پايدىلىنىش خەۋەر تورى 1-يانۋار خەۋەر قىلىشىچە، RIA Novosti 2024-يىلى 12-ئاينىڭ 30-كۈنى مۇخبىر ئاندرېي كوتسنىڭ «رۇسىيە 2024-يىلى ئالدىنقى سەپتە تۇنجى قېتىم قايسى قوراللارنى ئىشلەتتى» دېگەن ماۋزۇدىكى دوكلاتىنى ئېلان قىلغان. دوكلات تۆۋەندىكىدەك تۈزۈلگەن :
ئۇكرائىنا توقۇنۇشىدىكى ھەر بىر ئاي دۇنيا ھەربىي ئىلمىگە يېڭى بىر نەرسە ئېلىپ كېلىدۇ. ئىككى تەرەپ ئىلگىرى ئىشلىتىپ باقمىغان تېخنىكىلىق ۋاسىتىلەرنى قوللىنىپ، ھەربىي قورال-ياراغلارنى ئۈزلۈكسىز زامانىۋىلاشتۇرۇپ دەرىجىسىنى ئۆستۈرىدۇ، يەنە ئەمەلىي جەڭدە بىر قىسىم ئۆزگىچە ئۇرۇش ئۇسۇللىرىنى قوللىنىدۇ. بۇلارنىڭ ھەممىسى بىر نىشان ئۈچۈن، يەنى دۈشمەننىڭ مۇداپىئەسىنى بۆسۈپ ئۆتۈشنىڭ ئاچقۇچىنى تېپىش ئۈچۈن. ئۇنداقتا ئۆتكەن بىر يىلدا رۇسىيە ئارمىيىسى قانداق يېڭى قوراللارنى ئىشلەتكەن؟
ھەر بىر مەيدان ئۇرۇشنىڭ ئۆزىگە خاس «ئىسىم كارتىسى» بولىدۇ. ئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشىنىڭ «ئىسىم كارتىسى» تانكىلارنىڭ زەربىلىك ھۇجۇمى ۋە گىلەم شەكىللىك بومباردىمان قىلىش، ۋېيتنام ئۇرۇشىنىڭ «ئىسىم كارتىسى» ئۇيۇتۇلغان بېنزىن بومبىسى ۋە ئاپېلسىن دورىسى، ئافغانىستان ئۇرۇشىنىڭ «ئىسىم كارتىسى» مېتىر-24 تىك ئۇچار ئايروپىلان ۋە «زەھەرلىك تىكەنلىك» باشقۇرۇلىدىغان بومبا ئىدى. ئالاھىدە ھەربىي ھەرىكەتنىڭ ئاساسلىق بەلگىسى *** ھەر خىل تىپتىكى ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان.
ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلانغا قارشى تۇرۇش ۋاسىتىسىمۇ ئارقىدا قېلىشقا تەن قويمايدۇ. رۇسىيە بىلەن ئۇكرائىنا ئېلېكترونلۇق ئۇرۇش تېخنىكىسى جەھەتتە زور ئىلگىرىلەشلەرنى قولغا كەلتۈردى. زامانىۋى ئېلېكترونلۇق ئۇرۇش سىستېمىسى دۈشمەننىڭ ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلانىنى كونترول قىلىشقا كاشىلا قىلىپ، ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلاننىڭ قىسمەن ھاۋا دائىرىسىنى «ئېتىۋالالايدۇ». ئەمما 2024-يىلىغا كەلگەندە، رۇسىيە ئېلېكترونلۇق ئۇرۇش سىستېمىسىغا پۈتۈنلەي سەل قارىيالايدىغان ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلاننى ياساپ چىقتى.
بىزنىڭ دېمەكچى بولغىنىمىز ئوپتىك تالا ئارقىلىق كونترول قىلىنىدىغان ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان. 2024-يىلى يازدا، «شاھزادە نوۋگورود ۋاندال» دەپ ئاتىلىدىغان بىرىنچى شەخس كۆرۈش نۇقتىسى ( FPV ) ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان تۇنجى قېتىم جەڭ مەيدانىدا پەيدا بولدى. بىر ئادەتتىن تاشقىرى ئىنچىكە ئوپتىك تالالىق سىملىق كابېل ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلاننىڭ بىر يۆگىمە ئوقىغا ئوراپ، ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان ئۇچۇش جەريانىدا تەدرىجىي بوشىتىلىدۇ.
بۇ خىل FPV ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلاننىڭ ئاساسلىق ئارتۇقچىلىقى ئېلېكترونلۇق ئۇرۇش سىستېمىسىنىڭ چەكلىمىسىگە ئۇچرىمايدۇ. ئىجتىمائىي ئالاقە تورىدىكى نۇرغۇن كۆرۈنمە چاستوتىدا كۆرسىتىلىشىچە، «شاھزادە ۋاندال» ئىز قوغلاشتىن ئاسانلا ئۆزىنى قاچۇرۇپ، پىيادە ئەسكەرلەرنىڭ برونېۋىك ماشىنىسى ياكى تانكىغا تەگكەن.
