سۈرەتلەرنى بېسىپ كىنو كۆرۈشنى باشلىۋېتىڭ
پۇشپا 2
ۋىنستون نىگان (Winston Nugen) بىرۇكلىندىكى سەرخىللار شەخسىي مەكتىپى-ساينت ئان مەكتىپىگە كېلىپ ئوقۇتقۇچىلىق قىلىپ بىر ئايغا يەتمىگەن ۋاقىت ئىچىدە، ئوقۇغۇچىلىرى ئۇنىڭ ئىلگىرىكى ئېغىر جىنايەتچىنىڭ سالاھىيىتىنى بايقاپ قالغان.
(ۋىنستون نىگان)
تۆت يىل ئىلگىرى ۋىنستون نىگان بىر جۈپ ياشانغان ئەر-ئايالنىڭ ئىناۋەتلىك كارتىسىدىن نەچچە يۈز مىڭ ئامېرىكا دوللىرى ئوغرىلىغانلىقى ئۈچۈن قولغا ئېلىنىپ تۈرمىگە تاشلانغان. تۈرمىدىن چىققاندىن كېيىن ئۇ ئادەم تەربىيلەيدىغان ئوقۇتقۇچى بولۇپ قالغان.
ئوقۇغۇچىلار ۋە ئاتا-ئانىلارنىڭ گۇمانى ئالدىدا، مەكتەپ مۇدىرى ھەر بىر ئوقۇغۇچىنىڭ ئاتا-ئانىسىغا ئېلېكتىرونلۇق پوچتا يوللانمىسى يوللاپ، ۋىنستون نىگان مۇئەللىمنىڭ ھەقىقەتەن خاتالىق ئۆتكۈزگەنلىكىنى ئېتىراپ قىلغان. لېكىن ئۇ ئاتا-ئانىلارنىڭ ۋىنستون نىگان مۇئەللىمنىڭ ئوقۇتۇش سەۋىيەسى ۋە بالىلارغا بولغان غەمخورلۇقىدىن ئەنسىرىمىسىمۇ بولىدىغانلىقىغا قايتا-قايتا كاپالەت بەرگەن.
نەتىجىدە رېئاللىق پېشقەدەم مەكتەپ مۇدىرىنىڭ ئاغزىغا قاتتىق بىرنى سالغان. بىر نەچچە ئايدىن كېيىن، ۋىنستون نىگان قۇرامىغا يەتمىگەن ئوقۇغۇچىلاردەك ياسىنىۋېلىپ، جىنسىي سۈرەت ۋە سىن كۆرۈنۈشلىرىنى تەلەپ قىلغانلىقى ئۈچۈن يەنە بىر قېتىم قولغا ئېلىنىپ تۈرمىگە تاشلانغان، ئۇ ئون نەچچە تۈرلۈك ئېغىر جىنايەت بىلەن ئەيىبلەنگەن.
پېشقەدەم مەكتەپ مۇدىرى ھەر قانچە قىلىپمۇ ئۆزى كېپىل بولغان ۋىنستون نىگان مۇئەللىمنىڭ بۇنداق ئىشنى قىلىدىغانلىقىنى ئويلاپ باقمىغانىدى. مەكتەپ مۇدىرىغا ئوخشاش چۈشەندۈرگەنلەردىن يەنە باشقا مۇئەللىم ۋە ۋىنستون نىگاننىڭ دوستلىرىمۇ باركەن.
ۋىنستون نىگان ۋىيېتناملىق كۆچمەننىڭ بالىسى بولۇپ، ئۇنىڭ ئائىلىسى ئانچە باي ھېسابلانمىسىمۇ، لېكىن ئەينى چاغدىكى كۆچمەنلەر سىياسىتى سەۋەبىدىن، ئۇ شۇ جايدىكى ئالىي خۇسۇسىي مەكتەپ شېڭئۇيۇشما تولۇق ئوتتۇرا مەكتىپىدە ئوقۇغان.
20 نەچچە يىل ئىلگىرى بۇ ئەنگلىيەلىك تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ ھەر يىللىق ئوقۇش پۇلى 35 مىڭ ئامېرىكا دوللىرىغا يەتكەن بولۇپ، بۇ يەردە ئوقۇيالايدىغانلارنىڭ ھەممىسى ئاساسىي جەھەتتىن نېفىت ۋە تەبىئىي گاز ساھەسىدىكى يۇقىرى دەرىجىلىك باشقۇرغۇچىلارنىڭ بالىلىرى ئىدى. بىر ئوقۇغۇچىنىڭ ئەسلەپ بېرىشىچە، ئەينى چاغدا ئۇلارنىڭ مەكتەپ تۇرمۇشى ئاساسەن «نېفىتچىلار مەكتىپى» دەپ ئاتالغان. ئۇلارغا نىسبەتەن ئېيتقاندا، پۇل پەقەت بىر سان خالاس، ھەتتا قىممەت لەند روۋېر رانگى روۋېرمۇ بۇ مەكتەپتە پەقەت ئادەتتىكى 16 ياشلىق تۇغۇلغان كۈن سوۋغىتى ئىكەن. بۇنداق ئىسراپخورلۇق ئەۋج ئالغان مەكتەپتە، باشقا بىر دۇنيادىن كەلگەن نامرات يىگىت قانداق تۇرمۇش كەچۈرىدىغاندۇ؟
سىز بەلكىم ۋىنستون نىگاننىڭ ئەينى يىلى مەكتەپتە نامدار شەخس ئىكەنلىكىنى ئويلاپمۇ باقمىغان بولۇشىڭىز مۇمكىن. گەرچە ۋىنستون نىگاننىڭ پۇلى بولمىسىمۇ، لېكىن ئۇ ھەمىشە قىلچە بىخەستەلىك قىلماي پاكىز تۈگمە كۆڭلەك ۋە كاستۇم-بۇرۇلكا كىيگەن، ئۇنىڭ تەشكىللەش ئىقتىدارى كۈچلۈك، غەيرىتى تولۇپ تاشقان، يەنە كېلىپ ئۆزىنى كۆرسىتىشكە ناھايىتى ئۇستا ئىدى، ئۇ دائىم دەرس ئارىلىقىدا كارىدوردا تۇرۇپ، يۇقىرى ئاۋازدا ناخشا ئېيتىپ، كىشىلەرنىڭ دىققىتىنى تارتقان.
