2024-يىلى 12-ئاينىڭ 25-كۈنى، ئەزەربەيجان ئاۋىئاتسىيە شىركىتىنىڭ باكۇدىن گروزنىيغا قاراپ ئۇچقان ERJ-190 تىپلىق يولۇچىلار ئايروپىلانى رۇسىيەنىڭ چېچىنىيە رايونىدىن ئۇچۇپ ئۆتۈۋاتقاندا تۇيۇقسىز پارتلاپ قازاقىستان شەھىرىگە جىددىي قوندى. ئۈچ كۈندىن كېيىن، ئەزەربەيجان يولۇچىلار ئايروپىلانى چۈشۈپ كېتىش ۋەقەسىنىڭ ھەقىقىي ئەھۋالى ئاشكارىلاندى، 12-ئاينىڭ 28-كۈنى، كۆپ تەرەپ رۇسىيە ئارمىيىسىنى يولۇچىلار ئايروپىلانىنى ئېتىپ چۈشۈردى دەپ ئەيىبلىدى، پۇتىن ئۆزى ئەزەربەيجان ئالىيېفقا تېلېگرامما يوللاپ كەچۈرۈم سورىدى ھەمدە قازا قىلغانلارنىڭ ئائىلە تاۋابىئاتلىرىدىن ھال سورىدى، يارىدارلارنىڭ سالامەتلىكىنىڭ ئەسلىگە كېلىشىنى تىلىدى.
نېمىشقا بۇنداق دەيسىز؟ ئۇنداقتا رۇسىيە ئارمىيىسى نېمە ئۈچۈن يولۇچىلار ئايروپىلانىنى ئېتىپ چۈشۈردى؟ بۇنىڭ ئىچىدە قانداق گۇمانلىق نۇقتا بار؟
ئايروپىلان پارچىلىرىنىڭ قۇيرۇق قىسمىدا، بولۇپمۇ ماتور قىسمىدا روشەن ئوق تۆشۈكى پەيدا بولغان بولۇپ، بۇ تۆشۈكلەرنىڭ شەكلى ھاۋا مۇداپىئە باشقۇرۇلىدىغان بومبىسىنىڭ پارتلاش جاراھەت ئىزىغا ئوخشىشىپ كېتىدۇ.
ئاۋىئاتسىيە مۇتەخەسسىسلىرىنىڭ تەھلىلىگە ئاساسلانغاندا، بۇ جاراھەت ئىزلىرى ئادەتتىكى ئايروپىلاننىڭ سوقۇلۇشى ياكى مېخانىكىلىق كاشىلا كەلتۈرۈپ چىقارمىغان، بەلكى ھاۋا مۇداپىئە باشقۇرۇلىدىغان بومبىنىڭ پارچىلىرى ئايروپىلانغا تەگكەن بولۇشى مۇمكىن.
ھايات قالغانلارنىڭ بىلدۈرۈشىچە، ئۇلار پارتلاشقا ئوخشاش ئاۋازنى ئاڭلىغان، ئايروپىلاندا كۆزنى يۇمۇپ ئاچقۇچە قاتتىق تەۋرىنىش پەيدا بولغان.
ھايات قالغانلارنىڭ گۇۋاھلىق سۆزىدىن قارىغاندا، ئايروپىلان پارتلاشتىن بۇرۇن روشەن ئاگاھلاندۇرۇش بەرمىگەن، ئايروپىلان خادىملىرى تېزدىن جىددىي ئەھۋالغا تاقابىل تۇرۇش تەرتىپىنى يولغا قويغان.
ھالبۇكى، ئىنتايىن قىسقا ۋاقىت ئىچىدە ئايروپىلان كونتروللۇقىنى يوقاتتى. ئايروپىلان ھاۋادا تۇيۇقسىز ئۇچۇش يولى چەتنەپ كەتتى، ئارقىدىنلا پارتلاش يۈز بەردى.
بۇ پارتلاش ۋەقەسىنىڭ ئالاھىدىلىكى باشقۇرۇلىدىغان بومبا ھۇجۇمىدىن كېيىنكى پارتلاش بىلەن ماس كېلىدۇ، ئايرۇپىلاننىڭ قۇيرۇق قىسمىدىكى جاراھەت ئىزلىرى سىرتتىن ھۇجۇم قىلىش مۇمكىنچىلىكىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ.
