مازمۇنى ماعىنالى،
تاريحى ۇزاق،
وقىرمان سانى كوپ
كۋابول ءۇنحات تەكشەسى
ءار كۇنى سىزبەن بىرگە!
ادام قالاي قۇريدى؟
جازۋشى ليان ءجۇن بىلاي دەيدى:«كوپتەگەن ادامنىڭ ومىردە قۇلدىراپ كەتەتىنى – ولار تىرشىلىكتىڭ ەڭ تومەن ساتىسىنداعى شىرىگەن ورتاعا شىرمالىپ قالعاندىعىنان».
شىنىندا، ەگەر بىرەۋ ۇزاق ۋاقىت بويى سىرت كوزگە بارىنشا دۋماندى كورىنگەنىمەن، ىشتەي ەش قۇندىلىق بەرمەيتىن، بولاشاعى جوق قوعامدىق ورتادا جۇرە بەرسە، اقىرىندا ونىڭ دا قۇلدىراۋى الىس ەمەس.
01
«ىشىمدىكپەن دوستاسىپ، دەنساۋلىقتى قۇرتىپ تىنۋ»
جازۋشى Mo Yan (مو يان) جاس كەزىندە ىشىمدىككە وتە قۇمار بولعان دەسەدى. ءار اۋىلىنا ورالعاندا، قاسىنا ءبىر توپ ادامدى جيناپ الىپ اراقپەن كوڭىل كوتەرەتىن.
1988- جىلدىڭ كۇزىندە دوستارىمەن قوسىلىپ، تىم كوپ ىشىمدىك ىشكەنى سونشالىق – اقىرى سپيرتتىك ۋلانۋعا شالدىعىپ، اۋرۋحاناعا جەتكىزىلەدى. اۋپىرىمدەپ امان قالسا دا، سودان بىلاي اسقازانى اۋىر دەرتكە ۇشىرايدى: ازداپ سۋىق نە اششى تاماق ىشسە بولدى، مىقتاپ اۋىرىپ، مازاسى كەتەدى.
وسى وقيعادان كەيىن Mo Yan ىشىمدىك ىشەتىن وتىرىستاردان ءبىرجولا باس تارتىپ، كىم شاقىرسا دا بارمايتىن بولعان.
جاستىق شاقتا كوپشىلىك«قوناق كوپ بولعان جاقسى» دەپ، جۇرتپەن بىرگە ءىشىپ- جەۋگە قۇمار كەلەدى. الايدا اۋرۋحانادا ۇزىن- سونار كەزەكتە تۇرعان ساتىڭدە- اق تۇسىنەسىڭ: ومىردەگى تالاي دۋمان — دەنساۋلىق ەسەبىنەن وتەلەدى ەكەن. جۇرەك جىلىتپايتىن، بوس اڭگىمەمەن عانا وتەتىن «اسىر سالىپ، ماس بولۋ» — ەڭ ۇلكەن اقىماقتىقتىڭ ءبىرى.
ايگىلى ءانشى تەنگەر 腾哥 دە ىشىمدىككە جاقىن ەدى. ەكى- ءۇش كۇننىڭ بىرىندە دوستارىمەن باس قوسىپ، ازداپ سىرا ۇرتتاپ وتىراتىن. كەيىن ونىڭ «موڭعولدار» دەگەن ءانى تانىمال بولىپ، قالاماقىسى كۇرت ءوستى. قالتاعا اقشا تۇسكەن سوڭ، ماڭىندا جاعىمپازدار كوبەيىپ، ونى ءتۇرلى وتىرىستارعا شاقىراتىن.