FPV ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلاندىن ئەڭ قورقىدىغىنى ئېغىر تىپتىكى برونېۋىكلار، چۈنكى بۇ خىل ئاپتوموبىللارنىڭ ھەرىكەتچانلىقى ناچار، ئۇنىڭ ئۈستىگە ئۈستى ۋە قۇيرۇق قىسمىدىكى برونېۋىكلار ئاجىز بولغاچقا، ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلاننىڭ بىۋاسىتە زەربىسىگە بەرداشلىق بېرەلمەيدۇ. زەمبىرەك مۇنارى ئۈستىدىكى ئۆزى ياسىغان «كاۋاپ جازىسى» بەزىدە «نەيزە» تانكىغا قارشى باشقۇرۇلىدىغان بومبىنىڭ ھۇجۇمىغا تاقابىل تۇرالايدۇ، لېكىن ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلاننىڭ يېڭى تەھدىتى ئالدىدا ئامالسىز قالىدۇ.
2024-يىلىنىڭ بېشىدا ئاۋدېيېۋكا قەلئەسىگە ھۇجۇم قىلىش ئۇرۇشىدا رۇسىيە ئارمىيىسىنىڭ جەڭ قىسىملىرىدا «كاۋاپدان پادىشاھى» پەيدا بولدى. ئۆلچەملىك T-72 ۋە T-80 تانكىلىرىنىڭ تۆت تەرىپى ۋە چوققىسى تۆمۈر تاختا ۋە تۆمۈر رېشاتكا بىلەن قورشىۋېلىنغان. بۇ برونېۋىك تاشپاقا زەربىدار قىسىمنىڭ ئالدىنقى سېپىدە ئىلگىرىلەپ، ئوت كۈچى ئارقىلىق دۈشمەن بازىسىنى بېسىدۇ، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا تانكىغا قارشى باشقۇرۇلىدىغان بومبا، ئۆزىنى ئۆلتۈرۈۋېلىش شەكلىدىكى ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان ۋە گرانات قويۇپ بېرىش ئاپپاراتىنىڭ نەچچە ئون قېتىملىق زەربىسىگە بەرداشلىق بېرەلەيدۇ.
«كاۋاپ جازىسى پادىشاھى» نىڭ خادىملىرىنىڭ ئېيتىشىچە، بۇ خىل تانكا ئالاھىدە مەشغۇلات ئۇسۇلىغا موھتاج ئىكەن. قوشۇمچە برونىك زەمبىرەك مۇنارىنىڭ ھەرىكەتچانلىقى ۋە توپچىنىڭ كۆرۈش دائىرىسىنى ئېغىر دەرىجىدە چەكلەپ قويدى. توپچى ئەمەلىيەتتە پەقەت ئالدى تەرەپتىكى تار قارىغا ئېتىش رايونىنىلا كۆرەلەيدۇ، شوپۇر چوقۇم تانكا گەۋدىسىنى پىششىق ئايلاندۇرۇش ئارقىلىق توپچىنىڭ نىشاننى قارىغا ئېلىشىغا ياردەم بېرىشى كېرەك.
«كاۋاپ جازىسى پادىشاھى» پەقەت ئارمىيەدىكى ماھىر ھۈنەرۋەنلەرنىڭ قول ھۈنەرۋەنچىلىك ئەسىرى، بۇ يىل ئورنىتىلغان «ئاپتاپپەرەس» چاقلىق ئۆزلۈكىدىن ئۆتىدىغان گاوبىتسا بولسا تۈركۈملەپ ئىشلەپچىقىرىلغان سانائەت مەھسۇلاتى. ئالاھىدە ھەربىي ھەرىكەت تەجرىبىلىرى شۇنى ئىسپاتلىدىكى، گاۋبىتزانىڭ ھەرىكەتچانلىقى ئۇنىڭ مەۋجۇت بولۇپ تۇرۇشىنىڭ ئاساسلىق كاپالىتى. جەڭ مەيدانىدا ئىككى تەرەپنىڭ ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلانىنىڭ سانى كۆپ بولۇپ، گاۋبىتسا تۇنجى پاي ئوقنى ئاتقاندىن كېيىن بايقىلىدۇ. ئۆچ ئېلىشتىن ساقلىنىش ئۈچۈن، بىر پاي ئوق ئاتسىلا دەرھال ئورۇن ئالماشتۇرۇش كېرەك، ھالبۇكى بۇ ئادەتتىكى سۆرەش شەكىللىك زەمبىرەك ياكى زەنجىر تاپقۇچ شەكىللىك زەمبىرەك ئۈچۈن ئاسان ئىش ئەمەس.
