![]()
![]()
སྨན་ཤུལ་རིན་ཆེན་རྡོ་རྗེ། ཀན་སུའུ་བླ་བྲང་གི་མི་ཡིན། ཞིབ་འཇུག་པ་ཆེན་མོ་དང་འབུམ་རམས་པའི་མཛུབ་སྟོན་དགེ་རྒན་ཡིན་ལ། ཞིབ་འཇུག་གི་ཁ་ཕྱོགས་ནི་གེ་སར་རིག་པའི་སྐོར་ཡིན།
འཛོམས་པ་དར་རྒྱས། ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་ཀྲུང་གོའི་སྐད་ཡིག་རྩོམ་རིག་སློབ་གླིང་གི་2023ལོའི་འབུམ་རམས་པའི་ཞིབ་འཇུག་སློབ་མ་ཡིན།
![]()
ནང་དོན་གནད་བསྡུས།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ་》ཡི་བར་ཆ་ལས་རླངས་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་དང་གླིང་གེ་སར་རྒྱལ་པོ་གཉིས་ཐེངས་ལྔ་ལ་མཇལ་བའི་སྐོར་བརྗོད་སྐབས།《གེ་སར་སྒྲུང་》གི་གླིང་ཚོ་དྲུག་ལས་མི་སྣ་གཙོ་བོ་བརྒྱད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་བཀོད་ཡོད་པར་མ་ཟད། གླིང་གེ་སར་རྒྱལ་པོ་ལ་རིགས་ཀྱི་རྒྱུད་མེད་པའི་སྐོར་ཡང་བྲིས་ཡོད། སྨད་ཆའི་ནང་དུ་ཡོན་རྒྱལ་རབས་སྐབས་ཀྱི་ཕག་གྲུའི་སྲིད་འཛིན་ཐོག་མ་ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་དང་། གླིང་ཚང་། འདན་མ། གོ་འཇོ་སོགས་བར་གྱི་འབྲེལ་འདྲིས་བཀོད་ཡོད་དེ། དེ་དག་ཚང་མ་《གེ་སར་སྒྲུང་》གི་གླིང་གི་ཚོ་པ་ཤོག་པ་ཡིན། ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་འདི་དག་《རབ་བརྟན་ཀུན་བཟང་འཕགས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་》དང་།《རྒྱ་བོད་ཡིག་ཚང་ཆེན་མོ།》《ལྷོ་རོང་ཆོས་འབྱུང་།》《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་ 》སོགས་སུའང་ཕན་ཚུན་ར་སྤྲོད་གསལ་པོ་བྱས་ཡོད་པ་དང་། ད་དུང་《བོད་ཀྱི་དེབ་ཐེར་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས་》དང་།《ཀ་ཐོག་ཆོས་འབྱུང་།》《ཀརྨ་ཀམ་ཚང་གི་ཆོས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ།》《རག་ར་ཆོས་འབྱུང་།》《མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང་།》《མགོ་ལོག་རུས་མཛོད་》སོགས་སུའང་ལུང་དྲངས་ཡོད། དེར་བརྟེན། ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ངོ་ཁེབས་དེ་དག་ཕྱེ་ན།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ་》རུ་བཀོད་པའི་གླིང་ཚང་གི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་ནི་ཡིད་རྟོན་རུང་བར་མ་ཟད། དེ་ལ་ཞིབ་འཇུག་གཏིང་ཟབ་བྱ་འོས་པའི་རིན་ཐང་ཆེན་པོ་ལྡན།གནད་ཚིག《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》《གེ་སར་སྒྲུང་།》གླིང་ཚང་།![]()
《གེ་སར་སྒྲུང་》ནི་2006ལོའི་ཟླ་5པར་རང་རྒྱལ་གྱི་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་དངོས་པོ་མི་གཙོ་བའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་བའི་ཆེས་ཐོག་མའི་དཀར་ཆག་གྲས་སུ་ཐེ་ཞིང་། 2009ལོའི་ཟླ་9པར། “ལོ་རྒྱུས་སྙན་རྩོམ་གེ་སར་སྒྲུང་གི་སྲོལ་རྒྱུན་”ཞེས་པ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་སློབ་གསོ་དང་ཚན་རིག རིག་གནས་བཅས་པའི་རྩ་འཛུགས་ཀྱི་“འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་ངག་རྒྱུན་དང་དངོས་པོ་མི་གཙོ་བའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་འཐུས་པའི་དཀར་ཆག་”གི་གྲས་སུ་ཐེ།《གེ་སར་སྒྲུང་》ནི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རྒྱུན་རིང་བར་མ་ཟད། ལོ་ངོ་སྟོང་ལ་ཉེ་བའི་རིང་དུ་བོད་ཀྱི་དུས་རབས་རིམ་བྱུང་གི་སྔོན་བྱོན་མཁས་གྲུབ་དམ་པས་《གེ་སར་སྒྲུང་》ལ་དཔྱད་པའི་གསུང་སྒྲོས་དག་ཀྱང་རིན་ཐང་ཆེ་ཞིང་ཁུངས་བཙུན་པས། ད་རག་བར་རྒྱུན་འཛིན་གྱི་དོན་སྙིང་ཆེན་པོ་ལྡན་ནོ། །《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ་》(གཤམ་ནས་《 པོ་ཏི་》ཞེས་བསྡུ་རྒྱུ།)ཐོག་མར་ལྕགས་པར་ལ་འདེབས་དུས། ཆབ་སྤེལ་ཚེ་བསྟན་ཕུན་ཚོགས་ལགས་ཀྱིས། “《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་》སྟོད་ཀྱི་ཆ་ནི་མ་དཔེའི་ཚིག་ཟིན་ལྟར་ན། བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱི་དུས་སུ་བསམ་ཡས་གཙུག་ལག་ཁང་གསར་བཞེངས་གྲུབ་པའི་དགའ་སྟོན་གྱི་སྐབས་མཁན་སློབ་ཆོས་གསུམ་སོགས་བཀའ་བགྲོས་ནས་གསུངས་པ་ལྟ་བུར་སྣང་བ་དང་། བར་ཆ་ནི་རླངས་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་གྱི་གསུང་ཡིན་པས་ཁོང་བྱོན་པའི་དུས་སྐབས་སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བཅུ་པ་ནས་བཅུ་གཅིག་བར་ཡིན་པ་ཚེ་ཏན་ཞབས་དྲུང་གིས་མཛད་པའི་བསྟན་རྩིས་ཀུན་བཏུས་དེབ་ངོས་152ནང་གེ་སར་གྱི་སྐོར་ལས་གསལ་ཞིང་དེ་ལྟར་མ་དཔེའི་ཚིག་ཟིན་བཞིན་རྩིས་ན་ཁོང་སྤྱི་ལོ་968ལོར་འཁྲུངས་ཏེ་དགུང་ལོ་བརྒྱ་དང་བརྒྱད་བཞུགས་ནས་སྤྱི་ལོ་1076བོད་རབ་བྱུང་དང་པོའི་མེ་འབྲུག་ལོར་གཤེགས་པར་མངོན། མཛད་རྣམ་རགས་པ་མ་ཡིག་ལ་གསལ་བས་འདིར་ངོ་སྤྲོད་ཞུ་མ་དགོས། སྨད་ཀྱི་ཆ་ནི་དེ་རྗེས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རབས་རིམ་ཅན་གྱིས་སྟར་ཆགས་སུ་བཀོད་པ་ཞིག་ཡིན་འདུག《ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་གྱི་བཀའ་ཆེམས་མཐོང་བ་དོན་ལྡན་ནམ་དེབ་གཏེར་གསལ་བའི་མེ་ལོང་》ཞེས་བྱ་བའི་རྩོམ་པ་པོ་ནི། ཕག་གྲུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་ཡིན།”①ཞེས་གསུངས་མོད།《པོ་ཏི་》འདི་ཉིད་ཀྱི་ལྕགས་པར་མའི་པར་དབང་ཤོག་ངོས་སྟེང་ན། “རྩོམ་པ་པོ། ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་སོགས།”ཞེས་བཀོད་འདུག དོན་དུ་ཁོ་རང་སྨད་ཆ་ལས་《བཀའ་ཆེམས་མཐོང་བ་དོན་ལྡན་》གསུང་མཁན་ཡིན། ཚང་མས་ཤེས་གསལ་ལྟར། ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་(1302-1373)ནི་དུས་རབས་བཅུ་བཞི་པར་རླངས་ཀྱི་ཁྱིམ་རྒྱུད་དུ་འཁྲུངས་ཤིང་། ད་ལྟའི་སྣེ་གདོང་རྫོང་དང་ཟངས་རི་རྫོང་དུ་ཕག་གྲུའི་སྲིད་དབང་འཛུགས་མཁན་གྱི་སྡེ་སྲིད་ཐོག་མ་ཡིན་ཞིང་།《པོ་ཏི་》འདི་ཉིད་ལ་“བསེ་རུ་”ཞེས་པའི་མིང་བཏགས་པའང་བསེ་རུའི་རྭ་བཞིན་སྲིད་ན་དཀོན་པའི་དེབ་རྐྱང་མ་ཞིག་སྟེ། ཁྱིམ་རྒྱུད་ནང་ཁུལ་ལས་གཞན་ལ་མི་སྟོན་པའི་དོན་ནོ། །འོན་ཀྱང་རྗེས་སུ་ཕག་གྲུའི་སྲིད་དབང་ཉམས་རྒུད་དུ་སོང་བ་དང་བསྟུན། དེ་ཉིད་རིམ་གྱིས་ཕྱི་རོལ་ལ་ཁྱབ་པ་དང་ལུང་འདྲེན་མཁན་ཡང་མང་བར་གྱུར། ལྷག་པར་དུ་《པོ་ཏི་》འདི་ཉིད་ལས་《གེ་སར་སྒྲུང་》དང་གླིང་ཚང་ལ་འབྲེལ་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་རྣམས་ལུང་འདྲེན་མཁན་མང་།རླངས་ཀྱི་རུས་རྒྱུད་ནི་བོད་ཀྱི་གནའ་བོའི་རུས་རྒྱུད་སེ་ཁྱུང་དབྲ་ཡི་ནང་གསེས་ཤིག་ཡིན། དུས་རབས་དགུ་པ་ནས་བཅུ་པ་ཡས་མས་སུ་མདོ་ཁམས་ས་ཆར་ཁྱིམ་རྒྱུད་འདིའི་སྟོབས་ཤུགས་ཆེ་རུ་རྒྱས་ཤིང་། གཉན་ཆེན་ཐང་ལྷ་དང་། སྒྱོགས་ཆེན་ལྡོང་ར། རྨ་རྒྱལ་སྦོམ་ར་སོགས་སྲུང་མར་བསྟེན་ཏེ། ཉེ་འགྲམ་གྱི་ཚོ་ཤོག་རྒོད་པོ་འདན་མ་སོགས་ལ་དབང་བསྒྱུར་བ་དང་། ཐག་རིང་དུ་རྒྱ་གར་དང་བལ་ཡུལ་སོགས་ལ་འཐབ་ནས་དུས་རྒྱུན་པར་རྒྱལ་ཁ་ལེན། ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་སྐབས་ཀྱི་རྗེ་འབངས་ཉེར་ལྔ་ལས་རླངས་ཆེན་དཔལ་གྱི་སེང་གེ་ནི་ཁྱིམ་རྒྱུད་འདིའི་ཡིན།《པོ་ཏི་》འདི་ཉིད་ཀྱི་སྟོད་ཆ་རུ། “རུ་དཔོན་དཔལ་གྱི་སེང་གེས། རྒྱ་གར་གྱི་ཆོས་ལ་གྲུབ་པ་ཐོབ།”②ཅེས་བཀོད་པ་དང་། བྱང་ཆུབ་འདྲ་ེབཀོལ་(968-1076)ནི་དུས་རབས་བཅུ་པ་ནས་བཅུ་གཅིག་པའི་སྐབས་ཀྱི་ཁྱིམ་རྒྱུད་འདིའི་བཀའ་བརྒྱུད་པའི་གྲུབ་ཐོབ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་ཏེ། བཤད་རྒྱུན་ལྟར་ན་ཁོང་ནི་ལྷ་འདྲེ་བྲན་དུ་བཀོལ་ཞིང་རྫུ་འཕྲུལ་ལ་ཐོགས་པ་མེད་སྐད། ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་ནི་ཕག་གྲུའི་སྲིད་དབང་འཛིན་མཁན་ཐོག་མ་ཡིན་ཞིང་། ཁོང་ཡང་སྔར་བཞིན་རླངས་ཚང་གི་ཁྱིམ་རྒྱུད་འདི་བའི་ཡིན་ནོ། །དེང་སང་ལ་ལ་ཞིག་གིས་《པོ་ཏི་》འདི་ཉིད་ཀྱི་སྟོད་ཆ་རུ། “ལྷ་རིགས་རླངས་ཟེར་བའི་གཏན་ཚིགས།”③དང་། བར་ཆ་རུ། “ཆིབས་པ་ཕ་བོང་ག་པ་རྟ་འདྲ་ཕུལ་”④ཟེར་བ་སོགས་ལ་བསྙད་བཏགས་ནས།《པོ་ཏི་》འདི་ཉིད་ལྷ་སྒྲུང་ལྟ་བུར་སོང་བས་ཡིད་རྟོན་བྱེད་དཀའ་ཟེར་མོད། ང་ཚོས་ཆོས་ལུགས་ལྐོག་གྱུར་གྱི་ངོ་ཁེབས་དེ་དག་ཕྱེ་ནས།《པོ་ཏི་》འདི་ཉིད་ལས་གླིང་ཚང་གི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་ཁོལ་དུ་ཕྱུང་སྟེ་བརྟག་པར་བྱའོ། །གཅིག《 