«ۋال كوچىسى گېزىتى» نىڭ 2024-يىلى 12-ئاينىڭ 22-كۈنىدىكى خەۋىرىگە قارىغاندا، 21-چېسلا ئۇكراينانىڭ خاركوۋنىڭ شىمالىدىكى لىپچ رايونىدا دۇنيانى زىلزىلىگە سالغان جەڭ ئۆتكۈزۈلدى.
رۇسىيە ئارمىيەسىنىڭ بىر ليەندۈيى ( تەخمىنەن 60 دىن 190 كىچە ئادەم ) ئەنئەنىۋى پىيادە ئەسكەرلەر بازىسىدا تۇرغان بولۇپ، ئادەمسىز ئۇرۇش قىلىدىغان قىسىمنىڭ تۇيۇقسىز ھۇجۇمىغا دۇچ كەلگەن.
ئۇچقۇچىسىز مىنا تازىلاش ئاپتوموبىلى، مىنا ياتقۇزۇش ئاپتوموبىلى ۋە توسالغۇلارنى بۇزۇش ئاپتوموبىللىرى پىلىموت، گرانات قويۇپ بېرىش ئاپپاراتى ۋە مىناميوت ئېلىپ، ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان ۋە چارلاش بومبىنىڭ ماسلىشىشى بىلەن رۇسىيە ئارمىيەسىنىڭ مۇداپىئە لىنىيەسىنى بۇزۇپ تاشلىدى.
بىر نەچچە سائەتتىن كېيىن، پۈتكۈل رۇسىيە ئارمىيىسى ئۈزۈل-كېسىل يوقىتىلدى، ئەمما ئۇكرائىنا ماشىنا ئادەم قىسمى ھېچقانداق زىيانغا ئۇچرىمىدى.
بۇ توقۇنۇشنىڭ كۆلىمى گەرچە كىچىك بولسىمۇ، لېكىن ئۇرۇش شەكلىنىڭ ئۈزۈل-كېسىل ئۆزگىرىشىگە سىمۋول قىلىنغان.
ئەنئەنىۋى ئۇرۇش قىلىش سىستېمىسى ئادەمسىز ئۇرۇش قىلىش تېخنىكىسى ئالدىدا بىر زەربىگە بەرداشلىق بېرەلمەيدۇ، شۇنداقلا كەلگۈسىدىكى جەڭ مەيدانىدا ئىنسانىيەتنى يېتەكچى قىلمايدىغان رەھىمسىز رېئاللىقنى ئېچىپ بەردى.
رۇسىيە ئارمىيەسىنىڭ مۇداپىئە ئىستىھكاملىرى ئەنئەنىۋى پىيادە ئەسكەرلەرگە قارشى تۇرۇش ۋە تانكىغا قارشى تۇرۇش لايىھەسىنى ئاساس قىلغان، لېكىن برونىك قوغداشنى ھازىرلىغان كىچىك ماشىنا ئادەم ئالدىدا، بۇ ئەسلىھەلەرنىڭ قىلچە پايدىسى يوق دېيەرلىك.
ئادەمسىز توسالغۇلارنى بۇزۇش ئاپتوموبىلى رۇسىيە ئارمىيەسىنىڭ توسالغۇلىرىنى ئاسانلا ۋەيران قىلدى، ئادەمسىز مىنا تازىلاش ئاپتوموبىلى مىنا رايونىنى تېز سۈرئەتتە تازىلاپ چىقتى، ئادەمسىز مىنا ياتقۇزۇش ئاپتوموبىلى ئەڭ تېز سۈرئەتتە قايتىدىن مۇداپىئە لىنىيەسىنى بەرپا قىلدى.
ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان ۋە چارلىغۇچى بومبا ھاۋا بوشلۇقىدىن رۇسىيە ئارمىيەسىنىڭ چېكىنىش لىنىيەسىگە دەل جايىدا زەربە بېرىپ، ئۇلارنىڭ جەڭگىۋارلىقىنى ئۈزۈل-كېسىل بۇزدى.
بۇ يۇقىرى ئۈنۈملۈك ھەمكارلىشىپ جەڭ قىلىدىغان ئادەمسىز سۇپىلار رۇسىيە ئارمىيەسىنىڭ ئوت كۈچىنى بېسىپلا قالماي، يەنە دەرىجىدىن تاشقىرى يۇقىرى ھەرىكەت ئۈنۈمى ئارقىلىق جەڭ مەيدانىدىكى تەشەببۇسكارلىق ھوقۇقىنى تارتىۋالدى.
