ئۈندىدار سالونى خەۋىرى، نۇر تورى تەرجىمىسى
تېلېفوننى ئۆز ئىچىگە ئالغان تور ئالدامچىلىقى دۇنيادىكى ھەر بىر دۆلەت دۇچ كېلىۋاتقان چوڭ مەسىلە. ئىستاتىستىكىغا ئاساسلانغاندا، بۇلتۇر پۈتۈن دۇنيادىكى ئىستېمالچىلار ئالدامچىلىق سەۋەبىدىن 1 تىرىليون دوللاردىن ئارتۇق زىيان تارتقان.
ئۇنداقتا بۇنىڭغا ئوخشاش ئالدامچىلىق ۋەقەلىرىنىڭ ئۈزۈكسىز يۈز بېرىشىنىڭ قانداق ئالدىنى ئېلىش كېرەك؟
ئەنگلىيە كۆچمە تېلېفون شىركىتى O2 بىر ئامال ئويلاپ تاپقان، ئۇلار مەخسۇس «مۇناسىۋەت ئالدامچىلىقى مەسئۇلى» دەيسى ئىسىملىك بىر موماينى تەكلىپ قىلغان.
دەيسىنىڭ ئادەتتىكى چەتئەللىك موماي بىلەن ھېچقانداق پەرقى يوق بولۇپ، ئۇ توقۇمىچىلىقنى ياخشى كۆرىدىكەن، ئائىلىسىدىكىلەر توغرىسىدا پاراڭلىشىشنى ياخشى كۆرىدىكەن، بىر مۈشۈك باققان بولۇپ، تېخنىكا بىلمەيدىكەن ھەمدە پاراڭلىشىدىغان ۋاقتى ناھايىتى كۆپ ئىكەن.
ئەمما ئەگەر دەيسىنىڭ سۆزىنى ئىنچىكىلىك بىلەن ئاڭلاپ باقساق، ئۇنىڭ پاراڭلىشىشقا ئىنتايىن ماھىر ئىكەنلىكىنى بايقايمىز، چۈنكى ئۇ O2 شىركىتى ياسىغان سۈنئىي ئىدراكلىق پاراڭلىشىش ماشىنا ئادىمى.
O2 ئالدامچىلارنىڭ تەشەببۇسكارلىق بىلەن بۇ AI موماي بىلەن ئالاقىلىشىشىنى ئۈمىد قىلىدۇ، بۇنداق بولغاندا ئالدامچىلارنىڭ باشقىلارنى ئالداشقا ۋاقتى قالمايدۇ. ئۇلار ئالايىتەن دەيسىنى بىر موماينىڭ سىياقىغا كىرگۈزۈۋالغان.
ئالدامچىلار ياشانغانلارغا قول سېلىشنى ياخشى كۆرىدۇ، بۇنىڭ سەۋەبى، بىرىنچىدىن، ئادەم قېرىغاندىن كېيىن ئىنكاسى ئاستا بولىدۇ، ئىككىنچىدىن، ياشانغانلار ئاساسەن زېرىكىپ قالىدۇ، ئالدامچىلارنىڭ ياغلىما سۆزلىرىگە ئاسانلا ئالدىنىپ قالىدۇ.
شۇنىڭ بىلەن ئۇلار دەيسىدىن ئىبارەت بۇ سۈنئىي ئىدراكلىق موماينى بەرپا قىلغان ھەمدە ئىنتايىن كۈچلۈك ئالدامچىلىققا قارشى تۇرۇش ئىنژېنېرى بىلەن ھەمكارلىشىپ، ئوخشاش بولمىغان سۈنئىي ئىدراك مودېلىنى بىرلەشتۈرۈپ، مەشىق قىلغان.
دەيسىنىڭ ئاۋازى بىر خىزمەتچىنىڭ مومىسىنىڭ كەلگەن بولۇپ، چوڭ تىپتىكى تىل مودېلىنى ئىشلىتىش ئارقىلىق، ئۇ ئالدامچىلىق تېلېفونى بىلەن ھەر ۋاقىت ئۆز ئالدىغا سۆزلىشەلەيدىكەن ھەمدە ئامال بار ھەر بىر ئالدامچى بىلەن سۆزلىشىش ۋاقتىنى ئۇزارتىپ، ئۇلارنىڭ ۋاقتىنى ئەڭ زور دەرىجىدە ئىسراپ قىلىدىكەن.
شۇنىڭدىن كېيىن ئۇلار سان-ساناقسىز دەيسىنىڭ تېلېفونلىرىنى تورغا چىقىرىپ، پۈتۈن كۈن ئالدامچىلارنىڭ قىلتاققا ئېلىنىشىنى 24 سائەت ساقلىغان.
دەيسىنىڭ ئالدامچىلىق تېلېفونىنى توسۇش ئىقتىدارى يوق بولۇپ، ئۇ خۇددى يەمچىگە بەكرەك ئوخشايدۇ، ئالدامچىلار بۇ «مەززىلىك» موماينى كۆرگەندە، دائىم قىلتاققا دەسسەيدۇ.
