-----
ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་གྱི་སྒྲུང་རིང་《བོད་ཀྱི་་གཅེས་་ཕྲུག》ལ་དཔྱད་པ།
སྐལ་བཟང་ནོར་བུ།
ངོ་སྤྲོད་མདོར་བསྡུས།
དེང་རབས་བོད་ཀྱི་ན་གཞོན་རྩོམ་པ་པོ་ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་ནི་༡༩༧༧ལོར་མདོ་སྨད་ཁྲི་ཁ་རུ་སྐྱེས་ཤིང་དེར་སློབ་ཆུང་དང་སློབ་འབྲིང་འགྲིམས། རྗེས་སུ་རིམ་གྱིས་ཀྲུང་དབྱང་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་དུ་སློབ་རམས་པ་དང་རབ་འབྱམ་པ་དང་། ལྷོ་ནུབ་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་ནས་འབུམ་རམས་པའི་ཐོབ་ཐང་བླངས། ༢༠༠༦ལོ་ནས་ཀྲུང་གོ་བོད་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས་སུ་ཆོས་ལུགས་ཞིབ་འཇུག་གི་ཕྱག་ལས་གནང་ཞིང་དེའི་སྐོར་གྱི་དཔྱད་རྩོམ་དང་དེབ་ཀྱང་ཁ་ཤས་བརྩམས་ཡོད། འོན་ཀྱང་བོད་ཀྱི་ཀློག་པོ་བྱིངས་ཀྱིས་ཁོང་ནི་ཕ་སྐད་སྤྱད་དེ་སྒྲུང་གཏམ་རྩོམ་པར་ལྷོད་གཡེང་མེད་པའི་རྩོམ་པ་པོ་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་གྱིན་ཡོད།
ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་གྱིས་དུས་རབས་གོང་མའི་ལོ་རབས་༩༠ནས་སྒྲུང་གཏམ་རྩོམ་པའི་འགོ་བརྩམས་ཤིང་། སྔ་རབས་ཀྱི་སྒྲུང་ཐུང་བཅུ་གཉིས《ལམ་གྱི་ཉི་འོད》ཅེས་པའི་སྒྲང་ཐུང་བདམས་བསྒྲིགས་ཀྱི་ནང་དུ་འཁོད་ཡོད། 《ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་གྱི་སྒྲུང་འབྲིང་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》སུ་སྒྲུང་འབྲིང་གསུམ་དང་། (2016) ཉེ་ལམ་ཡང་སྒྲུང་ཐུང་དྲུག་གི་བདག་ཉིད་ཅན་གྱི་སྒྲུང་ཐུང་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་《གཉིད་དུ་ཡུར་བའི་ཆུ》དང་ལྷུག་རྩོམ་མམ་འབོལ་རྩོམ་བཅུ་དྲུག་བསྡུས་ཡོད་པའི་འབོལ་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་《ང་ཡི་ཁེར་རྐྱང་དང་ཁྱེད་ཀྱི་རྩོམ་རིག》གཉིས་དུས་མཉམ་དུ་པར་སྐྲུན་བྱས་ཡོད། (2018)
ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་གྱིས་སྒྲུང་རྩོམ་གྱི་ཐད་དུ་བྱ་དགའ་ཡང་མི་ཉུང་བ་ཞིག་བླངས་ཡོད་པ་ལས་སྦྲང་ཆར་རྩོམ་རིག་བྱ་དགའ་ཐེངས་བཞི་ལ་རེག་ཡོད། (2003, 2008, 2010, 2014) 《བོད་ཀྱི་གཅེས་ཕྲུག》ནི་ཁོང་གི་སྒྲུང་རིང་དང་པོ་ཡིན་ལ། ༢༠༡༡ནས་ཐོག་མར《སྦྲང་ཆར》དུ་མུད་འགོད་བྱས་ཤིང་རྗེས་སུ་དེབ་རྐྱང་ཅན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་པར་དུ་བསྐྲུན།
རྩོམ་པ་པོས་རང་ཉིད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་སྐོར་གྱི་མྱོང་ཚོར་དང་ལྷག་པར་དུ་མ་ཡིག་གི་ལམ་ནས་འབྲི་དགོས་པའི་དམུགས་ཡུལ་སོགས《བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིགས་སྒྱུ་རྩལ་དུས་དེབ་ཀྱི་བཅར་འདྲིའི་ཟིན་ཐོ》ཟེར་བའི་ནང་དུ་ཅུང་རྒྱས་ཙམ་གསུངས་ཡོད་ལ། དེའི་ནང་དུ་《བོད་ཀྱི་གཅེས་ཕྲུག》གི་སྐོར་ཡང་གསུངས་ཡོད་པ་འདིར་ཁོལ་དུ་ཕྱུང་སྟེ་བཀོད་ན།
《བོད་ཀྱི་གཅེས་ཕྲུག》གི་སྒྲུང་གཏམ་རང་ངོས་ལ་བབས་ན། ངས་མ་འོངས་པའི་ལོ་བརྒྱ་ཕྲག་ཁ་ཤས་ཀྱི་རྗེས་སུའམ་ཡང་ན་ལོ་སྟོང་གཅིག་གི་རྗེས་སུ། ངའི་སྒྲུང་གཏམ་འདིའི་རྩོམ་རིག་གི་རིན་ཐང་ལས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རིན་ཐང་ཆེ་རྒྱུ་རེད་འདོད། ཅིའི་ཕྱིར་ཟེར་ན། ངའི་སྒྲུང་གཏམ་ནང་མཚོན་པའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་པ་ནས་ད་ལྟའི་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་དུས་འགོའི་བར་གྱི་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འགྱུར་ལྡོག་འདི་ཡ་མཚན་པ་ཞིག་ཡིན་ཏེ། འདི་ལྟ་བུའི་མཆོངས་བརྒལ་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་འཕེལ་འགྱུར་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གོ་རིམ་གང་དུ་ཡང་མཐོང་དཀོན་པོ་ཡིན་རྒྱུ་རེད། ཡོད་པ་དང་མེད་པ་གཉིས་ལ་འགྱུར་ལྡོག་མང་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་དང་། ཚང་མ་གནམ་ས་བླ་འོག་བརྗེ་བ་ལྟ་བུའི་འགྱུར་ལྡོག་འབའ་ཞིག་ཡིན་པ་རེད། ང་བྱིས་པ་ཡིན་པའི་སྐབས་ལ་ངེད་ཚང་ལ་རླུང་འཕྲིན་ཆུང་ཆུང་ཞིག་ལས་བརྙན་འཕྲིན་མེད་པ་དང་། ད་དུང་རྐང་འཁོར་ཞིག་ཀྱང་ཡོད་པ་མ་རེད། ངའི་སྒྱུང་གཏམ་གྱི་སྟོད་ཆར་དེའི་སྐོར་བྲིས་ཡོད་ཅིང་སྨད་ཆའི་ནང་དུ་ད་གཟོད་དེང་རབས་ཀྱི་བརྡ་རྟགས་མཚོན་པའི་ཅ་ལག་མང་པོ་ཞིག་བྲིས་ཡོད། དེ་བས་ངས་ཅིའི་ཕྱིར་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རིན་ཐང་ཆེ་རྒྱུ་རེད་ཟེར་ན། དངོས་པོའི་འཚོ་བའི་འགྱུར་ལྡོག་གིས་བོད་པའི་ནང་གི་བསམ་བློའི་རིག་གནས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཅི་འདྲ་ཡོད་མིན་འབྲི་བར་ཚོད་ལྟ་བྱས་ཡོད་དེ། འདིའི་སྐོར་གྱི་འགྱུར་ལྡོག་བྲིས་ཡོད་པའི་བརྩམས་ཆོས་བོད་རང་ལ་ཅུང་ཟད་ཉུང་བར་བསམས། འགྱུར་ལྡོག་འདི་འདྲ་སྤྱིར་ཡིན་ན་དངོས་བཤུས་གློག་བརྙན་ནམ་ཡང་ན་དངོས་བཤུས་རྩོམ་རིག་གི་རྣམ་པའི་སྟེང་ནས་ཇི་བཞིན་དུ་འབྲི་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན་ཏེ། ད་ལྟ་དེ་བཞིན་འབྲི་ཡི་ཡོད་པ་མ་རེད། དེ་ལྟར་མ་བྲིས་པར་བཞག་པས་རིམ་གྱིས་ལོ་བརྒྱ་འགོར་ན་འདིའི་སྐོར་གྱི་འགྱུར་ལྡོག་ཤེས་མཁན་ཇེ་ཉུང་ནས་ཇེ་ཉུང་དུ་འགྲོ་བ་རེད། ངའི་བུ་ཆུང་བསྟན་འཛིན་འབྲུག་གྲགས་ཀྱིས་འདི་ཤེས་པ་མ་རེད། ཁོའི་ཕའི་མི་ཚེ་འདིའི་ནང་ཕའི་མི་སྒེར་གྱི་མི་ཚེ་ཡི་འགྱུར་ལྡོག་ཞིག་དང་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འགྱུར་ལྡོག་གཉིས་དམ་དུ་སྦྲེལ་ནས་གནས་བབ་དེ་འདྲ་ཞིག་བརྒྱུད་མྱོང་བ་ཁོས་ཤེས་ཀྱི་ཡོད་པ་མ་རེད། དེ་བས་ངའི་སྒྲུང་རིང་འདིའི་གལ་ཆེ་ཚུལ་ནི་ངང་རྒྱུད་རིང་པོར་བརྟེན་ནས་བོད་ཀྱི་མི་རབས་གཅིག་སྟེ་མི་ཚེའི་ལམ་ཀ་མི་འདྲ་བའི་བྱིས་པ་བཞི་བྲིས་ཏེ། ཁོ་ཚོའི་མི་ཚེའི་འགྱུར་ལྡོག་དང་། འགྱུར་ལྡོག་དེས་མི་བཞི་པོ་དེའི་ལས་དབང་དང་མི་གཤིས། ཁོ་ཚོའི་མི་ཚེ་འདི་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཅི་ཞིག་ཐེབས་པའི་སྐོར་ལ་ཚོད་ལྟའི་ཚུལ་དུ་ཕྱིར་རྟོག་འདྲ་བྱས་ཡོད། རྩོམ་འདི་ལ་རིན་ཐང་ཞིག་ཡོད་ན་དེ་ནི་རིན་ཐང་གཅིག་ཡིན་པར་འདོད། རྩོམ་འདི་འབྲི་བའི་སྐབས་སུ་དེའི་ཕྱོགས་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་མངོན་གསལ་ཡིན། (2018b: 222-224)
