7-يانۋار چۈشتىن بۇرۇن، تۇيۇقسىز يۈز بەرگەن 6.8 بال يەر تەۋرەش شىزاڭنىڭ رىكازې شەھىرىنىڭ دىڭرى ناھىيەسىنى زىلزىلىگە سالدى. بۇ بىر قېتىملىق ئادەتتىكى يەر تەۋرەش ئەمەس، 32 جانلىق ھايات يوقالدى، 38 قېرىنداش يارىلاندى، نەچچە مىڭ ئېغىز ئۆي ۋەيران بولدى.
بۇنداق كەسكىن ۋەزىيەت ئالدىدا، بىز ئازابلانماي ئامالسىز قالدۇق، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، بۇ قېتىمقى ۋەقەدىن جىددىي تاقابىل تۇرۇش سىستېمىسىنىڭ مۇھىملىقىنى تېخىمۇ چوڭقۇر ھېس قىلدۇق.
ئاپەت رەھىمسىزلىك بىلەن كەلگەندە، بىز تولۇق تەييارلىق قىلىپ بولدۇقمۇ؟ بۇ تەبىئىي ئاپەتكە دۇچ كەلگەن ھەر بىر ئادەم ئىلگىرى ئويلىنىپ باققان مەسىلە. بۇ قېتىم شىزاڭدا يۈز بەرگەن 6.8 بال يەر تەۋرەش بىزگە تەبىئەتنىڭ قۇدرىتىنى يەنە بىر قېتىم كۆرسىتىپ بەردى.
دېڭىز يۈزىدىن 4259 مېتىر ئېگىزلىككە جايلاشقان رىكازې شەھىرىنىڭ دىڭرى ناھىيەسى ئالاھىدە جۇغراپىيەلىك مۇھىتى سەۋەبىدىن تېخىمۇ ئاجىز. قىسقا ۋاقىت ئىچىدە، بۇ يەر قاتتىق تەۋرىنىپ، تاغ جىلغىسى ئارىسىدىكى جىمجىتلىق بۇزۇلدى، ئاھالىلەر تۇيۇقسىز يۇرت-ماكانىنىڭ بۇزۇلۇشى ۋە پارچى-پارچە پارچىلىرىنىڭ دۆۋىلىنىپ كېتىشىگە دۇچ كەلدى. مۇھىم نۇقتىسى شۇكى، مەيلى قۇتقۇزۇش ياكى قايتا قۇرۇش بولسۇن، ھەممىسى بىر مەيدان غايەت زور خىرىس بولىدۇ.
سىرتنى ھەيران قالدۇرغىنى شۇكى، ئاپەت يۈز بەرگەندىن كېيىن، ئىككى سائەتلا شىزاڭ ئاپتونوم رايونى ئىككىنچى دەرىجىلىك ئىنكاس قايتۇرۇش مېخانىزمىنى تېزدىن يولغا قويدى. بۇ خىل تېز ئىنكاس قايتۇرۇش ئىقتىدارى دۆلىتىمىزنىڭ تۇيۇقسىز يۈز بەرگەن ئاپەتلەرنى بىر تەرەپ قىلىش جەھەتتىكى پىشىپ يېتىلگەنلىكى ۋە يۇقىرى ئۈنۈملۈك ئىكەنلىكىنى نامايەن قىلدى.
ئۇزاق ئۆتمەي، گوۋۇيۈەن يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش قوماندانلىق ئىشتابى يەر تەۋرەش رايونىغا خىزمەت گۇرۇپپىسى ئەۋەتتى، مەركەزدىكى ھەرقايسى تارماقلار تېخىمۇ زىچ ھەمكارلىشىپ، ئۈچ دەرىجىلىك جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنى يولغا قويدى. بىر نەچچە سائەت ئىچىدە مەركەزنىڭ ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش ماددىي ئەشيالىرى كۆپ خىل يوللار ئارقىلىق ئاپەت رايونىغا توشۇلدى، بۇلار پاختا چېدىر، پاختا پەلتو، پاختا يوتقان، قاتلىنىدىغان كارىۋات قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، جەمئىي 22 مىڭ پارچە.
شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، ئۇرۇش رايونىدىكى ھاۋا ئارمىيەسىنىڭ مەلۇم تۈەنى، رىكازې ھەربىي شۆبە رايونى دىڭرى ناھىيەلىك خەلق قوراللىق بۆلۈمى قاتارلىق ھەر قايسى جۈنتۈەنلەرمۇ جىددىي ھەرىكەتكە كېلىپ، نەچچە مىڭ ئوفىتسېر-ئەسكەرنى يىغىپ ياردەم بەردى ھەمدە تىرانسپورت ئايروپىلانى، داۋالاش ئايروپىلانى قاتارلىقلارنى ھەر ۋاقىت بۇيرۇق كۈتۈشكە تەشكىللىدى.