པོ་ཏི་》ཡི་བར་ཆ་རུ་འབྱུང་བའི་གླིང་ཚང་གི་ལོ་རྒྱུས་སྐོར།“གླིང་གི་གླིང་ཡུལ་གོར་མདོར་བྱོན་པ་དང་། གླིང་གི་རྒྱལ་པོ་གེ་སར་དེས། ཡོལ་གྱི་ཡོལ་སྟོད་དུ་ཕྱག་ཕབ་དང་། གླིང་རིང་གི་མི་ཚོ་དེར་འབུལ་བ་བྱེད་དུ་བྱུང་། ཁོང་གིས་ཐང་ཡིག་རིན་པོ་ཆེའི་སྒྲོན་མ། བསྟན་པ་འགྱོགས་པའི་གླང་པོ། རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ། ཁྲིམས་ཀྱི་རྔ་བོ་ཆེ་ཟིལ་གནོན། ཁྲིམས་ཀྱི་དངུལ་མདུང་ཀེ་རུ། ཁྲིམས་དར་ནག་པོ་དགྲ་འདུལ། སློབ་དཔོན་པདྨའི་ཆོས་སྐོར། དབུ་ཞྭ། ན་བཟའ། ཆགས་འུ་དང་བཅས་པ་རྣམས་དང་། ཆིབས་པ་ཕ་བོང་ག་པ་རྟ་འདྲ་ཕུལ་ནས་ཞུ་བ་བྱས་པ་ལ། ཁྱེད་གྲུབ་པ་ཐོབ་པའི་རྣལ་འབྱོར་པ། སངས་རྒྱས་ཀྱི་བསྟན་པ་འཛིན་པ་དང་། གདུག་པའི་ལྷ་འདྲེ་འདུལ་བ་དང་། གླིང་གི་མི་ནོར་འཕེལ་བ་དང་། མི་ནད་ཕྱུགས་ནད་གཅོད་པ་དང་། བོད་ཁམས་བདེ་བས་ཐུགས་ལ་ཐོགས། གྲུབ་ཐོབ་བཞུགས་པའི་སྐུ་རིང་ལ། རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་མཇལ་བར་ཞུ། མི་རྟག་འདའ་བའི་ཚུལ་སྟོན་ན། བདེ་བའི་གནས་སུ་བདག་ཀྱང་ཁྲིད། ད་རེས་འབུལ་བའི་སྔ་མར་ཞུ། ཟེར་ནས་ཞུས་སོ། སེང་བློན་གྱིས་ཁྲ་བོ་གཡང་ལུགས། ཁྲ་རྒན་གྱིས་ཐོག་རྒྱུགས་དཀར་པོ། ཁྲོ་ཐུང་གིས་ཤང་ལང་ནག་པོ། ལྡོམ་བུའི་དཀར་མོ་རུབ་གདུགས། ཞལ་དཀར་གྱིས་གངས་དཀར་ལྷ་རྩེ། བན་དེས་གཡུལ་དམར་འོད་གསལ། ཤེལ་རིས་གསེར་གྱི་མཆོད་རྟེན་ཕུལ། གླིང་གི་གཙོ་བོ་སུམ་ཅུ། ཐུལ་པ་སུམ་ཅུ། སྟག་ཤར་སུམ་ཅུ། བླ་མཆོད་སུམ་ཅུ། མོ་བཙུན་སུམ་ཅུ་རྣམས་ཀྱིས། མི་རེས་འབུལ་བ་རེ། ཞུ་བ་རེ་བྱས།”⑤ཞེས་པ་ལྟར། གླིང་གི་རྒྱལ་པོ་གེ་སར་དང་གླིང་ཡུལ། ད་དུང་མི་སྣ་གཙོ་བོ་དག་གི་མཚན་ནི་ལོ་རྒྱུས་སྙན་རྩོམ་《གེ་སར་སྒྲུང་》དང་མཐུན་ཞིང་། ལྷག་ཏུ་“སེང་བློན་དང་། ཁྲ་རྒན། ཁྲོ་ཐུང་”གསུམ་ནི་གླིང་གི་ཕ་ཁུ་རྣམ་གསུམ་ཡིན། “ཞལ་དཀར་”ནི་གེ་སར་གྱི་ཕ་གཅིག་པའི་ཕུ་བོ་སྟེ། ཁོའི་མ་ཡུམ་རྒྱ་བཟའ་ནི་སེང་བློན་རྒྱལ་པོའི་བཙུན་མོ་དང་། ཁོ་རང་རྒྱ་མི་ཆེན་དཔོན་གྱི་ཚ་བོ་ཡིན་པས་རྒྱ་ཚའང་ཟེར། “ལྡོམ་བུ་”ཞེས་པ་འཁྱམ་པོ་ལྡོམ་པོ་ཞེས་པའི་དོན་ཏེ་ཕལ་ཆེར་མི་ཆུང་ཁ་བདེ་ལ་གོ་དགོས།《འཛམ་གླིང་སྤྱི་བསང་》ནང་དུ་མི་ཆུང་ཁ་བདེ་བོད་དབུས་གཙང་ནས་འཁྱམས་ནས་ཡོང་བ་དང་། གླིང་ཡུལ་དུ་འབྱོར་བ་ན་རང་ཉིད་མགར་གྱི་རྒྱུད་པ་ཡིན་ཞེས་བརྗོད་པ་བཀོད་ཡོད།⑥དེ་བདེན་ན་མགར་གྱི་བུ་རྒྱུད་ནང་ནའང་མགར་བཙན་སྙ་ལྡོམ་བུ་ཞེས་པ་ཡོད་པས་ཕན་ཚུན་འབྲེལ་བ་ཡོད་ཀྱང་སྲིད། “བན་དེ་”ཞེས་པ་ནི་བརྒྱ་དཔོན་བན་དེ་དམར་ལུ་རེད། “ཤེལ་རི་”ཞེས་པ་ནི་ཕལ་ཆེར་དམུ་བའི་ཤེལ་དཀར་རྒྱང་གྲགས་ལ་གོ་དགོས། གཞན་“གླིང་གི་གཙོ་བོ་སུམ་ཅུ། ཐུལ་པ་སུམ་ཅུ། སྟག་ཤར་སུམ་ཅུ། བླ་མཆོད་སུམ་ཅུ། མོ་བཙུན་སུམ་ཅུ་”སོགས་གསུངས་པའང་《གེ་སར་སྒྲུང་》གི་བཤད་ཚུལ་དང་ཕལ་ཆེར་མཐུན།གོང་གི་ལུང་ཚིག་ལས་“ཡོལ་གྱི་ཡོལ་སྟོད་”ཅེས་པ་ད་ལྟའི་ཡུལ་ཤུལ་ཁུལ་རྫ་སྟོད་རྫོང་གི་ལྕི་སྟོད་ཞང་(结多乡)དང་ནང་ཆེན་རྫོང་གི་གདམ་པ་ཞང་(东坝乡)གི་ས་ཁོངས་སུ་ངོས་བཟུང་ཡོད།⑦དེ་མུར་བཀོད་པའི་“གླིང་གི་ཐང་བརྒྱད་ཐང་སྟོད་འདི། གྲུབ་ཐོབ་ཁྱེད་ཀྱི་དགོན་པར་འབུལ། གླིང་གི་ས་ཡུལ་གར་བདེ་དེ། གྲུབ་ཐོབ་བཞུགས་པའི་ གནས་སུ་འབུལ། ཕ་བོང་ག་པ་རྟ་འདྲ་དེ། ལྷ་འདྲེ་འདུལ་བའི་ཆིབས་པར་འབུལ།”⑧ཞེས་པ་ལས། “གླིང་གི་ཐང་བརྒྱད་ཐང་སྟོད་”ནི་ཡུལ་ཤུལ་ཁུལ་ནང་ཆེན་རྫོང་ལྕི་ཉིན་སྲིབ་ཞང་(吉尼赛乡)དང་ལྕི་ཆུ་ཞང་(吉曲乡)གི་ཁོངས་སུ་ངོས་འཛིན་པ་དང་། “ཕ་བོང་ག་པ་རྟ་འདྲ་”ཞེས་པ་ནི་བྱང་རྟ་རྣ་དགོན་གྱི་རྒྱབ་རི་ན་རྟ་ཡི་རྣ་ཅོག་དང་འདྲ་བའི་བྲག་རི་ཞིག་ཡོད་པ་དེ་ལ་ཟེར་བ་ཡིན།⑨རླངས་ཨ་མི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་ལ་གླིང་རྗེ་གེ་སར་གྱིས་ཕ་བོང་ག་པ་རྟ་འདྲ་ཕུལ་བའི་སྐོར་འདི་《ལྷོ་རོང་ཆོས་འབྱུང་》དང་《བོད་ཀྱི་དེབ་ཐེར་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས་》སོགས་སུའང་དྲངས་ཡོད།《པོ་ཏི་》ཡི་བར་ཆ་ལས་ཆེས་དོ་གལ་ཆེ་ས་ནི་གེ་སར་རྒྱལ་པོར་རིགས་ཀྱི་རྒྱུད་མེད་པར་བརྗོད་པའི་སྐོར་ཡིན་ཏེ།《པོ་ཏི་》རུ་“(རླངས་ཨ་མི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་)དགུང་ལོ་བདུན་ཅུ་རྩ་གསུམ་ལོན་པ་ལ། གླིང་རྗེ་གེ་སར་གྱིས་སྔར་འབུལ་བྱས་པ་དང་། དའི་འབུལ་བ་སྐྱེལ་བ་ལ་ཡོང་བས། བདག་ལ་རིགས་ཀྱི་རྒྱུད་ཀྱང་མེད། བདག་ཀྱང་ཁྱེད་ལ་དངོས་གྲུབ་ཞུ། ཟས་འཛད་པ་མེད་པའི་དངོས་གྲུབ་ཞུ། ལུས་ངལ་དུབ་མེད་པའི་དངོས་གྲུབ་ཞུ། སེམས་མཉམ་བཞག་མི་སྡུག་པའི་དངོས་གྲུབ་ཞུ། ཁ་མི་སྐོམ་བདུད་རྩིའི་དངོས་གྲུབ་ཞུ། མཚོན་གྱིས་མི་ཆོད་པའི་དངོས་གྲུབ་ཞུ། ཞུས་པས། མཚན་ལྡན་གྱི་ཀ་པཱ་ལ་ལྟག་སྤྲོད། ཟད་མེད་བཅུད་ལེན་གྱི་གདམས་པ། སྐོམ་མེད་ཆུའི་བདུད་རྩི་ཆད་མེད། ཆོད་མེད་ལུས་ཀྱི་བརྟན་པ། རྟ་མེད་རླུང་གི་རྩོལ་བ། གདམས་ངག་དང་དངོས་གྲུབ་རྟག་ཅིང་ཡོད་པ་གནང་།”⑩ཞེས་བཀོད་པ་ནི།《གེ་སར་སྒྲུང་》གི་ཁྲོད་དུའང་གེ་སར་རྒྱལ་པོར་རིགས་ཀྱི་རྒྱུད་མེད་པས། རྒྱུན་དུ་རང་གི་ཚ་བོ་དགྲ་ལྷ་རྩེ་རྒྱལ་ཁྲིད་ནས་གཡུལ་དུ་བསྐྱོད་པ་དང་། གལ་ཏེ་གླིང་དམག་རུ་གཉིས་སུ་བགོས་ནས་གཡུལ་དུ་བསྐྱོད་ན། རུ་ཁག་གཞན་གཅིག་གི་དམག་སྣ་རྒྱུན་དུ་དགྲ་ལྷ་རྩེ་རྒྱལ་གྱིས་འདྲེན་པར་བྱེད་པ་དང་མཚུངས་ཏེ། དཔེར་ན།《ཨ་གྲགས་གཟི་རྫོང་》དང་《གྲུ་གུ་གོ་རྫོང་》ལྟ་བུ་རེད། གོང་དུ་རླངས་ཨ་མི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་ནི་“དགུང་ལོ་བདུན་ཅུ་རྩ་གསུམ་ལོན་པ་”ཞེས་བཀོད་པ་འདིའང་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེ་སྟེ། དེའི་སྟེང་ལ་རླངས་ཨ་མི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་གྱི་འཁྲུངས་ལོ་968བསྣན་ན་1041ལོ་ལ་ཁེལ་བས། གྱི་ན་པས་བསྐྱར་ཞིབ་བགྱིས་ཏེ་གླིང་རྗེ་གེ་སར་རྒྱལ་པོའི་འཁྲུངས་ལོ་1002ལོ་ཡིན་པར་འདོད་པ་⑪དེ་ཉིད་འོས་ཤིང་འཚམས་པ་ལས། བདུད་འཇོམས་ལུགས་ཀྱིས་འདོད་པའི་1038ལོ་⑫དེ་གཙིགས་སུ་བཟུང་ན། གོང་དུ་གླིང་རྗེ་གེ་སར་གྱིས་བདག་ལ་རིགས་ཀྱི་རྒྱུད་ཀྱང་མེད་ཅེས་འདོད་གསོལ་ཞུ་དུས་དགུང་ལོ་3ཙམ་གྱི་བྱིས་པ་ཞིག་ཡིན་པས་འཇིག་རྟེན་གནས་ལུགས་དང་འགལ་འདུག《པོ་ཏི་》འདི་ཉིད་ཀྱི་བར་ཆ་ལ་བལྟས་ན། ང་ཚོས་རླངས་ཨ་མི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་དང་གླིང་རྗེ་གེ་སར་རྒྱལ་པོ་གཉིས་བར་གྱི་རླངས་གླིང་མཆོད་ཡོན་འབྲེལ་བ་ལ་རྒྱུས་ལོན་བྱེད་ཐུབ་པར་མ་ཟད། རྗེས་སུ་རླངས་ཨ་མི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་ནས་རླངས་རབས་དྲུག་པ་ཡོན་ཆེན་རྒྱལ་བ་སྐྱབས་ཀྱིས་ལྕི་དབྱུག་གུ་རུ་རླངས་ཚང་གི་ནང་ཆེན་བཞེངས་ཤིང་། སྲས་སུ་སྤྱན་སྔ་བ་གྲགས་པ་འབྱུང་གནས་(1175-1255)སྐུ་བལྟམས་པ་དང་། ཁོང་གིས་དུས་ཕྱིས་གདན་ས་མཐིལ་གྱི་ཁྲི་པ་བཞེས་ཤིང་། ཁོང་ནས་བཟུང་སྟེ་ཕག་གྲུ་བཀའ་བརྒྱུད་དང་རླངས་ཚང་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་གཞི་གཅིག་ཏུ་གྲུབ་སྟེ། ཆོས་ལུགས་གྲུབ་མཐའ་དང་སྲིད་དབང་ཚང་མ་ཕག་གྲུ་བས་བདག་ཏུ་བཟུང་བ་སོགས་རྗེས་ཀྱི་གཏམ་མོ། །《པོ་ཏི་》ཡི་བར་ཆའི་ལོ་རྒྱུས་དངོས་ཡོད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དེ་ལ་བརྟགས་ན། ང་ཚོས་ཨ་མི་བྱང་ཆུབ་འདྲེལ་བཀོལ་གྱིས་བྱུང་རྒྱལ་དུ་སྨྲ་བའམ་སྒྲོ་བཏགས་པ་རེད་ཟེར་ནས་དགོས་པ་ཟ་མི་འོས་ཤིང་། ཡི་གེ་བ་དེས་གང་དྲན་ཇི་འདོད་དུ་བྲིས་པའང་འོས་མི་ཆེ། འབྲི་དགོས་དོན་ཀྱང་མེད། ལྷག་ཏུ་ཕག་གྲུའི་སྲིད་དབང་གིས་དེ་སྔོན་གྱི་ས་སྐྱའི་སྲིད་དབང་གི་ཚབ་བྱས་ཏེ་ཁྲིམས་ལུགས་ཞལ་ལྕེ་བཅོ་ལྔ་གཏན་འབེབས་བྱས་ཤིང་། རྫོང་དང་གཞིས་ཀྱི་སྒྲིག་གཞི་སྤེལ་ཏེ། སྐབས་དེའི་བོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་དང་རིག་གནས་བསྐྱར་གསོ་ལའང་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཐེབས་པས། གལ་ཏེ་གླིང་རྗེ་གེ་སར་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་ཁུལ་གྱིས་རང་ཉིད་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་པ་རེད་ཅེས་བཤད་ནའང་། དེ་ཡང་བོད་ཀྱི་རུས་ཆེན་བསེ་ཁྱུང་དབྲ་དང་སྨུག་པོ་ལྡོང་གི་རྒྱལ་རྒྱུད་གཉིས་སྟག་སེང་ཁ་སྤྲོད་མཛད་པ་རེད་ཅེས་བརྗོད་ཆོག་སྙམ། དེ་མིན་ཡང་ད་སྐབས་ཀྱི་《གེ་སར་སྒྲུང་》གི་ས་མིང་ཞིབ་འཇུག་གིས་སྐབས་དེའི་ལོ་རྒྱུས་དངོས་ཡོད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་བདེན་དཔང་བྱས་ ཡོད་དེ། དཔེར་ན། ནང་ཆེན་རྫོང་རྟ་རྣ་དགོན་གྱི་གླིང་གི་དཔའ་ཐུལ་སུམ་ཅུའི་གདུང་འབུམ་ངོས་སུ་“རྟོགས་ལྡན་ཆེན་པོ་འབུམ་པའི་ཞལ་ལུ་གྱྀ་གདུང་འབུམ་”དང་“རྟོགས་ལྡན་ཆེན་པོ་དཔའ་ལྀ་གདུང་འབུམ་”སོགས་བརྡ་རྙིང་གི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་ཡི་གེ་མཆིས་པ་ལ་C14བཀོལ་ནས་བརྟག་དཔྱད་བྱས་པར་དུས་རབས་བཅུ་གཅིག་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཤུལ་རྫས་ཡིན་པར་བསྒྲུབས་ཡོད།⑬ད་དུང་“དགྲ་ལྷ་རྩེ་རྒྱལ་གྱི་སྲས་དགྲ་ལྷ་དར་རྒྱས་སྐུ་འདས་རྗེས། ཁོང་གི་སྲས་ད་ཧྲང་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོས་མཐིང་ཤོག་ལ་གསེར་གྱིས་བྲིས་པའི་གླིང་གི་ཕ་འབུམ་དུམ་པ་དང་གོ་མཚོན་སོགས་བླ་མ་ཡེལ་པ་ཡེ་ཤེས་བརྩེགས་ལ་ཕུལ་བ་དག་རྟ་རྣ་དགོན་དུ་ཡོད། སྤྱིར་བཏང་རིག་གསར་སྐབས་སུ་གནའ་རྫས་མང་པོ་བོར་བརླག་ཏུ་ཕྱིན་མོད། གེ་སར་རྒྱལ་པོའི་དགྲ་ལྷའི་ཚེ་གོས་སྨུག་པོ་དང་། འདན་མའི་གཡང་མདའ། ཁྲོ་ཐུང་གི་ཁྲོ་གཏུན་ཉ་མོ་གཤོག་དྲུག ཁྲོ་ཐུང་གིས་བཞེངས་པའི་གསེར་ཐང་དང་ལི་ནག་ལས་གྲུབ་པའི་བོན་ལུགས་རྣམ་པར་སྣང་མཛད་ཀྱི་སྐུ་སོགས་དང་། གླིང་དཔའ་ཐུལ་སུམ་ཅུའི་ཁྲབ་ཀྱི་མེ་ལོང་སུམ་ཅུ། གླིང་གི་དམག་དུང་དཀར་མོ་རྒྱང་གྲགས། འབྲུག་མོའི་ལི་ཆབ་ཀྱི་རྒྱན་དུང་དཀར་ཐོར་བུ། ཨ་མ་འགོག་མོའི་ཀླུ་སྦྲ་མཐིང་ཤོག་གོང་དགུའི་ཆ་རུ་ཐོར་བུ། གླིང་གི་ཕྱིང་ཞྭ་ཟླ་བའི་མདངས་ལྡན། ཕུབ་མོ་སྦ་དམར་ལེབ་ཆེན་སོགས་རྟེན་འགངས་ཆེན་དུ་མ་ད་ལྟའང་ཉར་ཚགས་བྱས་ཡོད། ནང་ཆེན་རྫོང་ན་དེ་བས་ཀྱང་ལོ་རྒྱུས་སྙན་རྩོམ་《གེ་སར་སྒྲུང་》གི་ནང་དོན་དང་མཐུན་པའི་འགོག་ར་ལོའི་གཞིས་ཀའི་ཤུལ་དང་སྤྱི་དཔོན་གླེན་པ་ཆོས་རྒྱལ་འདས་ཤུལ་སོགས་ཀྱང་ཡོད།”⑭ཅེས་པ་ལྟ་བུ་དང་། “དེང་སང་རླངས་ཨ་མི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་དེ་འཁྲུངས་ས་ནི་ཡུལ་ཤུལ་ཁུལ་གྱི་ནང་ཆེན་རྫོང་གི་རྟ་སྣ་[རྣ་]དགོན་པའི་ས་ཆ་ཡིན་ཟེར་སྲོལ་ཞིག་ཀྱང་ཡོད་པས་མི་ཚད། ས་ཆ་དེ་ན་གེ་འཛོ་རི་དང་། གེ་འཛོ་མཚོའང་ཡོད་སྐད།”⑮དེ་དག་ཚང་མ་《པོ་ཏི་》འདི་ཉིད་ཀྱི་བར་ཆའི་ནང་བཀོད་པའི་རླངས་གླིང་མཆོད་ཡོན་འབྲེལ་བ་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་དཔང་རྟགས་ཡིན།གཉིས།《པོ་ཏི་》ཡི་སྨད་ཆ་རུ་འབྱུང་བའི་གླིང་ཚང་གི་ལོ་རྒྱུས་སྐོར།《པོ་ཏི་》ཡི་སྨད་ཆ་རུ། ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་དགུང་ལོ་ང་དགུ་པ་སྟེ་1361ལོར་གསུངས་པའི་《བཀའ་ཆེམས་མཐོང་བ་དོན་ལྡན་》ཞེས་པ་ཉིན་ཐོ་བཞིན་དུ་བཀོད་ཡོད། དེ་ནི་ཕལ་ཆེར་1361ལོར་ཡི་གེར་ཕབ་པ་དང་། ཡི་གེ་བ་ནི་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་རང་ཉིད་ལས་རྒན་པ་ཞིག་ཡིན་པར་འདོད།《བཀའ་ཆེམས་མཐོང་བ་དོན་ལྡན་》དུ། “སི་ཏུས་ཕག་གྲུའི་ཁྲི་དཔོན་ལོ་བཞི་བཅུ་གནང་བའི་དེབ་གཏེར་གྱི་ཕྱོགས་བསྡོམས་དང་། སླད་མའི་བྱ་གཞག་གི་སློབ་སྟོན།”⑯ཞེས་བྱ་བར། “རིན་པོ་ཆེ་སྟོན་ཚུལ་གྱིས། འབྲི་ཁུང་དུ། སྤྱན་སྔ་རིན་པོ་ཆེའི་དྲུང་དུ་བྱོན་འདུག་ནའང་། རྐམ་རྒན་དང་ཚིག་རྩོད་ཅིག་བྱུང་འདུག་པ་ལ་བརྟེན་ནས། སྙ་ེཐང་འོར་དུ་བྱོན་ནས། བླ་མ་ཆོས་རྗེ་ཁུ་དབོན། གཙང་ལ་ཡར་གཏོགས་སུ་ཆོས་གཞི་བསྐོར་བ་ལ་བྱོན་པ་དང་མཇལ་འདུག་པས། ཕྱག་ཕྱིར་འབྲེངས་ནས། ཆོས་རྗེ་པ་ཁུ་དབོན། བྱང་ངོས་སུ་བྱོན་དུས། བཙོ་མདོར་གདན་དྲངས། བྱང་ངོས་ལ་འབྱོན་པའི་བར་ཞབས་ཏོག་བྱས་འདུག དེ་རྟིང་། སེ་ཆེན་རྒྱལ་པོ་དང་། བླ་མ་འཕགས་པས་བདག་མཛད་པ་ལ་བརྟེན་ནས། མདོ་ཁམས་སྒང་གི་བདག་པོར་གྱུར་དུས། རང་གིས་ཉེ་རིང་དང་ཕྱོགས་ཆ་མ་བྱས། གོང་མ་ཡོན་མཆོད་ཀྱི་དགོངས་པ་བཞིན་སྤྱིའི་བདག་པོ་བྱས། ཁོང་རང་གི་གོན་གྱོ་[ཇོ་]ལ། སྭོན་ཝི་སི་དང་། ཁྲི་དཔོན་སྟོང་དཔོན་ཙམ་ཡང་མ་བསྐོས་པར། གླིང་ཚང་གི་མགོ་བཏོན་ནས། གླིང་ལ་(སྭོན་ཝི་སི་དང་།)ཁྲི་དཔོན་དང་སྟོང་དཔོན་བསྐོས།”⑰ཞེས་པ་ལས། “རིན་པོ་ཆེ་སྟོན་ཚུལ་”ནི་བླ་མ་ཆོས་རྗེ་ཁུ་དབོན་དུས་སྐབས་ཀྱི་གོ་འཇོ་ས་ཆའི་རླངས་ཀྱི་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཀྱི་མི་ཞིག་ཡིན་དགོས། “བླ་མ་ཆོས་རྗེ་ཁུ་དབོན་”ནི་ས་པཎ་(1182-1251)དང་འགྲོ་མགོན་འཕགས་པ་(1235-1281)ཁུ་དབོན་གཉིས་ཡིན། “སེ་ཆེན་རྒྱལ་པོ་”ནི་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་གོང་མ་དང་པོ་ཧུ་པི་ལེ་(1215-1294)རེད། “མདོ་ཁམས་སྒང་གི་བདག་པོ་”ཞེས་པ་ནི་མདོ་ཁམས་ཀྱི་དཔོན་ཆེན་ཞིག་ཡིན་དགོས། དེ་ལ་མདོ་ཁམས་ཀྱི་“སྭོན་ཝི་སི་དང་། ཁྲི་དཔོན་སྟོང་དཔོན་”བསྐོ་བའི་དབང་ཆ་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ། “གོན་གྱོ་”ཞེས་པ་ནི་《གེ་སར་སྒྲུང་》ནང་གི་གླིང་ཚོ་དྲུག་ལས་ཆེ་རྒྱུད་ཀྱི་མངའ་ཁོངས་སུ་གཏོགས་ལ། “གོ་འཇོ་ཨ་དཀར་ནག་”⑱ཅེས་འབོད་ཅིང་།《རྨ་ས་བཟུང་》གི་སྐབས་གླིང་གི་ཆེ་རྒྱུད་དང་སྟོད་གླིང་གསེར་པའི་ས་ཁོངས་སུ་བཀོད་ཡོད།《ཨ་གྲགས་གཟུ་རྫོང་》དང་《མཐིང་རོང་མཐིང་རྫོང་》ནང་དུའང་ཚོ་པ་འདིའི་དཔའ་ཐུལ་གྱི་མིང་ལ་གོ་འཇོ་གཡུ་ཡག་ནོར་བཟང་ཟེར་བ་ཡོད་ཅིང་། དེང་རབས་ཀྱི་སྒྲུང་པ་ཟླ་བ་གྲགས་པས་བཤད་པའི་《ལི་ཁྲི་མཚལ་རྫོང་》ནང་དུ་གོ་འཇོ་ཉི་མ་རྒྱལ་མཚན་ཟེར་བའི་དཔའ་ཐུལ་ཞིག་ཀྱང་ཡོད་པ་དང་། དེ་ལ་སྐབས་རེར་ལྡོང་ཁེར་རྒྱུག་ཉི་མ་རྒྱལ་མཚན་ནམ་བེ་རུ་ཉི་མ་རྒྱལ་མཚན་ཞེས་ཀྱང་འབོད། གྱི་ན་པས་གླིང་ཚང་འཇིགས་མེད་ལགས་ལ་བཅར་འདྲི་ཞུས་དུས། གོ་འཇོ་ཨ་དཀར་ནག་ནི་གེ་སར་སྒྲུང་ནང་གི་དཀར་རུ་དང་ནག་རུ་གཉིས་ཡིན་ཞིང་། དེ་རྟིང་དཔའ་ལ་བཅས་པའི་མི་རྒྱུད་གསུམ་དེ་དེང་སང་གི་ཆབ་མདོ་ཁྱུང་པོའི་ས་ཆ་ན་ཡོད། ནག་རུའི་བུ་མོ་དེ་དེང་སང་རྒྱལ་ཡོངས་སྲིད་གྲོས་ཀྱི་ཨུ་ཡོན་ཡིན་”⑲ཞེས་གསུངས།《གེ་སར་སྒྲུང་》ནང་གི་དཀར་རུ་ནི་གླིང་ཆེ་རྒྱུད་ཀྱི་ཚ་ཞང་དང་། ནག་རུ་ནི་གླིང་འབྲིང་རྒྱུད་ཀྱི་ཚ་ཞང་ཡིན། སྐབས་འདིའི་ཚ་ཞང་ནི་གཉེན་འབྲེལ་ཚོ་ཤོག་ལ་ཟེར་བ་ཡིན། གླིང་ཚང་ནི་《གེ་སར་སྒྲུང་》ནང་གི་གླིང་ཆེ་རྒྱུད་དང་། འབྲིང་རྒྱུད། ཆུང་རྒྱུད་བཅས་པ་ཡིན་མོད། མང་ཆེ་བ་གླིང་ཆུང་རྒྱུད་ཚང་ལ་གོ་དགོས། ཆུང་རྒྱུད་ཀྱི་ཚ་ཞང་ནི་འདན་མ་ཡིན། གླིང་ཚང་ནི་ཆོས་འཕེན་ནག་པོ་ནས་གསེར་བཟའ་དང་། འོམ་བཟའ། སྤྱང་བཟའ་གསུམ་ཁབ་ཏུ་བཞེས་པ་ནས་བཟུང་། སྨུག་པོ་ལྡོང་གི་རྒྱལ་རྒྱུད་དེ་ཆེ་རྒྱུད་དང་། འབྲིང་རྒྱུད། ཆུང་རྒྱུད་བཅས་དཔོན་མགོ་གསུམ་དུ་གྱེས་ཤིང་། དེ་དག་སོ་སོའི་ཁོངས་སུ་སྟོད་གླིང་དང་། བར་གླིང་། སྨད་གླིང་བཅས་པ་འདུ་ཞིང་། དེ་ལ་གླིང་ཚོ་དྲུག་ཟེར། གླིང་གེ་སར་རྒྱལ་པོ་ནི་ཆོས་འཕེན་ནག་པོའི་གདུང་རབས་དྲུག་པ་ཡིན། ཏཱ་སི་ཏུའི་《བཀའ་ཆེམས་མཐོང་བ་དོན་ལྡན་》ནང་གི་གླིང་ཚང་ནི་གླིང་གི་ཆེ་རྒྱུད་དང་། འབྲིང་རྒྱུད། ཆུང་རྒྱུད་བཅས་པ་ལས་གང་རུང་ཞིག་གམ། གེ་སར་དང་ཡབ་གཅིག་ཀྱང་ཡུམ་མི་གཅིག་པའ་ིཕུ་བོ་རྒྱ་ཚའི་གདུང་རྒྱུད་ཀྱང་ཡིན་སྲིད་དེ། གེ་སར་རང་ཉིད་ལ་རིགས་ཀྱི་རྒྱུད་མེད་པ་དང་། ཁོང་གི་སྤུན་ཆུང་བ་གེ་འཕེན་རོང་ཚ་དམར་ལེབ་ཅེས་པ་ལོ་ན་ཕྲ་དུས་ཧོར་གླིང་གཡུལ་འགྱེད་ཁྲོད་དུ་སྐུ་གྲོངས་པས་སོ། །ཡང་གྱི་ན་པས་གླིང་ཚང་འཇིགས་མེད་ལ་བཅར་འདྲི་ཞུས་པར་ཁོས་ཁོ་རང་ཉིད་ནི་དགྲ་ལྷ་རྩེ་རྒྱལ་ནས་བརྩིས་པའི་གདུང་རབས་བཞི་བཅུ་ཞེ་དགུ་པ་ཡིན་⑳ཞེས་གསུངས་མོད།《སྡེ་དགེ་རྫོང་གི་དཀར་ཆག་》ཏུ་བཀོད་པ་ལྟར་ན། “གེ་སར་རྒྱལ་པོའི་ལྷ་ཁང་ལ་གེ་སར་དྲན་གསོ་ཁང་ཡང་ཟེར། དེ་ནི་ཨ་ཕྱུག་ཞང་བྱང་པ་སྐྱིད་སོས་ཡག་གི་ཁ་མདོ་ན་ཡོད། དམངས་ཁྲོད་ངག་རྒྱུན་དུ་གེ་སར་རྒྱལ་པོའི་འཁྲུངས་གནས་རེད། བཤད་རྒྱུན་ལྟར་ན་གེ་སར་ལྷ་ཁང་ནི་ཆིན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཏོ་ཀོང་རིང་(1821-1850)གླིང་ཚང་རྒྱལ་པོ་དབང་ཆེན་ཆོས་རྒྱལ་གྱིས་བཏབ་ཟེར་བ་དང་། ལ་ལས་སུང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྐབས་སུ། གེ་སར་གྱི་དཔའ་ཐུལ་སུམ་ཅུ་ལས་གླིང་གི་དཔོན་པོ་བཞིའི་ཡ་གྱལ་ཏེ། འོམ་བུའི་ཨ་ནུ་དཔའ་སེང་གི་རྒྱུད་ཀྱི་གླིང་འགུ་སི་རྒྱལ་པོས་བཏབ་ཀྱང་ཟེར།(བཤད་རྒྱུན་གཞུག་མ་འདིས་འོམ་བུའི་ཨ་ནུ་དཔའ་སེང་ནི་གླིང་ཚང་གི་མེས་པོ་ཡིན་ཞེས་བཞེད།)”㉑འདིར་བཀོད་པའི་“གླིང་འགུ་སི་རྒྱལ་པོ་”ཞེས་པའི་ཁྲོད་ཀྱི་འགུ་སི་ནི་རྒྱ་སྐད་ཀྱི་གོང་མའི་དབུ་བླ་སྟེ་“国师”ཞེས་པའི་སྒྲ་བསྒྱུར་ཡིན་སྙམ་མོད། དེང་སང་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་“俄支”ཞེས་ཀྱང་བསྒྱུར་འདུག་ལ། དེ་གླིང་ཚང་རྒྱལ་པོའི་ས་གནས་དང་དགོན་པ་ལའང་གོ་བཞིན་འདུག