ئۇكرائىنا ماشىنا ئادەم قىسمىنىڭ مۇۋەپپەقىيىتى ئامېرىكا تەمىنلىگەن ئىلغار ئېلېكتىر ماگنىت كاشىلا تېخنىكىسىدىن ئايرىلالمايدۇ.
ھازىرقى زامان ئۇرۇشىدا، ئېلېكتىر ماگنىت كاشىلىسى ئاچقۇچلۇق ھالقا بولۇپ، رۇسىيە ئارمىيەسىنىڭ خەۋەرلىشىش سىستېمىسىنى ئۈزۈپ تاشلاش ئارقىلىق، ئۇنىڭ قوماندانلىق زەنجىرىنى قالايمىقانچىلىققا پېتىپ قويدى.
رۇسىيە ئارمىيىسى قايتۇرما ھۇجۇم قىلىشقا ئۇرۇندى، لېكىن ئۇلارنىڭ ئېلېكترونلۇق ئۇرۇش ئىقتىدارى ئۇكرائىنانىڭ ئارقىسىدىكى كۈچلۈك تېخنىكا قوللىشىغا تاقابىل تۇرالمىدى.
ئامېرىكىنىڭ قاتنىشىشى ئۇكرائىنانىڭ ئادەمسىز ئۇرۇش قىلىش تېخنىكىسى جەھەتتە ئالدىنقى ئۈستۈنلۈككە ئېرىشىشىگە ئىمكانىيەت يارىتىپ، ئۇرۇشنىڭ غەلىبىسىگە ئاساس سالدى.
رۇسىيە ئارمىيەسى سۈرىيە جەڭ مەيدانىدىلا «ئۇران» ناملىق بىر قاتار جەڭچى ماشىنا ئادەمنى ئورۇنلاشتۇردى، بۇ ئۈسكۈنىلەرنىڭ قىسمەن جەڭلەردە ئىپادىسى ياخشى بولدى.
سەۋەبى ئۇكرائىنا كۈچلۈك ئېلېكتىر ماگنىت كاشىلا قىلىش ئىقتىدارىغا ئىگە بولۇپ، رۇسىيە ئارمىيەسىنىڭ يىراقتىن كونترول قىلىدىغان ماشىنا ئادەمنى رولىنى جارى قىلدۇرالمىدى.
بۇنىڭدىن باشقا، رۇسىيە ئارمىيەسىنىڭ قورال-جابدۇقلىرىنى يېڭىلاش سۈرئىتى بىر قەدەر ئاستا بولغاچقا، ئۇ يېڭى تىپتىكى ئادەمسىز تېخنىكىغا يۈزلەنگەندە ئارمانغا چىقىشالماي قالدى.
جۇڭگونىڭ ئادەمسىز ئۇرۇش قىلىش تېخنىكىسى يېقىنقى يىللاردىن بۇيان كىشىنىڭ دىققىتىنى تارتىدىغان مۇۋەپپەقىيەتلەرنى قولغا كەلتۈرۈپ، دۇنيادىكى ئادەمسىز ئارمىيە ساھەسىدىكى ئالدىنقى قاتاردىكى كۈچلەرنىڭ بىرىگە ئايلاندى.
مەيلى ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان، مۇستەقىل ماشىنا ئادەم ياكى ئۇچقۇچىسىز ھەربىي پاراخوت بولسۇن، جۇڭگو نۇرغۇن ساھەلەردە تېخنىكىنىڭ ئالدىنقى سېپىدە ماڭدى.
بولۇپمۇ جۇڭگو تەتقىق قىلىپ چىققان يېڭى تىپتىكى G 5 كۆچمە ئاساسىي پونكىتى تېخنىكىسى ئېلېكتىر ماگنىت كاشىلا مۇھىتىدىكى ئادەمسىز ئۇرۇش قىلىش سۇپىسىنىڭ خەۋەرلىشىش مەسىلىسىنى تەلتۆكۈس ھەل قىلدى.
