ءۇستىرتتى سۋىق جەردە كۇرىش ەكتى

التىن كۇزدە ءشول دالاداعى ”بالىقشىلىق اۋىلىندا“ كۇرىشتىڭ حوش ءيىسى اڭقىدى. 10-ايدىڭ 21-كۇنى قۇربانتۇڭعىت ءشولىنىڭ سولتۇستىك جيەگىندە، ۇلىڭگىر كولىنىڭ جاعاسىندا بۋرىلتوعاي اۋدانىنداعى 4000 مۋدان استام سورتاڭ جەردەگى كۇرىشتى ورۋ اياقتالىپ، تاعى ءبىر ”مول ءونىمدى“ جىل بولدى.

التاي ايماعى ەۆروپا — ازيا ۇلى قۇرلىعىنىڭ كىندىگىنە ورنالاسقان، ەندىك گرادۋسى ءبىرشاما جوعارى، تيپتىك قوڭىرجاي بەلدەۋلىك قۇرلىقتىق كليماتقا جاتادى. جاقىنعى جىلداردان بەرى، جەرگىلىكتى ورىن جاسىل، ەكولوگيالى، اقاۋسىز كۇرىش ەگۋ بازاسىن بەلسەنە قۇرىپ، سورتاڭدانعان جەردى وزگەرتۋ جونىندە ىزدەنىس جاساۋ ارقىلى ەگىنشىلىك قۇرىلىمىن رەتتەپ، كۇرىش اتىزىندا قىسقىش باعىپ، شينجياڭنىڭ سولتۇستىگىندەگى ءۇستىرتتى سۋىق وڭىردەگى سورتاڭ جەردە كۇرىشتى كولەمدى ەگۋ قيىن بولۋ ماسەلەسىن شەشىپ، كۇرىش ەگۋدىڭ ماشينالانۋ، ەگجەي-تەگجەيلى بولۋ، ءبىرتۇلعالانۋ جاعدايىن قالىپتاستىردى.

ومىرشەڭدىك كۇش ءۇمىت اتىزىندا تاسقىندادى.

ءبىرىنشى ىزدەنىس: ءۇستىرتتى سۋىق وڭىردەگى سورتاڭ جەرلەردە دە كۇرىش ەگۋگە بولا ما؟

كۇرىش ەگەتىن جەردى اۋىزعا العاندا، كوپشىلىك ”چاڭجياڭنىڭ وڭتۇستىگىندەگى سۋ مەكەنىن“ ەسكە الادى. الايدا، وتانىمىزدىڭ باتىس سولتۇستىگىندەگى التاي ايماعىنىڭ بۋرىلتوعاي اۋدانىندا ءۇرتىس كوپ جىل ساپالى ورگانيكالى كۇرىش ەكتى.

بۇل اڭگىمەنى 2019-جىلدان باستاۋعا تۋرا كەلەدى.

بۋرىلتوعاي اۋدانى ەرتىس وزەنى مەن ۇلىڭگىر وزەنىنىڭ ارالىعىنداعى وزەن اڭعارىنداعى جازىق وڭىرگە ورنالاسقان، سۋ بايلىعى مول، ”ءشول جازيراداعى بالىقشىلىق اۋىلى“ دەگەن اتى بار، تۇتاس جىلداعى قىراۋسىز مەزگىلى نە ءبارى 140 نەشە كۇن عانا، بۇرىن كەڭ كولەمدە كۇرىش ەگۋ بولماعان ەدى. ال، حيلۇڭجياڭ ولكەسى جۇڭگونىڭ كۇرىش ەگەتىن نەگىزگى رايوندارىنىڭ ءبىرى، ۋچاڭ كۇرىشىمەن دۇنيەگە ايگىلى، بۋرىلتوعاي اۋدانىنىڭ تەمپەراتۋراسى حيلۇڭجياڭ ولكەسىنىڭ تەمپەراتۋراسىمەن قارايلاس، كۇرىش ەگۋگە ۇيلەسەدى.