«ئاپتاپپەرەس» رۇسىيەنىڭ تۇنجى خىل چاقلىق ئۆز ئالدىغا يۈرەلەيدىغان گاۋبىتزا بولۇپ، 8X8 تولۇق قوزغىتىلىدىغان چاقلىق يۈك ئاپتوموبىلى تەگلىكى قوللىنىلغان. ئۇ رۇسىيە قۇرۇقلۇق ئارمىيەسى ئەڭ كۆپ ئىشلەتكەن ئوخشاش كالىبرلىق زەنجىر تاپانلىق گاۋبىتسا «مۇستا-S» دىن كۆپ يېنىك، ھەرىكەتچانلىقىمۇ تېخىمۇ كۈچلۈك.
ئۇنىڭ جەڭ ئېغىرلىقى 32 توننا بولۇپ، ئېل-76 ئايروپىلانى ئارقىلىق توشۇشقا بولىدۇ. بۇ تىپتىكى گاۋبىتسانىڭ يۇقىرى سۈرئەتلىك تاشيولدىكى سائەتلىك سۈرئىتى 80 كىلومېتىرغا يېتىدۇ، ماي توشقاندا ئۇچۇش مۇساپىسى 1000 كىلومېتىر بولۇپ، «مۇستا» S نىڭ ئىككى ھەسسىسىگە توغرا كېلىدۇ. ئۇ يەنە دالىدا ماڭالايدۇ. ئۇنىڭ زەمبىرەك تۇرۇبىسى «مۇستا» -S بىلەن ئوخشاش، ھەر قانداق بىر خىل 152 مىللىمېتىر كالىبرلىق زەمبىرەك ئوقىنى ئاتقىلى بولىدۇ. ئەڭ يېڭى شەكىلدىكى «قىزىل تۇپراق» -D باشقۇرۇلىدىغان زەمبىرەك ئوقىنىڭ ئېتىش مۇساپىسى 43 كىلومېتىرغا يېتىپ، ئېتىش مۇساپىسى ئەڭ يىراق غەرب زەمبىرەكلىرىنى ۋەيران قىلىشقا يېتىدۇ.
2024-يىلى ئېغىرلىقى 3 توننا بولغان FAB-3000 ئاۋىئاتسىيە يۇقىرى پارتلايدىغان بومبا تۇنجى قېتىم ئالاھىدە ھەربىي ھەرىكەت رايونىدا كۆرگەزمە قىلىنىدۇ. ئىلگىرى ئىشلىتىلگەن ئەڭ ئېغىر ئاۋىئاتسىيە بومبىسى ئېغىرلىقى 1.5 توننا بولغان FAB-1500 ئىدى.
بىر قانچە چوڭ تېلېۋىزىيە ئىستانسىسى ئېلان قىلغان كۆرۈنمە چاستوتىدا كۆرسىتىلىشىچە، بومبا ئۇكرائىنا ئارمىيىسى بېسىپ تۇرغان بىر ئېگىز بىنانىڭ ئەتراپىغا چۈشكەن. كۈچلۈك پارتلاشتىن پەيدا بولغان بۇلۇت-تۇمان ئەتراپتىكى رايونلارنى قاپلىدى، بۇلۇت-تۇمان تارقاقلاشقاندىن كېيىن، بىنانىڭ بىر قىسمىنىڭ ئۆرۈلۈپ چۈشكەنلىكىنى ئېنىق كۆرگىلى بولىدۇ.
نۇرغۇن تورداشلار ئىجتىمائىي ئالاقە تورىدا، FAB-3000 نىشانغا توغرا تەگمىگەنلىكىنى كۆرسەتتى. ئەمەلىيەتتە بۇنداق زۆرۈرىيەت ئەسلا يوق. بۇ خىل پارتلاش يېقىن ئەتراپتىكى بارلىق كىشىلەرنىڭ جەڭگىۋارلىقىنى يوقىتىدۇ، چۈنكى ئۇ ئېغىر مېڭە سىلكىنىشى ۋە قۇلاق پەردىسى يېرىلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. بۇنىڭدىن باشقا، بومبا يەنە زور مىقداردا ئوق پارچىلىرى ھاسىل قىلىدۇ، چوڭراق ئوق پارچىلىرى بىر كىچىك بىنانى ئۆرۈۋېتىدۇ. پىسخىكىلىق تەسىرمۇ ئىنتايىن مۇھىم. بۇ خىل بومبا نىسبەتەن يىراق جايدا پارتلىغان تەقدىردىمۇ، دۈشمەن يەر يۈزىدىن ئېقىپ تاشلىنىدۇ. ھايات قېلىش تۇغما ئىقتىدارى كۆزنى يۇمۇپ ئاچقۇچە ھەر خىل كەسپىي مەشىق ماھارەتلىرىنى سىزنىڭ كاللىڭىزدىن ئۆچۈرۈپ تاشلايدۇ، پەقەت قېچىش ئارزۇسى قالىدۇ. جۇ لىفېڭ تەرجىمە قىلغان
ئۇنداق قىلماي ئىلان بېسىپ قوياڭلا خەلقىم سالوندىن نان تېپ يىمەك تەسلىشىپ كەتتى