ཞེས་རྩོམ་མཁན་རང་ཉིད་ནས་སྒྲུང་རིང་འདི་འབྲི་བའི་དམིགས་ཡུལ་དང་བསྟན་དོན་སོགས་ལ་རང་འགྲེལ་ལྟ་བུ་བརྗོད་ཡོད་ལ། གཞན་ཡང༢༠༡༨ལོར་དེབ་གསར་གཉིས་པར་སྐྲུན་བྱས་རྗེས་ཀྲུང་དབྱང་རླུང་འཕྲིན་ཁང་གི་བཅར་འདྲི་ཞིག་ཏུའང་རྩོམ་པ་པོ་རང་གི་རྩོམ་གྱི་སྐོར་ལ་གོང་དང་འདྲ་བའི་གསུང་བཤད་ཅུང་རྒྱས་པ་གནང་འདུག (CNR:2018)
《བོད་ཀྱི་གཅེས་ཕྲུག》གི་ནང་དོན་མདོར་བསྡུས།
སྒྲུང་ཐུང་འདིར་མར་ནང་གྲོང་ཞེས་པའི་མདོ་སྨད་ཀྱི་ཡུལ་སྡེ་གང་རུང་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་ཆོག་པའི་ས་ཆ་དེར་དུས་རབས་སྔ་མའི་ལོ་རབས་༨༠ནས་བཟུང་དེར་གནས་པའི་སྡེ་མི་ཕལ་བ་དག་གི་འཚོ་བ་དང་འགྱུར་ལྡོག་ལས་བརྩམས་ཡོད་དེ། དེའི་མི་སྣ་གཙོ་བོ་སྟེ། ང་དང་། གསལ་སྒྲོན། ཉི་མ་དོན་གྲུབ། ཐར་འཕེལ་བཅས་ཀྱི་ཆུང་དུས་ཀྱི་འཚོ་བ་ནས་འགོ་བརྩམས་ཏེ། ཁོ་ཚོ་འཚར་ལོངས་བྱུང་བ་དང་སྦྲགས་ཏེ། བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་དུ་བྱུང་བའི་གནས་ཚུལ་གསར་བ་རབ་དང་རིམ་པ་བཀོད་ཡོད།
སྒྲུང་གི་འགོ་ནི་གོང་གི་མི་སྣ་གཙོ་བོ་བཞི་སློབ་ཆུང་ལ་མ་འགྲིམས་པའི་སྔོན་ནས་བརྩམས་ཡོད་དེ། ཁོ་ཚོ་མཉམ་དུ་རྩེད་མོ་ལ་རོལ་ཞིང་། སྐབས་འགར་རྡུང་རེས་རྒྱག་པ་དང་། ཡང་གསལ་སྒྲོན་གྱི་ཨ་མྱེས་ཀྱིས་བཤད་པའི་མི་ལ་ཙི་ཙི་དང་གེ་སར་གྱི་སྒྲུང་ལ་མཉན་པ་དང་། བྱིས་པའི་རྩེད་མོ་བརྩེས་པ། དེ་ནས་མཉམ་དུ་སྡེ་བའི་སློབ་ཆུང་གསར་བར་འགྲིམས་པ་བརྗོད་ཡོད།
འགྱུར་ལྡོག་ནི་མིའི་བསམ་བློ་ལ་མ་ལྟོས་པར་ནམ་ཡང་འགོག་ཐབས་མེད་པ་ཞིག་རེད། བྱིས་པ་དག་ནི་ནམ་ཡང་འཚར་ལོངས་འབྱུང་བར་རེ་སྒུག་བྱེད་བཞིན་ཡོད་ལ་ནམ་ཡང་རིའི་ཕ་རོལ་གྱི་འཇིག་རྟེན་ལ་རེ་བ་བཅངས་ཡོད། ཉི་མ་དོན་གྲུབ་དགོན་པའི་སྤྲུལ་སྐུར་ངོས་འཛིན་བྱས་ཏེ་དགོན་པའི་ཁྲི་ཁར་བཀོད་སོང་། ཐར་འཕེལ་གྱི་ཕ་མས་ཀྱང་ཁོ་དགོན་པར་བསྐྱལ་རྒྱུའི་གྲ་སྒྲིག་བྱེད་པའི་སྐབས་སུ། ཁོའི་ནུ་བོ་སྟབས་མ་ལེགས་པར་ཆུར་བྱིང་སྟེ་ཤི་བས། ཁོ་ཡང་ཡུལ་དུ་བསྡད་དེ་ཕྱུགས་རྫི་ལ་འགྲོ་བཞིན་ནར་སོན་རྗེས་ཁྱིམ་ཐབས་འཛིན་པའི་གྲ་སྒྲིག་བྱེད་པ་ལས་རབ་ཏུ་བྱུང་བའི་སྐལ་བ་དང་བྲལ་བར་གྱུར།
བྱིས་པ་རྣམས་ཉིན་རེ་བཞིན་འཚར་ལོངས་འབྱུང་གིན་ཡོད་པའི་སྐབས་དེར། གསལ་སྒྲོན་གྱི་ཨ་མྱེས་དང་ང་ཡི་ཨ་ཕ་གཉིས་ཀྱིས་བྱིས་པའི་གཉེན་དོན་ལ་ལྐོག་གྲོས་བྱེད་བཞིན་ཡོད་དེ། ང་ཡི་ཨ་ཅེ་འབྲུག་སྐྱིད་ནི་གསལ་སྒྲོན་གྱི་ཕུ་བོར་ཕར་མནའ་མར་སྟེར་རྒྱུ་དང་། གསལ་སྒྲོན་ནི་ཚུར་ང་ཡི་ཆུང་མར་ལེན་རྒྱུ་གྲོས་ཐག་བཅད། སྐབས་དེར་ངའི་ཨ་ཅེ་ནི་སྡེ་བར་གསར་དུ་མངགས་པའི་དགེ་རྒན་འགྱུར་མེད་དང་འགྲོག་གིན་ཡོད་པས། ཁོ་མོས་ཕ་མས་གོ་སྒྲིག་བྱས་པའི་གནས་ལ་མི་འཐད་ཚུལ་བརྗོད་ནའང་། ཨ་ཕའི་དབང་ཤུགས་བཙན་པོའི་འོག་འབྲས་མེད་དུ་གྱུར།
འོན་ཀྱང་ང་དང་གསལ་སྒྲོན་གྱི་གཉེན་དོན་ལ་རེ་བས་ཁེངས་ཡོད་དེ། བྱིས་པ་ཆུང་ཆུང་གཉིས་ཀྱིས་ཕན་ཚུན་ལ་འཐད་པའི་བརྡ་བསྟན་གྱི་འདུག་པ་རྩོམ་དུ་འདི་ལྟར་བཀོད་ཡོད།
ངས་གསལ་སྒྲོན་ལ། “ཁྱོད་ནི་ངའི་ཆུང་མ་ཡིན་པས། ང་ལ་འོ་མ་ཀ་ར་རྡོག་གཅིག་གནང་སྦྱིན་ཞུ།” ཞེས་ཞུ་བ་བྱས།
གསལ་སྒྲོན་གྱིས་“ཁྱེད་ཚང་ལ་སྒྲ་སྡུད་འཕྲུལ་ཆས་དང་རྐང་འཁོར་ཡོད་པས། ང་ཡང་ཁྱེད་ཀྱི་ཆུང་མ་བྱེད་རྒྱུར་མོས་མཐུན་ཡོད”ཟེར། (2012:169-170)
དུས་ཚོད་ནི་རླུང་ལས་མགྱོགས། མི་སྣ་གཙོ་བོ་ང་རང་ལོ་བཅུ་གསུམ་ལ་སླེབས། དགེ་རྒན་མི་འགྱུར་ཡང་སློབ་ཆེན་འགྲིམ་ཆེད་སྡེ་བ་དང་བྲལ། ཉི་མ་དོན་གྲུབ་ནི་སྐུ་འབུམ་དགོན་པར་སློབ་གཉེར་དུ་ཕེབས། ཕ་མ་མང་པོས་བུ་མོ་རྣམས་ལས་ཀར་ཁྲིད་ཅིང་བུ་མང་པོ་དགོན་པར་གྲྭ་བ་བྱེད་དུ་མངགས་པས་སློབ་གྲྭ་རུ་སློབ་མ་ཇེ་ཉུང་ནས་ཇེ་ཉུང་དུ་ཕྱིན་ཏེ། མཐར་སློབ་ཆུང་སློབ་མཐར་ཕྱིན་མཁན་ནི་ང་དང་། གསལ་སྒྲོན། ཐར་འཕེལ་གསུམ་ལས་མེད་པར་གྱུར། སྡེ་བ་དང་ཡུལ་ཚོ་སྲིད་གཞུང་གིས་ཆེད་དུ་མར་ནང་སྡེ་བའི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་གི་སློབ་ཆུང་སློབ་མཐར་ཕྱིན་མཁན་སྐོར་དང་པོ་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་རྟེན་འབྲེལ་གྱི་དགའ་སྟོན་འཚོགས།
དེ་ནས་ཁོ་གསུམ་སློབ་འབྲིང་གི་རྒྱུགས་ལ་ཞུགས་པ་ལ། ང་དང་གསལ་སྒྲོན་གཉིས་རྒྱུགས་འཕྲོད་དེ་སྡེ་བའི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་རྫོང་ཐོག་གི་སློབ་འབྲིང་འགྲིམས་པའི་སློབ་མ་དང་པོར་གྱུར་ལ། མ་གཞི་ནས་སྦྱངས་འབྲས་ཡག་པོ་མེད་པའི་ཐར་འཕེལ་ནི་རྒྱུགས་མ་འཕྲོད་པར་ཡུལ་དུ་ལུས་ཏེ་ཁྱིམ་གྱི་ཕྱུགས་རྫིར་གྱུར། ང་ཡི་ཨ་ཕས་ང་དང་གསལ་སྒྲོན་གཉིས་ཤིང་རྟར་བཞག་སྟེ་རྫོང་ཐོག་ཏུ་བསྐྱལ། འདི་ནི་བྱིས་པ་ང་ལ་མཚོན་ན་ཐེངས་དང་པོར་སྡེ་བ་དང་བྲལ་པ་ཡིན། སྒྲུང་རིང་འདིའི་སྟོད་ཆ་ཡང་འདི་རུ་མཇུག་བསྡུས་ཡོད་དེ།
“ངས་དེ་ལྟར་ཕྱིར་མིག་ལྟ་དུས། སེམས་སུ་མ་གཞིར་ལུང་པའི་ནང་དུ་ཡོད་དུས་ལུང་པ་དེ་རྒྱ་ཆེ་རུང་། ད་ནི་ལུང་པའི་ཁ་རུ་བུད་ཚེ་དེ་ནི་དེ་ལྟར་ཆུང་པ་ཞིག་རེད་ཨང་བསམས་བྱུང་། ལོ་བཅུ་གསུམ་ལ་སོན་པའི་ལོ་དེར། ང་ཚོ་དེ་ལྟར་མར་ནང་ལུང་པ་དང་གྱེས་ནས་སོང་།” (2012:217)
སྒྲུང་གི་སྨད་ཆ་ནི་ང་དང་གསལ་སྒྲོན་གཉིས་སློབ་འབྲིང་ལ་ཕྱིན་པའི་ལོ་ནས་བརྩིས་པའི་ངོ་ཉི་ཤུའི་རྗེས་ནས་འགོ་བརྩམས་ཡོད་དེ། ང་ནི་པེ་ཅིན་གྱི་རིག་གནས་ཞིབ་འཇུག་གི་ལས་ཁུངས་ཤིག་ཏུ་ལས་ཀ་བྱེད་བཞིན་ཡོད། ང་ནི་ཅི་ལས་འདི་ལས་མེད་པར་གཞུང་སྒྲུབ་ཁང་དུ་སྡོད་སྐབས། ཁ་པར་གྲགས་བྱུང་། བསམ་ཡུལ་ལས་འདས་པ་ལ་ཕ་རོལ་པོ་ནི་བྱིས་དུས་ཀྱི་རྩེད་གྲོགས་ཐར་འཕེལ་རེད། ཁོ་ནི་ད་ལྟ་མར་ནང་སྡེ་བའི་སྡེ་དཔོན་དུ་གྱུར་ཡོད་ལ་ཁ་པར་ཡོང་དོན་ནི་གཏུག་ཡིག་ཅིག་འབྲི་དགོས་ཟེར། མ་གཞིར་མར་ནང་གྲོང་དང་ཡར་ནང་གྲོང་གཉིས་རྩྭ་ས་རྩོད་གླེང་གི་གྱོད་གཞི་ཞིག་ལ་ཕྲད་ཡོད་པ་རེད།
ང་རང་གིས་རང་དབང་མེད་པར་འདས་དོན་ལ་ཕྱིར་དྲན་བྱས། ལོ་བདུན་གྱི་གོང་རོལ་དུ། ངའི་ཨ་ཕ་སྟེ། མར་ནང་སྡེ་བའི་སྡེ་དཔོན་སྐྲན་ནད་ཀྱིས་ཟིན་ཏེ་བུ་དང་མ་ཕྲད་པའི་སྡུག་བསྔལ་དང་བཅས་ཚེ་ལས་འདས། དེ་ནས་ཅུང་མ་འགོར་པར་ཉི་མ་དོན་གྲུབ་ཏེ་སྤྲུལ་སྐུ་གར་སོང་ཆ་མེད་དུ་གྱུར།
གཤམ་གྱི་འདས་དོན་དག་ནི་ཉི་མ་དོན་གྲུབ་དང་ངེད་གཉིས་ཁ་བྲལ་ཏེ་ལོ་མང་པོ་ཕྱིན་པའི་རྗེས་ཀྱི་ཉིན་ཞིག་སྐར་ལྔའི་མགྲོན་ཁང་ཞིག་ཏུ་ཕྲད་དེ་ཉི་མ་དོན་གྲུབ་ཀྱིས་ང་ལ་བཤད་པ་རེད།
ང་ཡི་ཨ་ཕ་ཚེ་ལས་འདས་པའི་ལོ་དེའི་ཉིན་ཞིག་གི་ཞོགས་པར། སྤྲུལ་སྐུས་གཟིམ་ཤག་ཏུ་ཡི་གེ་ཞིག་བཞག་སྟེ་རང་ཉིད་དགོན་པ་ནས་བྲོས་བྱོལ་ཏུ་ཕྱིན། ལམ་དུ་འཀའ་ལས་མང་པོ་མྱངས་པའི་མཇུག་ཏུ་ལྷ་སའི་འབྲས་སྤུངས་དགོན་པར་སླེབས་ཏེ་དེར་ཚོགས་ལ་ཞུགས་པའི་རེ་འདུན་ཞུས་ཀྱང་རང་ཉིད་ལ་ཐོབ་ཐང་ལག་ཁྱེར་མེད་པར་ཞུགས་མ་ཐུབ་པས། པོ་ཏ་ལའི་ཉེ་འདབས་ཀྱི་མགྲོན་ཁང་ཆུང་ཆུང་ཞིག་ཏུ་བསྡད། ལག་གི་དངུལ་ཡང་རྫོགས་ལ་ཉེ་བས་ལུས་ཀྱི་སྟོན་པའི་མནའ་བཟའ་ནི་དངུལ་འཚོལ་བའི་བཀག་ཏུ་མཐོང་ཞིང་། དེ་ཕུད་ནས་གྲོང་ལྭ་ཞིག་གྱོན་ཏེ་ཕྱི་རོལ་དུ་སྐྱོད་སྐབས། མགྲོན་ཁང་གི་བདག་མོ་དེས་མཐོང་ནས། ཁྱེར་རང་དངོས་གནས་འཁོར་བའི་འདམ་དུ་འགྲོ་གི་ཡིན་པས། ཞེས་དྲིས།