ئۇ مەكتەپتە ئالدىراش ئادەم بولۇپ، سەنئەت كۇلۇبى، ماتېماتىكا كۇلۇبى، لاتىن كۇلۇبى، ھەتتا ئىنتىزام كومىتېتى قاتارلىق ھەر بىر ئىجتىمائىي تەشكىلات پائالىيىتىگە دېگۈدەك قاتناشقان. ئۇ تولۇق بىرىنچى يىللىقتىلا سىنىپ باشلىقى بولغان، كېيىن يەنە ئوقۇغۇچىلار ئۇيۇشمىسىغا كىرىپ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ داھىيسى بولۇپ قالغان. 2005-يىلى ۋىنستون نىگاننىڭ تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپنى پۈتتۈرۈش مۇراسىمىدا، ھەتتا شەھەر باشلىقىمۇ ئۇنىڭغا «يىللىق پىدائىي» دېگەن شەرەپنى تەقدىم قىلغان. ۋىنستون نىگان بەك ئەقىللىك. بىر قېتىم لاتىن تىلى دەرسى ئۆتكەندە ئالدىنقى رەتتە ئولتۇرغان ۋىنستون نىگان بېشىنى كۆتۈرمەي باشقا ئىش قىلىۋاتقاندا مۇئەللىمى باشقىلار جاۋاب بېرەلمەيدىغان تەسرەك سوئال سورىغان، ۋىنستون نىگان بولسا بېشىنىمۇ كۆتۈرمەي سوئالغا ناھايىتى ئۆلچەملىك جاۋاب بەرگەن.
ۋىنستون نىگاننىڭ ئازراق تەخىرسىزلىك تۇيغۇسى پەيدا قىلىش ئۈچۈن، مەكتەپ ئوقۇتقۇچىسى ئەينى چاغدا ئۇنىڭغا بىر رەقىب تېپىپ بەرگەن، ئۇ بولسىمۇ ئۇنىڭ ساۋاقدىشى ئاماندا. ھازىر دوختۇر بولغان ئاماندا ئەسلەپ مۇنداق دېگەن: «ئەينى چاغدا ئىككىيلەن ئوتتۇرىسىدىكى رىقابەت ئانچە دوستانە ئەمەس ئىدى، ۋىنستون نىگان مېنىڭ ئويۇمنى بەك ئەخمەقلىق دەپ قارايتتى.»
ئوقۇش پۈتكۈزگەندە، ئاماندا سەل ئۈستۈن تۇرغان، ئۇنىڭ نەتىجىسى ۋىنستون نىگانىڭكىدىن ياخشى بولۇپ، مەكتەپ پۈتتۈرۈش ۋەكىلى بولۇپ باھالانغان. بىراق ئوقۇش پۈتتۈرگەن ئوقۇغۇچىلارنىڭ سۆز قىلىش شەرىپىگە ۋەكىللىك قىلىدىغان مەكتەپ تەرەپ ۋىنستون نىگاننى تاللىغان.
قىزىق يېرى شۇكى، گەرچە كۆپچىلىكنىڭ نەزىرىدە ۋىنستون نىگان ناھايىتى مۇۋەپپەقىيەت قازانغان مۇنەۋۋەر ئوقۇغۇچى بولسىمۇ، لېكىن ئۇ ھەمىشە «مەغلۇبىيەت»نى چۆرىدىگەن ھالدا سۆز قىلغان. ئۇ مۇنداق دېگەن: «مەغلۇبىيەت-دۇنيانىڭ ئاخىرقى كۈنى ئەمەس، مەغلۇبىيەت ئالدىدا سىز چوقۇم غەيرەتكە كېلىپ، ئاندىن داۋاملىق ئالغا ئىلگىرىلىشىڭىز كېرەك.»
ۋىنستون نىگان نۇتۇقتا ئائىلىنىڭ قوللاش رولىنى تىلغا ئالغان، لېكىن ئۇ ئەزەلدىن ئۆزىنىڭ ئائىلىسىدىكىلەرنى تىلغا ئېلىپ باقمىغان ياكى رەھمەت ئېيتمىغان. ئادەتتىكى تۇرمۇشتا، ئۇ ئەزەلدىن ئائىلىسىنىڭ گېپىنى قىلمايدۇ، ئاتا-ئانىسىمۇ ئەزەلدىن مەكتەپنىڭ پائالىيەتلىرىگە قاتناشمايدۇ. ئۆزىنىڭ ئائىلىسىگە سېلىشتۇرغاندا ۋىنستون نىگان باشقىلارنىڭ ئۆيىنى تېخىمۇ ياخشى كۆرىدىغاندەك قىلاتتى.
ئۇ بىر ساۋاقدىشىنىڭ ئاپىسى بىلەن ناھايىتى يېقىن، ئۇ يەنە ئۇنىڭغا ھەمراھ بولۇپ شەرقىي دېڭىز قىرغىقىغا بېرىپ ئالىي مەكتەپنى ئېكسكۇرسىيە قىلغان. شۇنداق قىلىپ، ۋىنستون نىگان مۇشۇنداق قىلىپ تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپ ھاياتى ئاخىرلاشتۇرغان.
