ۋىتامىن بەدەن ساغلاملىقىنى ساقلاشتا زۆرۈر بولغان بىر خىل ئورگانىك بىرىكمە. بۇ خىل ماددىلار بەدەندە بەدەن توقۇلمىلىرىنى تەشكىل قىلغۇچى خام ئەشيامۇ ئەمەس، ئېنېرگىيەنىڭ كېلىش مەنبەسىمۇ ئەمەس، بەلكى بىر تۈرلۈك تەڭشىگۈچى ماددا بولۇپ، ماددا ئالمىشىشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ. بۇ خىل ماددىلار بەدەن ئىچىدە سىنتېزلانمايدىغان ياكى سىنتېزلىنىش مىقدارى يېتەرلىك بولمىغانلىقتىن، گەرچە ئېھتىياجلىق مىقدارى ناھايىتى ئاز بولسىمۇ، لېكىن دائىم يېمەكلىك بىلەن تەمىنلىنىشى كېرەك.
ۋىتامىن A
ھۆسن تۈزەش ۋىتامىنى دەپمۇ ئاتىلىدۇ، ئادەم بەدىنى ياكى سۈت ئەمگۈچى ھايۋانلاردا ۋىتامىن A كەمچىل بولغاندا ئاسانلا كۆز قۇرغاقلىشىش كېسىلى كۆرۈلىدۇ، شۇڭا ئۇ يەنە كۆز قۇرغاقلىشىشقا قارشى ئالكوھول دەپمۇ ئاتىلىدۇ.
مەنبە: ھايۋانات جىگىرى، تۇخۇم، سۈت مەھسۇلاتلىرى، سەۋزە، كاۋا، بانان، ئاپېلسىن ۋە بەزى يېشىل يوپۇرماقلىق كۆكتاتلار.
رولى: ئۆسۈپ يېتىلىشنى ئىلگىرى سۈرىدۇ، كۆرۈش سېزىمىنى ساقلايدۇ، ئېپىتېلىيە قۇرۇلمىسىنىڭ مۇكەممەللىكى ۋە مۇكەممەللىكىنى ساقلايدۇ، ئىممۇنىتېت ئىقتىدارىنى كۈچەيتىدۇ. تېرىسى قۇرغاق، يىرىك، نۇرسىز، كېپەكلەشكەن، كىچىك مۈڭگۈزسىمان نۆكچىسى بارلار ۋىتامىن "ئا" نى ئىستېمال قىلسا پايدىلىق.
ۋىتامىن B1
يەنە بېرىبېرى كېسىلىگە قارشى تۇرغۇچى فاكتور، نېرۋا ياللۇغىغا قارشى فاكتور دەپمۇ ئاتىلىدۇ.
مەنبەسى: ئاپتاپپەرەس ئۇرۇقى، يەر ياڭىقى، دادۇر، دانلىق زىرائەتلەر، ياۋا يېمەكلىك زەمبۇرۇغى، سارغايغان قارىغاي يۇمران مۈڭگۈزى قاتارلىقلار.
رولى: ئادەم بەدىنىنىڭ نورمال ماددا ئالمىشىشىنى ۋە نېرۋا سىستېمىسىنىڭ نورمال فىزىيولوگىيەلىك ئىقتىدارىنى ساقلايدۇ.
ۋىتامىن B2
ئۇ يەنە رىبوفلاۋىن دەپمۇ ئاتىلىدۇ، سۇدا ئېرىيدۇ.
مەنبەسى: گۆش، دانلىق زىرائەت، كۆكتات ۋە قاتتىق پوستلۇق مېۋىلەردىن ئىبارەت.
رولى: ئېنېرگىيەنىڭ پەيدا بولۇشى بىلەن بىۋاسىتە مۇناسىۋەتلىك بولۇپ، ئۆسۈپ يېتىلىش ۋە ھۈجەيرىلەرنىڭ قايتا ئۆسۈشىنى ئىلگىرى سۈرۈپ، كۆرۈش قۇۋۋىتىنى ئاشۇرىدۇ. ۋىتامىن B2 كەم بولسا ئاسانلا ئېغىز ياللۇغى (ئېغىز بوشلۇقى يارىسى) قاتارلىقلارغا گىرىپتار بولىدۇ.
ۋىتامىن B3
ۋىتامىن PP نىكوتىن كىسلاتاسى
Bتۈردىكى ۋىتامىنلار ئىچىدە ئادەم بەدىنىنىڭ ئېھتىياجلىق مىقدارى ئەڭ كۆپ. ئۇ ھەزىم قىلىش سىستېمىسىنىڭ ساغلاملىقىنى ساقلايدىغان ۋىتامىن بولۇپلا قالماستىن، يەنە جىنسىي ھورمۇننىڭ بىرىكىشىدىن كەم بولسا بولمايدىغان ماددىدۇر.
مەنبەسى: دانلىق زىرائەت، جىگەر، گۈرۈچ شىكىرى.
رولى: پېللاگرا كېسەللىكىنىڭ يۈز بىرىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.
ۋىتامىن B12
ساغلام بولغان نېرۋا سىستېمىسىنى ساقلاپ، قىزىل قان ھۈجەيرىسىنىڭ شەكىللىنىشىگە ئىشلىتىلىدۇ.
مەنبەسى: كالا، قوي گۆشى، بېلىق، تۇخۇم تۈرىدىكىلەر.