شۇنىڭدىن كېيىن، دەيسى ئالدامچى بىلەن نەچچە سائەت تېلېفونلاشقان، ئۇ توختىماي ئائىلىسىنىڭ ئەگرى-توقاي ھېكايىلىرىنى سۆزلەپ، ئۆزىنىڭ توقۇشقا بولغان قىزغىنلىقىنى تەپسىلىي بايان قىلغان، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا ئۇ ئالدامچىلار ئاڭلىماقچى بولغان ئۇچۇرلارنى دېگەن، مەسىلەن، شەخسىي ئۇچۇر ۋە بانكا ھېسابات نومۇرى قاتارلىقلار، بىراق بۇلارنىڭ ھەممىسى يالغان.
بۇ ئالدامچىلارغا «ئۇنىڭ گەپلىرىنى يەنە بىردەم ئاڭلاپ باقساق، دەرھال بارلىق ئۇچۇرلارغا ئېرىشەلەيمىز!» دېگەن تۇيغۇنى ھېس قىلدۇرغان!
لېكىن يېرىم سائەتتىن كېيىن، ئالدامچىلار يەنىلا دەيسىنىڭ توختىماي كوتۇلدىغان ئاۋازىنى ئاڭلىغان. بۇ ۋاقىتتا ئالدامچىلار ئىنكاسقا كەلسىمۇ، لېكىن بۇ چاغقىچە خېلى ۋاقتى ئىسراپ بولۇپ كەتكەن بولاتتى. بۇ ئالدامچىلارنىڭ «خىزمەت سۈرئىتى»گە دەخلى قىلغاچقا، نۇرغۇن ئىستېمالچىلارمۇ ئالدامچىلارنىڭ پاراكەندىچىلىكىگە ئۇچراشتىن خالىي بولالايدۇ.
يەنە بىر تەرەپتىن، دەيسىنىڭ ئىجادىيىتىمۇ ئەنگلىيە خەلقىنىڭ ساداسىغا ئىنكاس قايتۇرۇش ئۈچۈن ئىدى.
بەلكىم كۆپچىلىكمۇ بىكار قېلىپ زېرىكىپ قالغاندا، ئالدامچىلىق تېلېفونىنى قوبۇل قىلىپ، ئاندىن قەستەن ئالدىنىپ قالغان قىياپەتكە كىرىۋېلىپ، ئالدامچىلارنى تىت-تىت قىلىشنى ئويلاشقان بولۇشى مۇمكىن. ئەمەلىيەتتە ئەنگلىيەلىكلەرمۇ شۇنداق ئويلايدۇ، O2 شىركىتىنىڭ ئىستاتىستىكىسىغا ئاساسلانغاندا، ئەنگلىيەدىكى %71 ئامما ئاشۇ ئالدامچىلاردىن ئۆچ ئېلىشنى ئۈمىد قىلىدىكەن، لېكىن ئۇلارنىڭ ئەڭ چوڭ مەسىلىسى ئۇلارنىڭ بۇنداق قىلىشقا ۋاقتى يوق ئىكەن. (ئۇنىڭ ئۈستىگە ئالدامچىلار بىلەن پاراڭلىشىش بىخەتەر ئىش ئەمەس.)
O2 شىركىتى توردا دەيسىنىڭ بىر قىسىم ئالدامچىلىققا قارشى تۇرۇش كۆرۈنۈشلىرىنى ئېلان قىلغان:
دەيسى: چېكىتنىڭ ئالدىغا قانچە تال Wنى باسىمىز؟
ئالدامچى: ئۈچ دانە Wنى.
ئالدامچى: سىز ھەقىقەتەن كىشىنى بەك بىزار قىلىدىكەنسىز!
دەيسى: مېنىڭ پەقەت پاراڭلاشقۇم بار خالاس...
ئالدامچى: سىز كوتۇلداۋاتقىلى بىر سائەت بولاي دېدى!
دەيسى: ۋاي ئانىمەي، ۋاقىت نېمىدېگەن تېز ئۆتكەن ھە...
ئالدامچى: مېنى قەدىرلىكىم دېمە، سەن دېگەن بىر $#^*%...
دەيسى: بولىدۇ، قەدىرلىكىم.
ئىستاتىستىكىغا ئاساسلانغاندا، ئالدامچىلارنىڭ ھەر بىر قېتىملىق تېلېفونىدا، دەيسىنىڭ يېرىم سائەتتىن ئارتۇق سۆزلىشىش ئىقتىدارى بار بولۇپ، ئەڭ ئاخىرىدا ئالدامچىلار قىيىن ئەھۋالغا چۈشۈپ قالغان.
ئۇ ئۆزىنى تونۇشتۇرۇشىدا: «مەن ئالدامچىلارنىڭ قاباھەتلىك چۈشى» دېگەنلىكى ئەجەبلىنەرلىك ئەمەس ئىكەن.