بىر نەچچە ئايدىن كېيىن، ئوقۇش پۈتتۈرۈش نۇتقى ۋە شەھەر باشلىقى مۇكاپاتىنىڭ ياردىمىدە ۋىنستون نىگان نيۇيوركقا كېلىپ، كولومبىيە داشۆسىگە بېرىپ بىلىم ئاشۇرغان.
******
تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپكە سېلىشتۇرغاندا، ئالىي مەكتەپ مەزگىلىدە ۋىنستون نىگان چىرىكلەشكەن ھەم چۈشكۈنلىشىپ كەتكەن. ئالىي مەكتەپنىڭ ئىككىنچى يىللىقىدا ۋىنستون نىگان دەم ئېلىشقا قويۇپ بەرگەندە يۇرتىغا قايتىپ كەلگەن. ئۇ تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپتىكى بىر ئۇسسۇل ئوقۇتقۇچىسىغا ياردەملىشىپ ئۆيىگە قارىشىپ بېرىشكە ۋەدە بەرگەن، نەتىجىدە ئۇ ئوقۇتقۇچىسىنىڭ ئۆيىدە يىغىلىش ئۆتكۈزگەن، يەنە تېخى قۇرامىغا يەتمىگەن ئوقۇغۇچىلارنى ئېلىپ بىللە ھاراق ئىچكەن. بۇ ئىش بەك چوڭ چاتاق بولغان، ئەينى چاغدا ۋىنستون نىگان ئۆزى بىلەن بىللە ھاراق ئىچكەن ئوقۇغۇچىنىڭ تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ قارا تىزىملىكىگە كىرىپ قېلىشىغا سەۋەب بولغان، ئۇنىڭدىن باشقا ۋىنستون نىگاننىڭ مەكتەپكە قايتىشىنى چەكلەپلا قالماي، يەنە ئۇنىڭ مەكتەپ تەشكىلاتىغا قاتنىشىشىنى چەكلىگەن. ئۇنىڭ مەكتەپ پۈتتۈرگەن ئون يىللىق ساۋاقداشلىرى يىغىلىشىنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالغان ھەر خىل پائالىيەتلەرگە قاتنىشىشى چەكلەنگەن.
بۇ ئىش ۋىنستون نىگانگە چوڭ زەربە بولغان، ئۇ ئۆزىنى مەكتەپ ئۈچۈن نۇرغۇن بەدەل تۆلىگەندەك ھېس قىلغان بولسىمۇ، لېكىن ھازىر مەكتەپ ئۇنى قاتتىق قوللۇق بىلەن تاشلىۋەتكەن ئىدى. شۇنىڭدىن كېيىن، ئۇ ئۆزىنى پۈتۈنلەي ئوخشىمايدىغان ئادەمگە ئايلىنىپ قالغان.
(2014-يىلى ۋىنستون نىگان نيۇيوركنىڭ ئەقلىي سوئال-جاۋاب پىروگراممىسىغا قاتناشقان)
بىر نەچچە يىلدىن كېيىن ئۇ يۇرتىغا قايتىپ، ئائىلىسىدىكىلەرگە ئۆزىنىڭ ئوقۇش پۈتتۈرگەنلىكىنى ئېيتقان، لېكىن ئەمەلىيەتتە، ئۇ شۇ بىر نەچچە يىلدا مەكتەپكە بارماي، جىنايەت يولىغا قەدەم قويغان. شۇ مەزگىللەردە ئۇ بىر كىشىلىك خىزمەت قىلىپ، 90 نەچچە ياشلىق بىر جۈپ ياشانغان ئەر-ئايالنىڭ ھالىدىن خەۋەر ئالغان. موماينىڭ ئۆزىنىڭ قارىغۇچىسى بار، موماينىڭ ئاساسلىق خىزمىتى بوۋاينىڭ گېزىت ئوقۇشىغا ياردەم بېرىش، بوۋاي بۇ سېھرىي كۈچكە تولغان يىگىتنى ناھايىتى ياخشى كۆرۈپ قالغان، ئاخىرىدا بوۋاي ئۇنىڭدىن ئائىلە مالىيىسىنى باشقۇرۇپ بېرىشنى تەلەپ قىلغان.
شۇنىڭدىن كېيىن ۋىنستون نىگان ئوقۇشقا كۆڭۈل بۆلۈپ باقمىغان، ئۇنىڭ ئىجتىمائىي ئالاقە تاراتقۇسىدا كۆرسىتىلىشىچە، ئۇ بىر توپ دوستلىرى بىلەن ھەشەمەتلىك تۇرمۇش كەچۈرگەن. ئۇلار نيۇيوركتىكى بالېت تىياتىرخانىسىغا بېرىپ تەبرىكلەش مۇراسىمىغا قاتناشقان، بىر توپ كەسپىي ئۇسسۇلچىلار بىلەن بىللە شامپان ئىچىشكەن، فىلورىداغا بېرىپ ساياھەت قىلىپ ئوينىغان، يېنىدا يەنە ئۇسسۇلچىلار، تور چولپانلىرى، ھەتتا بىر نەچچە چولپانلار بار ئىكەن.
(ۋىنستون نىگاننىڭ بالېت ئۇسۇلىنى تەبرىكلەش مۇراسىمىدا چۈشكەن سۈرىتى)
يۇرتىدىكى دوستلىرى، ئائىلىسى ئانچە باياشات بولمىغان ۋىنستون نىگاننىڭ بۇنداق زور چىقىمنى قانداق بىر تەرەپ قىلغانلىقىدىن ھەيران قالغان.
