2025-يىلى 1-ئاينىڭ 2-كۈنى، سېربىيە دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرلىقى ھۆكۈمەت يولى ئارقىلىق پۈتۈن دۇنياغا مۇنۇلارنى جاكارلىدى : جۇڭگو ياسىغان FK-3 ھاۋا مۇداپىئە باشقۇرۇلىدىغان بومبا سىستېمىسى بىر يىلدىن كۆپرەك تەڭشەلگەندىن كېيىن، ئەڭ يېڭى ئورۇنلاشتۇرۇش ۋە ئىشقا كىرىشتۈرۈش ئەھۋالىنى ئېلان قىلدى. بۇ ئورۇنلاشتۇرۇش سېربىيەنىڭ زامانىۋى ھاۋا مۇداپىئە ساھەسىدە ھالقىما دەرىجىسىنى ئۆستۈرگەنلىكىدىن دېرەك بېرىپلا قالماي، جۇڭگونىڭ ئىلغار ھاۋا مۇداپىئە تېخنىكىسىنىڭ تۇنجى قېتىم شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىنىڭ قورشاۋ چەمبىرىكىنى بۆسۈپ ئۆتۈپ، ياۋروپانىڭ مەركىزىگە كىرگەنلىكىدىن دېرەك بېرىدۇ.
ئۇنىڭ تېخنىكا يادروسى-H-200 فازىلىق كونترول قىلىنىدىغان سەپ رادارى ئۇلترا يىراق مۇساپىلىك تەكشۈرۈش ۋە توغرا يېتەكلەش ئىقتىدارىنى ھازىرلىغان بولۇپ، كۈچلۈك ئېلېكتىر ماگنىت كاشىلىسى مۇھىتىدا يوشۇرۇن نىشاننى داۋاملىق ئىز قوغلىيالايدۇ.
ئامېرىكىنىڭ «ۋەتەنپەرۋەر» سىستېمىسى بىلەن سېلىشتۇرغاندا، FK-3 ئىقتىدار-باھا نىسبىتى جەھەتتە ئۈستۈنلۈكنى ئىگىلەپلا قالماي، يەنە كۆپ نىشانغا زەربە بېرىش ئىقتىدارى جەھەتتە بۆسۈش ھاسىل قىلدى.
بىر قېتىمدىلا 12 باشقۇرۇلىدىغان بومبىنى بىرلا ۋاقىتتا ئالتە نىشاننى توسۇشقا يېتەكلىيەلەيدۇ، ئەمما ئامېرىكىنىڭ «ۋەتەنپەرۋەر» سىستېمىسى پەقەت ئۈچتىن تۆتكىچە نىشاننى توسۇشنى قوللايدۇ.
بۇ سىستېمىنىڭ ئەڭ چوڭ ئېتىش مۇساپىسى 100 كىلومېتىر، ئەڭ چوڭ ئېتىش ئېگىزلىكى 27 كىلومېتىر بولۇپ، ھازىرقى زامان جەڭ مەيدانىدىكى ئاساسىي ئېقىم ھاۋا تەھدىتىگە تاقابىل تۇرالايدۇ، بۇ 5-ئەۋلاد كۈرەشچى ئايروپىلان، چارلىغۇچى باشقۇرۇلىدىغان بومبا ۋە ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان توپىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
ئۇنىڭ ئىلغار كاشىلىغا تاقابىل تۇرۇش ئىقتىدارى ئۇنى مۇرەككەپ ئېلېكتىر ماگنىت مۇھىتىدا يەنىلا نورمال ھەرىكەت قىلىش ئىمكانىيىتىگە ئىگە قىلىدۇ، بۇ ئالاھىدىلىك ياۋروپا رايونىدىكى يۈكسەك مەركەزلەشكەن رادار تورىغا ئالاھىدە ماس كېلىدۇ.
مەسىلەن، S-125 «نېۋا» ۋە 2K12 «كۇب» ھاۋا مۇداپىئە باشقۇرۇلىدىغان بومبا نەچچە قېتىم دەرىجىسىنى ئۆستۈرگەن بولسىمۇ، لېكىن يوشۇرۇن كۈرەشچى ئايروپىلان ۋە يۇقىرى سۈرئەتلىك باشقۇرۇلىدىغان بومبىنىڭ تەھدىتىگە ئۈنۈملۈك تاقابىل تۇرالمىدى.