དེས་ན་གོང་དུ་གླེངས་མ་ཐག་པའི་གླིང་ཚང་འཇིགས་མེད་ནི་དོན་ངོ་མར་དགྲ་ལྷ་རྩེ་རྒྱལ་གྱི་གདུང་རྒྱུད་ཡིན་ནམ། ཡང་ན་འོམ་བུ་ཨ་ནུ་དཔའ་སེང་གི་གདུང་རྒྱུད་ཡིན། དོགས་གཞི་འདི་མིང་རྒྱལ་རབས་སྐབས་དགེ་ལ་རྟོན་པའི་རྒྱལ་པོ་(赞善王)མི་འདྲ་བ་གསུམ་བསྐོས་པ་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པར་མ་ཟད། གླིང་ཚང་ལ་གླིང་ཆེ་རྒྱུད་དང་། འབྲིང་རྒྱུད། ཆུང་རྒྱུད་གསུམ་གྱི་རྒྱལ་རྒྱུད་མི་འདྲ་བ་གསུམ་ཡོད་པ་དང་ཡང་འབྲེལ་བ་ཡོད་སྲིད་སྙམ།གང་ལྟར་ཀྱང་།《པོ་ཏི་》ཡི་སྨད་ཆར་“གླིང་ཚང་པའི་དཔོན་ཆེན་ཤཱཀྱ་རྒྱལ་མཚན་དེ་དགོངས་པ་མཐོ་བས། རང་རེའི་བུ་སློབ་རྣམས་ལ་བྱམས་པས་བསྐྱངས་འདུག མཁན་པ་ོསངས་ཡེ་དེ། སྤྱན་སྔ་ཞི་བར་གཤེགས་པ་གོང་མ་ལ། བཀྲ་ཤིས་ལྗོངས་སུ་མཇལ་ནས། ཆོས་ཁྲི་རྫོགས་པར་ཞུས་པའི་བུ་སློབ་ཡང་དག་པར་འདུག་པས། རྣམ་རྒྱལ་ནས་ཁོང་རང་མ་གྲོངས་བར་དུ། གསེར་ཐོག་པ་ལ། ཇ་རྟ་བཟང་བ་ཟུང་རེའི་འབུལ་བ་ཡོང་གི་ཡོད་པ་དེ་ཡིན། དཔོན་ཆེན་རིན་ཆེན་སྐྱབས། དཔོན་ཆེན་ཀུན་དགའ། དཔོན་ཆེན་ཆོས་རིན་གྱིས་ཐོག་བྱས་འབྲེལ་བ་ཅན་ཡིན་པའི་དོན་ལ། གླིང་ཚང་གི་མི་ངོ་བཅུ་ཙམ་གྱི་ཀོང་བུ། གདན་ས་ཐེལ་ན་ཡོད་པ་དེ་ཡིན་པས་འབྲེལ་བ་མ་ཆད་པ་དགོས།”㉒ཞེས་བཀོད་ཡོད་པ་དང་། འདིར་དཔོན་ཆེན་ཤཱཀྱ་རྒྱལ་མཚན་དང་མཁན་པོ་སངས་ཡེ་གཉིས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་མ་ངེས་མོད། གཉིས་ཀ་གླིང་ཚང་གི་གདུང་རྒྱུད་ཡིན་པ་བསྙོན་དུ་མེད། དཔོན་ཆེན་ནི་མདོ་ཁམས་སྭོན་ཝི་སི་དང་སྟོང་དཔོན་ཁྲི་དཔོན་བསྐོ་ནུས་པའི་གོ་ས་ཞིག་ཡིན་པ་ལུང་ཚིག་སྔ་མ་ལས་ཤེས་ཐུབ། སྤྱན་སྔ་ཞི་བར་གཤེགས་པ་ལ་གཉིས་མཆོད་པ་གྲགས་པ་རིན་ཆེན་(1250-1310)ཡང་ཟེར། ས་གླང་ལོར་(1289ལོ་)ཁྲིར་བཞུགས་དུས་ཡ་རྩེ་རྒྱལ་པོས་གདན་ས་ཐེལ་ལ་གསེར་ཐོག་གནང་བས། གཉིས་མཆོད་པ་ལ་སྤྱན་སྔ་གསེར་ཐོག་པའང་ཟེར། གོང་དུ་བཀོད་པའི་གླིང་ཚང་དང་“འབྲེལ་བ་མ་ཆད་པ་དགོས་”ཞེས་པའང་སྲོལ་རྒྱུན་ཞིག་བརྩི་སྲུང་བྱས་པ་ཡིན་ཏེ། དཔེར་ན་སྔོན་ཆད་རླངས་ཨ་མི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་དང་གླིང་གེ་སར་རྒྱལ་པོ་གཉིས་ཀྱི་རླངས་གླིང་འབྲེལ་བ་དེ། ཕྱིས་སུ་རླངས་ཚང་གི་རིན་པོ་ཆེ་སྟོན་ཚུལ་(སྤྱིར་ན་གོ་འཇོའི་མི་ཡིན་མོད། འོན་ཀྱང་ཏཱ་སི་ཏུའི་བླ་མ་ཡིན།)དང་གླིང་ཚང་གི་དཔོན་ཆེན་ཤཱཀྱ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་རྒྱུན་བསྐྱངས་པ་དང་། དེ་རྗེས་སྤྱན་སྔ་གསེར་ཐོག་པ་དང་མཁན་པོ་སངས་ཡེ་གཉིས་ཀྱིས་རྒྱུན་བསྐྱངས་པ་ནས། ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་དང་གླིང་ཚང་དཔོན་ཆེན་རིན་ཆེན་སྐྱབས་སོགས་ཀྱི་བར་དུ་རྒྱུན་བསྐྱངས་པར་མ་ཟད། གདུང་རབས་ཕྱི་མ་རྣམས་ལའང་རླངས་གླིང་འབྲེལ་བ་ཟབ་མོའི་རྒྱུན་སྐྱོང་དགོས་ཚུལ་གྱི་ཞལ་ཏ་གནང་བ་ཡིན་ནོ། །སྐབས་འདིའི་དཔོན་ཆེན་རིན་ཆེན་སྐྱབས་ནི་གླིང་ཆུང་རྒྱུད་ཚང་གི་གླིང་ཚང་རྒྱལ་རབས་ནང་48པ་ཡིན།གཞན་《པོ་ཏི་》འདི་ཉིད་ཀྱི་སྨད་ཆར་སྤྱན་སྔ་གྲགས་པ་འབྱུང་གནས་ཀྱི་སྐུ་ཚེའི་རིང་བྱུང་བའི་དོན་ཆེན་འགའི་ལོ་ཚིགས་བཀོད་ཡོད། ལོ་ཚིགས་དེའི་ཁྲོད་དུ་གླིང་ཆུང་རྒྱུད་ཚང་གི་གཉེན་འབྲེལ་ཚོ་ཤོག་སྟེ། ཚ་ཞང་འདན་མའི་ཤོག་གིས་ཕག་གྲུ་ཁྲི་དཔོན་གནང་ཚུལ་ཞིག་བཀོད་ཡོད་པ་ནི། “འཇམ་དབྱངས་གྲགས་པ་ཡེ་ཤེས་འཁྲུངས་པའི་ལོ། ལྕགས་ཕོ་བྱི་བའི་ལོ་(1240ལོ་)ལ་ཧོར་རྒྱལ་པོ། ཨོ་ཀོ་ཏ་ཡི་ལུང་གིས་བོད་ཡུལ་དུ། ཧོར་དམག་ལི་བྱི་ཏ་དང་དོར་ཏ་གཉིས། སྔ་ཕྱི་མངགས་ནས་མི་རྩ་དུད་གྲངས་རྩིས། ཧོར་ཁྲིམས་འཇགས་བཅུག་གདན་ས་ཕག་གྲུ་དང་། འབྲི་ཁུང་ཐེལ་གྱི་ཞབས་ཏོག་སྒྲུབ་པར་ཕུལ། བོད་ཡུལ་དབུས་གཙང་མངའ་རིས་བསྐོར་གསུམ་ལ། རྒྱལ་ཁྲིམས་ཆོས་ཁྲིམས་འཇགས་པ་རྗེ་ཡི་དྲིན། དེ་གོང་དབུས་གཙང་མགོ་ལུང་འབྲི་ཁུང་ལ། བྱས་ནས་སྒོམ་པ་ཤཱཀ་རིན་སྤྱི་དཔོན་བྱེད། གཙང་པའི་དཔོན་ལ་རྡོ་རྗེ་དཔལ་བ་པ། གཡོར་པོ་ཡར་འབྲོག་ལྷོ་པ་གཞོན་ནུ་འབུམ། མངའ་རིས་སྐོར་གསུམ་རྣམ་པ་དཔའ་ཤི་རྣམས། སོ་སོར་ཁྲིམས་གཅོད་ལ་ནི་རྗེ་ཡི་[ཡིས་]བསྐོས། དེ་ལོ་རྗེ་ཡིས་ཕག་གྲུའི་ཁྲི་དཔོན་ལ། ལྡན་མ་སྒོམ་བརྩོན་ བསྐོས་ནས་ལོ་གྲངས་ནི། ཉིས་བརྒྱ་དང་ནི་བཅུ་དྲུག་ལོན་པ་ཡིན།”㉓ཞེས་པ་ལྟར་ཡིན། འདིའི་ཁྲོད་ཀྱི་“རྗེ་”ཞེས་པ་ནི་སྤྱན་སྔ་གྲགས་པ་འབྱུང་གནས་ཡིན་ཏེ། མཇུག་ན་ཡང་བསྐྱར་ཁ་གསབ་ཀྱི་ཚུལ་དུ། “(སྤྱན་སྔ་)བརྒྱད་ཅུ་བཞེས་པའི་ཤིང་ཕོ་སྟག་ལོ་(1254ལོ་)ལ། ལྡན་མ་སྒོམ་བརྩོན་བསྐོས་ནས་ལོ་བཅོ་ལྔ། ལོན་ཞིང་མ་ཕེར་བར་ནི་ལས་ཁ་བླངས།”㉔ཞེས་པ་ལྟར་ཡིན་པ་དང་། མཚན་ལ་བལྟས་ན་འདན་མ་སྒོམ་བརྩོན་ཞེས་པ་ནི་རབ་བྱུང་ཉམས་ལེན་པ་ཞིག་ཡིན་འོས། དེར་བརྟེན་ཁོང་རང་སྲིད་སྐྱོང་བ་ལ་དེ་ཙམ་འཇོན་པོ་མིན་ན་ཐང་ངོ་། །གོང་གི་ལུང་ཚིག་ལས་སྐབས་དེའི་རླངས་ཀྱི་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཀྱི་མངའ་འོག་ན་འདན་མ་ཚོ་ཤོག་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ། འོན་ཀྱང་སྐྱོབ་པ་རིན་ཆེན་དཔལ་(1143-1217)ནི་འདན་ཡུལ་དུ་སྐུ་འཁྲུངས་ཤིང་། སྐུ་ན་ཕྲ་དུས་ནས་ཕག་མོ་གྲུ་པ་རྡོ་རྗེ་རྒྱལ་པོ་(1110-1170)བླ་མར་བསྟེན་པ་དང་། 1180ལོར་འབྲི་གུང་མཐིལ་དགོན་པ་ཕྱག་བཏབ་པ་རེད། དེས་ན་སྤྱན་སྔ་པས་རང་གི་བླ་མའི་གཉེན་ཉེ་ཞིག་གམ་ཡང་ན་བླ་མ་དང་ཚོ་ཤོག་གཅིག་པའི་མི་ཞིག་ཕག་གྲུའི་ཁྲི་དཔོན་ལ་བསྐོས་པ་རེད། ཡིན་ནའང་འདན་མ་སྒོམ་བརྩོན་ནི་སྲིད་སྐྱོང་བ་ལ་དེ་ཙམ་འཇོན་པོ་མེད་རྐྱེན་ལས་གནས་ནས་ཕབ་པ་རེད། དེ་དག་ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་གྱི་ཞལ་ཆེམས་དང་སྦྲགས་ནས་བལྟས་ན། རླངས་ཀྱི་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཀྱིས་སླར་ཡང་གླིང་ཚང་ལ་གཞན་དང་མི་མཚུངས་པའི་མཛའ་བརྩེ་ཟབ་མོ་བཅངས་ ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ་བོ། །![]()
སྤྱིར་《པོ་ཏི་》ནི་རླངས་ཀྱི་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཀྱི་རུས་མཛོད་ལྟ་བུ་ཡིན་མོད། སྐབས་དེའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་མང་པོའང་ཞིབ་འབྲི་བྱས་ཡོད་པས། དུས་སྐབས་དེ་དང་དུས་ཕྱིས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་མང་པ་དང་ཕན་ཚུན་ཤེས་བྱེད་དུའང་འགྲོ།གཅིག བོ་དུང་པཎ་ཆེན་གྱི་《རབ་བརྟན་ཀུན་བཟང་འཕགས་ཀྱི་རྣམ་ཐར།》བོ་དོང་པཎ་ཆེན་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ་(1375-1451)གྱི་མཚན་གཞན་ལ་འཇིགས་མེད་གྲགས་པ་དང་ཆོས་ཀྱི་ རྒྱལ་མཚན་ཡང་ཟེར། ཁོང་གིས་1421ལོར་བརྩམས་པའི་《རབ་བརྟན་ཀུན་བཟང་འཕགས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་》དུ། བོད་རབ་བྱུང་བདུན་པའི་ས་སྦྲུལ་ལོ་སྟེ་1389ལོར་ཉང་སྟོད་དུ་འཁྲུངས་པའི་ས་སྐྱའི་དཔོན་ཆེན་ཀུན་དགའ་འཕགས་ཀྱི་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཀྱི་ཏཱ་སི་ཏུ་རབ་བརྟན་ཀུན་བཟང་འཕགས་(1389-1442)ཀྱི་རིགས་རུས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་ཆེ་བ་བརྗོད་དུས། “རིགས་རུས་ཆོ་འབྲང་སྐྱོན་མེད་པ་ལུགས་གཉིས་སྐྱོང་བའི་རྒྱལ་པོའི་རིགས་ཡིན་ཏེ། དེ་ཡང་སྔོན་མདོ་ཁམས་སྟོད་དུ་དགྲ་རྒོད་འདོང་བཙན་ཞེས་པ་སྟག་ལྤགས་བརྒྱའི་ཐུལ་བ་གྱོན་ཞིང་། དྲེད་ལ་སྦར་འཛིན་བྱེད་པའི་ཁྲོམ་གེ་སར་རྒྱལ་པོའི་མག་པ་བྱས་པའི་བུ་ཚ་བརྒྱུད། ཡོན་བདག་འབུམ་ཉེག་ཅེས་པ། དཔལ་ལྡན་ས་སྐྱ་པའི་སྙན་པ་ལ་བརྟེན་ནས་གཙང་ཕྱོགས་སུ་བཞུད་དེ་སྣར་རྔམ་པོར་བབས།”㉕ཞེས་པ་ལས། “ཁྲོམ་གེ་སར་”ཟེར་བ་ནི་བོད་དང་ཁ་ཐག་རིང་བའི་དྲུ་གུའི་ས་ཆ་རུ་ཡེ་ནས་བརྗོད་མེད་པར། མདོ་ཁམས་སྟོད་དུ་ངོས་བཟུང་བ་ལ་ཞིབ་འཇུག་གི་རིན་ཐང་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ལྡན་ཏེ། གལ་ཏེདེ་ལས་ལྡོག་ན་“ཡོན་བདག་འབུམ་ཉེག་”ཅེས་པ་འདི་ཡུ་གུར་རིགས་ཀྱི་རྒྱུད་པ་ཞིག་ཡིན་དགོས་པར་མ་ཟད། ཁོང་གི་མི་རྒྱུད་ལས་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་རབ་བརྟན་ཀུན་བཟང་འཕགས་ཀྱང་བོད་མི་རྣལ་མ་ཞིག་ཡིན་མི་སྲིད་པས། དེ་ལ་བོ་དོང་པཎ་ཆེན་གྱིས་ཀྱང་ཁོང་ནི་“རིགས་རུས་ཆོ་འབྲང་སྐྱོན་མེད་པ་”ཞེས་གསུངས་མི་སྲིད་སྙམ།རྣམ་ཐར་འདི་རུ་གླིང་ཚང་གི་སྐོར་ཡང་བཀོད་ཡོད་དེ། “(འཕགས་པ་དཔལ་བཟང་པོ་)དགུང་