2017-يىلى ياشانغان ئەر-ئايالنىڭ كېلىنى بۇ سىرنى ئاچقان. شۇ يىلى ئەتىيازدا، كېلىنى بۇ ئىككى ياشانغان كىشىنىڭ ئىناۋەتلىك كارتىسىدىن مەسىلە چىققانلىقىنى، بانكا ۋە ئىناۋەتلىك كارتىنىڭ ھېسابات تالونىنى كۆرگەندىن كېيىن نورمالسىزلىقنى بايقىغان، يەنى بۇ ئىككى ياشانغان كىشى ياشىنىپ قالغان تۇرسا ھازىر ئىستېمال قىلىش ئىستىكى ئۇنچە كۈچلۈك ئەمەس، ھەر ئايدا ئەڭ كۆپ بولغاندا بىر نەچچە تال ھېسابات تالونى چىقىرالايدۇ، لېكىن بۇنچە جىق ھېسابات تالونى قانداق پەيدا بولغان دەپ قارىغان.
كېلىنى ئىناۋەتلىك كارتا شىركىتى بىلەن ئالاقىلىشىپ، بۈگۈنكى كۈندە بۇ ھېسابات تالونىنىڭ ئەر-خوتۇننىڭ ئۆيىگە ئەمەس، بەلكى ناتونۇش بىر جايدا ئىشلىتىلگەنلىكىنى بىلگەن. ئۇ شۇندىلا بەزىلەرنىڭ ياشانغان ئەر-خوتۇننىڭ مال-مۈلكىنى ئوغرىلىغانلىقىنى ھېس قىلغان.
ۋىنستون نىگان ئەر خوتۇن ئىككىسىنىڭ ئىناۋەتلىك كارتىسى بىلەن نۇرغۇن پۇل خەجلىگەن، ئاندىن ھېسابات تالونىنى ئۇلارنىڭ ئادرىسېغا ئەۋەتكەن، ئاندىن ساختا ھېسابات تالونىنى بوۋايغا بەرگەن، بۇنداق بولغاندا باشقىلار كارتىدىن مەسىلە چىققاننى بەك ئەستايىدىل تەكشۈرمىسە ئالدىراپ بىلەلمەيدۇ.
2017-يىلى 5-ئاينىڭ مەلۇم بىر كۈنى ۋىنستون نىگان بوۋاي ئەر-ئايالنىڭ ئۆيىگە كەلگەندىن كېيىن، ساقچىلار ئىشىكنى چەككەن. ساقچىغا مەلۇم قىلغىنى ياشانغان ئەر-خوتۇننىڭ كېلىنى بولۇپ، ئۇ ساقچىغا ئۆيىنىڭ ئەھۋالىنى ئېيتىپ، ئۆزى توپلىغان ئىسپاتلارنى كۆرسەتكەن. ئويلىمىغان يەردىن، بۇ خىل ئەھۋالغا دۇچ كەلگەندە ۋىنستون نىگانمۇ قىلچە ھودۇقمىغان، ئۇ خۇددى ئۆينىڭ خوجايىنىغا ئوخشاش، ساقچىلارنى ياتاققا كىرگۈزۈپ، ئۇلاردىن قانداق ئىچىملىك ئىچىدىغانلىقىنى سورىغان.
ئاخىرىدا ۋىنستون نىگان قولغا ئېلىنغان، ئۇ زور ئوغرىلىق جىنايىتى ۋە باشقا جىنايەتلەر بىلەن ئەيىبلەنگەنلىكىنى ئېتىراپ قىلغان، 300 مىڭ ئامېرىكا دوللىرى تۆلەم تۆلەشكە ھۆكۈم قىلىنغان ھەمدە تۆت ئاي جازا ئۆتىگەن. نەتىجىدە تۈرمىدە ۋىنستون نىگان بىكار تۇرمىغان. نيۇيورك شەھىرىنىڭ باشلىقى شۇ چاغدا بىر رادىيو پىروگراممىسىدا تۈرمىنىڭ تۇرالغۇ شارائىتى ئۈستىدە توختالغان، ۋىنستون نىگانمۇ ۋەكىل بولۇش سۈپىتى بىلەن شەھەر باشلىقى بىلەن تېلېفونلاشقان.
جازا مۇددىتى توشۇپ قويۇپ بېرىلگەندىن كېيىن ۋىنستون نىگان دەرھال شەھەرلىك جازالاش ئىدارىسىگە خەت يېزىپ، ئۆزىنىڭ تۈرمە ئەھۋالىغا بولغان ئەندىشىسىنى بىلدۈرگەن، ئۇ جىنايەتچىلەرگە قارىتىلغان «شەھۋانىي مەزمۇنلارنى چەكلەش»نىڭ تۈرمىنى باشقۇرۇشقا پايدىسىز ئىكەنلىكىنى ھېس قىلغان.
(ۋىنستون نىگان تۈرمىدىن چىققاندىن كېيىن تەشكىللىگەن ئېتىراز بىلدۈرۈش پائالىيىتى)
بۇ مەزگىلدە ۋىنستون نىگان ھەممە يەردە مەۋجۇتلۇق تۇيغۇسىنى ئۇرغۇتقان، ئاخىرى بىر يىلدىن كېيىن، ئۇ شېڭئەن مەكتىپىنىڭ ياقتۇرۇشىغا ئېرىشكەن.
*****
ۋىنستون نىگاننىڭ تولۇق ئوتتۇرا مەكتىپىگە ئوخشاش، شېڭئەن مەكتىپىمۇ ئالىي دەرىجىلىك خۇسۇسىي مەكتەپ بولۇپ، 1965-يىلى نيۇيورك بىرۇكلىندا قۇرۇلغان، مەكتەپنىڭ ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلىش نىشانى نيۇيوركتىكى ئىجادىيەت قاتلىمى بولۇپ، ئاددىي قىلىپ ئېيتقاندا پۇلدار ئارتىس، رەسسام ۋە يازغۇچىنىڭ پەرزەنتلىرى بىلەن تولغان. بۇ مەكتەپ نۇرغۇن داڭلىق سەنئەتكار، لايىھەلىگۈچى ۋە ئارتىسلارنى يېتىشتۈرۈپ چىققان بولۇپ، سەنئەت پۇرىقى ئىنتايىن قويۇق مەكتەپ ھېسابلىنىدۇ.