تېخىمۇ مۇھىمى، FK-3 سىستېمىسى سېربىيەنى ئومۇميۈزلۈك مۇستەقىل ھاۋا مۇداپىئە ئىقتىدارى بىلەن تەمىنلىدى.
جۇڭگو سېربىيەگە بىر يۈرۈش قورال-جابدۇقلارنى تاپشۇرۇپ بېرىپلا قالماي، يەنە بىر يىلغا سوزۇلغان سىستېمىلىق تەربىيىلەش بىلەن تەمىنلەپ، ئارمىيەنى ئۈسكۈنىلەرنى مۇستەقىل مەشغۇلات قىلىش ۋە ئاسراش ئىمكانىيىتىگە ئىگە قىلدى.
بۇ ھەمكارلىق ئەندىزىسى شۇنى چۈشەندۈرىدۇكى، جۇڭگو قورال-جابدۇق ئېكسپورت قىلىپلا قالماي، يەنە ھەمكارلىق ھەمراھلىرىنىڭ ئۇزاق مۇددەتلىك مۇداپىئە ئىقتىدارى بەرپا قىلىشىغا ياردەم بېرىدۇ.
1999-يىلى شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتى «ئىنسانپەرۋەرلىك ئارىلىشىشى» نامى بىلەن يۇگوسلاۋىيە فېدېراتسىيە ئىتتىپاقىنى 78 كۈن بومباردىمان قىلىپ، نۇرغۇن پۇقرالارنىڭ ئۆلۈش-يارىلىنىشىنى ۋە ئۇل ئەسلىھەلەرنىڭ بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىشىنى كەلتۈرۈپ چىقاردى، بۇ تارىخىي ۋەقە سېربىيە خەلقى ئارىسىدا چوڭقۇر جاراھەت قالدۇردى.
ئارقىدىن شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتى كوسوۋونىڭ ئۆز ئالدىغا مۇستەقىللىقىنى جاكارلىشىنى قوللاپ، سېربىيەنىڭ بىخەتەرلىك بېسىمىنى يەنىمۇ ئېغىرلاشتۇردى.
شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىغا ئەزا بولمىغان سېربىيە ۋېنگىرىيە، كرودىيە ۋە رۇمىنىيە قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالغان شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىغا ئەزا يەتتە دۆلەت تەرىپىدىن قورشىۋېلىندى.
سېربىيە زۇڭتۇڭى ۋۇچىچ ئىلگىرى ئاشكارا مۇنۇلارنى بىلدۈرگەن : شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىنىڭ تەھدىتى ئالدىدا، سېربىيە بىر يۈرۈش مۇستەقىل مۇداپىئە سىستېمىسى بەرپا قىلىشى كېرەك، FK-3 نى كىرگۈزۈش دەل ئۇنىڭ «دۆلەتنىڭ مۇداپىئە مۇداپىئەسىنى مۇستەقىللاشتۇرۇش» ئىستراتېگىيەسىنىڭ بىر قىسمى.
ئامېرىكا سېربىيەنى غەربتىن باشقا قوراللارنى سېتىۋالماسلىققا كۆپ قېتىم ئاگاھلاندۇرغان بولسىمۇ، لېكىن سېربىيە جۇڭگونىڭ FK-3 ھاۋا مۇداپىئە سىستېمىسىنى تاللاشتا چىڭ تۇردى.
بۇ تاللاش تېخنىكا ۋە تەننەرخنى ئويلىشىش بولۇپلا قالماي، تېخىمۇ مۇھىمى شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىنىڭ ئارىلىشىشىغا بولغان بىر خىل ئىنكاس.
تېخنىكىلىق سەۋەب : ئامېرىكىنىڭ «ۋەتەنپەرۋەر» سىستېمىسى بىلەن سېلىشتۇرغاندا، FK-3 نىڭ ئىقتىدارى قېلىشمايدۇ، ئۇنىڭ قاپلاش دائىرىسى سېربىيەنىڭ مۇداپىئە ئېھتىياجىنى تامامەن قاندۇرالايدۇ.