ىشىمدىكقۇمار دوستارى تەنگەرگە«سىرا اۋەسقويلارى» قاۋىمداستىعىن قۇرايىق دەپ قولقالاپ، ءوزىن سونىڭ ءتوراعاسى ەتىپ سايلايدى. ونىڭ ۇستىنە«جۇرت ءجيى جينالاتىن مەيرامحانا اش» دەپ، تاعى ۇگىتتەيدى. الايدا اشىلعان تەنگەر وعان دا ماقۇل بولادى. كەيىندەپ سول مەيرامحانا الگى دوستاردىڭ كۇندە كەلىپ، تەگىن ءىشىپ- جەي بەرەتىن ادەتىنەن تەز ارادا شىعىنعا ۇشىراپ، جابىلىپ قالادى. بۇرىن قاسىندا جۇرگەندەردىڭ ءبارى ءبىر- بىرلەپ تايىپ تۇرادى.
ال تەنگەردىڭ ءوزى شە؟ بىرنەشە جىل بويى جيناعان بار بايلىعى جەلگە ۇشادى، دەنساۋلىعى دا سىر بەرىپ، قانت پەن قان قىسىمى ولشەۋدەن شىعىپ كەتەدى.
گەنري فورد ايتقان ەكەن:«دوس تاڭداۋدا ساق بول، سەبەبى دوسىڭ سەنىڭ بولمىسىڭدى قالىپتاستىرادى».
شىنىندا،«شاراپ دوستارمەن» بىرگە جۇرسەڭ، بۇگىن كوڭىل كوتەرەرسىڭ، الايدا قاشان ءبىر كۇنى«تۇزاققا» ءتۇسىپ قالۋىڭ دا عاجاپ ەمەس. سوندىقتان قۋاتتى جۇتاتىن، كەرى تارتاتىن داڭعازا ورتادان اۋلاق بولىپ، كەرىسىنشە، ساعان جان- جاقتى جاعىنان ىقپالى وڭ ادامدارمەن ارالاسۋ – ەڭ پاراساتتى جول.
02
ىقىلاس ورازباي 2002-جىلى ىلە پەداگوگيكا ينستيتۋتىنىڭ ادەبيەت فاكۋلتەتىنە وقۋعا تۇسەدى. ول تۇستا قازاق ستۋدەنتتەرىنىڭ، اسىرەسە، جاس اقىنداردىڭ ەرمەگى باس قوسىپ، سىرا ءىشۋ، سىپىرتىپ ولەڭ وقۋ بولاتىن. ستۋدەنتتەر اراسىنداعى شاعىن مۇشايرالاردان جۇلدە العاننان كەيىن ىقىلاستى دا كەشكى «اقىندار باس قوسۋىنا» ءجيى شاقىراتىن بولدى. ارينە، باس قوسۋدىڭ شەت-شەگى جوق بولاتىن، قالتالارى قاعىلعانشا اراق ءىشىپ، سوڭىندا توبەلەسپەن تاراپ جۇرەتىن.
ءبىر جولى قۇلجا قالاسىنىڭ ءمالىم بۇرىشىنداعى اسحانادا بىرىنەن سوڭ ءبىرى جىر وقىپ وتىرعان «اقىنداردىڭ» الدىنداعى ىشىمدىگى تاۋسىلىپ قالدى. جاسى ۇلكەندەۋلەرى «ەندىگى سىرا الۋ كەزەگى-ىقىلاستا» دەيدى. ىقىلاس قالتاسىنان بانك كارتچكاسىن الىپ شىىعىپ ەدى، شاعىن اسحانا قوجايىنى باسىن شايقاپ، كوشە بۇرىشىنداعى بانكتىڭ اقشا شىعارۋ ATM ماشيناسىن نۇسقايدى.
تۇنگى ساعات 11 بولىپ قالعان شاق ەدى، ىقىلاس ATM عا جالعىز كەتىپ بارا جاتىپ، ءسۇرىنىپ قالادى، ءبىر جاعىنا بەتون قاتقان قىسقا تەمىر ەكەن، قاراڭعى قۋىسقا بارۋدان وزىنشە ساقتانعان ستۋدەنت الگى تەمىردى قولىنا الىپ الدى. بانك ATM ماشيناسىنا ەندى تاياي بەرگەندە الدىنان ءۇش-ءتورت سودر شىعىپ: «توقتا، قالتاڭداعىنى شىعار» دەپ ۇيعىر تىلىندە بۇيىردى.