2019-جىلى حيلۇڭجياڭ ولكەلىك شينجياڭعا باعىتتامالى كومەكتەسۋ الدىڭعى شەپ قولباسشىلىق شتابىنىڭ دانەكەر بولۋىنىڭ ارقاسىندا، حيلۇڭجياڭ حۇڭشيڭلۇڭ تىڭ يگەرۋ شيفىڭ كۇرىش شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆى بۋرىلتوعاي اۋدانىندا فۋجياداۋ اۋىل شارۋاشىلىعىن اشۋ شەكتى سەرىكتەستىگىن قۇرىپ، جەرگىلىكتى ورىننىڭ مول سۋ بايلىعىن، قۇنارلى جەر بايلىعىن جانە كۇن نۇرى ۇزاق تۇسەتىن جارىق بايلىعىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، ساپالى كۇرىش ەگۋدى ۇيعاردى.

بۋرىلتوعاي اۋدانى فۋجياداۋ اۋىل شارۋاشىلىعىن اشۋ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى ليۋ يىنليڭنىڭ 10 نەشە جىلدىق كۇرىش ەگۋ تاجىريبەسى بار، كۇرىش ەگۋدىڭ ”مايتالمانى“. ءبىراق، شينجياڭدا كۇرىش ەگۋ بارىسىندا ول ”ىزدەنە ءجۇرىپ جول تاپتى“.

كۇرىشتى جاقسى ەگۋ ءۇشىن، ليۋ يىنليڭ بۋرىلتوعاي اۋدانىندا تەكسەرۋ-زەرتتەۋ جۇرگىزدى، اردا اۋىلىندا قىزمەت تەكسەرگەندە ونىڭ كوپ ەستىگەنى: جەر سورتاڭ، سۋ سىڭبەيدى، ەگىس داقىلدارىنىڭ تامىرى وڭاي ءشىريدى،-دەگەن سوزدەر بولدى.

ءاسىلى، ادامنىڭ باسىن اۋىرتاتىن ەگىنشىلىك ورتاسى ەدى، بۇل ليۋ يىنليڭعا توسالعى بولا المادى. بۇل ارادا جەتكىلىكتى سۋ، جەر جانە كۇن نۇرى بار، ”كۇرىش اتىزىندا قىسقىش باعۋ، ءبىر جەردى ەكى رەت پايدالانۋ، ءبىر سۋمەن كۇرىش ەگىپ، قىسقىش باعۋ“ سىندى ستەرەولدى ەكولوگيالىق اۋىل شارۋاشىلىق ۇلگىسىن قولدانىپ، كۇرىشتى سىناق رەتىندە ەگۋگە بولادى.

2020-جىلى اردا اۋىلدىق ۇكىمەتتىڭ بارىنشا قولداۋىندا، 2000 مۋ جەرگە كۇرىش سىناق رەتىندە ەگىلىپ، كۇرىش اتىزىندا باعىلعان قىسقىش پەن كۇرىشتەن مول ءونىم الىندى.

ەكىنشى ىزدەنىس: ”ءبىر سۋدى ەكى جاقتى پايدالانۋ“ ارقىلى ”ءبىر جەردەن كوپ ءونىم الۋدىڭ“ جاڭا جولىن اشتى

10-ايدىڭ 19-كۇنى بۋرىلتوعاي اۋدانى مەملەكەتتىك وسىزامانعى اۋىل شارۋاشىلىق كاسىپ باقشاسىندا كۇرىش جايقالا ءوسىپ، التىن سارى تۇسكە ەندى. اتىزدى قورشاپ سالىنعان قىسقىش باعىمشىلىق ورنىندا قىسقىشتار ەمىن-ەركىن تىرشىلىك ەتىپ، كۇرىش اتىزىندا كۇرىش ەگۋمەن قىسقىش باعۋدىڭ جاراسىمدى كورىنىسىن قالىپتاستىردى.

اۋا رايىنىڭ اشىق بولۋىنان پايدالانىپ، بۋرىلتوعاي اۋدانى فۋجياداۋ اۋىل شارۋاشىلىعىن اشۋ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ جاۋاپتىسى جاۋ فۋحۋا كۇرىش اتىزىندا قاربالاستىققا ءتۇستى. ول كۇرىش اتىزىنداعى شارباق-شارباق قىسقىشتى ءسۇزىپ الىپ، جاعاعا جەتكىزىپ، ۇلكەن-كىشىلىگىنە قاراي ءبولىپ، ونان سوڭ تۇتىنۋشىلاردىڭ قاجەتىنە قاراي بۋىپ ـ ءتۇيىپ قوراپتادى.