ئالدى بىلەن يۇقىرى كاشىلىغا تاقابىل تۇرۇش ئىقتىدارى : كۈچلۈك ئېلېكتىر ماگنىت كاشىلىسى شارائىتىدىمۇ سېكۇنتىغا 10Gb يۇقىرى سۈرئەتلىك سانلىق مەلۇمات يەتكۈزۈشنى ساقلاپ، ماشىنا ئادەم قىسىمىنىڭ ئەمەلىي ۋاقىتلىق ئالاقىسىگە كاپالەتلىك قىلغىلى بولىدۇ.
ئىككىنچىدىن، ئۆزلۈكىدىن ماسلىشىدىغان AI قوماندانلىقى : ئارقا سەپ قوماندانلىقىنىڭ «زاپاس چوڭ مېڭىسى» بولۇش سۈپىتى بىلەن، مۇرەككەپ جەڭ مەيدانى مۇھىتىدا تاكتىكا بۇيرۇقىنى ئاپتوماتىك تەڭشەپ، ئۇرۇش ئۈنۈمىنى ئۆستۈرەلەيدۇ.
بۇنىڭدىن باشقا، جۇڭگو يەنە ئادەمسىز ئۇرۇش قىلىشنى يادرو قىلغان قورال-ياراغ سىستېمىسىنى پائال تەرەققىي قىلدۇردى.
مەسىلەن، 076 تىپلىق سۇدىمۇ يۈرەلەيدىغان ھۇجۇم قىلىش پاراخوتى ئادەمسىز ئۇرۇش قىلىش سۇپىسى ئۈچۈن ماسلاشتۇرۇپ ياسالغان پۈتۈنلەي يېڭى ھەربىي پاراخوت بولۇپ، كۆپ تىپلىق ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان ۋە ئادەمسىز سۇ ئاستى كېمىسىنى ئېلىپ، پۈتۈن رايوندا ئۇرۇش قىلىش ئىقتىدارىنى شەكىللەندۈرەلەيدۇ.
بۇ ھەربىي پاراخوت ھاۋا، دېڭىز ۋە سۇ ئاستىدا يوچۇقسىز ھەمكارلىشىپ جەڭ قىلىشنى ئىشقا ئاشۇرۇپلا قالماي، جۇڭگونىڭ ئامېرىكا ئارمىيەسىنىڭ «ئامېرىكا» دەرىجىلىك سۇدىمۇ، سۇدىمۇ يۈرەلەيدىغان ھۇجۇم قىلىش پاراخوتىدىن ئېشىپ كېتىشىدىكى بەلگە خاراكتېرلىك نەتىجە.
مەلۇم تىپتىكى ئۇچقۇچىسىز ئۇرۇش ئاپتوموبىلى مودۇللاشتۇرۇش لايىھەسى قوللىنىلغان بولۇپ، ۋەزىپىنى تېز سۈرئەتتە ئالماشتۇرالايدۇ، رازۋېدكا قىلىش، ئوت كۈچى بىلەن ياردەم بېرىشتىن تارتىپ مىنا تازىلاش ۋە ئارقا سەپ ترانسپورتىغىچە ھەممە ئىشتا پىششىق.
بۇ خىل «كۆپ تەرەپلىمىلىك» ئىقتىدار جۇڭگونى ئادەمسىز ئۇرۇش قىلىش سۇپىسىنى قوللىنىش جەھەتتە دۇنيا بويىچە ئالدىنقى ئورۇندا تۇردى.
ئۇنىڭ «ھەرە توپى تاكتىكىسى» ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان سىستېمىسى ئاللىقاچان ھازىرقى زامان ئۇرۇشىدىكى كىلاسسىك دېلو مىسالىغا ئايلاندى.
ئافغانىستان جەڭ مەيدانىدا، ئامېرىكا ئارمىيەسى 100 كىچىك تىپتىكى ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان ئارقىلىق بىرلا ۋاقىتتا دۈشمەننىڭ نىشانلىرىغا ھۇجۇم قىلىپ، ھەر ۋاقىت ماسلىشىش ۋە ئەقلىي ئىقتىدارلىق ئورۇنلاشتۇرۇش ئارقىلىق جەڭ مەيدانىنى بېسىشنى ئىشقا ئاشۇرغان.