ལོ་ཉི་ཤུ་རྩ་ལྔ་པ་ཆུ་ཕོ་རྟ་ལོའི་ཐོག་བཟང་ཡུལ་དུ་ཕྱག་ཕེབས། གདན་སའི་ཁམ་པའི་ལས་ཚན་ཁ་བཞིའི་(གོན་ཇོ། གླིང་ཚང་། ཤར་ཁ། འདན་མ།)ནང་ནས་དགེ་བཤེས་དགེ་འདུན་རྒྱལ་མཚན་པ་ཤར་ཁ་ལས་ཚན་ཡིན་ཞིང་། དེའི་སྐུ་ཚབ་ཏུ་བསྐོས་པས་དཔལ་ལྡན་ཤར་ཁ་པ་ཞེས་གྲགས། དུད་རེངས་རྣམས་དབང་དུ་འདུས་པས་ལྷ་སྡེ་མི་སྡེ་རྣམས་འཇགས་པར་བྱུང་བའི་སྟོབས་ཀྱིས་ས་སྐྱ་ནས་ཀྱང་ཐུགས་རྩིས་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བར་བྱུང་།”㉖ཞེས་པ་ལྟར། འདི་དུས་ཆོས་རྒྱལ་རབ་བརྟན་ཀུན་བཟང་འཕགས་ད་དུང་འཁྲུངས་མེད་པས། ཆུ་རྟ་ལོ་ནི་བོད་རབ་བྱུང་དྲུག་པའི་ཆུ་རྟ་ལོ་སྟེ་1342ལོ་ཡིན་དགོས། སྐབས་དེར་“ཁམ་པའི་ལས་ཚན་ཁ་བཞི་”ལས་ཤར་ཁ་མ་གཏོགས། གཞན་པའི་ལས་ཚན་ཁ་གསུམ་ནི་《གེ་སར་སྒྲུང་》དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་དེ། “གོན་འཇོ་”ཞེས་པ་ནི་གོ་འཇོ་ཨ་དཀར་ནག་དང་། དཀར་རུ་ནི་གླིང་ཆེ་རྒྱུད་ཚང་གི་ཚ་ཞང་། ནག་རུ་ནི་གླིང་འབྲིང་རྒྱུད་ཚང་གི་ཚ་ཞང་རེད། གླིང་ཚང་ཞེས་པ་ནི་གླིང་ཆེ་འབྲིང་ཆུང་གསུམ་གྱི་རྒྱལ་རྒྱུད་རེད། འདན་མ་ཞེས་པ་ནི་གླིང་ཆུང་རྒྱུད་ཚང་གི་ཚ་ཞང་རེད།གཉིས། སྟག་ཚང་རྫོང་པ་དཔལ་འབྱོར་བཟང་པོའི་《རྒྱ་བོད་ཡིག་ཚང་ཆེན་མོ།》སྟག་ཚང་རྫོང་པ་དཔལ་འབྱོར་བཟང་པོ་ཡིས་བོད་རབ་བྱུང་བདུན་པའི་ཤིང་སྟག་ལོ་སྟེ་1434ལོར་བརྩམས་པའི་《རྒྱ་བོད་ཡིག་ཚང་ཆེན་མོ་》རུ་ས་སྐྱའི་དཔོན་ཆེན་དང་ནང་བློན་རིམ་བྱུང་གི་ལོ་རྒྱུས་བརྗོད་དུས། “དཔོན་ཆེན་དཔལ་འབུམ། གྲགས་དབང་ཨ་མོ་གྷ། ཡན་ལ་ཉེར་བཞི་བསྐྱར་མ་གསུམ་ཐི་[ཐེ་]བའི། ཉི་ཤུ་རྩ་བདུན་དབུས་གཙང་དཔོན་ཆེན་གྱིས། བླ་མའི་བཀའ་དང་རྒྱལ་པོའི་ལུང་བཞིན་དུ། ཁྲིམས་གཉིས་བསྐྱངས་ནས་རྒྱལ་ཁམས་བདེ་བ་དང་། བསྟན་པའི་གསལ་བྱེད་གྱུར་པའང་བྱུང་བར་གནང་། དེ་མཐུན་མདོ་སྟོད་གོན་གྱོ་མདོ་སྨད་གླིང་ཆང་[ཚང་]སྟེ། ཆོལ་ཁ་རེ་རེ་ལ་དཔོན་ཆེ་རེ་ཡོད་ལོ།”㉗ཞེས་བཀོད་ཡོད། འདིར་དབུས་གཙང་གཉིས་ལ་ས་སྐྱའི་དཔོན་ཆེན་གྱིས་དབང་བསྒྱུར་ཡོད་པར་མ་ཟད། ད་དུང་མདོ་སྟོད་དང་མདོ་སྨད་ལའང་དཔོན་ཆེན་རེས་དབང་བསྒྱུར་ཡོོད་པ་གསལ་པོར་བསྟན་ཡོད། སྐབས་འདིའི་“གོན་གྱོ་”ནི་《གེ་སར་སྒྲུང་》ནང་གི་གོ་འཇོ་ཨ་དཀར་ནག་སྟེ། དཀར་རུ་ནི་གླིང་ཆེ་རྒྱུད་ཚང་གི་ཚ་ཞང་དང་། ནག་རུ་ནི་གླིང་འབྲིང་རྒྱུད་ཚང་གི་ཚ་ཞང་ཡིན། གླིང་ཚང་ནི་《གེ་སར་སྒྲུང་》ནང་གི་གླིང་ཆེ་འབྲིང་ཆུང་གསུམ་གྱི་རྒྱལ་རྒྱུད་ཡིན་ནོ། །གསུམ། རྟ་ཚག་ཚེ་དབང་རྒྱལ་གྱི་《ལྷོ་རོང་ཆོས་འབྱུང་།》དཔོན་ཚང་ཚེ་དབང་རྒྱལ་ལམ་རྟ་ཚག་ཚེ་དབང་རྒྱལ་གྱིས་1446ལོར་《ལྷོ་རོང་ཆོས་འབྱུང་》བརྩམས། ལ་ལས་དེ་ལ་《རྟ་ཚག་ཆོས་འབྱུང་》ཡང་ཟེར། དེ་ནི་རྩོམ་པ་པོའི་ཡུལ་མིང་ལ་སྦྱར་བ་རེད། ཆོས་འབྱུང་འདི་ཆོས་རྗེ་སྤྱན་སྔ་བས་མཛད་པའི་《ཆོས་འབྱུང་མིག་འབྱེད་འོད་སྟོང་》ཞེས་པ་གཞིར་བཟུང་ཐོག་ཡིག་ཚང་གཞན་ནས་ཀྱང་ཁ་སྐོང་མཛད་དེ་རྩོམ་སྒྲིག་གནང་བ་ཞིག་ཡིན་པས་ཅུང་ཆ་ཚང་ལ་ཁུངས་བཙུན་པར་སྨྲའོ། །ཆོས་འབྱུང་འདིར་རླངས་ཨ་མི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་གྱི་སྐོར་ནས་“དེའི་སྲས་ཨ་མི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་ཡིན་ཏེ། དགུང་ལོ་བཞི་ལ་གྲུབ་པའི་དབུ་བརྙེས། ལྔ་པ་ལ་ཐུབ་པ་ཞལ་གཟིགས། དགུང་ལོ་བརྒྱད་ལ་སྤྲུལ་པས་ཨུ་རྒྱན་དུ་བྱོན། སྲིན་པོ་བཏུལ་ཏེ་ཕྱིར་བྱོན་ནས་ཡི་དམ་ལྷ་དཔག་ཏུ་མེད་པ་ཞལ་གཟིགས་པ་དང་། ལྷ་སྲིན་སྡེ་བརྒྱད་དམ་ལ་བཏགས། བྲན་དུ་འཁོལ་བས། སྔར་བྱང་ཆུབ་རྡོ་རྗེ་ཡིན་ལ། ཕྱིས་འདྲེ་འཁོལ་དུ་གྲགས་སོ། དེ་ཉིད་གླིང་གི་གེ་སར་གྱིས་སྤྱན་དྲངས། སྲིན་བེར་ཐོག་གདུགས་ལ་སོགས་པ་ཕུལ། བླ་མས་ཀྱང་ལོ་བརྒྱད་ཅུ་རྩ་བརྒྱད་དུ་མི་འཆི་བའི་དངོས་གྲུབ་གནང་ངོ་། དེ་ནས་རི་བོ་རྩེ་ལྔར་བྱོན། དེ་དུས་གེ་སར་གྱིས་རྒྱ་ལ་བྱེལ་[བྱོལ་]རྟ་བསྐྱལ། འབུལ་བ་མང་དུ་བྱེད་པས་བོད་དུ་འབྱོན་པར་ཞུ་ཞུས་པས། ཨུ་རྒྱན་གྱི་བྱང་ངོས་སུ་སྲིན་པོ་འདུལ་བ་དང་། ཐང་ཡིག་རིན་པོ་ཆེའི་སྒྲོན་མེ། རྟེན་འགྱོགས་པའི་གླང་པོ། རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ། བྱང་ཆུབ་ཅེས་པའི་མིང་ཅན་གྱིས། ངའི་བསྟན་པ་འཛིན་པའོ། ཞེས་སོགས་གུ་རུ་པདྨས་ལུང་བསྟན་པའི་དཔེ་དང་། གཏེར་མང་དུ་ཡོད་པ་གེ་སར་འདོན་དུ་ཆུག་གསུངས་པའི་མཁའ་འགྲོས་ལུང་བསྟན་བྱུང་ནས་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་བཏང་ངོ་། དོན་གྲུབ་ནས་བླ་མ་ཉིད་གླིང་ཡུལ་དུ་སྤྱན་དྲངས་ཏེ། འབུལ་བ་མང་དུ་བྱས་ནས་གེ་སར་གྱིས་གསོལ་བ་བཏབ་སྟེ། ཕ་བོང་གད་པ་རྟ་འདྲ་བ་བཅིབས་ནས་ནམ་མཁའ་ལ་བྱོན་ཞིང་། ཕྱོགས་བཞིའི་གདོན་ཆེན་པོ་བཞི་བཏུལ། རྡོ་རྗེ་དབྱིངས་ལ་སོགས་པ་མང་དུ་གཟིགས་སོ། རླངས་དཔལ་གྱི་སེང་གེ་ལ་སློབ་དཔོན་པདྨས་གསུངས་པའི། བྱང་དང་ཆུབ་ཅེས་བྱ་བ་ཡི། མི་བུ་ཁྱད་དུ་འཕགས་པ་འོང་། དེ་ནི་ང་ཡི་ཐུགས་ཀྱི་སྲས། ཞེས་དང་། གྲུབ་ཐོབ་ཉིད་ཀྱིས་ཀྱང་། ང་ནི་པདྨ་འབྱུང་གནས་ཡིན། བཙུན་མོ་ཡེ་ཤེས་མཁའ་འགྲོ་ཡིན། གེ་སར་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་ཡིན། ཞེས་དང་། ང་ནས་མི་རབས་བཅུ་གསུམ་ན། བོད་ཁམས་ཡོངས་ཀྱི་བདག་པོ་འབྱུང་། ཞེས་སོགས་ལུང་བསྟན་པ་ནི། ད་ལྟ་ཡིན་ཞིང་། མདོར་ན་སློབ་དཔོན་པདྨ་དང་གཉིས་སུ་མེད་པ་ཡིན་ནོ། །”㉘ཞེས་བཀོད་ཡོད། རྟ་ཚག་ཚེ་དབང་རྒྱལ་གྱིས་བྲིས་པའི་རླངས་ཨ་མི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་གྱི་སྐོར་འདི་ཅུང་ཟད་བསྡུས་མ་ཞིག་ཡིན་ནའང་ཕལ་ཆེར་《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ་》དང་མཐུན། དེས་ན་ཆོས་ལུགས་ལྐོག་གྱུར་གྱི་ཆ་དེ་དོར་ན།《ལྷོ་རོང་ཆོས་འབྱུང་》དང་《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ་》གཉིས་ནི་ཕན་ཚུན་ཤེས་བྱེད་དུ་འགྲོ་ཆོགབཞི། དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བའི་《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན།》དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ་(1504-1566)ནི་ཀརྨ་བཀའ་བརྒྱུད་ཀྱི་ཞྭ་ནག་པ་སྐུ་ཕྲེང་བརྒྱད་པ་ཀརྨ་མི་བསྐྱོད་རྡོ་རྗེའི་སློབ་མ་ཡིན་ཞིང་། ལྷོ་བྲག་ལྷ་ལུང་གི་གདན་ས་བསྐྱངས་མྱོང་།《སྤྱོད་འཇུག་འགྲེལ་ཆེན་》དང་《རྩིས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་》སོགས་བརྩམས་ཆོས་མང་པོ་བཞུགས།《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་》ཡོངས་སུ་བརྩམས་ནས་གྲུབ་པའི་དུས་ཚོད་ནི། “དགུང་ལོ་ཞེ་གཉིས་པ་རབ་བྱུང་དགུ་པའི་ཤིང་སྦྲུལ་སྤྱི་ལོ་1545ལོར་བརྩམས་འགོ་ཚུགས་ཏེ་དགུང་ལོ་རེ་གཅིག་པ་ཤིང་བྱི་སྤྱི་ལོ་1564ལོ་ལ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བརྩམས་གྲུབ་པའི་བར་ལོ་ངོ་ཉི་ཤུ་རྩ་གཅིག་རིང་དཀའ་ངལ་དང་འགོག་རྐྱེན་མང་པོ་བསལ་ཏེ་ཆ་ཚང་བར་མཛད་པ་ཡིན།”㉙ཞེས་པ་ལྟར་རོ། །《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་》གྱི་ཡན་ལག་གསུམ་པ་བོད་ཀྱི་སྐབས་ལས་ལེའུ་བརྒྱད་པ་ཀརྨ་ཀམ་ཚང་གི་ཆོས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་རུ་《གེ་སར་སྒྲུང་》དང་འབྲེལ་བའི་མི་མིང་དང་། ས་མིང་། སྲིད་འཛིན་སྒྲིག་གཞི་སོགས་ མང་པོ་བཀོད་ཡོད། དཔེར་ན་ཀརྨ་པ་སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་པ་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་(1384-1415)ཡི་ལོ་རྒྱུས་སྐོར་གྱི་ཚན་པ་བཞི་པ་བསྙེན་པར་རྫོགས་ནས་དགེ་སློང་གི་སྡོམ་པ་བཞེས་ཚུལ་དུ་“ཤར་ཀའི་དཔོན་ཆེན་ཁྲོ་བོ་རྒྱལ། ཁྲི་དཔོན་ད་ར་ཁ་ཆེ། གོ་འགྱོ་དཔོན་ཆེན་ནམ་མཁའ་འོད་ཟེར་སོགས་ལྷ་སྡེ་མི་སྡེའི་གཙོ་བོ་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་སྤྱན་དྲངས། མི་ཕྱེད་པའི་དད་པ་ཐོབ།”㉚ཞེས་བཀོད་པ་ལས། “ད་ར་ཁ་ཆེ་”ནི་ཡོན་རྒྱལ་རབས་སྐབས་ཀྱི་བཅའ་སྲུང་དཔོན་(镇守官) གྱི་གོ་གནས་ཡིན། “གོ་འགྱོ་”ནི་《གེ་སར་སྒྲུང་》ནང་གི་གོ་འཇོ་ཨ་དཀར་ནག་ཡིན། ཚན་པ་ལྔ་པ་རྒྱལ་ས་ཁྲང་ཨན་དུ་གདན་འདྲེན་ཞུས་པ་རུ་“དེ་ནས་ཚུགས་དྲུག་གིས་འབྲི་ཆུའི་ཀློང་ཐང་གི་གྲུ་བརྒལ། གླིང་ཚང་གི་འབུལ་བ་མཐའ་ཡས། ར་རྒྱ་གྲུ་སོའི་བར་ལ་ཚུགས་བཅུ།”㉛ཞེས་བཀོད་པ་ལས། “འབྲི་ཆུ་ཀློང་ཐང་”ནི་འདན་མ་ས་ཆ་ཡིན་ཞིང་། “གླིང་ཚང་”ནི་《གེ་སར་སྒྲུང་》ནང་གི་གླིང་ཆེ་འབྲིང་ཆུང་གསུམ་གྱི་རྒྱལ་རྒྱུད་རེད། “ར་རྒྱ་”ནི་དེང་སང་གི་མགོ་ལོག་ར་རྒྱ་ཡིན་དགོས། ཚན་པ་བདུན་པ་རྒྱལ་ས་ཁྲང་ཨན་ནས་ཆོས་གསུངས་ཤིང་འཇའ་ས་བཞེས་པའི་སྐོར་ནས། “(གོང་མ་ཡུན་ལོས་)ཕག་གྲུ་པ་ལ་དབང་གི་ལས་ཀ་དང་གསེར་གྱི་ཐམ་ཀ་སྔོན་དུ་སོང་། གླིང་དང་གོན་འགྱོ་ལ་དབང་གི་ལས་ཀ་དང་ཐམ་ཀ་གནང་།”㉜ཞེས་བཀོད་པ་ལས། “གླིང་”ནི་གླིང་ཚང་དང་། “གོན་འགྱོ་”ནི་གོ་འཇོ་སྟེ་གོང་དང་གཅིག་མཚུངས་རེད། ཚན་པ་བརྒྱད་པ་གོང་མས་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ཚང་མར་ལུང་ལས་ཀ་བསྩལ་བའི་སྐོར་ནས། “དེ་ལྟར་བོད་ཡུལ་བ་འཇིགས་པ་ལས་བསྐྱབས་པར་མ་ཟད་དྲུང་འདིའི་བཀའ་དྲིན་ལས། ཕག་མོ་གྲུ་པ་ལ་ཆེན་ཧ་ཝང་བོད་སྐད་དུ་སྤྲུལ་པ་སྤེལ་བའི་རྒྱལ་བུ་ཞེས་བྱ་བའི་ལུང་ལས་ཀ འབྲི་ཁུང་པ་ཆེན་ཀྱའུ་ཝང་བསྟན་པ་སྤེལ་བའི་རྒྱལ་བུ། གཙང་སྟག་ཚང་པ་ཧུ་ཀྱའུ་ཝང་བསྟན་པ་སྐྱོང་བའི་རྒྱལ་བུ། གླིང་ཚང་པ་ཙེན་ཤེན་ཝང་དགེ་ལ་རྟོན་པའི་རྒྱལ་བུ། གོན་གྱོ་ཧུ་ཀྱའུ་ཝང་བསྟན་པ་སྲུང་བའི་རྒྱལ་བུ་ཞེས་སོགས་ཀྱི་ལུང་ལས་ཀ་དུ་མ་གནང་སྟེ་བོད་ཡུལ་བདེ་བར་མཛད་དོ། །”㉝ཞེས་བཀོད་པ་ལས། “གླིང་ཚང་པ་”དང་“གོན་འགྱོ་”ནི་གོང་དང་མཚུངས། “ཙེན་ཤེན་ཝང་(赞善王)”ནི་《ཀྲུང་གོའི་ལོ་རྒྱུས་ས་ཁྲ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་》(《中国历史地图集》)སུ་“赞善王驻地”㉞ཞེས་བཀོད་འདུགད་དུང་ཀརྨ་པ་སྐུ་ཕྲེང་བདུན་པ་ཆོས་གྲགས་རྒྱ་མཚོའི་(1454-1506)ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཚན་པ་ལྔ་པ་དགེ་བསྙེན་གྱི་སྡོམ་པ་བཞེས་ཚུལ་དུ་“(ཀརྨ་ཆོས་གྲགས་རྒྱ་མཚོ་)ཟུར་མང་དུ་ཁྱི་ལོའི་(1466ལོ་)ལོ་གསར་མཛད། རྒ། ཟུར་དགོན། འདན་རྣམས་སུ་ཞབས་ཀྱིས་བཅགས། གླིང་གི་སར་ཕེབས། ནང་དམེ་དང་འཁྲུག་རྩོད་མཐའ་ཡས་པ་འདུག་པ་རྣམས་ཞལ་ཏ་གནང་སྦྱིན་གྱིས་བསྡུམས། དཔོན་ཆེན་གསར་དུ་བསྐོས། ལྷ་སྡེ་མི་སྡེ་ཐམས་ཅད་རང་མལ་དུ་བཅུག་སྟ་ེགནས་སྐབས་དང་མཐར་ཐུག་གི་ཕན་བདེ་ལ་བཀོད་པས་བཀའ་དྲིན་ཚད་མེད་པར་མཛད།”㉟ཅེས་བཀོད་ཡོད་པ་ལས། “ཟུར་མང་”ནི་དེང་སྐབས་ཡུལ་ཤུལ་ནང་ཆེན་རྫོང་ཟུར་མང་ཆུང་བ་ཞང་(小苏莽乡)དང་མོའུ་གྲོང་ཞང་།(毛庄乡)ཉག་ལ་ཞང་(娘拉乡)གསུམ་གྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་ཤིང་།《གེ་སར་སྒྲུང་》ནང་གི་འགོག་ཡུལ་གྱི་ཆ་ཤས་རེད། ས་ཆ་དེར་སྤྱི་དཔོན་རྒྱལ་པོའི་བུ་གླེན་པ་ཆོས་རྒྱལ་གྲོངས་ས་ཞེས་ད་སྐབས་ཀྱང་རྡོ་འབུམ་ཞིག་ཡོད། “འདན་”ནི་《གེ་སར་སྒྲུང་》ནང་གི་འདན་མ་ཆུ་ལ་ཉིན་སྲིབ་ཅེས་པ་སྟེ། དེང་སྐབས་ཀྱི་སི་ཁྲོན་སེར་ཤུལ་རྫོང་གི་ལོ་ཕྱུག་གྲོང་རྡལ་(洛须 镇)དང་། བོད་ལྗོངས་འཇོ་མདའ་རྫོང་གི་འདན་ཁོག་ཞང་(邓柯乡)ཚང་མ་འདུ། “གླིང་གི་ས་”ནི་《གེ་སར་སྒྲུང་》ལས་གླིང་ཆེ་འབྲིང་ཆུང་གསུམ་གྱི་རྒྱལ་རྒྱུད་དག་གི་མངའ་ཁོངས་ཡིན། འདིར་བཤད་པའི་“ནང་དམེ་དང་འཁྲུག་རྩོད་མཐའ་ཡས་པ་”ཞེས་པ་ནི་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེ་སྟེ། འདི་དང་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་གཞན་གྱི་ནང་དོན་སྦྲགས་ཏེ་བརྟགས་ན། གླིང་ཚང་དེ་ཅིའི་ཕྱིར་རིམ་གྱིས་སྟོབས་ཤུགས་ཉག་ཕྲ་བར་གྱུར་པ་དང་། མཐར་རང་གི་མངའ་འབངས་སུ་གཏོགས་པའི་སྡེ་དགེ་རྒྱལ་པོ་རང་ཉིད་ལས་ཀྱང་མངའ་ཐང་ཇེ་ཆེར་སོང་བ་ཤེས་ཐུབ། ཡང་གོང་གི་དེའི་འཕྲོར་“(ཀརྨ་ཆོས་གྲགས་རྒྱ་མཚོ་)དེར་ཕག་ལོའི་ལོ་གསར་མཛད། གླིང་ཚང་ཅན་ཤིང་དབང་ཐར་པ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་གསེར་ཁང་དུ་སྤྱན་དྲངས། འབུལ་ཞབས་རྒྱ་ཆེན་གྱིས་མཆོད་ཅིང་འབུམ་འཛམ་གླིང་རྒྱན་(གཅིག་)ལ་ཕྱག་ནས་ཞུས།”㊱ཞེས་བཀོད་པའི་ཁྲོད་ཀྱི་“གླིང་ཚང་”ཡང་གོང་ལྟར་ཡིན། ཡིན་ནའང་“ཅན་ཤིང་དབང་”ནི་གོང་གི་“赞善王”ལ་ཡིག་ནོར་ཤོར་བ་རེད། ཙན་ཤན་ཝང་ཐར་པ་རྒྱལ་མཚན་ནི་གླིང་ཆུང་རྒྱུད་ཚང་གི་གླིང་ཚང་རྒྱལ་རབས་ནང་52པ་རེད།ཚན་པ་བརྒྱད་པར་ཆོས་གྲགས་རྒྱ་མཚོར་གོང་མ་ཆེན་པོ་ཆིང་ཧྭའི་(明成化皇帝)ལུང་དང་འབུལ་བ་སོགས་ཐོབ་པའི་སྐོར་ལས། “དྲིའི་ཇོ་ལྷ་ཁང་དུ་སྤྲུལ་སྐུ་ཞྭ་དམར་བ་བཞི་པ་དང་གླིང་ཙན་ཤིན་ཝང་གིས་མཇལ་དུས་ངོ་མཚར་བའི་ལྟས་མང་།”㊲ཞེས་དང་། “དེ་ནས་གླིང་ཙན་ཤིན་ཝང་གིས་སྤྱན་དྲངས། དེལ་ལུང་ཐང་བརྒྱད་དུ་ཕེབས། མཆེད་ཡ་དང་སྲས་པོ་ཕུལ། བདག་པོའི་ཐང་སྐུ་ལ་ཕྱག་ནས་མང་དུ་ཟུག གླིང་བར་ཚང་གི་དུ་སི་ཏིང་འཛིན་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་གདན་ས་ལུང་ཁར་སྤྱན་དྲངས། དབོན་པོ་ཏིང་འཛིན་འོད་ཟེར་དང་ཏིང་འཛིན་གྲགས་པ་གཉིས་ཕྱག་ཕྱིར་ཕུལ། ཆོས་སྡེ་བཏབ། ཁང་དམར་དང་འདན་ ཙན་ཁང་ལྷ་ཁང་དུ་བྱོན། ཁྲི་དཔོན་འོད་ཟེར་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་དབོན་རྣམ་རྒྱལ་གྲགས་པ་ཕུལ། ཉི་ལྡན་སྟེང་དུ་ཆོས་སྡེ་བཏབ།”㊳ཅེས་བཀོད་པ་ལས། “གླིང་ཙན་ཤིན་ཝང་(赞善王)”དང་“གླིང་བར་ཚང་གི་དུ་སི་(土司)”གཉིས་མི་གཅིག་མིན། བར་ཚང་ནི་འབྲིང་རྒྱུད་ཚང་ལ་གོ་དགོས་སྙམ། མཆེད་ཡ་ནི་རང་གི་སྤུན་གྱི་དོན་ཡིན། ཙན་ཤིན་ཝང་ངམ་དགེ་ལ་རྟོན་པའི་རྒྱལ་པོ་ཚང་མ་རབ་བྱུང་བ་ཡིན་པས་ཁོང་ཚོར་བུ་རྒྱུད་མེད། ཕལ་ཆེ་བའི་རྒྱལ་ས་ཚ་བོས་རྒྱུད་འཛིན་བྱེད། འདིར་འདན་ལའང་རང་གི་ཁྲི་དཔོན་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ་པས། འདན་མ་ནི་《གེ་སར་སྒྲུང་》 ནང་དུ་དཔའ་ཐུལ་སུམ་ཅུའི་རྩེ་གྲ་ཡིན་པ་དང་ཐོད་ཐུགཚན་པ་ཉེར་གཉིས་པར་ཆོས་གྲགས་རྒྱ་མཚོའི་བུ་སློབ་ཀྱི་གཙོ་བོ་དག་བཤད་པའི་སྐོར་ནས་“འདན་མ་གོའི་ཤྲི་བསོད་ནམས་བཀྲ་ཤིས། ལྷོ་རོང་གོའི་ཤྲི་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་ཡབ་སྲས། གླིང་དུ་སི་ཏིང་འཛིན་འོད་ཟེར་ལ་སོགས་ལས་ཀ་ཅན་གྱི་བླ་དཔོན་ཆེན་པོ་དུ་མ་དང་། ངོམ་ཚ་ནང་སོ་དང་ཆེན་ཤྲི་དུ་གང་ལ་སོགས་འཕྲིན་ལས་སྒྲུབ་པའི་རྒྱ་བོད་ཀྱི་གསེར་ཡིག་པ་ཕོ་བྲང་གི་ལས་ཀ་ཅན་མང་པོ་”㊴ཞེས་བཀོད་ཡོད་པ་འདི་གོང་གི་ལུང་ཚིག་དང་སྦྲགས་ནས་དཔྱད་ན། འདན་མ་གོའི་ཤྲི་(丹玛国师)དང་འདན་མ་ཁྲི་དཔོན་(丹玛万户长)གཉིས་མི་གཅིག་ཏུ་གོ་མི་རུང་བ་གསལ་པོར་ཤེས་ཐུབ་པར་མ་ཟད། དབོན་པོ་ཏིང་འཛིན་འོད་ཟེར་དེའང་མགྱོགས་མྱུར་ངང་གླིང་ཚང་གི་རྒྱལ་པོ་སྟེ་དུ་སིར་བསྐོས་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ།ད་དུང་ལེའུ་བཅུ་གཅིག་པ་ཞྭ་དམར་སྐུ་ཕྲེང་བཞི་པ་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པ་ཡེ་ཤེས་དཔལ་བཟང་པོའི་(1453-1522)སྐོར་གྱི་ཚན་པ་དང་པོར་ཆུང་དུས་སུ་རབ་ཏུ་བྱུང་བའི་བརྒྱུད་རིམ་བཤད་སྐབས། “གོའི་ཤྲི་རིན་པོ་ཆེ་དང་མཇལ་ཏེ་ཕན་ཚུན་མཉེས་ཤིང་ཆོས་དུ་མ་གསན། གླིང་བདག་པོ་དཔོན་ཆེན་དུ་སི་རྣམས་ཀྱིས་གུས་པར་བཏུད། རག་ཐག་སྐུ་འབུམ་དུ་ཞིང་སྐྱོང་གཟིགས། ཡུལ་ལྷུང་དུ་བོ་ག་རྒྱལ་དེའི་གཞི་བདག་ལ་ཆོས་གསུངས། འདན་ཀློང་ཐང་དུ་བཀའ་རྒྱུད་ཀྱི་བླ་མ་ཀུན་གཟིགས། འབྲི་ཆུར་རླུང་ཆེན་བྱུང་བ་རྟེན་འབྲེལ་མཛད་པས་ཞི། ཚལ་མདོར་རླུང་འཚུབ་ཀྱི་ནང་ནས་མི་སྡུག་པའི་གཟུགས་ཀྱིས་བར་ཆད་བྱེད་པར་སྣང་བ་སྐྱེད་རིམ་གྱིས་བཏུལ། ཟུར་མང་དགོན་དུ་རྟ་ལོ་ཟླ་བ་བཅུ་གཉིས་པའི་ཚེས་བཅོ་ལྔ་ལ་རྗེ་ཀརྨ་པ་བདུན་པ་དང་ཐོག་མར་མཇལ་ཏེ་གཙུག་ཕུད་ཕུལ། མཚན་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པ་ཡེ་ཤེས་དཔལ་བཟང་པོར་གསོལ།”㊵ཞེས་བཀོད་ཡོད་པ་ལས། “གླིང་བདག་པོ་”ཞེས་པ་གླིང་ཡུལ་གྱི་བདག་པོ་སྟེ་གོང་དུ་བཤད་པའི་《གེ་སར་སྒྲུང་》ནང་གི་གླིང་ཡུལ་དང་གཅིག་པ་རེད། “དཔོན་ཆེན་”ནི་མདོ་སྨད་སྭོན་ཝི་སི་བསྐོ་བཞག་ཐུབ་པའི་དཔོན་ཆེན་ཡིན་དགོས།㊶“དུ་སི་”ནི་གླིང་ཚང་རྒྱལ་པོ་རེད། “འདན་ཀློང་ཐང་”ཡང་གོང་དུ་བཤད་པའི་འདན་མ་ས་ཆ་རེད། “ཟུར་མང་”ནི་གོང་དུ་བཤད་པའི་《གེ་སར་སྒྲུང་》ནང་གི་འགོག་ཡུལ་གྱི་ཆ་ཤས་རེད། ཚན་པ་གཉིས་པར་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པ་ཡེ་ཤེས་དཔལ་བཟང་པོས་དགེ་སློང་གི་སྡོམ་པ་བཞེས་པའི་སྐོར་ལས། “ཆོས་རྗེ་ཉིད་ཞ་ལུ་བའི་དགེ་བཤེས་ཡིན་པའི་དབང་གི་བུ་ལུགས་ཀྱི་ཀུན་རིག་དུས་འཁོར་སོགས་དང་གླིང་ལུགས་ཀྱི་བདེ་མཆོག་དང་ཁྲིད་ཆེན་བརྒྱད་སོགས་དར་ཞིང་བསྟན་པ་ལ་ཆེས་ཕན་པ་བྱུང་སྐབས་”㊷ཞེས་བཀོད་པ་ལས། “གླིང་ལུགས་”ནི་གླིང་ཚང་གི་ལུགས་ཏེ། རང་ལུགས་ཀྱི་བདེ་མཆོག་དང་ཁྲིད་ཆེན་བརྒྱད་སོགས་དར་ཡོད་པ་ལ་བལྟས་ན། གླིང་ཚང་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཀྱིས་ཀྱང་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ལ་མཛད་རྗེས་མི་དམན་པ་བཞག་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ།འདི་ལྟར་ཀརྨ་པ་སྐུ་ཕྲེང་རིམ་བྱོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཁྲོད་དུ་དེའི་སྐབས་ཀྱི་གླིང་ཚང་གི་སྤྱི་ཚོགས་གོ་གནས་དང་བྱེད་སྒོའི་གནས་ཚུལ་སོགས་བྱུང་བ་འདིས།《པོ་ཏི་》འདི་ཉིད་ལས་གླིང་ཚང་དང་འབྲེལ་བའི་མི་སྣ་དང་། ཚོ་ཤོག