ཚིག་དེས་སྤྲུལ་སྐུ་ལ་ཕོག་ཐུག་ཆེན་པོ་ཕོག་སྟེ་ཕྱིར་དེར་འགྲོ་མ་ནུས་པར་མགྲོན་ཁང་གཞན་ཞིག་ཏུ་སྤོར། དེར་སྡོད་སྐབས་ཁང་མིག་ཏུ་མགྲོན་ཁང་གི་ཞབས་ཞུ་རུ་བསྙད་མཁན་བུ་མོ་ཞིག་གིས་ཁོང་ལ་ཆུ་ཁོལ་བསྐྱལ་ཡོང་ཞིང་། ཁོང་ལ་ཆགས་པའི་གཏམ་དང་ཉམས་སྣ་ཚོགས་བརྗོད་ཅིང་བསྟན་པའི་མཐར། ཁོས་ཀྱང་སྡོམ་པ་ཤོར་ཏེ་ཁོ་མོར་སྒོར་བརྒྱ་སྤྲད་དེ་ལུས་འབྲེལ་བྱུང་།
བུ་མོ་དེ་དང་ལབ་གླེང་བྱས་པ་ལས། ཉི་མ་དོན་གྲུབ་ཀྱིས་བུ་མོ་དེ་དང་གསལ་སྒྲོན་གཉིས་ཆ་རྒྱུས་ཡོད་པ་ཤེས་ཏེ། སེམས་ཁུར་དང་བཅས་ཁོ་མོས་ཀྱང་ཁྱོད་ཀྱི་ལས་འདི་འདྲ་བྱེད་བཞིན་ཡོད་དམ། ཞེས་དྲིས་པར།
སེམས་ཁྲལ་མ་བྱེད། ངའི་གྲོགས་མོ་གསལ་སྒྲོན་གྱིས་ལས་འདི་འདྲ་ལས་མི་སྲིད། བུ་མོ་དེས་དེ་ལྟར་ལན་བཏབ།
ཉི་མ་དོན་གྲུབ་ཕྱི་ཉིན་གཉིད་ལས་སད་དུས། བུ་མོ་ཞབས་ཞུ་མ་མི་འདུག་ལ་ཁོའི་སྔས་འགོའི་སྒྲོག་ཙེའི་སྟེང་དུ་སྒོར་མོ་འགའ་བཞག་ཡོད་པ་མཐོང་། ཁོ་ཡ་མཚན་དང་བཅས་མགྲོན་ཁང་གི་བདག་མོར་ཞབས་ཞུ་མ་དེ་སུ་ཡིན་དྲིས་པར། དེ་འདྲའི་ཞབས་ཞུ་མ་ཞིག་མེད་བཅས་ལབ།
ཉི་མ་དོན་གྲུབ་ཀྱིས་དངུལ་དེ་མ་རྩ་བྱས་ཏེ་མར་ཚོང་ཁང་ཞིག་ཕྱེ་ཞིང་། ལོ་གཅིག་གི་རྗེས་ནས་བུ་མོ་དེ་ནི་གསལ་སྒྲོན་ཡིན་པ་ཤེས་ཏེ། ཆང་ཁང་མང་པོར་ཕྱིན་ནས་ཁོ་མོ་བཙལ་ཀྱང་མ་རྙེད།
སློབ་འབྲིང་མཐར་ཕྱིན་ཏེ་སློབ་ཆེན་ལ་རྒྱུགས་སྤྲད་པའི་རྒྱུགས་འབྲས་སུ་ང་རྒྱུགས་འཕྲོད་ཡོད་ཀྱང་གསལ་སྒྲོན་རྒྱུགས་མ་འཕྲོད་པས་ངོ་ཚ་མ་ཐེག་པར་ཡུལ་ལས་བྲོས་བྱོལ་དུ་ཕྱིན་ཏེ་ལྷ་སར་སླེབས་ཤིང་། མཐར་ཉི་མ་དོན་གྲུབ་དང་སྟེས་དབང་གིས་མགྲོན་ཁང་དུ་ཕྲད། ཨ་ཕ་དང་ཨ་མྱེས་ཀྱིས་སྔ་མོ་ནས་གཉེན་རྟགས་བརྒྱབ་ཅིང་བྱིས་བློ་གཉིས་ལའང་བརྩེ་དུང་གི་མྱུ་གུ་ཙམ་འབུས་ནའང་ང་དང་གསལ་སྒྲོན་གཉིས་ཀྱི་ལས་དབང་ཁ་ཁར་གྱུར།
ཉིན་ཞིག་གསལ་སྒྲོན་མར་ཉོ་རུ་ཡོང་བར་ཉི་མ་དོན་གྲུབ་ཀྱིས་ངོ་ཟིན། ཁོ་གཉིས་ཀྱིས་འདས་དོན་གླེང་། སྐབས་འདིར་སླེབས་དུས་ཁོ་གཉིས་ཀའི་སེམས་སུ་མགྲོན་ཁང་གི་དོན་དེ་གསལ་བོ་ཡིན་ནའང་། གསལ་སྒྲོན་གྱིས་སྤྲུལ་སྐུའི་སྡོམ་པ་ཤོར་དུ་འཇུག་མཁན་ནི་མོ་རང་ཡིན་པ་གཏན་ནས་ཁས་མ་བླངས་པས། ཁོ་གཉིས་ཀྱི་བར་དུ་ཕན་ཚུན་ལ་ངོ་ཚ་མཐར་ཐུག་བཟོ་དགོས་མ་བྱུང་།
ཕྱིས་སུ། ཉི་མ་དོན་གྲུབ་ཀྱིས་ལག་རོགས་ཤིག་ཁྲིད་དེ་ཟི་ལིང་དུ་གནའ་རྫས་ཀྱི་ཚོང་རྒྱག་པར་ཕྱིན། ཁོར་རང་གི་ཕ་ཡུལ་དུ་ལོག་པའི་སྤོབས་མ་མེད་པར་ལག་རོགས་དེ་མར་ནང་གྲོང་དུ་མངགས་ཏེ། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་ཁོ་ཚོའི་སྤྲུལ་སྐུ་སྔར་ལྟར་བདེ་བར་ཡོད་པའི་གཏམ་བསྐུར་བ་དང་། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་གནའ་རྫས་སོགས་ཅི་ཡོད་རྩད་གཅོད་པར་ཕྱིན།
ལག་རོགས་པའི་ལག་ཏུ་སོན་པའི་གནའ་རྫས་དང་པོ་ནི་གཟི་མིག་དགུ་ཅན་ཞིག་རེད། དེ་ནི་ང་ཡི་ཨ་ཕར་ནད་ལྕི་མོ་ཕོག་སྟེ་ཁྱིམ་དུ་དངུལ་མེད་པས་མི་རབས་ནས་མི་རབས་བརྒྱུད་པའི་གནའ་རྫས་དེ་མི་འཚོང་ཐབས་མེད་ཀྱིས་སྒོར་ལྔ་བཅུ་ལ་བཙོངས་པ་རེད། ཉི་མ་དོན་གྲུབ་ཁོ་གཉིས་ཀྱིས་གཟི་དེ་སྒོར་འབུམ་ལྔ་ཡིས་གཞན་ལ་བཙོངས།
ཉི་མ་དོན་གྲུབ་ཁོ་གཉིས་རྗེས་སུ་ད་དུང་གསང་སྟབས་ཀྱིས་མར་ནང་གྲོང་དུ་ཕྱིན་ཏེ་སློབ་གྲྭའི་ཅོང་རྙིང་དེ་བརྐུས། སྡེ་མི་དང་དགེ་རྒན་སོགས་ཀྱིས་དེའང་གནའ་རྫས་ཤིག་ཡིན་པ་ག་ལ་ཤེས། ཉི་མ་དོན་གྲུབ་དེ་ལྟར་ཕྱུག་པོར་གྱུར།
གསལ་སྒྲོན་གྱིས་ལོ་ངོ་བརྒྱད་ཀྱི་རིང་ལ་སྡུག་བསྔལ་སྣ་ཚོགས་མྱངས་མཐར། ལྷ་ས་ནས་ཆང་ཁང་ཞིག་གཉེར། ཉི་མ་དོན་གྲུབ་རྟག་པར་དེར་ཕྱིན། དགུང་མོ་ཞིག་ལ། ཁོ་དང་གསལ་སྒྲོན་གཉིས་ཀྱིས་མཉམ་དུ་ལྦུ་ཆང་འཐུང་ཞིང་མཐར་གསལ་སྒྲོན་ཅུང་ཟད་ར་བཟི། ཁོ་མོ་ཉི་མ་དོན་གྲུབ་ལ་འཐམས་ཤིང་མགོ་བོ་ཁོའི་ཕྲག་པར་བསྔས་ཏེ་ངུ་བཤུམ་བར་མེད་དུ་བྱས་ཤིང་། “ཁོ་མོའི་མི་ལོ་བརྒྱད་ཀྱི་ས་མཐའི་དྲོད་འཁྱག་གི་ཚོར་བ་ཡོད་ཚད། ཁོ་མོའི་ཞེ་འགྱོད་དང་། ཁོ་མོའི་སྐྱོ་སྣང་། ཁོ་མོའི་རྨི་ལམ། ཁོ་མོའི་བརྩེ་དུང་གི་རྨི་ལམ་ཡོད་ཚད། མཚན་མོ་དེར་མོག་ཆུ་རུ་གྱུར་ནས་ཉི་མ་དོན་གྲུབ་ཀྱི་ཕྲག་འགོ་ཡང་བརླན་གྱིས་བྲན་སོང་།” (2012:326)
ཡང་དེ་དང་དུས་མཚུངས་སུ། ང་ནི་པེ་ཅིན་དུ་ཡོད་ལ། ཡུལ་ལ་དུང་བའི་སྡུག་ཡུས་གཞན་ཞིག་མྱོང་བཞིན་ཡོད་དེ། ངའི་ཆུང་མ་ནི་གྲོང་ཁྱེར་དུ་མཚར་ལོངས་བྱུང་ཞིང་གྲོང་གསེབ་ལ་དུང་བ་མེད་པ། བོད་སྐད་བཤད་མི་ཤེས་པའི་བོད་རིགས་བུད་མེད་ཅིག་ཡིན་ལ། ཁོ་མོའི་རྒྱུ་དང་མཐོ་གོ་སར་དད་པའི་རིན་ཐང་གི་ལྟ་བའང་ངའི་ལྟ་བ་དང་མཐུན་ཐབས་བྲལ་བས། བཟའ་ཟླ་གཉིས་ཀྱི་བར་དུ་རྟག་པར་འདུན་ཐབས་མེད་པའི་བཟའ་ཁོན་འབྱུང་གིན་ཡོད། དེའི་ཕྱིར་ང་ལ་དུས་རྒྱུན་ཕ་ཡུལ་གྱི་གྲོང་སྡེ་དྲན་པའི་གདུང་བ་དྲག་པོ་སྐྱེ་བཞིན་ཡོད།
མར་ནང་གྲོང་དང་ཡར་ནང་གྲོང་གི་རྩྭ་ས་རྩོད་གླེང་དེ་ཇེ་སྡུག་ཏུ་ཕྱིན་ཏེ་མཐར་མི་ཤི་རྟ་འགྱེལ་གྱི་དོན་རྐྱེན་བྱུང་། ང་ཡིས་ལྷ་སར་ཡོད་པའི་ཉི་མ་དོན་གྲུབ་ལ་ཁ་པར་བརྒྱབ་སྟེ་མཉམ་དུ་ཕ་ཡུལ་དུ་ལོག་རྒྱུའི་གྲོས་བྱས། མ་གཞི་ཁོ་གཉིས་ཀར་རང་གི་སྐྱེས་ས་སྐྱེས་ཡུལ་ལ་ཕན་པའི་ལས་རེ་བསྒྲུབ་རྒྱུའི་འདུན་པ་སྔར་ནས་ཡོད་པ་རེད། ངས་ཉི་མ་དོན་གྲུབ་ལ་གསལ་སྒྲོན་ཡང་མཉམ་དུ་ཁྲིད་ཤོག་ཅེས་ལབ། ཁ་པར་བཞག་པ་དང་ང་རང་ཐད་ཀར་གནམ་གྲུ་ཐང་དུ་བསྐྱོད།
སྒྲུང་གཏམ་འདི་ལྟར་མཇུག་རྫོགས་སོ།།
གཞན་གྱིས་ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་གྱི་སྒྲུང་གཏམ་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པའི་སྐོར།
ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་གྱི་སྒྲུང་རྩོམ་ལ་ཀློག་པ་པོའི་དགའ་བསུ་ཐོབ་པ་དང་མཉམ་དུ་ཁོང་གི་རྩོམ་ལ་གདེང་འཇོག་དང་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་མཁན་ཡང་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། རྩོམ་རིག་དཔྱད་བརྗོད་མཁན་བདུད་ལྷ་རྒྱལ་གྱིས་རྩོམ་པ་པོའི་སྒྲང་ཐུང་སྔ་རབས་དག་ལ་ཞིབ་འཇུག་བགྱིས་ཏེ་ཁོང་གི་སྒྲིག་གཞི་དང་། ཁོར་ཡུག རྩོམ་རིག་སྐད་ཆ་བཅས་ལ་བསྔགས་བརྗོད་བྱས་ཡོད། (2005)
རིན་ཆེན་བཀྲ་ཤིས་ཀྱི་དཔྱད་རྩོམ་ནི་ཁོ་བོས་ད་སྔ་མཐོང་བའི་《བོད་ཀྱི་གཅེས་ཕྲུག》་ལ་ཆེད་དུ་དཔྱད་བརྗོད་བྱས་པའི་དུས་དེབ་ཐོག་དངོས་སུ་འཁོད་པའི་དཔྱད་རྩོམ་ཉག་གཅིག་ཡིན། དཔྱད་རྩོམ་གྱི་རྩོམ་པ་པོས་སྒྲུང་རིང་འདིའི་སྒྲིག་གཞི་དང་། རྩོམ་གཤིས། སྐད་ཆ་བཅས་ལ་བསྔགས་བརྗོད་བྱས་ཡོད་ཀྱང་། མི་སྣ་འབྲི་བཞེངས་ཀྱི་ཐད་ད་དུས་ཞན་ཆ་ཡོད་ཚུལ་བརྗོད་འདུག (2015)