(شېڭئەن مەكتىپى)
شۇنداق بولغاچقا، شېڭئەن مەكتىپىنىڭ ئوقۇتۇش ئۇسۇلىمۇ بىر قەدەر ئالاھىدە، ئۇلار شائىر، مۇزىكانت، دراماتورگلارغا ئوخشاش كىشىلەرنى تەكلىپ قىلىپ دەرس ئۆتۈشنى ياخشى كۆرىدۇ، ھەر بىر دەرس ئاخىرلاشقاندىن كېيىن ئوقۇتقۇچىلارمۇ ئوقۇغۇچىلارغا نومۇر قويمايدۇ، بەلكى بىر پارچە ئۇزۇن دوكلات ئارقىلىق خۇلاسە چىقىرىدۇ. بۇ خىل ئوقۇتۇش ئۇسۇلى ئۆزگىچە بولۇپلا قالماستىن، بەلكى ئۈنۈملۈك.
2024-يىلى بۇ مەكتەپنى پۈتتۈرگەن 85 ئوقۇغۇچىنىڭ تۆتتىن بىر قىسمى تامپېلەك ئىتتىپاق مەكتىپىگە كىرگەن، بۇ نىسبەت ھەقىقەتەن تۆۋەن ئەمەس. بۇمۇ يەنە بىر نەتىجىنى كەلتۈرۈپ چىقارغان، يەنى ئاتا-ئانىلار بالىلارنىڭ تەربىيەلىنىشىگە قول تىقمىغان، شۇنىڭ بىلەن مەكتەپ ئۇلارنىڭ سۆزىگە ئايلىنىپ قالغان.
مەكتەپتىكى ئاتا-ئانىلارنىڭ ئارىسىدا «بالىلارنى مەكتەپكە ئاپىرىپ قويۇپ، ئوقۇش پۈتتۈرگەندىن كېيىن ئاندىن ئۇلارنى ئۆيگە ئېلىپ كەتسەكلا بولىدۇ» دېگەن گەپ تارقالغان. ئاتا-ئانىلارنى ئۆز مەيلىگە قويۇپ بېرىدىغان بۇنداق مەكتەپمۇ ۋىنستون نىگان ئائىلىسىگە سەھنە ھازىرلاپ بېرىپ، ئۇنىڭغا تېخىمۇ چوڭ «جارى قىلدۇرۇش بوشلۇقى» يارىتىپ بەرگەن.
2020-يىلى ۋىنستون نىگان مەكتەپكە ياللىنىپ ئىشلىگەن. ئەلۋەتتە، ئارقا كۆرۈنۈشنى تەكشۈرۈشكە ئاساسلانغاندا، مەكتەپ ۋىنستون نىگاننىڭ ئېغىر جىنايەت ئۆتكۈزگەنلىكىنى بىلىدىكەن، مەكتەپ تەرەپمۇ ئۇنى ياللاپ ئىشلىتىش-ئىشلەتمەسلىكنى كۆپ قېتىم مۇزاكىرە قىلغان. لېكىن ئەڭ ئاخىرىدا يەنىلا تەكلىپ قىلىنغان، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا تەكلىپ قىلىنغانلاردىن يەنە نەچچە ئون خىزمەتچى بار بولۇپ، ئەينى چاغدا يۇقۇم ھۇجۇم قىلىپ كىرگەچكە، مەكتەپ ھۆكۈمەتنىڭ سىياسىتىگە ئاۋاز قوشۇپ، يۇقۇمنىڭ تەسىرىدە ئالاھىدە خادىملارنى خىزمەت ئورنى بىلەن تەمىنلىگەن.
ۋىنستون نىگان مەكتەپكە كىرگەندە مەكتەپنىڭ «يۇقۇم ئالاھىدە ياردەمچى» بولغان، ئۇ ۋىرۇس كۆزىتىش كېلىشىمى تۈزۈش ۋە ئارىلاشما ئۆگىنىشنىڭ ئارقا سەپ خىزمىتىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل بولغان. لېكىن ناھايىتى تېزلا خۇددى تولۇق ئوتتۇرىدىكى ۋاقىتتىكىگە ئوخشاش ئۆز كارامىتىنى كۆرسەتكەن. ئۇ ھەر كۈنى رەتلىك ياسىنىپ، كاستۇم-بۇرۇلكا كىيىپ، گالىستۇك تاقاپ، مەكتەپ ئىچى-سىرتىدىكى پائالىيەتلەرگە ئاكتىپ قاتناشقان، يەنە تام ئىشكاپىغا ئوخشاپ كېتىدىغان بىر بوشلۇقنى ئۆزىنىڭ ئىشخانىسىغا ئۆزگەرتكەن.
شۇنداق قىلىپ بىر يىلدىن كېيىن تۇرمۇشقا قىزغىن قىزىقىدىغان ۋىنستون نىگان بىر توپ ئالاھىدە كىشىلەر ئارىسىدىن كۆزگە كۆرۈنگەن. ئۇ مەكتەپتىكى ھەممە ئادەمگە چوڭقۇر تەسىر قالدۇرغان، ئۇلار ھەتتا ۋىنستون نىگاننىڭ ئۆتمۈشىدە باشقا بىر سىر بار دەپ قاراپ، ئۇنى ئۆستۈرۈپ رەسمىيلەشتۈرمەكچى بولغان. دەسلەپتە، ئۇلار ۋىنستون نىگاننى مەكتەپ مۇدىرىنىڭ ياردەمچىسى قىلماقچى بولغان، لېكىن قايتا-قايتا ۋاز كېچىشنى ئويلىغان، چۈنكى ئۇنىڭ پۇل مۇئامىلە ئالدامچىلىقى قىلمىشى بار بولۇپ، ئۇنىڭغا مەكتەپ ھېساباتى بىلەن ئۇچرىشىش پۇرسىتى بەرمەسلىكى كېرەك ئىدى. ئاخىرىدا ۋىنستون نىگان بۇ مەكتەپنىڭ ماتېماتىكا ئوقۇتقۇچىسى بولۇپ قالغان.