སྲིད་འཛིན་སྒྲིག་གཞི་བཅས་ཀྱི་དངོས་ཡོད་ཁྱད་ཆོས་ལ་དེ་བས་ཀྱང་བདེན་དཔང་གསལ་པོ་བྱས་པ་རེད།《པོ་ཏི་》འདི་ཉིད་ལས་གླིང་ཚང་གི་ལོ་རྒྱུས་ནི་སྐབས་དེའི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་གཞན་དང་ཕན་ཚུན་ར་འཕྲོད་ན། དེའི་རྗེས་སུ་བྱུང་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་མང་པོས་ཀྱང་ལུང་འདྲེན་སྲིད་དེ། དཔེར་ན། རྒྱལ་དབང་ལྔ་པའི་《དེབ་ཐེར་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས་》སུ། “འདིའི་སྲས་ཨ་མི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་ཏེ། དགུང་ལོ་བརྒྱད་ལ་ཨོ་རྒྱན་དུ་བྱོན་པ་དང་། སྲིན་པོ་བཏུལ་ནས་ཕྱིར་བྱོན་པའི་ཚེ་ཡི་དམ་གྱི་ལྷ་ཞལ་གཟིགས་པ་དང་། གེ་སར་གྱིས་གླིང་ཡུལ་དུ་ལན་གཉིས་གདན་དྲངས་”㊸ཞེས་དྲངས་ཡོད། འདིར་ལན་གཉིས་ལ་དྲངས་པར་བརྗོད་ཀྱང་དོན་དངོས་སུ་སྔ་ཕྱིར་ཐེངས་ལྔ་ལ་མཇལ་འཕྲད་གནང་བ་ཡིན་ནོ། །ཀ་ཐོག་རིག་འཛིན་ཚེ་དབང་ནོར་བུའི་《རྒྱལ་བའི་བསྟན་པ་རིན་པོ་ཆེ་བྱང་ཕྱོགས་སུ་འབྱུང་བའི་རྩ་ལག་བོད་རྗེ་ལྷ་བཙན་པོའི་གདུང་རབས་ཚིག་ཉུང་དོན་གསལ་ཡིད་ཀྱི་མེ་ལོང་》དུ་ “གླིང་རྗེ་གེ་སར་དུ་གྲགས་པ་ཡང་གནམ་ལྡེ་འོད་སྲུང་ནས་འདི་ཡབ་སྲས་ཀྱི་རིང་ལ་བྱུང་བར་མངོན་ནོ། །......གེ་སར་ནམ་བྱུང་གི་དུས་དེས་ཤེས་པས་དེ་ལས་དུས་སྔ་བ་དང་ཕྱི་བར་མ་སེམས་ཤིག་”㊹ཅེས་བཀོད་པ་ནི་དཔལ་འཁོར་བཙན་(925-955)དང་རླངས་ཨ་མི་བྱང་ཆུབ་འདྲེལ་བཀོལ་ཡབ་སྲས་བར་ལ་གོ་དགོས། སི་ཏུ་ཆོས་ཀྱི་འབྱུང་གནས་(1700-1774)ཀྱིས་དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བའི་《ཀརྨ་ཀམ་ཚང་གི་ཆོས་བྱུང་》དེ་དུས་ཕྱིས་ཀྱི་བོད་ཡིག་གི་བརྡ་ སྤྲོད་དང་བསྟུན་ནས་ཡང་བསྐྱར་བྲིས་པ་རང་རེད། ཁོང་གིས་ད་དུང་《སྡེ་དགེའི་བཀའ་འགྱུར་དཀར་ཆག་》ནང་དུ་གླིང་གི་ཡུལ་ནི་འབྲི་རྫ་ཟལ་མོ་སྒང་ན་ཡོད་ཅེས་《གེ་སར་སྒྲུང་》གི་ས་མིང་ལ་ཞིབ་འཇུག་མཛད་ཡོད། གཞན་ད་དུང་རག་ར་ངག་དབང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་གྱི་《རྒྱལ་རབས་ཆོས་འབྱུང་ཤེལ་དཀར་མེ་ལོང་མཁས་པའི་མགུལ་རྒྱན་》དང་། བྲག་དགོན་པ་དཀོན་མཆོག་བསྟན་པ་རབ་རྒྱས་ཀྱི་《མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང་》གི་ལུང་བཀྲ་ཤིས་རྒྱ་མཚོ་དང་ཐུགས་མཆོག་རྡོ་རྗེ་ཟུང་གི་《མགོ་ལོག་རུས་མཛོད་》སོགས་ཀྱི་ནང་དུའང་རླངས་ཨ་མི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་དང་གླིང་རྗེ་གེ་སར་རྒྱལ་པོ་གཉིས་མཇལ་འཕྲད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་འདི་དག་དྲངས་ཡོད།![]()
མདོར་ན།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ་》ཡི་བར་ཆས་རིན་ཐང་གཞལ་དུ་མེད་པའི་གླིང་ཚང་གི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་འདོན་སྤྲོད་བྱས་ཡོད་དེ། གླིང་རྗེ་གེ་སར་རྒྱལ་པོ་དང་གླིང་གི་ཕ་ཁུ་རྣམ་གསུམ། གླིང་གི་མི་སྣ་གཙོ་བོ་དག་གི་གནས་ཚུལ་ཡང་བཀོད་ཡོད། སྨད་ཆས་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཕག་གྲུའི་སྲིད་དབང་སྐབས་ཀྱི་གླིང་གི་ཚོ་ཤོག་གཙོ་བོ་དག་གི་སྲིད་འཛིན་གོ་གནས་སོགས་འདོན་སྤྲོད་བྱས་ཡོད། དེ་རྟིང་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་འདི་དག་《རབ་བརྟན་ཀུན་བཟང་ འཕགས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་》དང་། 《རྒྱ་བོད་ཡིག་ཚང་ཆེན་མོ།》《ལྷོ་རོང་ཆོས་འབྱུང་།》《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་》སོགས་བོད་ཡིག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་དངོས་དང་ཕན་ཚུན་ར་འཕྲོད་པར་མ་ཟད། ད་དུང་《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་》ནང་མེན་རྒྱལ་རབས་ཀྱིས་གླིང་གི་ཚོ་ཤོག་གཙོ་བོ་དག་ལ་གོ་གནས་འདྲ་མིན་བསྩལ་བའང་བཀོད་ཡོད། སྤྱིར་བཏང་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སེ་ཆེན་རྒྱལ་པོས་ས་སྐྱ་བ་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་མོད། དེ་དང་མཉམ་དུ་བཀའ་བརྒྱུད་པ་ལའང་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ཡོད། འོན་ཀྱང་གླིང་ཚང་ནི་གེ་སར་རྒྱལ་པོའི་རིང་ནས་བཀའ་བརྒྱུད་པའི་རླངས་ཨ་མི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་བླ་མར་བསྟེན་པས། ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་བར་དུ་ཟམ་མ་ཆད་པར་རྒྱུན་བསྐྱངས་ཡོད་པས། ཕག་གྲུའི་སྲིད་དབང་གིས་ཀྱང་གླིང་ཚང་གི་མགོ་བཏོན་པར་མ་ཟད། སྭོན་ཝི་སི་དང་སྟོང་དཔོན་ཁྲི་དཔོན་སོགས་ཀྱི་གོ་ས་བསྩལ་བ་རེད། དེ་ནས་ཀརྨ་སྐུ་ཕྲེང་རིན་བྱོན་གྱི་སྐབས་སུ། གླིང་ཚང་གིས་ཀྱང་དུས་རྟག་ཏུ་བཀའ་བརྒྱུད་པ་གཙུགས་སུ་བཀུར་བར་མ་ཟད། མེན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྲིད་གཞུང་ལ་མགོ་བཏགས་རྗེས། གོང་མའི་སྲིད་གཞུང་གིས་གླིང་ཚང་ནས་མདོ་ཁམས་ཝི་བཀོད་འདོམས་ཤྲི་སི་བཙུགས་ཤིང་། རྗེས་སུ་མདོ་ཁམས་སྭོན་ཝི་སི་ཁ་སྣོན་དུ་བཙུགས། དེའི་རྗེས་སུ་མུ་མཐུད་དུ་གོང་མ་ཡུན་ལོའི་བརྩི་མཐོང་ལྟར་གླིང་ཚང་གི་བླ་ཆེན་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་ཞེས་པ་གོང་མའི་དབུ་བླར་བསྐོས་རྗེས། 1407ལོར་བོད་ཀྱི་ཆོས་རྒྱལ་རྣམ་ལྔའི་ཡ་གྱལ་དུ་ཙན་ཤན་ཝང་སྟེ་དགེ་ལ་རྟོན་པའི་རྒྱལ་པོར་བསྐོས། དེ་དང་ཆབས་ཅིག་ཏུ། ཡོན་དང་མེན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་གི་བོད་སྐྱོང་སྲིད་ཇུས་དང་། མི་རིགས་བར་གྱི་འབྲེལ་བའི་ལོ་རྒྱུས། ད་དུང་བོད་ཁུལ་གྱི་ས་གནས་ལོ་རྒྱུས་སོགས་ཀྱང་ཐོ་འགོད་བྱས་ཡོད། དེ་རྟིང་གླིང་ཚང་གི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་འདི་རིགས་《དེབ་ཐེར་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས་》དང་།《ཀ་ཐོག་ཆོས་འབྱུང་།》《ཀརྨ་ཀམ་ཚང་གི་ཆོས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ།》《རག་ར་ཆོས་འབྱུང་།》《མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང་།》《མགོ་ལོག་རུས་མཛོད་》སོགས་བོད་ཡིག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་ནང་དུའང་ལུང་དྲངས་ཡོད། དེར་བརྟེན། ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ངོ་ཁེབས་དེ་དག་ཕྱེ་ན།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ་》རུ་བཀོད་པའི་གླིང་ཚང་གི་ལ་ོརྒྱུས་ཡིག་ཆ་ནི་ཡིད་རྟོན་རུང་བར་མ་ཟད། དེ་ལ་ཞིབ་འཇུག་གཏིང་ཟབ་བྱེད་པའི་རིན་ཐང་ཆེན་པོ་ལྡན་སྙམ་མ། །①ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་སོགས།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔ་ེ སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་1②ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་སོགས།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་ སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་21③ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་སོགས།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་17④ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་སོགས།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་49