جاۋ فۋحۋا تىلشىگە: ءار جىلى 6-ايدىڭ الدى-ارتىندا ءبىز قىسقىش شاباعىن كۇرىش اتىزىنا سالامىز. ءبىر جىلدان كەيىن وسىنداي قىسقىش بولىپ وسەدى، ەندى ءبىر جىلدان كەيىن ۇلكەن قىسقىشقا اينالىپ، بازارعا سالىنادى،-دەدى.

كۇرىش اتىزىنىڭ توڭىرەگىندەگى اق ءتۇستى ”سۋلياۋ قورشاۋ“ ەرەكشە كوز تارتادى. جاۋ فۋحۋا تىلشىگە: مىناۋ قىسقىش وسىرىلگەن كۇرىش اتىزى، مايدا سۋلياۋ، قىسقىشتىڭ قاشىپ كەتۋىنەن ساقتايدى. مايسا وتىرعىزىپ بولعاننان باستاپ قىسقىش شاباعى كۇرىش اتىزىنا سالىنادى، ءشوپ ۇرىعى، ميكرو ورگانيزمدەر تۇگەلدەي قىسقىشتىڭ تابيعي جەمى،-دەدى.

جاۋ فۋحۋا تىلشىگە: بيىل تۇڭعىش رەت سارىدويراداعى 2700 مۋ جەرگە كۇرىش ەكتىك. قازىر ورىلۋ ۇستىندە بولسا دا، ورگانيكالىق كۇرىشكە تاپسىرىس بەرىلىپ بولدى. سونىمەن بىرگە، ءار مۋ جەرگە 500 گرام قىسقىش شاباعىن سالىپ، ارالاس باقتىق، مەجەمەن، 150 كيلوگرام قىسقىش الۋعا بولادى. سورتاڭ جەرگە كۇرىش ەگۋ وڭاي ءىس ەمەس. كوپ جىلدىق تاجىريبە ارقىلى كۇرىش اتىزىنداعى ەڭ تومەنگى سۋ دەڭگەيىنىڭ 8 سانتيمەتردەن تومەن بولماۋ كەرەكتىگىن بايقادىق، وسىلاي بولعاندا، كۇرىش اتىزىنداعى تۇششى سۋدىڭ جەتكىلىكتى بولۋىن ساقتاپ، سورتاڭدانۋ دارەجەسىن جەڭىلدەتۋگە بولادى، سونداي-اق كۇرىش پەن قىسقىشتىڭ قالىپتى ءوسۋىن ساقتاۋعا بولادى. بيىل سارىدويرادا تۇڭعىش رەت سىناق رەتىندە باقتىق، كوپتەگەن توسىن جاعدايلار بولعانىمەن، قازىرگى جاعدايى ايرىقشا جاقسى، قىسقىشتىڭ ءوسۋ جاعدايى دا مەجەدەگىدەن جاقسى، ءبىر جىلدىق قىسقىش شاباقتىڭ سالماعى 10 گرام اينالاسىندا بولادى،- دەدى.

جاۋ فۋحۋا تىلشىگە: قازىر ءار كيلوگرام قىسقىش شاباقتىڭ 30- 50 يۋانعا، ءار كيلوگرام كۇرىشتى 20 يۋانعا ساتىپ، ”ءبىر اتىزدى ەكى ءتۇرلى پايدالانۋدى“ شىن مانىندە جۇزەگە اسىرىپ، مول ءونىم الۋمەن بىرگە، كىرىستى دە ارتتىردىق.

ءۇشىنشى ىزدەنىس: ”توپىراقتى قۇنارلاندىرىپ، استىقتى مولايتىپ، تۇقىمدى جاقسارتىپ، توپىراققا ۇيلەسۋ“ — سورتاڭ جەردىڭ ”ەكولوگيا + ەكونوميكا“ سىندى قوس ونىمدىلىگىن جۇزەگە اسىردى

سورتاڭ جەردى تىزگىندەۋدە الدىمەن سۋ قاينارى وتكەلىنەن ءوتۋ كەرەك. سۋ — اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ جان تامىرى، سونداي-اق جەرگىلىكتى ورىننىڭ سورتاڭ جەرلەردى جونگە سالۋداعى قامال الۋ ءتۇيىنى.