كۆپ تەرەپلىمە ئويلانغاندا، مەكتەپ ساۋاقداشلار ۋە ئاتا-ئانىلىرىغا ۋىنستون نىگاننىڭ ئىلگىرىكى جىنايىتىنى دوكلات قىلمىغان، ئەمما تور دەۋرىدە ھېچكىم مەخپىيەتلىكنى يوشۇرۇپ قالالمايدۇ. ۋىنستون نىگان بىر نەچچە ھەپتە دەرس ئۆتكەندىن كېيىن، ئوقۇغۇچىلار توردىن ئۇنىڭ ئىسمىنى ئىزدەپ، ئوقۇتقۇچىسىنىڭ ئىلگىرى 300 مىڭ ئامېرىكا دوللىرىدىن ئارتۇق پۇلنى ئالداپ كەتكەن جىنايەتچى ئىكەنلىكىنى بايقىغان. ئوقۇغۇچىلارنىڭ ھەققانىيەت تۇيغۇسى ناھايىتى كۈچلۈك بولۇپ، ئۇلار دەرس ۋاقتىدا ۋىنستون نىگاندىن ئۆزىنىڭ قىلمىشىنى چۈشەندۈرۈشنى تەلەپ قىلىپ: «سىسز نېمىشقا بوۋاينىڭ نەرسىسىنى ئوغرىلايسىز؟» دەپ سورىغان. بۇ ۋاقىتتا ۋىنستون نىگان بېشىنى تۆۋەن سېلىپ سىنىپتىن چىقىپ كەتكەن.
ناھايىتى تېزلا ۋىنستون نىگاننىڭ كەچۈرمىشى توغرىسىدىكى خەۋەرلەر تارقالغان. مەكتەپ مۇدىرى بۇ ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئاتا-ئانىلىرىغا ئېلېكتىرونلۇق پوچتا يوللانمىسى ئەۋەتكەن بولۇپ، ئۇ «ۋىنستون نىگان تەكلىپ قىلىنىشتىن بۇرۇن ئۆزىنىڭ ئىلگىرىكى جىنايى سەرگۈزەشتىسىنى تەشەببۇسكارلىق بىلەن تاپشۇردى، مەكتەپ ئۇنىڭ جىنايىتىنى تەپسىلىي ئويلانغان بىر قەدەر يېنىك بولغان جىنايەت ئۈچۈن، ئۇ يەنە تەۋسىيە قىلغۇچى بىلەن چوڭقۇر پىكىر ئالماشتۇرغاندىن كېيىن، ئەڭ ئاخىرىدا كۆپ تەرەپلىمە ئويلىشىش ئارقىلىق، ۋىنستون نىگاننى قالدۇرۇپ قويۇشنى قارار قىلدۇق» دېگەن.
بەزى ئاتا-ئانىلار مەكتەپنىڭ ئۇسۇلىنى چۈشىنىدۇ، ئۇلار بۇنى مەكتەپنىڭ ئەسلىگە كەلتۈرۈش خاراكتېرلىك ئەدلىيەلىك ئەمەلىيىتىنىڭ ئىسپاتى دەپ قارايدۇ، ھەممە ئادەم بىر قېتىم پۇرسەتكە ئېرىشىشى كېرەك، ئەلۋەتتە، ئەگەر مەكتەپ ئالدىن ئۇقتۇرۇش قىلسا ئاتا ـ ئانىلار تېخىمۇ توغرا چۈشىنىدۇ.
ئەڭ ئاخىرىدا ۋىنستون نىگان يەنىلا مەكتەپتە قېلىش ئىمكانىيىتىگە ئىگە بولغان، ئۇنىڭ ئۈستىگە ماتېماتىكىدىن باشقا، بۇ مەكتەپ يەنە ئۇنىڭغا «گۇناھ ۋە جازا» دەپ ئاتىلىدىغان يېڭى بىر دەرس ئېچىپ بەرگەن.
*****
ۋىنستون نىگان ئۆزىنىڭ ئوقۇتقۇچىلىق ھاياتىنى باشلاپ، ناھايىتى تېزلا ئوقۇغۇچىلارنىڭ ياخشى كۆرۈشىگە ئېرىشكەن. مەكتەپ ئوقۇغۇچىلارنى ھەقسىز ساغلاملىق يېمەكلىكى بىلەن تەمىنلىگەن، لېكىن بۇ ساغلاملىق يېمەكلىكى نەدىمۇ يېيىشلىك ئەخلەت يېمەكلىك بولسۇن؟ ۋىنستون نىگان ئىشخانىسىغا ھەر خىل ساغلام بولمىغان يېمەكلىكلەرنى تىزىپ قويغان، ئولىئو، بەرەڭگە ياپراقچىسى ئۇ يەنە ئىشخانىسىدا كىچىك توڭلاتقۇ بولۇپ، ئۇنىڭغا لىق يېمەكلىك توشقۇزغان، بۇنداق بولغاندا ياز پەسلىدە ئوقۇغۇچىلار ئۇنىڭ ئىشخانىسىدا سوغۇق ئىچىملىك ئىچەلەيتتى.