⑤ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་སོགས།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་48-49⑥《གེ་སར་སྒྲུང་ཡིག་ཆེན་མོ། 5 འཛམ་གླིང་སྤྱི་བསང་།》ཧྲང་ཧེ། ཧྲང་ཧེ་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2018ལོ། ཤོག་ངོས་280⑦ཀརྨ་ཆོས་འགྲུབ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ་ལས་གླིང་གི་རྗེས་ཤུལ་ཁག་གི་རྟོག་ཞིབ།》ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་གེ་སར་ཞིབ་འཇུག་གླིང་གི་རབ་འབྱམས་པའི་བསླབ་གནས་དཔྱད་རྩོམ། 2013ལོ། ཤོག་ངོས་5-6⑧ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་སོགས།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་50⑨ཀརྨ་ཆོས་འགྲུབ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ་ལས་གླིང་གི་རྗེས་ཤུལ་ཁག་གི་རྟོག་ཞིབ།》ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་གེ་སར་ཞིབ་འཇུག་གླིང་གི་རབ་འབྱམས་པའི་བསླབ་གནས་དཔྱད་རྩོམ། 2013ལོ། ཤོག་ངོས་6-7⑩ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་སོགས།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་57-58⑪སྨན་ཤུལ་རིན་ཆེན་རྡོ་རྗེ།《གླིང་གེ་སར་རྒྱལ་པོའི་འཁྲུངས་འདས་ལོ་ཚིགས་བསྐྱར་ཞིབ།》《བོད་ལྗོངས་ཞིབ་འཇུག》2017ལོའི་དེབ་བཞི་པ། ཤོག་ངོས་118-125⑫བདུད་འཇོམས་འཇིགས་བྲལ་ཡེ་ཤེས་རྡོ་རྗེ།《བདུད་འཇོམས་ཆོས་འབྱུང་།》ཁྲེང་ཏུའུ། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1996ལོ། ཤོག་ངོས་641⑬社会科学院考古研究所实验室标本年代测定结果，出土情况及有关文献：青海省玉树州达那寺经书残叶；测定结果：估计为宋代，距今835±70年(公元1115±70年)；测定日期：1990年6月。备注：C14半衰期5730，树轮校正年代800180(1150AD)。⑭ཀརྨ་ཆོས་འགྲུབ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ་ལས་གླིང་གི་རྗེས་ཤུལ་ཁག་གི་རྟོག་ཞིབ།》ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་གེ་སར་ཞིབ་འཇུག་གླིང་གི་རབ་འབྱམས་པའི་བསླབ་གནས་དཔྱད་རྩོམ། 2013ལོ། ཤོག་ངོས་18-21⑮སྨན་ཤུལ་རིན་ཆེན་རྡོ་རྗེ།《གེ་སར་སྒྲུང་གི་ས་མིང་ཞིབ་འཇུག》པེ་ཅིན། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2011ལོ། ཤོག་ངོས་9⑯ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་སོགས།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་18⑰ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་སོགས།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་357⑱《གེ་སར་སྒྲུང་ཡིག་ཆེན་མོ། 11 སྟག་གཟིག་ནོར་རྫོང་།》ཧྲང་ཧེ། ཧྲང་ཧེ་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2018ལོ། ཤོག་ངོས་182⑲2002ལོའི་ཟླ་11པར་སི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་སྐབས་གསུམ་པའི་བོད་རིག་པའི་བགྲོ་གླེང་འདུ་ཚོགས་སྐབས་ཁོ་རང་གི་ཁྱིམ་ནས་བཅར་འདྲི་བྱས།⑳2002ལོའི་ཟླ་11པར་སི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་སྐབས་གསུམ་པའི་བོད་རིག་པའི་བགྲོ་གླེང་འདུ་ཚོགས་སྐབས་ཁོ་རང་གི་ཁྱིམ་ནས་བཅར་འདྲི་བྱས།㉑四川省德格县志编纂委员会编纂：《德格县志》，成都：四川人民出版社，1995年，第409页。(“格萨尔王庙，又称格萨尔纪念堂，位于阿须乡熊坝吉苏雅格康多民间传说中的格萨尔出生地点。相传寺庙由林葱土司翁青曲甲建于清道光年间，又传此庙建于宋代，由格萨尔的30员大将之一，林地四大头目之一翁布阿奴巴生的后代林·格斯甲所建(此说翁布阿奴巴生为林葱家族祖先)。”)㉒ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་སོགས།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་359-360㉓ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་སོགས།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་447-448㉔ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་སོགས།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་450㉕འཇིགས་མེད་གྲགས་པ།《རབ་བརྟན་ཀུན་བཟང་འཕགས་ཀྱི་རྣམ་ཐར།》ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1987ལོ། ཤོག་ངོས་4㉖འཇིགས་མེད་གྲགས་པ།《རབ་བརྟན་ཀུན་བཟང་འཕགས་ཀྱི་རྣམ་ཐར།》ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1987ལོ། ཤོག་ངོས་7㉗དཔལ་འབྱོར་བཟང་པོ།《རྒྱ་བོད་ཡིག་ཚང་ཆེན་མོ།》ཁྲེང་ཏུའུ། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1985ལོ། ཤོག་ངོས་362㉘རྟ་ཚག་ཚེ་དབང་རྒྱལ།《ལྷོ་རོང་ཆོས་འབྱུང་།》ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1994ལོ། ཤོག་ངོས་366-367㉙དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ།《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན།》(སྨད་ཆ།) པེ་ཅིན། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་1529㉚དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ།《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན།》(སྨད་ཆ།) པེ་ཅིན། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་1001㉛དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ།《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན།》(སྨད་ཆ།) པེ་ཅིན། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་1003㉜དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ།《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན།》(སྨད་ཆ།) པེ་ཅིན། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་1009㉝དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ།《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན།》(སྨད་ཆ།) པེ་ཅིན། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་1012-1013㉞谭其骧：《中国历史地图集(第七册元明时期)》，北京：中国地图出版社，1982年，第85—86页。㉟དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ།《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན།》(སྨད་ཆ།) པེ་ཅིན། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་1057-1058㊱དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ།《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན།》(སྨད་ཆ།) པེ་ཅིན། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་1058㊲དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ།《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན།》(སྨད་ཆ།) པེ་ཅིན། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་1070㊳དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ།《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན།》(སྨད་ཆ།) པེ་ཅིན། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་1070㊴དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ།《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན།》(སྨད་ཆ།) པེ་ཅིན། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་1112㊵དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ།《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན།》(སྨད་ཆ།) པེ་ཅིན། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་1116㊶དཔྱད་རྩོམ་འདིར་ཡོན་དང་མིང་རྒྱལ་རབས་སྐབས་ཀྱི་རྒྱ་ཡིག་གི་སྲིད་ཀྱི་བརྡ་ཆད་རྣམས་《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏུ་བསེ་རུ་རྒྱས་པ་》ལ་བསྟུན་ནས་བོད་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་ཡོད།㊷དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ།《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན།》(སྨད་ཆ།) པེ་ཅིན། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས་1120㊸རྒྱལ་དབང་ལྔ་པ་ཆེན་མོ།《བོད་ཀྱི་དེབ་ཐེར་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས།》པེ་ཅིན། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1957ལོ། ཤོག་ངོས་122㊹《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་ཁག་ལྔ།》 ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1990ལོ། ཤོག་ངོས་69摘要：因《朗氏族谱灵犀宝卷》上册有关于天神种姓朗氏家族的得名情况，中册有关于状似白额马的巨石被献给朗阿米做降魔伏鬼的坐骑等记录，一些学者怀疑该文献的历史客观性。但是该文献中册记录了朗·绛求哲桂与格萨尔王5次会晤的情况，涉及《格萨尔》中灵六部的8名主要人物，即格萨尔王、僧伦、查根、超同、敦布、协噶尔、班代、燮日，甚至记录了格萨尔王无子嗣的情况。下册记录了元朝时期帕竹 政权首任第司大司徒·绛求坚赞与灵仓、邓麻、馆觉等部落的交往。这些记载可以从《江孜法王传》《汉藏史集》《洛绒史籍》《贤者喜宴》等藏文史料里得到印证，还被《西藏王臣记》《吐蕃历代赞普传》《噶玛岗仓史》《历代王朝宗教史》《安多政教史》《果洛族谱》等引用。因此，《朗氏族谱灵犀宝卷》中有关灵仓的史料是可信的，值得进一步深入研究。本文系2023年度国家社科基金项目“唐宋以来《格萨尔》藏汉史料对译研究”(项目编号：23BZW181)阶段性成果。
རྩོམ་ཁུངས། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ། 2024ལོའི་དེབ་གཉིས་པ།