པད་མ་ཕག་མོ་རྟ་མགྲིན་གྱི་རབ་འབྱམས་པའི་མཐར་ཕྱིན་དཔྱད་རྩོམ་ནི་ད་སྔ་བདག་གིས་མཐོང་བའི་ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་གྱི་སྒྲུང་གཏམ་ལ་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་དཔྱད་བརྗོད་བྱས་པའི་རྩོམ་ཡིག་རིང་ཤོས་དེ་རེད། ས་བཅད་བརྒྱད་ཀྱི་བདག་ཉིད་ཅན་གྱི་དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་དུ་རྩོམ་མཁན་དང་ཁོང་གི་སྐོར་གྱི་རྒྱུ་ཆ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་མཁོ་སྤྲོད་བྱས་པ་དང་སྦྲགས། ཁོང་གི་སྒྲུང་གཏམ་ལ་ཞིབ་མོ་རྣམ་འཐག་གིས་དཔྱད་པ་དཔྱིས་ཕྱིན་པ་བྱེད་པར་འབད་ཡོད་ཅིང་། ཁོང་གིས་རྩོམ་མཁན་ལ་སྤྱིའི་ལྟ་ཚུལ་གྱི་ཆ་ནས་ཁས་ལེན་བྱས་ཡོད་ནའང་། “ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་གྱི་བརྩམས་སྒྲུང་གི་སྐད་ཆ་བཀོད་པ་དང་བྱུང་རིམ་གྱི་བཀོད་འབྲི། མི་སྣའི་སྣང་བརྙན་བཅས་ཀྱི་ངོས་གནད་དུ་བཅུག་ནས་སྒྱུ་རྩལ་མཚོན་ཐབས་ཀྱི་སྟོང་ཆ་དང་མ་འདང་བའི་ཕྱོགས་བཟུང་ནས་རགས་ཙམ་དཔྱད་པར་བྱ་སྟེ།”ཞེས་ཕྱོགས་གསུམ་གྱི་ངོས་ནས་དཔྱད་ཡོད་དེ། དང་པོ་གཉིས་ཏེ་སྐད་ཆ་བཀོད་པ་དང་བྱུང་རིམ་གྱི་བཀོད་འབྲི་ལ་ས་བཅད་བཀོད་ནས་འགྲེལ་བཤད་འདི་ལྟར་བརྒྱབ་ཡོད་དེ། དང་པོ་ལ་མིང་ཚིག་གི་ཞུན་བརྡར་ཉམ་ཆུང་བ་དང་མི་སྣའི་སྣང་བརྙན་གྱི་མཚོན་ཤུགས་ཡང་བའི་ཉེས་སྐྱོན་མཆིས་པ་དང་། གཉིས་པ་ལ་བརྩམས་སྒྲུང་དུ་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་ཤེད་མོང་ཆེ་བ་དང་སྒྲུང་མཇུག་བཙན་གྱིས་བསྡུས་པ་ཞེས་བཀྲལ་ཡོད་ནའང་། གསུམ་པ་མི་སྣའི་སྣང་བརྙན་ལ་དང་པོ་སྐད་ཆའི་བཀོད་པའི་ནང་དུ་རབ་རིབ་ཅིག་བརྗོད་ཡོད་པ་ལས་ལོགས་སུ་ས་བཅད་མི་འདུག དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་དུ་གཞུང་ལུགས་དང་མཁས་པའི་ལེགས་བཤད་སོགས་བསྟར་དུ་བསྒྲིགས་ཏེ་ལུང་དུ་དྲངས་ནས་རང་ཉིད་ཀྱི་འདོད་པར་རྒྱབ་སྐྱོར་གང་ཐུབ་བྱས་ཡོད་ནའང་། སྐབས་འགར་ལུང་དང་བསྒྲུབ་བྱ་གཉིས་ཁ་ཁར་མ་སོང་བའི་ངེས་པའང་མེད་པའི་ཚོད་དུ་སྣང་སྟེ། གཞུང་ལུགས་ཁོ་ནའི་ནང་དུ་མགོ་འཁོར་ཏེ་རྩོམ་དངོས་ལ་བབས་པ་མི་འདང་བའི་སྣང་བ་སྟེར་རོ།།
སྦྲང་ཆར་རྩོམ་སྒྲིག་པ་ཆོས་སྐྱོང་ནི་ཡུན་རིང་དུ་རྩོམ་རིག་ལག་ལེན་བྱེད་མཁན་ཞིག་དང་རྩོམ་མཁན་ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་ལ་སྒེར་ངོས་ནས་ཆ་རྒྱུས་ཡོད་པའི་ཆ་ནས། ཕྱི་མའི་སྒྲུང་རྩོམ་ལ་གནད་དུ་ཐིངས་པའི་དཔྱད་རྩོམ་ཡང་ཁ་ཤས་ཡོད། འོན་ཀྱང་《བོད་ཀྱི་གཅེས་ཕྲུག》ལ་ཆེད་དུ་དཔྱད་པའི་རྩོམ་མི་འདུག་ཀྱང་། རྩོམ་གཞན་དུ་དེའི་སྐོར་མི་ཉུང་བ་ཞིག་བྲིས་འདུག་པས་ཚིག་ཁ་ཤས་ལུང་དུ་དྲངས་ན།
ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་གྱི་སྒྲུང་གཏམ་ལ་སྤྱིའི་ཆ་ནས་ཁྱད་ཆོས་གཞན་དང་མི་མཚུངས་པའི་ཁྱད་ཆོས་ཁ་ཤས་མཆིས་པ་ལས། གཅིག་ནས་སྒྲུང་གཏམ་གྱི་ཉམས་འདོད་པར་གཞན་གང་ལས་ཀྱང་མཁས་པ་ཞིག་རེད། ……དཔེར་ན་《བོད་ཀྱི་གཅེས་ཕྲུག》ལྟ་བུར། རྩོམ་འགྲོས་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་ན། ལོ་དུ་མའི་རྗེས་སུ་དང་ཡང་ན་ལོ་དུ་མའི་སྔོན་རོལ་དུ་ཞེས་དུས་ཚོད་བསྣོལ་མར་བསྡེབས་ཤིང་བྱུང་རིམ་ཨ་ལོང་ཡང་ལོང་ཅན་དུ་སྦྲེལ་བ་དང་། དངོས་པོའི་དབང་དུ་བྱས་ན། རླུང་དང་ཉི་འོད་སོགས་ “གཟུགས་མེད་ཀྱི་བྱེད་པོ”དེ་དག་ཡང་དང་བསྐྱར་དུ་བྲིས་ཏེ། སྒྲུང་གཏམ་གྱི་བྱུང་རིམ་ལ་དགྱེ་སྒུར་རྐྱོང་སུམ་འཕྲོད་པ་དང་། ངལ་གསོའི་རམ་འདེགས་སམ་ནུས་པ་བསམ་གྱིས་མི་ཆད་པ་དང་། སྙན་ངག་ལྟ་བུའི་ཉམས་ཁྱད་པར་བ་བསྐྲུན་པ་བཅས་ཀྱི་དགེ་མཚན་ཤར་འདུག ……གཉིས་ནས་ཁོང་གི་སྒྲུང་གཏམ་དུ་ད་ལྟའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་ཕལ་བ་དག་ལས་འགོངས་ཏེ། མངོན་གྱུར་དང་ལྐོག་གྱུར། ཁུ་སིམ་དང་ཁེར་རྐྱང་། ཟང་ཟིང་དང་དབེན་ཐིང་། ཕ་ཡུལ་དང་གྲོང་ཁྱེར་བཅས་ཀྱི་མཐའ་གཉིས་བསྣོལ་མར་སྦྲེལ་ཐོག བརྗེད་ངས་ཀྱིས་ཁྱེར་དང་འཁྱེར་བཞིན་པའི་ནང་སེམས་གྱི་ཡུལ་གྲུ་གསར་བ་ཞིག་སྔོག་འདོན་བྱས་དང་བྱེད་བཞིན་མཆིས་ལ། འཚར་ལོངས་འབྱུང་བའི་རེ་བ་དང་ནར་སོན་པའི་དོགས་པ། ཕ་ཡུལ་དུ་ལྡོག་འདོད་ཀྱང་ལྡོག་མི་ནུས་པ། གྲོང་ཁྱེར་དུ་ཞུགས་བསམས་ཀྱང་ཞུགས་མི་ཐུབ་པའི་འགལ་འབྲེལ་དང་སྐྱོ་ཉམས་ཆེན་པོ་ཞིག་ཐོལ་ཐོལ་དུ་བཀྲལ་འདུག (55-58)
གཞན་ཡང་།
ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་གྱི་སྒྲུང་གཏམ་ཕལ་མོ་ཆེར་ཕ་ཡུལ་དང་གྲོང་ཁྱེར་ཞེས་པའི་མཐའ་གཉིས་ལྟག་སྤྲོད་ཀྱི་ཞིང་ཁམས་ཤིག་བྲིས་པ་ཤས་ཆེ་ཞིང་། བྲོས་བྱོལ་དང་ཁ་བྲལ། གཏོལ་མེད་དང་ཕྱིར་ལྡོག་བཅས་ནི་བརྗོད་སྙིང་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་ཁུམས་ལ། ཕྱིར་ལྡོག་པ་དང་ལྡོག་འདུན་གྱི་སེམས་ཤུགས་ཚིག་གི་ཕྲེང་བའི་ག་ས་གང་དུ་ཁྱབ་འདུག (341)
ཆོས་སྐྱོང་གིས་ད་དུང་ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་ལ་“རྩེད་མཚར”གྱི་གཏམ་འདི་འདྲ་ཞིག་ཡང་བརྗོད་འདུག་ལ། གོ་རྒྱུ་ཆེན་པོ་འདུག་པར་སེམས།
《བོད་ཀྱི་གཅེས་ཕྲུག》ཅེས་པར་མི་སྣ་ཐར་འཕེལ་ཕུད། ང་དང་ཉི་མ་དོན་གྲུབ། གསལ་སྒྲོན་བཅས་གསུམ་པོ་མར་ནང་གྲོང་ཚོ་དང་ཁ་བྲལ་ཏེ་གནས་ཡུལ་བརྗེས་པའམ་ལང་ཚོ་དར་ལ་བབ་པའི་གནས་སྐབས་ནས་བཟུང་། སྒྲུང་གཏམ་དེའི་གསོན་ཉམས་དང་འགུག་ཤུགས། བདེན་སྟོབས་བཅས་ཀྱི་ཆ་དེ་སྟོད་ཆ་དང་ཅུང་མི་འདྲ་བའི་སྣང་བ་སྟེར། དེའི་སྐོར་ནས་རྩོམ་པ་པོ་ཁོང་དང་ཁ་བརྡ་བྱས་པའི་གོ་རིམ་ཁྲོད། ངས་རྩོམ་པ་པོ་ཁོང་ལ། ཁྱེད་ནི་ནམ་ཡང་བྱིས་དུས་དང་ཕ་ཡུལ་གྱི་ནང་དུ་མགོ་འཁོར་ཏེ། དར་མ་དང་ཕྱི་རོལ་གྱི་འཇིག་རྟེན་དུ་སྙེག་ཐུབ་ཀྱིན་མེད་པ་འདྲ་ཞེས་རྩེད་མཚར་བྱས་མྱོང་། ཕལ་ཆེར་བདེན་ཡང་སྲིད་དེ། ཁོང་གི་སྒྲུང་གཏམ་ལེགས་ཤོས་ཐམས་ཅད་བྱིས་དུས་ཀྱི་འཚོ་བ་དང་གཞོན་ནུའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་བརྩེ་དུང་བརྗོད་བྱར་བྱས་པ་རྐྱང་རྐྱང་རེད། (344)
རིན་ཆེན་མཁར་གྱི་《བོད་ཀྱི་གཅེས་ཕྲུག》ལ་དཔྱད་པའི་དབྱིན་ཡིག་གི་དཔྱད་རྩོམ་(2017)དུ་སྒྲུང་གཏམ་གྱི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས་ལེགས་པོ་བྱས་ཐོག རྩོམ་པ་པོའི་རང་རྣམ་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་འབྲི་ཐབས་དེ་ལ་རང་ཉིད་ཀྱི་བྱིས་དུས་ཀྱི་མྱོང་བ་དང་སྦྱར་ཏེ་བསྔགས་བརྗོད་བྱས་པ་དང་། དབུས་སྐད་སོགས་གང་ལ་གང་མཚམ་གྱི་སྐད་ཆ་བཀོད་སྟངས་ལེགས་ཚུལ་བརྗོད་ཡོད།(83)