يەر تەۋرەش يۈز بېرىپ ئۈچ سائەتتىن كېيىن، غەربىي قىسىم ھەربىي رايونى دەرھال ئىنكاس قايتۇرۇپ، ئۆز ئالدىغا تەتقىق قىلىپ ياساپ چىققان ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان دەرھال ئۇچۇپ، ئاپەتكە ئۇچرىغان رايونلارنى تەپسىلىي تەكشۈردى. بۇ ھەرىكەت كېيىنكى قۇتقۇزۇشنى قىممەتلىك سانلىق مەلۇمات بىلەن تەمىنلىدى.
ھەربىي رايوننىڭ تىك ئۇچار ئايروپىلانىمۇ كەسپىي ئۈسكۈنىلەر ۋە خادىملارنى ئېلىپ، ئاپەت رايونىغا بېرىپ، نەق مەيداندا قۇتقۇزۇشقا ياخشى تەييارلىق قىلدى. بۇ خىل كۆپ ئۆلچەملىك، كۆپ قاتلاملىق تېز ئىنكاس ھازىرقى زامان ھەربىي كۈچىنىڭ مۇھىملىقىنى نامايان قىلدى.
يەر تەۋرەش يۈز بېرىپ بەش سائەتتىن كېيىن، تىرانسپورت 20 ناملىق چوڭ تىپتىكى تىرانسپورت ئايروپىلانى ئۆزىنىڭ كۈچلۈك ئىستراتېگىيەلىك ھاۋا تىرانسپورت ئىقتىدارىنى يەنە بىر قېتىم نامايان قىلدى. ھەربىي رايون كۆڭۈل قويۇپ تەشكىللىگەن ئالغا قوماندانلىق پونكىتىنىڭ ئەزالىرىنى ئېلىپ، مىنۇت سېكۇنتنى قولدىن بەرمەي ئېغىر ئاپەت يۈز بەرگەن رايون رىكازېغا بېرىپ، يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش يۇقىرى ئۈنۈملۈك قوماندانلىق مەركىزىنى تېزدىن قۇرۇشنى مەقسەت قىلدى.
خۇددى بىر نەچچە ئاي ئىلگىرى لىنجى تەشكىللىگەن يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش مانېۋىرىغا ئوخشاش، قارىماققا مانېۋىردەك كۆرۈنسىمۇ، بۇ قېتىمقى ھەقىقىي تاقابىل تۇرۇشتا ھەل قىلغۇچ رول ئوينىدى.
يەر شارى مىقياسىدا، ھەر يىلى غايەت زور يەر تەۋرەش ئاپىتى يۈز بېرىدۇ. مەسىلەن، ئامېرىكا كالىفورنىيە شىتاتىنىڭ «تەۋرىنىش» قۇرۇلۇش تېخنىكىسى ۋە دەسلەپكى سىگنال بېرىش سىستېمىسىمۇ كۆپ يىللىق يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش ئەمەلىيىتى جەريانىدا ئىزدىنىپ بارلىققا كەلگەن.
ئومۇمەن ئېيتقاندا، بۇ قېتىمقى شىزاڭدىكى يەر تەۋرەش ئالاھىدە ئېچىنىشلىق ئاقىۋەت كەلتۈرۈپ چىقارمىغان بولسىمۇ، لېكىن بۇ بىزنىڭ يامغۇر ياغماي تۇرۇپ تەييارلىق قىلىشىمىزنى ئەسكەرتىدىغان ئاگاھلاندۇرۇش سىگنالى. كەلگۈسىدە، بىز تۆۋەندىكى تەرەپلەردە داۋاملىق تىرىشىشىمىز كېرەك بولۇشى مۇمكىن :
بىرىنچىدىن، خەتىرى يۇقىرى رايونلارنىڭ قۇرۇلۇش لايىھەسىگە قارىتا، خەلقئارانىڭ ئالدىنقى قاتاردىكى ئۆلچىمىدىن پايدىلىنىپ، ئىمارەتلەرنىڭ يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇش دەرىجىسىنى ئۈزلۈكسىز ئۆستۈرۈپ، خەلقنىڭ ھاياتى ۋە مال-مۈلۈك بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىشىمىز كېرەك. ئىككىنچىدىن، زامانىۋى پەن-تېخنىكا ۋاسىتىلىرى، مەسىلەن سۈنئىي ھەمراھ ئارقىلىق يىراقتىن سېزىش، چوڭ سانلىق مەلۇمات ئانالىزى، ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان كۆزىتىش قاتارلىقلاردىن پايدىلىنىپ، كۆپ قاتلاملىق ئۇچۇر يەتكۈزۈش ۋە ئاپەتنى مۆلچەرلەش تورى بەرپا قىلىش كېرەك. ئۈچىنچى، تەربىيە ۋە مانېۋىر ئارقىلىق ئومۇمىي خەلقنىڭ ئاپەتنىڭ ئالدىنى ئېلىش، ئاپەتنى ئازايتىش ئېڭىنى ئۆستۈرۈپ، كۆپچىلىكنى ئاساسىي ئۆزىنى قۇتقۇزۇش، ئۆزئارا قۇتقۇزۇش ماھارىتىنى ئىگىلەش كېرەك.
ئۇنداق قىلماي ئىلان بېسىپ قوياڭلا خەلقىم سالوندىن نان تېپ يىمەك تەسلىشىپ كەتتى