بۇنىڭدىن باشقا، ئامېرىكىنىڭ «يەر شارى بۈركۈتى» ناملىق ئۇچقۇچىسىز رازۋېدكا ئايروپىلانى ئادەتتىن تاشقىرى ئۇزۇن بوشلۇقتا تۇرۇش ئىقتىدارىنى ھازىرلىغان بولۇپ، يۇقىرى بوشلۇقتىكى مۇھىتتا كۆپ كۈن رازۋېدكا ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلىدۇ.
ئۇنىڭغا ماسلاشقان X-47B پاراخوتقا ئورنىتىلغان ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان ئۆز ئالدىغا ماي قاچىلاش ۋە يوشۇرۇنۇپ تۇيۇقسىز ھۇجۇم قىلىشنى ئىشقا ئاشۇرۇپ، ئادەمسىز تېخنىكىنىڭ قوللىنىش دائىرىسىنى يەنىمۇ كېڭەيتتى.
رۇسىيەنىڭ ئادەمسىز تېخنىكىسىنىڭ ئۇكرائىنا جەڭ مەيدانىدىكى ئىپادىسى ئادەتتىكىچە بولسىمۇ، لېكىن ئۇنىڭ «ئۇران-9» ناملىق جەڭگىۋار ماشىنا ئادىمى سۈرىيە ئىچكى ئۇرۇشىدا نۇر چاچقان.
بۇ ماشىنا ئادەمگە ئاپتوماتىك زەمبىرەك ۋە تانكىغا قارشى باشقۇرۇلىدىغان بومبا قاتارلىق كۆپ خىل قورال-ياراغ سىستېمىسى سەپلەنگەن بولۇپ، خەتەرلىك ۋەزىپىلەرنى ئىجرا قىلىشقا ماس كېلىدۇ.
ھالبۇكى، رۇسىيە ئارمىيەسىنىڭ ئادەمسىز تېخنىكىسىنىڭ كەسىپلىشىش سەۋىيەسى يېتەرسىز، ئۇنىڭ ئۈستىگە خامچوت چەكلىمىسى ۋە ئېلېكتىر ماگنىت كاشىلىسىنىڭ خىرىسى تۈپەيلىدىن، ئۇنىڭ تېخنىكا ئەۋزەللىكىنى ئومۇميۈزلۈك جارى قىلدۇرۇش تەسكە توختايدۇ.
ئادەملىك ئۇرۇش قىلىش ئەنئەنىۋى سۇپىسىغا سېلىشتۇرغاندا، ئادەمسىز سىستېما ئىنتايىن كۈچلۈك مۇھىتقا ماسلىشىش ئىقتىدارىنى ھازىرلىغان.
مەسىلەن : يۇقىرى ھاۋا بوشلۇقىدا توختاپ قېلىش ئىقتىدارى. ئامېرىكىنىڭ «يەر شارى بۈركۈتى» ناملىق ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلانى 18 مىڭ مېتىر ئېگىزلىكتە 30 سائەتتىن ئارتۇق ئۇدا ئۇچالايدۇ، ئىستراتېگىيەلىك رازۋېدكا قىلىش ۋە تاكتىكىلىق ياردەم بېرىشكە ئىشلىتىلىدۇ.
جۇڭگونىڭ ئۇچقۇچىسىز ئۇرۇش ئاپتوموبىلى مودۇللاشتۇرۇپ لايىھەلەش ئارقىلىق، تاغلىق رايون، ئورمان ۋە شەھەر قاتارلىق مۇرەككەپ جەڭ مەيدانى مۇھىتىغا ئاسانلا تاقابىل تۇرالايدۇ، بۇ ئەنئەنىۋى پىيادە ئەسكەرلەر ئاپتوموبىللىرىدىن خېلىلا ئېشىپ كېتىدۇ.
تەننەرخ نۇقتىسىدىن قارىغاندا، ئادەمسىز سىستېمىنىڭ پۈتۈن ئۆمۈر خىراجىتى ئادەملىك ئۇرۇش قىلىش سۇپىسىدىن خېلىلا تۆۋەن.
مەسىلەن، ئامېرىكىنىڭ «ئوزۇقچى» ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلانىنىڭ ئىشلىتىش تەننەرخى ئەنئەنىۋى كۈرەشچى ئايروپىلاننىڭ ئاران %40 كە توغرا كېلىدۇ، جۇڭگو ئۆز ئالدىغا تەتقىق قىلىپ چىققان كۆپ تىپلىق ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلاننىڭ تەننەرخىنى يەنىمۇ تۆۋەنلەتتى.