ཧྥ་རན་སིའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་མཁནFrançoise Robin འམ་བོད་མིང་དུ་ཆོས་ཉིད་དབང་མོར་འབོད་པས་ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་གྱི་སྒྲུང་ཐུང《རླུང་ལ་བཅོལ་བ་》དབྱིན་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་ཡོད་ཅིང་། (2010:35-54) དེར་དཔྱད་བརྗོད་ཀྱི་རྩོམ་ཞིག་ཀྱང་ལོགས་སུ་བྲིས་ཡོད།(Robin 2016:116-127) འོན་ཀྱང་སྐབས་སུ་བབས་པ《བོད་ཀྱི་གཅེས་ཕྲུག》གི་སྐོར་མ་མཐོང་ངོ་།།
དཔྱད་བརྗོད།
ཕ་ཡུལ།
རྩོམ་པ་པོ་རང་ཉིད་འཚར་ལོངས་འབྱུང་སའི་ཕ་ཡུལ་དང་བྱིས་དུས་ཀྱི་གཏམ་རྒྱུད་ལ་སྦྱར་ཏེ་རང་རྣམ་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་སྒྲུང་གཏམ་དུ་གྲུབ་པ་ནི་སྒྲུང་རིང་《བོད་ཀྱི་གཅེས་ཕྲུག》གི་ཆེས་མངོན་གསལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་རེད། བྱིས་དུས་དང་རྩེད་མོ། སློབ་གྲྭ་དང་སློབ་གསོ། དགོན་པ་དང་སྤྲུལ་སྐུ། རོང་འབྲོག་གི་འཚོ་བ་དང་རྩྭ་ས་རྩོད་གླེང་། གཉེན་སྒྲིག་དང་བུད་མེད་ཀྱི་ལས་དབང་། ཕ་ཡུལ་དང་ཡུལ་གྱར་སོགས་ལས་གྲུབ་པའི་གཏམ་རྒྱུད་ཚར་དུ་དངར་བ་མུ་ཏིག་བསྟར་ལ་བརྒྱུས་པ་ལྟར་བཀོད་དེ། མདོ་སྨད་ཀྱི་ཡུལ་གྲུ་གང་རུང་དུ་ངོས་འཛིན་དུ་རུང་བའི་གྲོང་སྡེ་མར་ནང་སྡེ་བ་ཞེས་པའི་ནང་གི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྒྲིག་གཞི་དེ། ནང་དོན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་ཤིང་མཐོང་གནས་ཡངས་པའི་པར་རིས་ཞིག་ལྟར་གསལ་བོར་བཀོད་ཡོད་ལ། དེ་ཡང་འགུལ་མེད་གྱི་རང་བཞིན་ཅན་ཞིག་མ་ཡིན་པར་གསོན་ཉམས་ལྡན་པའི་འགུལ་རིས་ཀྱི་ཚུལ་དུ་ཀློག་པ་པོའི་དང་བ་འདྲེན་ཐུབ་པའི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་འགུག་ཤུགས་ཀྱིས་ཁེངས་ཡོད།
གཏམ་རྒྱུད་ནི་དུས་རབས་སྔོན་མའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུའི་འགོ་སྟེ། ལོ་བཅུའི་གོད་ཆག་གི་རྗེས་སུ་རང་རྒྱལ་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་སྲིད་འབྱོར་རིག་གསུམ་སོགས་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་གནམ་ས་བླ་འོག་བརྗེ་བ་ལྟ་བུའི་འགྱུར་ལྡོག་གི་འགོ་ཚུགས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དཀྱོགས་མཚམས་དེ་རྒྱབ་ལྗོངས་སུ་བཟུང་སྟེ་འགོ་བརྩམས་ཡོད། དུས་དེ་ནས་བཟུང་། མར་ནང་གྲོང་ཟེར་བའི་ས་མཐའི་བོད་ཀྱི་ཡུལ་སྡེ་ཆུང་ཆུང་དེའང་སྟ་གོན་ཡོད་མེད་ལ་མ་ལྟོས་པར་དུས་ཀྱི་འཐོར་རླུང་དྲག་པོ་དེའི་ནང་དུ་ཚུད་དེ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་འགྱུར་བ་ཐེབས་པའི་འགོ་བརྩམས།
གཏིང་ཟབ་པའི་འགྱུར་བ་དེ་འདྲ་ཡིས་སྡེ་བ་ནས་མི་ཚང་། མི་ཚང་ནས་མི་སྒེར་རེ་རེའི་སྔར་ཡོད་ཀྱི་ངང་ཚུལ་ཞོ་ལྟར་ཆགས་པ་དེར་དཀྲུག་དཀྲུག་གཏོང་འགོ་བརྩམས། དེ་ཡང་འགུལ་མེད་གྲགས་མེད་ངང་གནས་སྐབས་གཅིག་ནས་གནས་སྐབས་གཞན་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་འགྲོ་བ་མ་ཡིན་པར། ཚ་ཚ་འུར་འུར་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་བརྒྱུད་དགོས་པ་ནི་གཡོལ་ཐབས་བྲལ་བ་རེད། དེ་ལས་ཀྱང་མི་སྒེར་ཞིག་གམ་མི་རིགས་ཤིག་གི་གྲུབ་ཟིན་པའི་གནས་སྟངས་ལ་འགོག་ཐབས་མེད་པའི་ཕྱིའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཤིག་གིས་རྨང་ནས་འགྱུར་བ་གཏོང་དུས། དེ་ལ་གཏོལ་མེད་ཀྱི་ན་ཟུག་ཅིག་ངང་གིས་འཁོར་ཡོང་བ་ནི་ལྡོག་ཏུ་མེད་པའི་ཆོས་ཉིད་དུ་འཁུམས།
སྲིད་གཞུང་གིས་སྡེ་བར་སློབ་ཆུང་ཞིག་བཙུགས་ཏེ་བྱིས་པ་རྣམས་སློབ་གྲྭར་བསྐྱལ། ཆོས་དད་རང་མོས་དང་དགོན་པ་སླར་གསོ་བྱས། མི་སྒེར་ཡང་ཚོང་ལ་ཞུགས་ཏེ་ཕྱུག་འགྱུར་གྱི་ལམ་དུ་འགྲོ་ཆོག་པའི་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་བགྱིས། འགྱུར་བ་དེ་དག་ནི་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཐད་ནས་བཤད་ན་བཟང་ཕྱོགས་ཀྱི་འགྱུར་བ་འབའ་ཞིག་ཡིན་པ་སྨོས་མ་དགོས་པ་རེད། འོན་ཀྱང་རྩོམ་པ་པོས་མིའི་རིགས་རིག་པའི་མཐོང་སྣེ་ཞིག་སྤྱད་དེ་འགྱུར་བ་དེ་དག་གི་ལྟག་རྒྱབ་ཏུ་ཡིབ་ནས་ཡོད་པའི་ངོས་གཞན་དག་ཐབས་ཀྱིས་བཀྲོལ་ཡོད་དེ། དེ་ནི་གསར་བྱུང་དང་སྲོལ་རྒྱུན་གཉིས་གདོང་ཐུག་བརྒྱབ་པ་དེ་རེད། དཔེར་ན་དགོན་པ་དང་ཆོས་ལུགས་དད་མོས་ལས་མི་ཚང་གི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཁུར་བོ་ཇེ་ལྕིར་ཕྱིན་པ་དང་། བྱིས་པ་མང་པོ་དགོན་པར་མངགས་པས་སློབ་གྲྭའི་སློབ་མའི་གྲངས་ཀ་ཉུང་དུ་ཕྱིན་པ། གསར་དུ་སླེབས་པའི་དགེ་རྒན་མི་འགྱུར་གྱིས་བྱིས་པ་སློབ་གྲྭར་མི་བསྐྱལ་བར་དགོན་པར་བསྐྱལ་བར་དགག་པ་བརྒྱབ་པས་སྲོལ་རྒྱུན་སྲུང་བའི་སྡེ་མིས་བསྟན་དགྲ་རུ་བརྩིས་ཏེ་འགལ་བ་བྱུང་བ། ངའི་ཨ་ཕས་བརྙན་འཕྲིན་ཞིག་ཉོས་ཡོད་པར་ང་དང་ཨ་ཅེ་སོགས་ཀྱིས་དེར་ལྟ་རུ་ཡོང་མཁན་གྱི་སྡེ་མིའི་ལག་ནས་གླ་ཆ་བླངས་པས་སྡེ་མིས་དེར་རྣམ་འགྱུར་མི་ལེགས་པ་བསྟན་པ་སོགས་ཀྱིས་མཚོན་ནོ།།
གོང་གི་འགལ་བ་དེ་དག་མཚོན་པ་ལ་རྩོམ་པ་པོས་དྲང་ཕྱོགས་དང་ལྡོག་ཕྱོགས་གཉིས་ལས་གཅིག་ཤོས་དེ་འགྲིག་ན་གཞན་དེ་ ནོར་བའི་འགྲེལ་བ་སྣ་གཅིག་ཅན་གྱིས་མཚོན་མེད་དེ། ཆོས་སྐྱོང་གིས་“དཀར་ནག་བདེན་རྫུན་གྱི་དབང་དུ་མ་སོང་ཞིང་རིས་སུ་མ་བོར་བར་བཏང་སྙོམས་ཀྱི་དབྱིངས་སུ་བསྐྱུར་ཅིང་། དེ་དག་ལ་མི་རིགས་དང་རྒྱལ་ཁབ། ལ་རྒྱ་དང་ཕྱོགས་ཞེན་སོགས་ཀྱི་ཚོན་མདོག་དྲག་པོ་ཅི་ཡང་བསྒོས་མེད་པ་རེད།” ཅེས་བརྗོད་ཡོད་པ་ཡང་འདི་འདྲ་ལ་ཟེར་གྱིན་མེད་དམ་སྙམ་མོ། ། (58)
འགྱུར་བ་ནི་ཕྱིའི་བསམ་བློ་དང་དངོས་པོ་ནང་འདྲེན་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་རེད། རྩོམ་པ་པོས་དངོས་པོ་གསར་པའི་དཔེ་མཚོན་ལ་རྐང་འཁོར་དང་། བརྙན་འཕྲིན། ཚེམ་འཁོར་སོགས་བཀོད་ཡོད། མར་ནང་སྡེ་བའི་སྡེ་མི་དག་གིས་སྔར་མཐོང་མ་མྱོང་བའི་དངོས་པོ་གསར་བ་དེ་དག་ལ་བདུད་ཀྱི་ཆོ་འཕྲུལ་གྱི་འདུ་ཤེས་བཟུང་མེད་ལ། ལྷག་པར་དུ་ན་གཞོན་ཚོས་ནི་ཅ་དངོས་གསར་བ་ལ་དགའ་མོས་བྱེད་བཞིན་ཡོད། སྒྲུང་གཏམ་དུ་བྱུང་རིམ་དགོད་བྲོ་བ་འདི་འདྲ་ཞིག་ཡོད་དེ། མར་ནང་སྡེ་བའི་ཕོ་གསར་རྣམས་རེ་རེ་བཞིན་སྡེ་དཔོན་ཚང་ལ་རྐང་འཁོར་གཡོར་དུ་འོང་བ་དང་། མཐར་དེར་ཁ་ལོ་བསྒྱུར་མ་ཤེས་པར་ཆག་སྐྱོན་བཟོས་པས་སྡེ་དཔོན་གྱིས་དེ་གཉན་པོ་གསང་བ་བཞིན་ཕྱིར་ཁང་བའི་ནང་དུ་བཅུག་ཡོད། གཞན་ཡང་། ཉི་མ་དོན་གྲུབ་དང་ལག་རོགས་གཉིས་ཀྱིས་གཟི་སོགས་རིན་གོང་ཆུང་ངུས་ཉོས་ཏེ་གོང་ཐོན་པོར་བཙོངས་པ་དང་། ཡང་སྡེ་མིས་གནའ་རྫས་ཡིན་པ་རྟོགས་ཀྱི་མེད་པའི་སློབ་ཆུང་གི་ཅོང་རྙིང་དེ་བརྐུས་ཏེ་རིན་གོང་ཆེན་པོ་བྱས་ཏེ་གནའ་རྫས་སུ་བཙོངས། བྱུང་རིམ་འདི་གཉིས་ཕྱི་ཚུལ་ཙམ་ནས་བལྟས་ན་དང་པོ་ནི་ཕོ་གསར་འགའ་རྐང་འཁོར་ལ་བཞོན་མ་ཤེས་པ་དང་ཕྱི་མས་ཉི་མ་དོན་གྲུབ་ཀྱིས་གཡོ་སྒྱུ་ལ་བརྟེན་ནས་ཕྱུག་པོར་ཆགས་ཚུལ་ལྟ་བུ་མཚོན་ཡོད། འོན་ཀྱང་དེ་ལས་གཏིང་ཟབ་ཏུ་བསམ་ན། དེི་ནི་ཤུགས་སུ་དངོས་པོ་གསར་པར་དགའ་ནའང་དེ་ལག་ལེན་དང་ཁ་ལོ་བསྒྱུར་མ་ཤེས་པར་གཏོལ་མེད་དུ་ལུས་པ་དང་། སྲོལ་རྒྱུན་ནམ་སྔར་ཡོད་ཀྱི་རིན་པོ་ཆེ་ནི་ནོར་བུའི་ནོར་ངོ་མ་ཟིན་པར་གཞན་ལག་ཏུ་ཤོར་བ་སྟེ། རིག་གནས་གསར་རྙིང་གི་འདོར་ལེན་དང་སྦྱར་ནས་གོ་བ་ལེན་རྒྱུ་ཡོད་པར་སེམས་སོ།།