ئۇنىڭ ئۈستىگە ئەڭ مۇھىمى، ۋىنستون نىگاننىڭ ئىشخانىسى ھەر ۋاقىت ئوقۇغۇچىلارغا ئېچىۋېتىلىدۇ، چوڭلار ھەمراھ بولمىسىمۇ، ئىشىكنى ئېچىپ كىرىۋېرىدۇ. ئوقۇغۇچىلارغا زور تەلىپى بولمىغان ۋىنستون نىگاننىڭ ئىشخانىسىغا خالىغانچە كىرىپ چىقالايدىغان بولغاچقا ئوقۇغۇچىلار تەبىئىيلا بۇ كىبىرى يوق ئوقۇتقۇچىنى بارغانسېرى ياخشى كۆرۈپ قالغان.
ۋىنستون نىگاننىڭ ئۇسۇلىنى بەزى ئوقۇتقۇچىلار كۆرۈپ، مەكتەپكە دوكلات قىلغان، ئۇلار بۇ خىل ئوقۇغۇچىلار بىلەن يېقىن مۇناسىۋەت ئورنىتىش ئۇسۇلىنىڭ مۇۋاپىق بولغان-بولمىغانلىقىدىن ئەنسىرىگەن، لېكىن ئەڭ ئاخىرىدا مەكتەپتە ھېچقانداق چاتاق يوق دېگەن.
بىراق، گەرچە رېئاللىقتىن چاتاق چىقمىغان بولسىمۇ، لېكىن تور دۇنياسىدا داۋالغۇش پەيدا بولغان. ۋىنستون نىگان ئوقۇتقۇچى بولۇپ بىر يىلدىن كېيىن شېڭئەن مەكتىپىنىڭ ئوقۇغۇچىلار تور پاراڭلىشىش ئۆيىدە بىر نامسىز كىشى پەيدا بولغان، ئۇ ھەممە يەردە ئوقۇغۇچىلار بىلەن سالاملاشقان، ئاندىن مەقسەتلىك ھەم مەقسەتسىز ھالدا ئوقۇغۇچىلارنى ئۆزىنىڭ يالىڭاچ سۈرىتى ۋە قىلىقسىز ۋىدېيولىرىنى يوللاشقا ئىلھاملاندۇرغان.
دائىم تور ئوينايدىغان ساۋاقداشلار مۇنداق دېگەن: «توردا بۇنداق ئادەملەر كۆپ، لېكىن شېڭئەن مەكتىپىدەك كىچىك چەمبىرەك ئىچىدە بۇنداق ئادەمنىڭ بولۇشى ھەقىقەتەن ئادەتتىكىگە ئوخشىمايدۇ.»
بۇ ئادەم بالىلارنى پاراكەندە قىلىپ، ئاز دېگەندە يەتتە ئوقۇغۇچىنىڭ يالىڭاچ ۋە جىنسىيەتنى ئۆز ئىچىگە ئالغان سۈرەت ۋە ۋىدېيولارنى يوللىشىنى تەلەپ قىلغان. بەزىدە ئۇ يەنە باشقا ئوقۇغۇچىلار بىلەن بۇ ئۇچۇرلارنى ئورتاقلاشقان، مەسىلەن، ئۇ ئىلگىرى 14 ياشلىق بىر قىز ئوقۇغۇچىغا ئون نەچچە ياشلىق ئوغۇل بالىنىڭ كارىۋاتتا ئانانىزم قىلىۋاتقان كۆرۈنۈشىنى ئەۋەتكەن.
بىر قېتىم، بىر ئوقۇغۇچى ئۆزى تونۇيدىغان قىزنىڭ ئوچۇق سۈرىتىنى تاپشۇرۇۋالغان، ئۇ قىزغا ئەسكەرتىپ قويغان، قىزنىڭ ئاتا-ئانىسى ئاخىرى نېمە ئىش بولغانلىقىنى ھېس قىلىپ، ساقچىلار بىلەن ئالاقىلىشىپ ئاندىن تەكشۈرۈش باشلانغان.
ساقچىلار پاراڭلىشىش ئۆيىدىن بۇ نامسىز كىشىنى ئىزدەشكە باشلىغان، يەنە بىر تەرەپتىن، مەكتەپ زىيانكەشلىككە ئۇچرىغۇچىنىڭ مەخپىيەتلىكىنى قوغداش نۇقتىسىدىن، بۇ ئادەمنىڭ مەۋجۇتلۇقىنى ئوقۇغۇچىلار ۋە ئاتا-ئانىلارغا ئاشكارىلىمىغان، نەتىجىدە بۇ كىشى ئاشكارىلانمايلا قالماستىن توردىكى پائالىيەتلەر ئەۋج ئېلىپ، كۆپلىگەن ئوقۇغۇچىلار ئۇنىڭ پاراكەندىچىلىكىگە ئۇچرىغان.
ئاخىرى بۇ يىل 5-ئايدا يىپ ئۇچى چىققان. ئۇ 15 ياشلىق بىر ئوقۇغۇچىغا پۇل تۆلەپ يەنە بىر ئوقۇغۇچىنىڭ جىنسىي مۇناسىۋەت بىلەن شۇغۇللانغان سىن كۆرۈنۈشىنى سېتىۋېلىشنى ئېيتقان، بۇ قېتىم ساقچىلار ئاخىرى ئۇنى قولغا ئالغان. 6-ئىيۇن شېڭئەن مەكتىپىدىكى ئوقۇغۇچىلار ۋە ئاتا-ئانىلار مەكتەپكە يىغىلىپ، بۇ يىللىق زال ئىچى مۇزىكا كېچىلىكى ۋە دىراما ئىجادىيەت بايرىمىغا قاتناشقان. بۇ چاغدا بىر چوڭ تىپتىكى ئاپتوموبىل مەكتەپ ئەتراپىدا جىمجىت توختىغان بولۇپ، بۇ مەكتەپ دەرۋازىسىدىن قېچىپ چىقىپ ئۇششاق-چۈششەك يېمەكلىك يەۋاتقان ئىككى ساۋاقداشنىڭ دىققىتىنى تارتقان. چۈنكى بۇ ساقچى ئاپتوموبىلى بولۇپ، ۋىنستون نىگاننى تۇتۇپ ماڭغان ماشىنا ئىدى.