ئىقتىسادىي سەۋەب : ئوخشاش خامچوت ئاستىدا، FK-3 تېخىمۇ يۇقىرى باھا نىسبىتى ۋە بىر يۈرۈش تېخنىكا قوللىشى بىلەن تەمىنلىدى، غەرب سىستېمىسىنىڭ باھاسى قىممەت ھەمدە قوشۇمچە قاتتىق ئىشلىتىش چەكلىمىسى بار.
سىياسىي سەۋەب : سېربىيەنىڭ تاللىشى ئۇنىڭ شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىنىڭ بېسىمى ئاستىدا ئىستراتېگىيەلىك ئۆز ئالدىغا ئىش كۆرۈش ھوقۇقىنى يوقىتىشنى رەت قىلىدىغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ، بۇ نۇقتا بالقان رايونىدا ئىنتايىن مۇھىم.
جۇڭگو ھەربىي سانائىتىنىڭ دۇنيادىكى ئۈچىنچى چوڭ قورال-ياراغ ئېكسپورت قىلىدىغان دۆلەت بولۇش سۈپىتى بىلەن قەد كۆتۈرۈشى تېخنىكا سەۋىيەسىنىڭ ئۆسۈشىدە ئىپادىلىنىپلا قالماي، ئۇنىڭ دۇنيا بازىرىغا بولغان چوڭقۇر تەسىر كۈچى ۋە جانلىق ھەمكارلىق ئەندىزىسىدە ئىپادىلىنىدۇ.
مەيلى تەرەققىي قىلىۋاتقان دۆلەت بولسۇن ياكى رايون خاراكتېرلىك كۈچلۈك دۆلەت بولسۇن، جۇڭگونىڭ ھەربىي سانائەت مەھسۇلاتلىرى ئۇلارنىڭ ھەربىي ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈشتىكى بىرىنچى تاللىشى بولۇپ قالدى.
پاكىستان جۇڭگونىڭ مۇداپىئە مۇداپىئە ئېكسپورتىدىكى مۇھىم ھەمكارلىق ھەمراھى، ئىككى دۆلەتنىڭ ھەربىي تېخنىكا ساھەسىدىكى ھەمكارلىقىنى ئۈلگە دېيىشكە بولىدۇ.
يېقىنقى يىللاردىن بۇيان، پاكىستان VT-4 ئاساسىي جەڭ تانكىسى، JF-17 «شياۋلۇڭ» كۈرەشچى ئايروپىلانى ۋە كۆپ قاتلاملىق ھاۋا مۇداپىئە سىستېمىسى، مەسىلەن، HQ-9 ( قىزىل بايراق-9 ) ۋە LY-80 ( بۈركۈت-80 ) ئوتتۇرا يىراق مۇساپىلىك ھاۋا مۇداپىئە باشقۇرۇلىدىغان بومبا سىستېمىسى قاتارلىق كۆپ خىل تىپتىكى جۇڭگو قورال-جابدۇقلىرىنى كىرگۈزدى.
بۇ قوراللار پاكىستاننىڭ ھاۋا مۇداپىئە ئىقتىدارىنى زور دەرىجىدە ئۆستۈردى، بولۇپمۇ ھىندىستان بىلەن بولغان جىددىي ۋەزىيەتتە، پاكىستاننى كۈچلۈك ھەربىي تەھدىت كۈچى بىلەن تەمىنلىدى.
مەسىلەن، 2020-يىلىدىكى ھىندىستان-پاكىستان چېگرا توقۇنۇشىدا، جۇڭگو ياسىغان ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان ۋە ھاۋا مۇداپىئە سىستېمىسى ھىندىستان ئارمىيەسىنىڭ كۆپ قېتىم ھاۋا ھۇجۇمى ئۇرۇنۇشىنى مۇۋەپپەقىيەتلىك توستى.
ئوتتۇرا شەرق رايونى ئۇزۇندىن بۇيان غەرب ھەربىي سانائەت كارخانىلىرىنىڭ ئەنئەنىۋى بازىرى بولۇپ كەلگەن بولسىمۇ، لېكىن جۇڭگو يۇقىرى باھا نىسبىتى ۋە جانلىق ھەمكارلىق ئەندىزىسىگە تايىنىپ، بۇ مونوپوللۇقنى مۇۋەپپەقىيەتلىك بۇزۇپ تاشلىدى.