གལ་ཏེ་གོང་གི་འགལ་བ་དེ་དག་ནི་ཞི་བའི་འགལ་བའམ་འགལ་བ་ཆུང་ངུར་བགྲང་ན། ཁྲག་དྲི་དྲོ་ཞིང་ཡ་ང་བའི་འགལ་བ་གཞན་ཞིག་རྐང་འཇབ་ལག་འཇབ་ཀྱིས་མར་ནང་གྲོང་གི་ཕྱོགས་སུ་འཐམས་ནས་ཡོང་གིན་ཡོད་པ་ནི། ཡར་ནང་གྲོང་དང་མར་ནང་གྲོང་གཉིས་ཀའི་བར་དུ་སུས་ཀྱང་བདག་ཏུ་བཟུང་མེད་པའི་སྤྱི་ས་ལྟ་བུ་ཡོད་པ་དེ་སྔར་ནི་མི་སྣ་གཙོ་བོ་ང་སོགས་སྡེ་གཉིས་ཀྱི་བྱིས་པ་མང་པོས་བ་གླང་འཚོ་ས་དང་། གླང་ཐུག་རྒྱག་ས་ཡིན་པ་ལ། འོན་ཀྱང་རྩྭ་ས་སྒེར་ལ་བགོ་བའི་སྲིད་ཇུས་ལས་སྡེ་གཉིས་བར་དུ་རྩོད་གླེང་བྱུང་ཞིང་། མཐར་སྡེ་བ་རེ་རེ་ནས་མི་རེ་ཤི་བའི་ཛ་དྲག་གི་མཇུག་འབྲས་སྐྱི་གཡའ་བ་དེ་བྱུང་བ་རེད། འདི་ཡང་སྤྱི་ཚོགས་སྒྲིག་གཞི་ལ་འགྱུར་བ་བཏང་བའི་རིན་དོད་ལྟ་བུ་ལས་མ་འདས་སོ།།
མི་སྣ།
འགལ་བ་རབ་དང་རིམ་པ་འདི་ལྟར་བྱུང་དང་འབྱུང་གིན་ཡོད་ནའང་། རྩོམ་པ་པོས་གཙོ་བོར་ང་སོགས་མི་སྣ་གཙོ་བོ་བཞི་ཡི་མི་སྒེར་གྱི་ལས་དབང་དང་སྐྱིད་ལ་སྡུག་པའི་མི་ཚེའི་བཤུལ་ལམ་དང་སྦྱར་ཏེ། ཁོ་ཚོའི་མཐོང་ལམ་སྤྱད་ནས་མིའི་ཟབ་ས་ན་ཡོད་པའི་གཟུགས་མེད་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་ཞིག་རྩོམ་རིག་སྐྱུ་རྩལ་གྱི་ཐབས་ལམ་སྤྱད་དེ་གཟིགས་ཅན་བཞིན་དུ་གསལ་བོར་མཚོན་ཡོད་དེ། གོ་བདེ་བར་བཏང་སྟེ་བརྗོད་ན། ཆུང་དུས་ནས་བགས་ཆག་ཟབ་མོ་བཞག་ཡོད་པའི་ཡུལ་སྲོལ་དང་གོམས་གཤིས། དད་མོས། བརྩེ་དུང་། ཆགས་སྡང་། ཚོ་བ། ཕ་ཡུལ། མི་རིགས་སོགས་སྣེ་མང་རྙོག་འཛིང་ཅན་གྱི་འཚོ་བ་དངོས་དེ་ཁྲ་ཚོན་རི་མོ་ཞིག་དང་འདྲ་བར་ཐབས་ཀྱིས་བྲིས་ཡོད།
མི་སྣ་བཞི་བོ་མཉམ་དུ་བྱིས་དུས་ཀྱི་རྩེད་མོ་ལ་རོལ། མཉམ་དུ་སློབ་གྲྭར་འགྲིམ་ཞིང་མཉམ་དུ་འཚར་ལོངས་བྱུང་། ད་དུང་མཉམ་དུ་མ་འོངས་པར་རྨི་ལམ་རྨིས། གལ་ཏེ་དེ་ནི་ཁོ་ཚོའི་ཨ་མྱེས་སམ་ཨ་ཕའི་དུས་སུ་ཡིན་ན། ཁོ་ཚོའི་མ་འོངས་པ་ཡང་ཚོད་དཔག་བྱེད་མི་ཐུབ་པ་ཞིག་གཏན་ནས་མ་ཡིན། འོན་ཀྱང་དེ་ནི་འགྱུར་བའི་དུས་རབས་ཤིག་ཡིན་ཏེ། གསར་བྱུང་གི་དངོས་པོ་རབ་དང་རིམ་པ་ཁོ་ཚོའི་འཚོ་བའི་ནང་དུ་ཡོང་གིན་ཡོད་པས། ཁོ་ཚོ་རེ་རེའི་ནང་སེམས་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཀྱིན་ཡོད་པ་དང་མ་འོངས་པ་ནི་སྔོན་དཔག་དཀའ་བ་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་བཞིན་ཡོད།
རྩོམ་པ་པོས་མི་སྣ་གཙོ་བོ་བཞི་ལས་ད་དུང་མི་སྣ་གཞན་མང་པོ་ཞིག་བསྐྲུན་ཏེ་སྒྲུང་གཏམ་ལ་ཁ་དོག་སྣ་ཚོགས་བསྒོས་ཡོད། དཔེར་ན། གསལ་སྒྲོན་གྱི་ཨ་མྱེས་སྤོ་བོ་རལ་བ་ཅན་ནི་སྲོལ་རྒྱུན་འཛིན་མཁན་གྱི་ཚབ་བྱེད་མི་སྣ་ཞིག་ཏུ་བཞེངས་སྐྲུན་བྱས་ཡོད། ཡང་ང་ཡི་ཨ་ཕ་སྟེ་སྡེ་དཔོན་ནི་མི་འཇོན་ཐང་ཅན་ཞིག་དང་བསམ་བློ་སྔོན་ཐོན་ཅན་གྱི་མི་སྣ་ཞིག་ཏུ་བསྐྲུན་ཡོད་དེ། ཁོས་བཅོས་བསྒྱུར་སྒོ་འབྱེད་ཀྱི་སྲིད་ཅུས་ཀྱི་གོ་སྐབས་བེད་སྤྱད་དེ་སྡེ་བའི་ནང་གི་ཚོང་ལ་ཞུགས་མཁན་དང་པོར་གྱུར་པ་དང་། བརྙན་འཕྲིན་སོགས་གསར་བྱུང་གི་ཅ་དངོས་འགའ་ཞིག་ཉོས་པ། སྡེ་བར་སློབ་ཆུང་འཛུགས་པར་འབད་པ་དང་རང་གི་བུ་སློབ་གྲྭར་བསྐྱལ་བ་སོགས་ཀྱིས་གསལ་བོར་མཚོན་ཐུབ། འོན་ཀྱང་ཁོའི་བསམ་བློ་རྙིང་བའི་ཤུགས་ཆེན་པོ་ཞིག་ད་དུང་ཡང་ལུས་ཡོད་དེ། ཁོ་རང་ཉིད་ཀྱི་བུ་མོ་འབྲུག་མོ་ཡི་སྐྱོ་གར་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་གཉེན་དོན་ལས་གསལ་བོར་མཚོན་ཡོད། གཞན་ཡང་གསལ་སྒྲོན་གྱི་ཨ་ཅེ་ནི་ལས་དབང་བཙན་པོའམ་ཕོ་དབང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་ལ་མགོ་སྒུར་མཁན་ཞིག་དང་། དགེ་རྒན་མི་འགྱུར་ནི་སློབ་གསོ་བརྒྱུད་དེ་མི་རབས་ཤིག་གཉིད་ལས་བསླང་བར་བརྩོན་མཁན་ཞིག་ཏུ་བསྐྲུན་ཡོད་པ་སོགས་ཀྱིས་མཚོན་ནོ།།
རྩོམ་པ་པོས་མི་སྣ་གཙོ་བོ་ང་དང་ངའི་ཆུང་མའི་བར་གྱི་ཁྱིམ་ཚང་གི་འགལ་བ་བརྒྱུད་དེ་སྤྱི་ཚོགས་ཁོར་ཡུག་མི་འདྲ་བ་གཉིས་ནས་འཚར་ལོངས་བྱུང་བའི་བོད་པ་གཉིས་ཀྱི་འགལ་བའམ། བོད་ཀྱི་རང་རྟོག་གི་ལྟ་བ(identity)མི་འདྲ་བའི་མི་སྣ་གཉིས་བྲིས་ཡོད་དེ། ཆུང་དུས་ནས་ཞིང་གྲོང་ནས་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ཁོར་ཡུག་སྟུག་པོ་ཞིག་ཏུ་བོད་སྐད་བཤད་དེ་འཚར་ལོངས་བྱུང་བའི་མི་སྣ་བཙོ་བོ་ང་དང་། ནང་ལོགས་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་ཆེན་པོར་འཚར་ལོངས་བྱུང་ཞིང་གྲོང་གསེབ་ལ་དུང་བ་མེད་ལ་བོད་སྐད་བཤད་མི་ཤེས་པའི་ངའི་བོད་རིགས་ཆུང་མ་གཉིས་བར་གྱི་འགལ་བ་ནི་མདོར་ན་རིག་གནས་གཉིས་ཀྱི་རིན་ཐང་གི་ལྟ་བའི་གདོང་ཐུག་ལས་མ་འདས། འགལ་བ་འདི་ལས་འཕྲོས་ཏེ་རྩོམ་པ་པོས་མི་སྣ་གཙོ་བོ་ང་བརྒྱུད་དེ་ཕ་ཡུལ་ལ་དུང་བ་དང་། ཕ་ཡུལ་དུ་ལོག་འདོད་ཀྱི་འདུན་པ། ལོག་མ་ཐུབ་པའི་གཏོལ་མེད་ཀྱི་སྐྱོ་བ་དྲག་པོ་ཞིག་གསལ་བོར་བྲིས་ཡོད།
ཕ་ཡུལ་ལ་དུང་ཞིང་ཕ་ཡུལ་དྲན་པ་ནི་རྩོམ་པ་པོའི་སེམས་ཁོང་གི་གཏན་འཇགས་ཀྱི་ན་ཟུག་དྲག་པོ་ཞིག་ཡིན་པ་ཁོང་གི་རྩོམ་གྱི་བརྗོད་སྙིང་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད་དེ། སེམས་ཁམས་དེ་འདྲ་རྩོམ་གཞན་དུའང་མཐོང་དུ་ཡོད་དེ། དཔེར་ན། 《ལོ་དེ་ལ》ཞེས་པའི་སྒྲུང་ཐུང་ལྟ་བུ་དང་། (2016:127-219) ཡང་ཁོང་གི་དྲ་རྩོམ་《ཕྱིར་ལོག་མི་ཐུབ་པའི་མི》ཞེས་པའི་ནང་འདི་ལྟར་བཀོད་ཡོད། “ཡུལ་གྱར་བ་རྣམས་ཀྱི་སེམས་སུ་དུས་ནམ་ཡང་རྨི་ལམ་ཞིག་སྐུང་ཡོད་སྲིད་དེ། དེ་ནི་རང་ཉིད་དུས་ནམ་ཞིག་ལ་ཕ་ཡུལ་དུ་ལོག་པའི་རྣམ་པ་དེ་ཡིན། ཡིན་ན་ཡང་རྨི་ལམ་དུ་ཡང་ཡང་ཤར་བའི་ཕ་ཡུལ་ནི་མངོན་སུམ་ཁྲོད་དུས་ནམ་ཡང་སླེབས་མི་སྲིད་པའི་རྒྱང་རིང་དུ་གྱུར་འགྲོ་སྟེ། དེ་ནི་ཡུལ་གྱར་བ་དག་གིས་ཅིས་ཀྱང་གདོང་ལེན་བྱེད་དགོས་པའི་སྐྱོ་གར་དེ་ཡིན།” ཞེས་དང་། གཞན་ཡང་། “བྱེས་ནས་འཚོ་བ་རོལ་བའི་དུས་ཚོད་རིང་ནས་རིང་དུ་འགྲོ་བ་དང་བསྟུན་ནས་ཕྱིར་ལོག་མི་ཐུབ་པའི་སེམས་ནད་ཅིག་སྐྲན་ནད་བཞིན་སེམས་ཀྱི་བར་གསེང་ཞིག་ནས་མངོན་ཡོང་། སྐབས་དེ་དག་ཏུ། ངས་གཞི་ནས་མི་ཚེ་འདིར་ནམ་ཞིག་ལ་རང་ཉིད་དུས་གཏན་དུ་ཕ་ཡུལ་དུ་ཕྱིར་ལོག་ཐུབ་མིན་སྐོར་ལ་གཟབ་ནན་གྱིས་བསམ་བློ་གཏོང་བཞིན་ཡོད།” སོགས་སྐྱོ་དུང་དུང་གི་ཚིག་བརྗོད་ཡོད་དོ།། (2018c).