ئەمەلىيەتتە، نۇرغۇن تورداشلار بۇ «ئالدامچىنىڭ كۈشەندىسى»نى ھەقىقەتەن ياخشى كۆرىدۇ.
نۇرغۇن كىشىلەر ئەينى يىلى ۋاقتى چىققاندا دائىم ئوخشاش ئىش قىلىدىغانلىقىنى، ئالدامچىلارنىڭ «خىزمەت سۈرئىتى»نى كەينىگە سۆرەيدىغانلىقىنى ئېيتقان:
-ئىلگىرى بىكار ۋاقىتلاردا مۇشۇنداق قىلاتتىم. مەن ھىندىستاندىن كەلگەن ئالدامچىلىق تېلېفونىنى ئەڭ ياخشى كۆرىمەن، ئۇلار ماڭا «ئىسمىم ئالبېرت» دېسە، مەن ئۇنىڭدىن «ھېلىقى داڭلىق شاھزادە ئالبېرت شۇمۇ» دەپ سورىسام، ئۇ «شۇنداق» دېگەنىدى. شۇ چاغدا كۈلمەسلىككە شۇنچىلىك تىرىشقانىدىم، لېكىن نەق مەيداندىكى يەنە بىر دوستۇم كۈلۈپ كەتتى، ئارقىدىن مەنمۇ كۈلۈپ تېلىقىپ قالدىم، شۇنداق تۇرۇپ ئۇ يەنە مېنى ئالداشقا ئۇرۇندى، خېلى تىرىشتى.
-موما، مەن ئۆزۈم مەيدانغا چىقىشنى تېخىمۇ ياخشى كۆرىمەن. بىر قېتىم ئالدامچى ماڭا تېلېفون قىلىپ، بىر قېتىملىق ھادىسىگە ئۇچرىدىم (ئەلۋەتتە يالغان) دېگەن، تېلېفوننى قويۇۋېتىشتىن بۇرۇن، مەن ئۇلارغا يەتتە دانە قوش قەۋەتلىك ئەينەك دېرىزە ۋە ئىككى قانات ئىشىك سېتىپ بەردىم.
-مەن بۇنى بىر مەزگىل ئىشتىن سىرتقى قىزىقىشىم دەپ بىلدىم. مەن نۇرغۇن قالتىس تەپسىلاتلارنى لايىھەلىدىم، مەسىلەن، مەن ئۆيۈمدىكى ئىتنى مەشىق قىلدۇردۇم، ئەگەر تېلېفوننى قويۇۋەتمەكچى بولسام، ئۇنى توختىماي چاقىرىشقا مەجبۇرلايمەن، ئالدامچى ھەقىقەتەن بەرداشلىق بېرەلمەيدۇ. مېنىڭچە مەن جەمئىيەت پاراۋانلىقى ئىشلىرى بىلەن شۇغۇللىنىۋاتىمەن، چۈنكى ئۇلار مېنى ئالدىماقچى بولغاندا، باشقىلارنى ئالداشقا ئامالسىز قالىدۇ.
ئەلۋەتتە، بەزى تورداشلار ئالدامچىنىڭ ئالدامچىنىڭ ساختىلىقنىڭ ئالدىنى ئالىدىغان ساختا موماينى بايقىغاندىن كېيىن، ئالدامچىنىڭ يەنە باشقىچە سۈنئىت ئىدراكلىق ئادەمنى ياساپ چىقىشىدىن ئەنسىرىگەن. بۇنداق بولغاندا ۋاقتى كەلگەندە ئىشەنچ تېخىمۇ قالمايتتى.
-شۇڭا ناھايىتى تېزلا، بۇ ئالدامچىلىق مەركەزلىرىدە ئەمدى ھەقىقىي ئادەم بولمايدۇ، پەقەت سۈنئىي ئىدراكلا قالىدۇ، شۇڭا بىز ئەڭ ئاخىرىدا سۈنئىي ئىدراك ئارقىلىق سۈنئىي ئىدراكنى ئالدايدىغان ۋەزىيەتكە پېتىپ قالىمىز، بۇ ھەقىقەتەن يەر شارىنىڭ ئېنېرگىيەسىنى ئىسراپ قىلغانلىق.
-«AI موماي بىلەن AI ئالدامچى» پات ئارىدا قويۇلىدۇ.
تېخنىكا قوللىنىپ، ئالدامچىلارنى ئالداپ، ۋاقتىنى ئىسراپ قىلىپ، ئۇلارنىڭ تېخىمۇ كۆپ يوشۇرۇن زىيانكەشلىككە ئۇچرىغۇچىلار بىلەن ئۇچرىشىش پۇرسىتىنى ئازايتىش ھەقىقەتەن بىر قالتىس ئۇسۇل. ئەمما ئالدامچىنى ئالداش سىناپ باقىدىغان ئىش ئەمەس، چۈنكى تېلېگراف ئالدامچىلىقى بىز ئويلىغاندىنمۇ قورقۇنچلۇق. شۇڭا بۇنداق ئۇسۇلنى سىز سىناپ يۈرمەڭ.
كىنولار
