་ཞུམ་མེད་ཀྱི་སྙིང་རུས་ལ་བརྟེན་ནས་གངས་ལྗོངས་ས་མཐོའི་སྔོ་ཞིང་དྭངས་པའི་ནམ་མཁའ་དེ་བསྐྲུན་ཡོད་པས། རང་ཅག་ཀྱང་སྔོན་རབས་མེས་པོ་རྣམས་ཀྱི་བཀའ་དྲིན་འབའ་ཞིག་ལ་བརྟེན་ཏེ། ད་གཟོད་སྔར་བཞིན་ས་ཆེན་པོའི་ཕང་བ་རུ་ཀྲོང་ངེར་འགྱིང་ཐུབ་པ་བྱུང་། དེ་བཞིན་དུ་མི་རིགས་ཀྱི་གཞན་པ་དང་དཔུང་བ་མཉམ་གཤིབ་ཀྱིས་བསྐལ་བའི་མཐར་ཐུག་པ་ཚུན་ཆད་དུ་གནས་དགོས་ན། གླིང་འདིའི་སྔོན་ཐོན་མདུན་གྲལ་དུ་ཚུད་པའི་མི་རིགས་ཁག་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཞོར། འདས་ཟིན་པའི་མཚར་སྡུག་འོད་སྟོང་འབར་བའི་བྱུང་རབས་ལོ་རྒྱུས་རྣམས་ནི་ནམ་ཡིན་ཡང་སེམས་སུ་ཉར་བཞིན་རང་ཉིད་ལ་སྙིང་ཕུར་གདབ་ཏེ། དོན་གྱི་གནས་ལུགས་ཇི་ལྟ་བུ་བཞིན་བསླབ་བྱར་བཟུང་ནས་ཡུལ་དུས་གནས་སྐབས་ཀུན་ཏུ་རང་ཉིད་ལ་དབང་བའི་གྲུབ་འབྲས་འཚོལ་སྙེག་བྱས་ན་ད་གཟོད་མིར་སྐྱེས་ཀྱི་དོན་མགོ་འཁྱོངས་པ་ཡིན་ནོ། །
至此吐蕃在新君文治武略的英明治策下迎来了历史的大繁荣。此处引用《新唐书》描述当时吐蕃的一段记载：“吐蕃尽收羊同、党项及诸吞之地，东与凉、松、茂、嶲等州相接，南邻天竺，西又攻陷龟兹、疏勒等四镇，北抵突厥，地方万余里，自汉魏已来，西戎之盛未之有也”。
松赞干布在王子贡松贡赞王驾崩后复又登基王位执政数年，于公元605年逝世于新建的“红宫”（即布达拉宫），享年六十九岁。松赞干布逝世后，继任者赞普芒松芒赞年幼，大权旁落，由噶尔家族摄政。唐高宗显庆元年，吐蕃吞并唐朝属国吐谷浑导致唐蕃会战，唐方面因吐谷浑的挑唆派遣苏定方为首的远征军攻打吐蕃，吐蕃厉兵秣马在长期的享受统一雪域高原后的太平盛世的兵卒此时也各个体壮如山，吐蕃军队以20万兵力完胜唐军。在随后的“大非川战役中”完胜唐朝与吐谷浑联军。从此唐蕃间战端云起，直至710年唐中宗把金城公主嫁给吐蕃，当时年仅七岁的太子野祖茹（后来的赤德祖赞），以及将河西九曲地区归还吐蕃作为“聘礼”，以求和平战争才告一段落。回顾往昔，帝国的陨落无疑有内部制度的原因。而且连年地征战，也正是帝国衰落的主要因素之一，连年征伐导致人才耗损，国力不振，最终走向没落。随着佛教势力的扩大深入，与本教的矛盾激化也是导致王朝崩塌的最终导火索。公元841年反佛大臣弑杀赞普赤松德赞，拥立其兄大磨为赞普，大磨素来信本反佛，即位不久就宣布全藏禁佛。五年后大磨被笃信佛教的刺客所杀，接着发生了著名的“农奴大暴动”，王族出逃藏西，雪域高原分崩离析。其实纵观吐蕃历史，与中原北方民族的那种入住中原地区的举措而言，从来就没有表现出那种对中原文明取而代之的野心。即使在762年吐蕃大军渡渭水入长安占领首都，也是不流一滴血的“不流血入城”。这很有意思，纵观中华史，魏、蒙元、辽、金、鲜卑、契丹、满清等外族统治华夏地区的历史事件反复上演，但是吐蕃作为华夏周边长期受到大华夏鄙夷的“戎”，却并没有那种根深蒂固的冤仇。当时吐蕃军队入城后更改年号，改元、实行大赦、拥立金城公主的弟弟广武王承宏为皇帝以后，于两星期后拔寨回营了。这种举措至今让很多人感到意外，也许有很多种解释，但我认为最主要的一个原因，是由于佛教的刚刚引进导致社会内部出现分裂趋势所使，兵力抽调回朝镇抚地方矛盾应该是此次回朝的最终原因。虽说王朝覆灭了，但其给我们后人留下的宝贵财富是享之不尽的。正是在这一时期藏族的文明得以发展。正如我开头就在讲，雪域高原虽说高寒缺氧极度不适宜居住，但藏族先民通过不屈不挠的毅力顽强的撑起了雪域高原湛蓝的天空，蒙受先人恩泽才依然屹立于这片厚重的土地上的我们。要想屹立于民族之林而不绝亡，在向先进民族潜心学习之余，也要时刻回顾历史中亘古不变的放置四海而皆准的逻辑，由事及理，套用到当下来追寻属于自己的成就那才不枉为人啊！