رولى: ۋىتامىن B12 كەم بولغاندا يامان سۈپەتلىك قان ئازلىق كېلىپ چىقىدۇ.
ۋىتامىن C
ئۇ يەنە L-ئاسكوربىك كىسلاتا دەپمۇ ئاتىلىدۇ، ئۇ قان بۇزۇلۇش كېسەللىكىنى داۋالىيالايدۇ ھەم كىسلاتالىق خۇسۇسىيەتكە ئىگە، شۇڭا ئاسكوربىك كىسلاتا دەپ ئاتىلىدۇ.
مەنبە: لىمون، ئاپلېسىن، ئالما، ياۋا چىلان، بۆلجۈرگەن، مۇچ، بەرەڭگە، پالەك قاتارلىقلار.
رولى: راك، ئارتېرىيە قېتىشىش، رېماتىزم قاتارلىق كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ. ئۇ يەنە ئىممۇنىتېت كۈچىنى ئاشۇرۇپ، تېرە، چىش مىلىكى ۋە نېرۋىلارغا پايدىلىق. ئۇ تېرىنىڭ ئەڭ يېقىن ھەمراھى دەپ ئاتىلىدۇ، ئۇ ئامىنو كىسلاتاسىدىكى تىروزىن بىلەن ترىپتوفاننىڭ مېتابولىزمىنى ئىلگىرى سۈرۈپ، ئورگانىزمنىڭ ئۆمرىنى ئۇزارتىدۇ، ئۇ تېرە ھۈجەيرىلىرى ئارىلىق ماددىسىنىڭ زۆرۈر تەركىبى قىسمىدۇر. شۇڭا، تېرە توقۇلمىلىرىنىڭ مۇكەممەل بولۇشى، قان تومۇرلارنىڭ نورمال ئۆتكۈزۈشچانلىقىنىڭ ساقلىنىشى ۋە پىگمېنت مېتابولىزمىنىڭ تەڭپۇڭلۇقى ئۇنىڭدىن ئايرىلالمايدۇ.
ۋىتامىن D
ھايۋانات سۆڭىكىنىڭ كالتسىيلىشىشى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولغاچقا، كالتسىيلىشىش ئىسپىرتى دەپمۇ ئاتىلىدۇ.
مەنبەسى: بېلىق جىگىرى مېيى، تۇخۇم، سۈنئىي سېرىق ماي، سۈت، تۇننۇس بېلىقى قاتارلىقلار.
رولى: ۋىتامىن D سۆڭەك ۋە كۆمۈرچەكنى شەكىللەندۈرىدىغان موتور بولۇپ، چىشنى قاتتىق قىلىدۇ. نېرۋىغا نىسبەتەنمۇ ئىنتايىن مۇھىم، شۇنداقلا ياللۇغنى تىزگىنلەش رولى بار. ۋىتامىن D تولۇقلاش سۆڭەك شالاڭلىشىشنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.
ۋىتامىن E
ئۇ يەنە تۇغۇت فېنولى دەپمۇ ئاتىلىدۇ، ئۇ بىر خىل مۇنەۋۋەر ئوكسىدلىنىشقا قارشى تۇرغۇچى دورا.
مەنبە: دانلىق زىرائەت تۆرەلمىسى، ئۆسۈملۈك يېغى، يېشىل يوپۇرماق.
رولى: قېرىشنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ، راك كېسىلىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ. قېرىشنى كېچىكتۈرىدۇ، ئورگانىزمنىڭ ئىممۇنىتېت سەۋىيەسىنى كۈچەيتىدۇ، ئادەم بەدىنىنىڭ جۇغلانغان ئوكسىگېن ئەركىن رادىكالىنى تازىلىشىغا ياردەم بېرىپ، تېرىنى تېخىمۇ ياخشى، تېخىمۇ ئېلاستىكلىققا ئىگە قىلىدۇ. ھەممە ئېتىراپ قىلغان قېرىشقا قارشى تۇرۇش ئۈنۈمى تېرىنىڭ قان ئايلىنىشى ۋە گۆش بىخى توقۇلمىلىرىنىڭ ئۆسۈشىنى ئىلگىرى سۈرۈپ، چاچنىڭ تېرىسىنى سىلىقلاشتۇرىدۇ ھەمدە قورۇقلارنى تۈزلەيدۇ.
ۋىتامىن K
قان ئۇيۇشنى ئىلگىرى سۈرۈش ئىقتىدارىغا ئىگە بولغاچقا، قان ئۇيۇتقۇچى ۋىتامىن دەپمۇ ئاتىلىدۇ.
مەنبە: ھايۋانات جىگىرى، تۇخۇم، يېشىل يوپۇرماقلىق كۆكتاتلار.
رولى: قان نوكچىسىنىڭ شەكىللىنىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ. ۋىتامىن K1 مايدا ئېرىشچان ۋىتامىن بولۇپ، چارچاشتىن كېلىپ چىقىدىغان كۆز ئەتراپى قارىداپ قېلىشنى ياخشىلايدۇ. كىلىنىكىدا ۋىتامىن A بىلەن ۋىتامىن K نىڭ قايتا سەپلەنگەندىن كېيىن ئىشلىتىلسە، كۆز ئەتراپىدىكى قارا داغلارنى كۆرۈنەرلىك ياخشىلىغىلى بولىدۇ
يىقىنلىرىڭىزغا يوللاشنى ئۇنۇتماڭ