مەسىلەن، سەئۇدى ئەرەبىستانى جۇڭگونىڭ ھەسەن-ھۈسەن-4 ( CH-4 ) ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلانىنى سېتىۋالدى، بۇ ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان سىستېمىسى رازۋېدكا قىلىش ۋە توغرا زەربە بېرىش ۋەزىپىسىدە كەڭ قوللىنىلىدۇ، ئۇنىڭ ئىقتىدارى ئامېرىكىنىڭ «ئوزۇقچى» ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلانى بىلەن تەڭ، باھاسى بولسا كېيىنكىسىنىڭ ئۈچتىن بىر قىسمى.
بۇنىڭدىن باشقا، ئەرەب بىرلەشمە خەلىپىلىكىمۇ جۇڭگو ياسىغان زور مىقداردىكى ھاۋا مۇداپىئە سىستېمىسى ۋە ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان زاكاز قىلىپ، ئۆز دۆلىتىنىڭ ئاچقۇچلۇق ئېنېرگىيە ئەسلىھەلىرىنى قوغداشقا ئىشلەتتى، بۇ ئوتتۇرا شەرق دۆلەتلىرىنىڭ مۇداپىئە ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈپلا قالماي، جۇڭگونىڭ ھەربىي سانائەت مەھسۇلاتلىرى ئۈچۈن بۇ رايوندا ياخشى نام تىكلىدى.
مەسىلەن، ئالجىرىيە HQ-9 يىراق مۇساپىلىك ھاۋا مۇداپىئە سىستېمىسىنى سېتىۋېلىپ، شىمالىي ئافرىقا رايونىدىكى كۈنسېرى مۇرەككەپلىشىۋاتقان ھاۋا بوشلۇقى تەھدىتىگە تاقابىل تۇرۇشقا ئىشلەتتى.
نىگېرىيە بولسا جۇڭگونىڭ VT-4 ئاساسىي جەڭ تانكىسى ۋە CH-3 ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلانىنى كىرگۈزۈپ، چېگرا ئىچىدىكى تېررورلۇق تەشكىلاتلىرىغا زەربە بەردى.
مەسىلەن، تايلاند سېتىۋالغان S26T ئادەتتىكى سۇ ئاستى پاراخوتى ۋە پاكىستاننىڭ 054A/P تىپلىق قوغدىغۇچى پاراخوتى جۇڭگونىڭ سۇ يۈزى ۋە سۇ ئاستى ئۈسكۈنىلىرى ساھەسىدىكى خەلقئارالىشىشتا بۆسۈش ھاسىل قىلغانلىقىدىن دېرەك بېرىدۇ.
پاكىستان دېڭىز ئارمىيىسى ئەمەلدارىنىڭ بىلدۈرۈشىچە، بۇ قوراللارنىڭ كىرگۈزۈلۈشى ئۇنىڭ ھىندى ئوكيان رايونىدىكى دېڭىز تەۋەلىكىنى كونترول قىلىش ئىقتىدارىنى كۆرۈنەرلىك يۇقىرى كۆتۈرگەن.
مەسىلەن، FK-3 نىڭ سېربىيەگە ئورۇنلاشتۇرۇلۇشى بىر قېتىملىق تېخنىكا چىقىرىش بولۇپلا قالماي، يەنە جۇڭگونىڭ مۇداپىئە مۇداپىئە تېخنىكىسىنىڭ تۇنجى قېتىم ياۋروپانىڭ يادرولۇق بازىرىغا كىرىشىدىكى ئابىدە.
بۇ جۇڭگونىڭ خەلقئارادىكى تەسىر كۈچىنى كۈچەيتىپلا قالماي، تېخىمۇ كۆپ دۆلەتلەرنى كۆپ خىل تاللاش بىلەن تەمىنلەپ، غەربنىڭ ھەربىي قورال-ياراغلىرىغا تايىنىشنى ئازايتتى.
ئۇنداق قىلماي ئىلان بېسىپ قوياڭلا خەلقىم سالوندىن نان تېپ يىمەك تەسلىشىپ كەتتى
