مازمۇنى ماعىنالى،
تاريحى ۇزاق،
وقىرمان سانى كوپ
كۋابول ءۇنحات تەكشەسى
ءار كۇنى سىزبەن بىرگە!
روتشيلد(كەي دەرەكتەردە رتوتشيد) اۋلەتىنىڭ تاريحى جانە بۇگىنگى ىقپالى
ادامزات تاريحىندا بايلىق پەن بيلىكتىڭ ساباقتاستىعى، جاھاندىق ىقپالعا يە وتباسىلاردىڭ پايدا بولۋى – ءاردايىم جۇمباق پەن قىزىعۋشىلىق تۋدىرعان جايت. مىنە، سونداي اۋلەتتەردىڭ ءبىرى – روتشيلد اۋلەتى. الەمگە ايگىلى بۇل وتباسىنىڭ قارجى نارىعىنا ەنۋى، بانك ىسىندەگى باتىل قادامدارى جانە حالىقارالىق ساياساتتاعى ىقپالى جايلى اڭىزدار از ەمەس. «بىرەۋگە باق قونسا، جانىنا داق قونادى» دەگەندەي، بۇل اۋلەتتىڭ داڭقى مەن سىبىسى دا قاتار ءجۇر. تاريحىنا ۇڭىلسەك، قاراپايىم ەۆرەي وتباسىنان شىققان مايەر امشەل روتشيلد (كەي دەرەكتە – مايەر امشەل باۋەر) حالىقارالىق قارجى تاريحىندا وشپەس ءىز قالدىردى.
وسى ماقالادا ءبىز روتشيلد اۋلەتىنىڭ ىرگەتاسىن قالاعان مايەر امشەلدىڭ ءومىر جولىنان باستاپ، اۋلەتتىڭ الەمدىك ەكونوميكا مەن ساياساتتاعى ورنىنا دەيىنگى نەگىزگى كەزەڭدەردى تالقىلايمىز. سونداي- اق اۋلەتتىڭ قۇپيالارى، ماحاببات پەن نەكە جايلى دەرەكتەرى، ۇرپاق تاربيەسى كوزقاراسى جانە كۇردەلى كەزەڭدەردەن وتكەن شاقتارى دا قامتىلادى. الەم حالىقتارىنىڭ دانالىعىنا سۇيەنىپ ايتساق،«ورتاڭدى تاپساڭ، ورگە جۇزەسىڭ» دەگەندەي، بۇل اۋلەتتىڭ دە ورلەۋى بەكەردەن- بەكەر بولماعان سىڭايلى.
2. اۋلەتتىڭ پايدا بولۋ تاريحى
2.1 مايەر امشەل ءروتشيلدتىڭ تۋعان جەرى
مايەر امشەل روتشيلد 1744- جىلى گەرمانيانىڭ فرانكفۋرت قالاسىنداعى ەۆرەي گەتتوسىندا دۇنيەگە كەلدى. سول كەزدەگى ەۋروپانىڭ الەۋمەتتىك قۇرىلىمىندا ەۆرەي قاۋىمىنا دەگەن كوزقاراس اركەلكى بولاتىن. قالانىڭ ءىشىنارا شەتتەتىلگەن ورامدارىندا تىعىز قونىستانعان ەۆرەيلەر وزدەرىنشە كاسىپتەرىن جۇرگىزدى. اسىرەسە ساۋدا- ساتتىق، ءوسىمقورلىق، ايىرباس ءىسى ۇلكەن رول اتقاردى. فرانكفۋرت – ەۋروپانىڭ ساۋدا وزەگى رەتىندە دە بەلگىلى ەدى. بۇل قالادا ءتۇرلى ۇلتتار مەن دىندەر توعىسقاندىقتان، قارجى جانە تاۋار اينالىمىندا مۇمكىندىكتەر دە مول بولدى.
2.2 اتا- اناسى، ورتاسى جانە ۇلكەندەردىڭ باعاسى
مايەر امشەلدىڭ اكەسى امشەل موزەس روتشيلد(Amschel Moses Rothschild) فرانكفۋرتتاعى ۇساق ساۋداگەر ءارى قارجى وپەراتسيالارىن جاسايتىن كىسى بولعان. اناسى شونشە(Schoenche) دە وتباسى تىرلىگىندە بەلسەندى ءرول اتقارعان دەسەدى. ول كەزدە ەۆرەي بالالارى ادەتتە ءدىني ءبىلىم الۋمەن قاتار ەسەپ- قيساپقا دا ماشىقتاناتىن. «توركىنىنەن ءتالىم العاننىڭ ءتۇبى بەرەكەگە شىعادى» دەمەكشى، مايەر امشەل اكەسىنىڭ كاسىبىن باستان- اياق كورىپ، كاسىپكەرلىك پەن قارجى ساۋاتىنىڭ نەگىزىن وتباسىنان ۇيرەندى.
2.3 سول كەزدەگى ەل جاعدايى
XVIII عاسىردىڭ ورتاسى – ەۋروپاداعى ساياسي تۇراقسىزدىق كەزەڭى. ءبىر جاعىنان، ساۋدا مەن ءوندىرىس وركەندەي باستاعان زامان بولسا، ەكىنشى جاعىنان، سوعىستار مەن ديناستيالىق قاقتىعىستار تىنىم بەرمەي تۇرعان. اسىرەسە ۇلى دەرجاۆالاردىڭ اراسىندا ىقپال جۇرگىزۋ تالاسى قىزۋ ەدى. وسىنداي الاساپىران ۋاقىتتا قارجى سالاسىندا يكەمدىلىك تانىتىپ، ءتۇرلى مەملەكەتتەرگە نەسيە بەرۋگە، ساۋداگەرلەرمەن بايلانىس ورناتۋعا بەيىم ادامدار ءۇشىن ۇلكەن مۇمكىندىكتەر اشىلدى.