«ھەرە توپى تاكتىكىسى»نى مىسالغا ئالساق، نەچچە يۈز كىچىك تىپتىكى ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلاندىن تەركىب تاپقان بۇ خىل جەڭ ئەترىتى ئادەتتىن تاشقىرى يۇقىرى سۈرئەت، مۇرەككەپ ھەرىكەتچانلىق ۋە دەل جايىدا زەربە بېرىپ دۈشمەننىڭ مۇداپىئە لىنىيەسىنى ۋەيران قىلالايدۇ.
ئامېرىكا مانېۋىردا ھەرە توپى ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلانىدىن پايدىلىنىپ دۈشمەننىڭ ھاۋا مۇداپىئە سىستېمىسىنى بېسىشقا تەقلىد قىلغان، جۇڭگو بولسا ھەرە توپى تېخنىكىسى بىلەن سۈنئىي ئەقلىي ئىقتىدارنى بىرلەشتۈرۈپ، «توپ ئۆزلۈكىدىن تەشكىللىنىپ ھەمكارلىشىپ جەڭ قىلىش»نى ئىشقا ئاشۇرۇپ، ھۇجۇم قىلىش ئۈنۈمىنى كۆرۈنەرلىك ئۆستۈرگەن.
ئادەمسىز ئۇرۇشنىڭ باش كۆتۈرۈشى دۇنيا ھەربىي تېخنىكا مۇسابىقىسىنىڭ يادروسىغا ئايلاندى، ھەر قايسى دۆلەتلەر كەلگۈسىدىكى جەڭ مەيدانىنىڭ يۇقىرى پەللىسىنى ئىگىلەش ئۈچۈن، تەتقىقات سېلىنمىسىنى ئارقا-ئارقىدىن زورايتتى.
جۇڭگو : G 5 تېخنىكىسى ۋە AI ئاساس قىلغان ئادەمسىز جۈنتۈەن تېز سۈرئەتتە شەكىللىنىۋاتىدۇ، تېخنىكىدا يېڭىلىق يارىتىش سۈرئىتى دۇنيا بويىچە ئالدىنقى قاتاردا تۇرىدۇ.
ئامېرىكا : ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان، ئادەمسىز سۇ ئاستى ئۈسكۈنىسى ۋە ئەقلىي ئىقتىدارلىق تاكتىكا سىستېمىسى سېلىنمىسىنى داۋاملىق كېڭەيتىپ، تېخنىكىدىكى زومىگەرلىك ئورنىنى ساقلايدۇ.
ياۋروپا : فىرانسىيە، گېرمانىيە قاتارلىق دۆلەتلەر بىرلىشىپ تەتقىق قىلىپ ئېچىش ئارقىلىق، ئۇچقۇچىسىز ئۇرۇش ئاپتوموبىلى ۋە ئۇچقۇچىسىز ھەربىي پاراخوتنىڭ ئىشلىتىلىشىنى ئىلگىرى سۈردى، لېكىن ئومۇمىي تېخنىكىنىڭ تەرەققىياتى نىسبەتەن ئاستا.
ئۇچقۇچىسىز ئۇرۇش قىلىش سۇپىسىنىڭ ئىنقىلاب خاراكتېرلىك تەرەققىياتى ھەربىي ئىشلار ساھەسىدە ئىپادىلىنىپلا قالماستىن، ئۇنىڭ يوشۇرۇن ئىشلىتىش دائىرىسى يەنە ئامانلىق ساقلاش، قۇتقۇزۇش، ئۇل ئەسلىھەلەرنى ئاسراش قاتارلىق پۇقرالار ساھەلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
مەسىلەن، جۇڭگو تەتقىق قىلىپ ئاچقان ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان سىستېمىسى ئاپەت يۈز بەرگەن نەق مەيدانغا خەۋەرلىشىش ئاساسىي پونكىتىنى تېز سۈرئەتتە ئورۇنلاشتۇرۇپ، ئاپەتكە ئۇچرىغان رايونلارنىڭ خەۋەرلىشىش قارىغۇ رايونىنى تولدۇرالايدۇ.
ئۇنداق قىلماي ئىلان بېسىپ قوياڭلا خەلقىم سالوندىن نان تېپ يىمەك تەسلىشىپ كەتتى