མི་སྣའི་གཤིས་ཀ་བཞེང་སྐྲུན།
མི་སྣའི་གཤིས་ཀ་འབྲི་བཞེང་གི་ཐད་ལ། ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་གྱིས་ཐད་ཀར་མི་སྣ་ཞིབ་འབྲི་བྱས་པ་ཉུང་ཞིང་། བྱུང་རིམ་དང་། ཁ་བརྡ། གཞན་མིང་ངམ་མཚང་མིང་སོགས་སྤྱད་དེ་མི་སྣ་གསོན་ཉམས་ལྡན་ཞིང་། ལྷག་པར་དུ་དུས་དང་བསྟུན་ནས་མི་སྣའི་སེམས་ཁམས་སམ་འཇིག་རྟེན་ལྟ་བའི་འགྱུར་བ་སོགས་མཚོན་པར་མཁས། དཔེར་ན། ཡུལ་ཚོ་སྲིད་གཞུང་གི་འགོ་ཁྲིད་ཝང་ལགས་འབྲི་དུས། སྤོ་བོ་རལ་བ་ཅན་གྱིས་ར་ཙེ་འཐེན་པ་དང་། ང་ཡི་ཨ་ཕས་དུ་ལོ་ཤོག་བུར་གཅུས་ཏེ་འཐེན་པ། དེ་ནས་ཝང་གིས་ཤོག་སྒམ་ཞིག་གི་ནང་ནས་ཐ་མག་རྐང་ཐུར་གཅིག་བླངས་ཏེ་དེ་ལ་མེ་བགོས་ཚུལ་བཅས་ཞིབ་འབྲི་བརྒྱུད་ཝང་གི་དཔོན་ཉམས་དེ་བྲིས་ཡོད། (17)
མི་རྐྱང་གཅོད་པ་ནི་མི་ཀུན་གྱིས་འཕྱ་ཞིང་མིག་ནང་དུ་མེད་པའི་དབུལ་བོ་ཞིག་ཡིན་པའི་ཚུལ་དེ་སྡེ་བར་སློབ་གྲྭ་གསར་བ་ལས་པའི་བྱུང་རིམ་དང་སྦྱར་ཏེ་འདི་ལྟར་བརྗོད་ཡོད།
ཉིན་དེར་མར་ནང་གྲོང་གི་གྲོང་མི་དེ་དག་གིས་འཇོར་དང་ལྕགས་ཁེམས། སླེ་བོ་སོགས་འཁེར་ཏེ་གྲོང་སྟོད་ཀྱི་མཁར་ཤུལ་རལ་པོ་དེར་འཛོམས་ཡོང་སྐབས། མི་རྐྱང་གཅོད་པ་ལ་ཁོང་ཁྲོ་གློ་བུར་བ་ཞིག་ལངས་བྱུང་བ་དང་། ཁོའི་གདོང་པ་དམར་ནག་ཏུ་གྱུར་ཅིང་ཁ་ནས་གང་བྱུང་གིས་སྡིགས་དམོད་བྱེད་བཞིན་མི་མང་གི་ཁྲོད་དུ་ཡར་ཤོར་མར་ཤོར་མང་ཙམ་བྱས་བྱུང་།…… “ཨ་ཧ་བོ། ཨ་ཧ་བོ། བཙན་པོས་བཙན་ཚོད་མ་ཟིན་ན། མི་གཉོམ་ཆུང་གི་མགོ་ལ་གཅིན་སྐྱག་བཏང་ཡོང་ཨང་། ཨ་ཧ་བོ། ང་མར་ནང་དཔོན་ཚང་ཟེར་ན། ཁྱོད་ཚོ་མུག་ཕྲུག་སྤྲང་ནག་ཁ་ཤས་ཀྱིས་ཐུབ་ཚོད་བྱེད་ས་ཞིག་ཡིན་ནམ། ཨ་ཧ་བོ། ད་མེས་པོ་ཚོ་རྒོད་པོ་བཞིན་འཕུར་ཤུལ་དུ། ང་བྱེའུ་ཕྲུག་འདུག་སའི་ཚང་ཡང་བཤིག་རྒྱུ་ཟེར་ཨང་། ང་འབྱོར་མེད་གྲལ་རིམ་གཅོད་པ…” མི་རྐྱང་གཅོད་པས་ལག་པ་རྒྱབ་ལག་བྱས་ཏེ་མི་ཚོགས་ཀྱི་ཁྲོད་དུ་ཡར་འགྲོ་མར་འགྲོ་བྱས། དོར་མའི་འཕོང་མགོ་རལ་མཚམས་ནས་རྐུབ་ཀྱི་ཤ་རྗེན་ཡང་རེས་གསལ་རེས་ཡིབ་ཀྱིས་མངོན་ཡོང་། (22-23)
གཞན་ཡང་མི་སྣ་གཙོ་བོ་ང་དང་ངའི་ཆུང་མའི་བར་གྱི་ཁ་བརྡ་བརྒྱུད་དེ་དེ་གཉིས་བར་གྱི་རིན་ཐང་གི་ལྟ་བ་མི་མཐུན་པ་རྗེན་པར་མཚོན་ཡོད་པ་དཔེར་ན།
བསྟན་འཛིན་སྒྲོན་མེས་ང་ལ“ཁྱོད་ཀྱི་རང་གཤིས་དེར་ད་ནི་འགྱུར་བ་འདྲ་བཏང་ན་ཅི་འདྲ་འདུག”ཟེར།
ངས“ཇི་ལྟར་འགྱུར་བ་གཏང་དགོས་སམ”ཞེས་དྲིས།
“དོན་ལ་སྒྲུབ་ཤེས་དང་མི་ལ་བསྟུན་ཤེས་འདྲ་བྱས་ན་ཅིས་མི་ཆོག ནམ་ཡང་དེ་ལྟར་མདུང་ཚུགས་སུ་འདུག་པས། ངའི་ཕ་རྒན་ལ་ངོ་སོ་ཅི་འདྲ་ཆེ་ན་ཡང་། ཁྱོད་དཔོན་གནས་ཤིག་ཏུ་ཡར་འཐེན་བྱ་རྒྱུ་དཀའ་མོ་རེད།”
“དཔོན་པོ། དཔོན་པོ། ཁྱོད་ཀྱི་མིག་ནང་དུ་དཔོན་པོ་ཁོ་ན་མ་གཏོགས་ལྷག་མེད་པ་རེད་དམ།”
“གཞན་གྱིས་ཁྱོད་ཀྱི་འདི་ལྟ་བུའི་རྒྱབ་རྟེན་ཞིག་ཨེ་ཡོད་ལ་རེ་ཡོད། ཁྱོད་ལ་ཡར་ཐོན་གྱི་བསམ་པ་ཅི་ཡང་མེད་པ་ཡིད་སྐྱོ་ཨང་། དེང་སང་ཐོབ་གོ་ས་མི་འདོད་མཁན་སུ་ཡོད་དམ”བསྟནའཛིན་སྒྲོན་མེས་བརྙན་འཕྲིན་གྱི་གློག་སྒོ་ཡང་ཡང་བརྗེ་བཞིན་དེ་ལྟར་ཡི་མ་རངས་པར་བཤད་བྱུང་། (273-274).
ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་གྱི་སྒྲུང་གཏམ་གྱི་ནང་དུ་ལྷ་ས་དང་། ཆང་ཁང་། མར་ནང་གྲོང་སོགས་ཡང་ཡང་ཐོན་ལ། སྒྲུང་གཏམ་གྱི་མི་སྣ་གཙོ་བོ་ཞིག་ཕ་ཡུལ་དང་གྱེས་ཏེ་གྲོང་ཁྱེར་དུ་སླེབས་ཤིང་དེར་འདྲེས་པར་འདོད་ཀྱང་འདྲེས་མ་ཐུབ་ཅིང་། ཕ་ཡུལ་དུ་ལོག་འདོད་དང་ལོག་མི་ཐུབ་པ་སོགས་བརྗོད་སྙིང་གཙོ་བོ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། འདི་འདྲ་ཁོང་གི་སྒྲུང་གཏམ་གཞན་གྱི་ནང་དུའང་ཡོད་པ་དཔེར་ན། 《ཁ་བར་སྒུག་པ》དང་། 《གྲིབ་གཟིགས་ཁྲོད་ཀྱི་མི་ཚེ》 《ང་ནི་ཡར་འབྲོག་གཡུ་མཚོ་ནང་གི་ཉ་ཞིག་ཡིན》《ལོ་དེ་ལ》སོགས་ཀྱིས་མཚོན་ནོ།།
གོང་གི་སྒྲུང་གཏམ་དེ་དག་དུ་མི་སྣའང་ཆ་འདྲ་བ་མང་དུ་བྱུང་ཡོད་དེ། 《བོད་ཀྱི་གཅེས་ཕྲུག》གི་ནང་གི་གསལ་སྒྲོན་ལ། 《ང་ནི་ཡར་འབྲོག་གཡུ་མཚོ་ནང་གི་ཉ་ཞིག་ཡིན》དང་《རྨ་འགྲམ་གྱི་ལྗོན་པ་ཁེར་སྐྱེས》གཉིས་ཀྱི་ནང་གི་གསལ་སྒྲོན་དང་།《ཁ་བར་སྒུག་པ》ནང་གི་མེ་ཏོག་པད་མ་བཅས་འདྲ་ས་ཡོད་ལ། 《བོད་ཀྱི་གཅེས་ཕྲུག》གི་ནང་གི་ང་དང་ངའི་ཆུང་མ་བསྟན་འཛིན་སྒྲོན་མེ་གཉིས་ཀྱི་གྲིབ་གཟིགས་དེ་《གྲིབ་གཟིགས་ཁྲོད་ཀྱི་མི་ཚེ》ཡི་ནང་གི་བཀྲ་ཤིས་དང་ཆོས་སྒྲོན་གཉིས་ཀྱི་སྟེང་དུ་མཐོང་ཐུབ་སྟེ། ཅུང་ཟད་མི་འདྲ་ས་ཞིག་ཡོད་པ་ནི། སྒྲུང་གཏམ་སྔོན་མའི་ནང་གི་ཨུ་ཚུགས་ཅན་གྱི་ང་དེ་སྒྲུང་གཏམ་ཕྱི་མའི་ནང་དུ་བཀྲ་ཤིས་ཀྱི་འགོ་ཁྲིད་བཀྲ་ཤིས་ཁ་ཆེ་ཟེར་བ་དེས་“ད་ནི་ང་ཚོའི་ཕོ་གསར་བཀྲ་ཤིས་ལ་སྦྱོང་བརྡར་ཡག་པོ་ཞིག་ཐེབས་འདུག”ཟེར་བ་ནང་བཞིན་བཀྲ་ཤིས་ནི་གཉའ་ཞུམ་ཞུམ་གྱིས་འགོ་ཁྲིད་དག་ལ་ཟས་འབུལ་ཆང་འདྲེན་བྱེད་མཁན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་འདུག་པ་དེ་རེད། (2010:102).