ئۇلار ئاپتوموبىلدىن چىققان سەككىز ئادەمنىڭ ئىچىدە ۋىنستون نىگاننىڭ ئوتتۇرىدا ئېلىپ مېڭىلىۋاتقانلىقىنى كۆرگەن، ئەينى چاغدا ئىككى بالا ۋىنستون نىگاننىڭ بۇرۇنقى پۇل مۇئامىلە جىنايىتى بىلەن قولغا ئېلىندى دەپ قاراپ: «ھەي ئۇ ۋىنستون نىگان مۇئەللىم، سىلەر خاتا تۇتتۇڭلار!» دېگەن.
تاكى تەپتىش ئەمەلدارى مەكتەپتە ۋىنستون نىگاننى ئەيىبلىگەنلىكىنى ئېلان قىلغاندىن كېيىن، مەكتەپ ئەمەلدارلىرى، ئوقۇغۇچىلار ۋە ئاتا-ئانىلارنىڭ قۇلاق تۈۋىدە بىر قاتتىق گۈلدۈرماما گۈلدۈرلىگەندەك بولغان، ئۇلار قارىماققا مۇلايىم ھەم مەغرۇر كۆرۈنىدىغان ۋىنستون نىگاننىڭ يەنە بۇرۇنقىدەك جىنايەت ئۆتكۈزىدىغانلىقىنى ئويلاپمۇ باقمىغانىدى.
ئاخىرىدا ۋىنستون نىگان 11 تۈرلۈك ئېغىر جىنايەت بىلەن ئەيىبلەنگەن بولۇپ، بۇ بالىلاردىن پايدىلىنىپ شەھۋانىي ئويۇن قويۇش، بالىلارنىڭ جىنسىي ئويۇنغا يېتەكلەش ۋە قۇرامىغا يەتمىگەنلەرگە شەھۋانىي ماتېرىياللارنى تارقىتىش قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدىكەن. ئەينى چاغدىكى ئىقتىسادىي جىنايەتچىگە ئوخشىمايدىغىنى، بۇ قېتىم ئۇ تۈرمىدە ئۇزۇن يېتىشى مۇمكىن.
******
يېقىندا ئۇنىڭ تولۇق ئوتتۇرىدىكى رەقىبى ئاماندا زىيارەتنى قوبۇل قىلغاندا مۇنداق دېگەن: «ۋىنستون نىگان ھەمىشە ھەر خىل ئۇسۇللار ئارقىلىق ئۆزىنىڭ ئالاھىدىلىكىنى نامايان قىلىشنى ئويلايدۇ، بەلكىم ئۇ بىر جىنايەتچى بولۇش ئارقىلىق گۇناھكارلار ئارقىلىق ئۆزىنىڭ باشقىلارغا ئوخشىمايدىغانلىقىنى ئىپادىلىمەكچى بولۇشى مۇمكىن.»
ھازىر دېلو قاراپ چىقىش باسقۇچىدا بولۇپ، ۋىنستون نىگان تېخى تۈرمىگە تاشلانمىغان، لېكىن ئۇ ئېلېكتىرونلۇق كىشەن بىلەن بىللە ياتاق بىناسىغا قامالغان، ئۇ ئادۋۇكات بىلەن بىللە قانۇن ئىسپات ئاڭلاش يىغىنىغا قاتناشقاندىن باشقا، ئاساسەن ھۇجرىسىدىن ئايرىلسا بولمايدىكەن. بۈگۈنكى كۈندە ۋىنستون نىگان تۇتۇلدى. ئۇ ئەمدى كاستۇم-بۇرۇلكا كىيىپ ئاقسا ۋە سالاپەتلىك يۈرىدىغان ئادەم ئەمەس، ئۇ ئەمدى پەقەت سوتقا چىققاندىلا سوتنىڭ كىيىمىنى كىيىشى مۇمكىن.
ئۇ دائىم سوتنىڭ ئۇزۇن ئورۇندۇقىدا ئولتۇرۇپ قېلىن تۈز لىملىق ئىلمىي فانتازىيەلىك رومانلارنى ئوقۇيتتى ياكى ژۇرناللاردىكى خەتلەرنى ئوقۇيتتى. ۋىنستون نىگاننى بىلىدىغان كىشىلەر بەلكىم ئۇنىڭ نېمىشقا جىنايەت يولىغا توختىماي ماڭىدىغانلىقىنى مەڭگۈ چۈشەنمەسلىكى مۇمكىن.
بۇ يىل كۈزدىكى بىر قېتىملىق ئىسپات ئاڭلاش يىغىنىدىن كېيىن، ۋىنستون نىگان ئادۋوكات بىلەن كوچا دوقمۇشىدا تۇرۇپ بىر نەرسە توغرىسىدا پاراڭلىشىۋاتقاندا، تۇيۇقسىز يولدىن ئۆتۈپ كېتىۋاتقان بىر ئايال كېلىپ، ئۇنى قىزغىن قۇچاقلىۋالغان، ئۇ ئىلگىرى شېڭئەن مەكتىپىنىڭ ئوقۇتقۇچىسى ئىدى. ئۇ بەلكىم ۋىنستون نىگاندا زادى نېمە ئىش يۈز بەرگەنلىكىنى بىلمەسلىكى ۋە چوقۇم ئويلاپ يېتەلمەسلىكىمۇ مۇمكىن.
قاندقالا بولمىسۇن جىنايەتچىلەرنىڭ ھامان جازاسىنى تارتىشى ھەق.