بۋرىلتوعاي اۋدانى ”جوڭعار مەرۋەرتى“، ”سولتۇستىكتەگى بالىقشىلىق اۋىلى“ دەگەن تاماشا اتقا يە، سۋى مول، بالىعى كوپ، بۇكىل ەلدەگى 10 ءىرى ىشكى قۇرلىقتىق تۇششى كولدىڭ ءبىرى —ۇلىڭگىر كولى مەن ەرتىس وزەنى، ۇلىڭگىر وزەنى بار، تابيعي سۋ ايدىنى ءبىر ميلليون 700 مىڭ مۋدان اسادى.

ليۋ يىنليڭ تىلشىگە: بيىل اردا اۋىلى كۇرىش اتىزىندا قىسقىش باعۋ ۇلگىسىمەن كۇرىش ەككەن 4-جىل. وسى 4 جىلدان بەرى، كۇرىش سورتى مەن ەگۋ تەحنيكاسىن ۇزدىكسىز جاقسارتتىق، ونىڭ ۇستىنە، سورتاڭ جەردىڭ جىل سايىن جاقسارۋىنا بايلانىستى، مۋ باسىندىق ورتاشا ءونىم مولشەرى جىل سايىن ارتتى،-دەدى.

2020-جىلدان باستاپ بۋرىلتوعاي اۋدانى سورتاڭ جەرلەرگە ەگىن ەگۋ تەحنيكاسىن ۇزدىكسىز قاراستىرىپ، ”سەرىكتەستىك + ياچەيكا + سەلبەستىك كووپەراتيۆ + شارۋا وتباسى“ ۇلگىسى ارقىلى ”كۇرىش + قىسقىش“ جالپىلىق ەكولوگيالىق ەگىنشىلىگىن ەنگىزىپ، توپىراق قۇرىلىمىن ءونىمدى جاقسارتۋمەن بىرگە، جەرگىلىكتى ورىننىڭ اۋىل شارۋاشىلىق كاسىپ قۇرىلىمىن ساپالىلاندىرۋعا، دارەجەسىن جوعارىلاتۋعا تىڭ ومىرشەڭدىك كۇش قوسىپ، شارۋالاردىڭ كىرىسىن ارتتىرىپ، اۋقاتتانۋىنا جاڭا جول اشتى.

توپىراقتى قۇنارلاندىرىپ، ءتۇسىمدى ارتتىرۋدان سىرت، بۋرىلتوعاي اۋدانى تۇقىمدى جاقسارتىپ، توپىراققا ۇيلەسۋ جونىندە بەلسەنە ىزدەنىس جاساپ، سورتاڭ جەردەگى كۇرىشتىڭ”تۇقىم شارۋاشىلىعى چيپىن“ قالىپتاستىردى. بيىل بۋرىلتوعاي اۋدانى لۇڭياڭ 16، لۇڭياڭ 11، داۋحۋاشياڭ 2-ءنومىرلى سىندى 3 سورتتى كۇرىشتى ەگۋدەن سىرت، شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم اكادەمياسى ەككەن 10 تاجىريبە سورتى بار، بۇل كۇرىشتىڭ بىرلىك ءونىم مولشەرىن ءونىمدى ارتتىرىپ، سورتتى تۇقىم، تاماشا ءادىس ءوزارا سايكەسۋدى جۇزەگە اسىرىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىندا ءونىمدى ارتتىرۋدى، شارۋالاردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋدى شىن مانىندە جۇزەگە اسىرادى.

بۇگىنگى تاڭدا، ەڭ العاشقى سىناق ەتۋدەن بيىلعى ءونىم مولشەرىن كولەمدى ارتتىرۋعا دەيىن، ونان كەلەر جىلى جەمەنەي اۋدانىنىڭ سورتاڭ جەرىنە كۇرىش ەگۋگە دايىندالۋعا دەيىن، كۇرىش، قىسقىش ستەرەولدى ەگىنشىلىك، باعىمشىلىق ۇلگىسى سورتاڭدانعان جەردى وزگەرتۋدىڭ جاڭا جولىن قاراستىرىپ، ەگىستىك جەردىڭ پايداسىن ارتتىرىپ، بۋرىلتوعاي اۋدانىنىڭ، ءتىپتى، التاي ايماعىنىڭ كۇرىش جالپىلىق ەگىنشىلىك، باعىمشىلىق بازاسى قۇرىلىسىنا ىقپال جاسايدى جانە جەتەكشىلىك ەتەدى.