ئاۋىئاتسىيە مۇتەخەسسىسلىرىنىڭ بىلدۈرۈشىچە، گەرچە ئايروپىلان مېخانىكىلىق كاشىلا ياكى باشقا تۇيۇقسىز يۈز بەرگەن ئەھۋاللارغا ئۇچرىغان بولسىمۇ، لېكىن قۇيرۇق قىسمىدىكى ئوق تۆشۈكى ۋە پارتلىغاندىن كېيىنكى ئورۇندا كۆرسىتىلىشىچە، بۇ بىر قېتىملىق خاتا زەربە بېرىش ۋەقەسى بولۇشى مۇمكىن ئىكەن.
يولۇچىلار ئايروپىلانىنىڭ ھاۋادىكى ئورنىغا قارىتا، رۇسىيە ۋە چېچىنىيە رايونىنىڭ ھاۋا مۇداپىئە سىستېمىسىنىڭ ئۇنى دۈشمەن ئايروپىلانىنىڭ نىشانى دەپ خاتا ھۆكۈم قىلغان-قىلمىغانلىقىمۇ تەكشۈرۈشتىكى بىر ئاچقۇچلۇق ئامىل.
ئەزەربەيجان ئاۋىئاتسىيەسىنىڭ يولۇچىلار ئايروپىلانى چۈشۈپ كېتىش ۋەقەسى چېچىنىيە ھاۋا بوشلۇقىدا يۈز بەرگەن، بۇ رايوننىڭ ھاۋا مۇداپىئە سىستېمىسى ئىنتايىن سەزگۈر، رۇسىيە بىر قاتار ھاۋا مۇداپىئە مانېۋىرى ئېلىپ بېرىۋاتىدۇ ھەمدە شىمالىي كاۋكاز رايونىنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىشنى كۈچەيتىۋاتىدۇ.
رۇسىيەنىڭ ھاۋا مۇداپىئە سىستېمىسى S-400 قاتارلىق ئىلغار ھاۋا مۇداپىئە باشقۇرۇلىدىغان بومبا سىستېمىسىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، نەزەرىيە جەھەتتە ھەر خىل ھاۋادىكى تەھدىتلەرنى ئۈنۈملۈك توسۇۋالالايدۇ، لېكىن خاتا ھۆكۈم قىلىش مۇمكىنچىلىكىمۇ مەۋجۇت.
مۇرەككەپ ھەربىي توقۇنۇش ئارقا كۆرۈنۈشىدە، رۇسىيەنىڭ ھاۋا مۇداپىئە باشقۇرۇلىدىغان بومبا سىستېمىسى پۇقرالار يولۇچىلار ئايروپىلانىنى خاتا ھالدا دۈشمەننىڭ نىشانى قىلىشى مۇمكىن.
بولۇپمۇ بۇ رايوندا ھاۋا مۇداپىئە مانېۋىرى ۋە يېقىندىن بۇيان يۈز بەرگەن ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلاننىڭ ھۇجۇم قىلىش ۋەقەسى تۈپەيلىدىن، ھاۋا مۇداپىئە سىستېمىسى ھاۋادىكى نىشانغا خاتا ھۆكۈم قىلىشى مۇمكىن.
بۇنىڭدىن باشقا، ئايروپىلاننىڭ ئۇچۇش يولى توغرىسىدا سانلىق مەلۇماتلاردا كۆرسىتىلىشىچە، ئايروپىلاننىڭ ئۇچۇش يولى بەزى ھەربىي ھاۋا لىنىيەسى بىلەن قاتمۇقات بولۇپ، ھاۋا مۇداپىئە سىستېمىسىنىڭ خاتا ھۆكۈم قىلىشىنى يەنىمۇ كەلتۈرۈپ چىقارغان بولۇشى مۇمكىن.
روسىيە بىلەن قازاقىستاننىڭ بىرلەشمە تەكشۈرۈش ئەترىتى بۇ ۋەقەنى تەكشۈرۈشنى كۈچەيتمەكتە، بولۇپمۇ ھاۋا مۇداپىئە سىستېمىسىنىڭ خاتا زەربە بېرىش مۇمكىنچىلىكى ۋە ئايروپىلاننىڭ ئۇچۇش سانلىق مەلۇماتىنى باھالىغاندا.
ئايروپىلاننىڭ قارا قۇتىسى ئەڭ ئاخىرقى تەكشۈرۈش نەتىجىسىنى مۇھىم يىپ ئۇچى بىلەن تەمىنلەيدۇ.
راستىنلا باشقۇرۇلىدىغان بومبا تەگكۈزگەنمۇ ياكى باشقا سەۋەبلەر ئايروپىلاننىڭ پارتلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقارغانمۇ، بۇنى تېخىمۇ كۆپ دەلىل-ئىسپاتلار قوللىشى كېرەك.
ئۇنداق قىلماي ئىلان بېسىپ قوياڭلا خەلقىم سالوندىن نان تېپ يىمەك تەسلىشىپ كەتتى