བརྩེ་དུང་དང་། ཕོ་མོ། ཆགས་སྲེད།
སྤྱིར་བཏང་ཏུ་ཀློག་པ་པོ་ཕལ་བ་ཞིག་གི་ངོས་ནས་བཤད་ན་སྒྲུང་གཏམ་ནང་གི་བརྩེ་དུང་དང་ཆགས་སྲེད་ཀྱི་བྱུང་རིམ་གྱིས་ཡིད་མི་འགུག་མཁན་ནི་ཉུང་ཉུང་ཡིན་རྒྱུ་རེད། འོན་ཀྱང་སྒྲུང་གཏམ་གྱི་ནང་དུ་ཆགས་སྲེད་ཀྱི་གཏམ་འབྲི་བ་ནི་ཆགས་སྲེད་ཀྱི་ཆེད་དུ་མ་ཡིན་པར་བསྟན་བྱའམ་བརྗོད་དོན་གཞན་ཞིག་མཚོན་དགོས་ཏེ། གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་མ་ཡིན་པར་ཆགས་སྲེད་ཀྱི་ཆེད་དུ་ཆགས་སྲེད་ཀྱི་གཏམ་དམར་རྗེན་དུ་བརྗོད་ན་དེ་ནི་རྩོམ་རིག་མ་ཡིན་པར་སེར་པོ་སེར་རྐྱང་ཡིན་ནོ།། འོ་ན་ཆགས་སྲེད་ཀྱི་བྱུང་རིམ་གྱི་རྒྱབ་ཏུ་སྤྱིར་བཏང་ཏུ་མི་སྣ་ཞིག་སྟེ། མང་ཆེར་བུད་མེད་ཅིག་གི་ལས་དབང་ངམ་མྱོང་བ་སྟེ། ལྷད་མེད་ཀྱི་བརྩེ་དུང་ངམ། ལུས་འབུལ། སྡུག་བསྔལ། ཐུབ་ཚོད། མགོ་སྐོར། གཡོ་འཕྲུལ། མགོ་སྒུར། དང་ལེན། ངོ་རྒོལ། གཏོལ་མེད་སོགས་ཅི་རིགས་ཤིག་མཚོན་གྱིན་ཡོད་པ་ཤེས་དགོས་སོ།།
ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་གྱི་སྒྲུང་གཏམ་ལ་མཚོན་ན་ཆགས་སྲེད་ཀྱི་སྐོར་གྱི་བྱུང་རིམ་བྲིས་པ་ཅུང་མང་ཙམ་ཡོད་ལ། རྩོམ་པོ་པོ་རང་ཉིད་ཀྱིས་དེ་ལ་འདི་ལྟར་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་ཡོད།
བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལ་བལྟས་ཡོང་ན་བོད་རིགས་ནི་འཛེམ་བག་ཚ་བའི་མི་རིགས་ཤིག་རེད་འདུག དེར་བརྟེན། འདོད་སྲེད་སྐོར་ལ་དམངས་ཁྲོད་དང་ཡང་ན་མི་མངོན་པའི་ས་ནས་འདྲ་མི་འདྲ་བྱས་ཡོད་ནའང་། བྱས་མེད་པ་ལྟར་ངོ་ཚ་སྨིན་པོ་བྱས་ནས་སྡོད་ཅིང་། འདིའི་སྐོར་གྱི་གནས་ཚུལ་ཡིག་ངོར་འཁོད་ཡོད་པ་ཡང་ཉུང་ཉུང་རེད། དཔེར་ན། ལ་གཞས་དང་བརྩེ་གླུའི་ཚིག་དམར་རྗེན་དེ་ཚོ་ཕ་མ་སྤུན་མཆེད་ཀྱི་མདུན་ནས་བཤད་པར་འཛེམ་དོགས་བྱེད་པ་རེད། འཛེམ་བག་ཚ་བའི་མི་རིགས་ཤིག་གི་ཁྲོད་ནས་འཚར་ལོངས་བྱུང་བའི་རྩོམ་པ་པོ་ཞིག་ལ་མཚོན་ན། ཁོ་ལ་འདིའི་ཕྱོགས་ནས་རིག་གནས་སེམས་ཁམས་ཀྱི་ཚད་བཀག་ཅིག་ཡོད་པས། ཁོས་ཀྱང་དམར་རྗེན་གྱི་ཚིག་དེ་ཚོ་འབྲི་བར་སྤྱིར་བཏང་ཅི་ནུས་ཀྱིས་གཡོལ་བ་མིན་ནམ་སྙམ། ཅི་ཡིན་ཟེར་ན། ངས་ནམ་ཡིན་ནའང་སྒྲུང་གཏམ་སོགས་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་བརྩམས་ཆོས་གང་ཡིན་ཡང་། ངེས་པར་དུ་གསར་གཏོད་དང་མདུན་སྐྱོད་ཀྱི་ཆ་ཡོད་དགོས་པར་འདོད། བོད་ཀྱི་སྒྲུང་གཏམ་གྱིས་རང་སྟེང་གི་ཐོལ་བརྒལ་མངོན་འགྱུར་ཡོང་དགོས་ན། རིག་གནས་སེམས་ཁམས་ཁོ་ནའི་ཚད་བཀག་ལ་དང་དོད་བྱས་ན། མཚམས་རེར་རྐང་ལག་འཁུམ་འགྲོ་བ་རེད། དེར་བརྟེན་ཚོད་ལྟ་མང་པོར་གདོང་གཏད་དགོས་པ་རེད། དོན་དམ་དུ་དོན་དངོས་ཀྱིས་ར་སྤྲོད་པ་ནི་འདི་རིགས་ཏོག་ཙམ་ཏོག་ཙམ་བྲིས་ཚེ་ཀློག་པ་པོ་ལའང་འདྲེན་ཤུགས་ཤིག་འདུག་པས། ཏོག་ཙམ་འབྲི་དགོས་པ་འདྲ། ཡང་གཅིག་བཤད་ན་ནང་དོན་འདི་རིགས་འབྲི་བ་ནི་མཚམས་རེར་སྒྲུང་གཏམ་གྱི་བྱུང་རིམ་གྱི་དགོས་མཁོ་ཡང་ཡིན། (2018b: 156-157)
ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་གྱི་སྒྲུང་ཐུང་འགའ་ཞིག་གི་ནང་དུ་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་བོད་རིགས་བུད་མེད་ཆེ་གེ་མོ་ཞིག་གྲོང་ཁྱེར་དུ་ཕྱིན། དེར་དཀའ་ལས་མང་པོ་མྱངས། དེའི་དུས་ཁོ་མོར་སེམས་ཁྲལ་བྱེད་མདོག་སྟོན་པའི་སྐྱེས་པ་གང་རུང་ཞིག་ངོ་ཤེས། མཐར་བུ་མོ་དེའི་ལང་ཚོ་ཤོར་པ་ལྟ་བུའི་སྐྱོ་གར་གྱི་ཤུགས་ཆེ་བའི་བྱུང་རིམ་ཅུང་མང་ཙམ་ཡོད།
《བོད་ཀྱི་གཅེས་ཕྲུག》དུ་གསལ་སྒྲོན་དང་ཉི་མ་དོན་གྲུབ་བར་དུ་ལུས་འབྲེལ་བྱུང་བ་དང་། 《ལམ་གྱི་ཉི་འོད》དུ་ལྷ་མཛེས་ལ་ཆང་ཁང་གི་བདག་པོ་ཞིག་གིས་ཆང་དྲངས་ཏེ་ར་བཟི་བར་བཅུག་རྗེས་དེའི་གཡོ་འོག་ཏུ་ཚུད་དེ་ལུས་ཤོར་བ། 《སྒྲོལ་མའི་རྨི་ལམ》དུ་སྒྲོལ་མར་རང་གི་ཕ་གཡར་གྱིས་ལྐོག་ཏུ་གཉིད་སྨན་བླུད་དེ་བཙན་གཡེམ་བྱས་པ་དེ་མཐར་སྒྲོལ་མ་རང་ཉིད་ཀྱིས་ཧ་གོ་རྗེས་ངོ་ཚ་མ་བཟོད་པར་རང་སྲོག་བཅད་པ། ཡང་《ང་ནི་ཡར་འབྲོག་གཡུ་མཚོ་ནང་གི་ཉ་ཞིག་ཡིན》གྱི་ནང་དུ་ཡར་འབྲོག་ཁ་ནས་ཡིན་པའི་བུ་མོ་དཔལ་ལྷ་པེ་ཅིན་དུ་སླེབས་ཤིང་རིམ་གྱིས་སུམ་པ་དང་རྣམ་གྲོལ་སོགས་སྐྱེས་པ་དག་ངོ་ཤེས་ལ། སུམ་པ་ལ་དགའ་བར་གྱུར་ཀྱང་མ་ཐོབ་པར་རྣམ་གྲོལ་དང་ལུས་འབྲེལ་བྱུང་ཚུལ། དེ་དང་དུས་མཚུངས་སུ་རང་གི་སྐེད་ན་ཡོད་པའི་གཟི་མིག་དགུ་བ་དེའང་མིས་གཡོ་སྒྱུ་ཡིས་བརྗེས་པ་སོགས་མཐར་རང་ཉིད་ཡི་མུག་ཅིང་སྡུག་བསྔལ་དང་བཅས་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་སྲང་ལམ་དུ་རླངས་འཁོར་གྱིས་བརྡུངས་ཏེ་ཤི་བ་སོགས་བྲིས་འདུག་གོ།
《བོད་ཀྱི་གཅེས་ཕྲུག》དང་《ལོ་དེ་ལ》གཉིས་ལ་བྱུང་རིམ་ཧ་ཅང་འདྲ་བ་འདི་ལྟར་ཡོད་དེ། སྒྲུང་གཏམ་དང་པོའི་ནང་གི་ཟླ་སྒྲོན་དང་མོའི་མ་འོངས་པའི་ཁྱོ་ག་གཉིས་ཀྱི་བར་དང་། གཉིས་པའི་ནང་གི་གསལ་སྒྲོན་དང་ཁྱོ་ག་གཉིས་ཀྱི་བར་དུ་ལུས་འབྲེལ་བྱུང་བའི་བྱུང་རིམ་ལ་དུས་ནི་གཉིས་ཀ་ཉིན་མོ་དང་། ས་ཆ་ནི་ཕྱི་རོལ་ཏེ་གཅིག་ནི་ཞིང་བར་དང་ཅིག་ཤོས་ནི་རྩྭ་ཐང་ཡིན། བརྒྱུད་རིམ་དེ་ཡང་མ་བསམ་ས་ནས་བུ་མོ་དེ་ལ་སེམས་པ་འཆོར་བཞིན་ཡོད་པའི་མི་གསུམ་པ་ཞིག་གིས་རྒྱང་རིང་ནས་རྒྱང་ཤེལ་གྱིས་མཐོང་བ་ལྟར་གཅིག་མཚུངས་སུ་གྱུར་ཡོད།
བུད་མེད་ཀྱི་མི་སྣའི་སྣང་བརྙན།
ད་ནི་རྩོམ་རིག་གི་ཕོ་མོའི་འདུ་ཤེས་དང་མོ་གཤིས་རིང་ལུགས་ཀྱི་དགག་བཞག་གི་མཐོང་སྣེ་སྤྱད་དེ་《བོད་ཀྱི་གཅེས་ཕྲུག》ཏུ་བུད་མེད་ཀྱི་སྣང་བརྙན་འབྲི་ཚུལ་སྐོར་ཁོལ་ཏུ་ཕྱུང་སྟེ་ཅུང་རྒྱས་ཙམ་དཔྱད་ན། མི་སྣ་གསལ་སྒྲོན་དང་ངའི་ཆུང་མ་བསྟན་འཛིན་སྒྲོན་མེ་གཉིས་དཔེར་བྱ་སྟེ། ཁོ་མོ་གཉིས་ནི་བུད་མེད་མི་སྣ་གཞན་དག་དང་བསྡུར་ན་སེམས་པ་སྲ་མོ་ཡོད་པར་སྣང་སྟེ། ང་ཡི་ཨ་ཅེ་འབྲུག་སྐྱིད་ལྟ་བུ་ལས་དབང་ངམ་ཕོ་དབང་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་ལ་ལམ་སང་མགོ་སྒུར་མཁན་མ་ཡིན་པར་དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་དེ་གདོང་དུ་ལེན་ཞིང་དེ་དང་འཐབ་པའི་མི་སྣ་གཉིས་རེད། གསལ་སྒྲོན་ནི་མཐོ་རྒྱུགས་མ་འཕྲོད་པས་བྲོས་བྱོལ་ཏུ་ཕྱིན་ཏེ་དཀའ་ལས་མང་པོ་མྱངས་མཐར་གཞན་ལ་རེ་མ་དགོས་པའི་རང་ཉིད་ཀྱི་འཚོ་བ་གསར་བ་ཞིག་གི་འགོ་བརྩམས་པ་རེད། དཀའ་ལས་མྱོང་སྐབས་སྐྱེས་པ་གཞན་ལ་རེ་བ་ཕར་ཞོགས་ད་དུང་ཉི་མ་དོན་གྲུབ་ལ་དངུལ་གྱིས་ཕར་རོགས་རམ་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན། འོན་ཀྱང་སེམས་ཁམས་ཀྱི་སྟེང་ནས་ཁོ་མོར་ཉི་མ་དོན་གྲུབ་ལས་བརྟེན་ས་གཞན་སུ་ཡང་མེད་པ་ཞིག་ཏུ་སྣང་། དེ་ནི་རྩོམ་པ་པོས་ཁོ་མོས་ཕ་ཡུལ་ལ་འཁྲེང་བའི་སེམས་པ་མཚོན་པར་བྲིས་ཡོད་ཚོད་དུ་སྣང་ནའང་། བུད་མེད་དེ་གང་དུ་སོང་ཡང་ཇི་ལྟར་འབད་ཀྱང་མཐར་སྐྱེས་པ་ཞིག་གི་ཕྲག་པར་བསྔས་ཏེ་ངུ་བཤུམ་བྱེད་དགོས་པ་ཞིག་བྲིས་འདུག
གཞན་ཡང་མི་སྣ་གཙོ་བོ་བཞི་ལས་གསལ་སྒྲོན་ཕུད་པའི་གཞན་སྐྱེས་པ་གསུམ་ནི། མཐར་རང་རང་ས་ནས་ཐོབ་ཐང་རེ་བླངས་ཡོད་དེ། ཐར་འཕེལ་ནི་སྡེ་དཔོན་དུ་གྱུར་པ་དང་། ཉི་མ་དོན་གྲུང་ནི་ཚོང་པ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཏུ་ལོག (མ་མཐའ་ཡང་ཁོ་རང་ཉིད་ཀྱིས་དེ་འདྲའི་ཉམས་སྟོན།) ང་ནི་གྲོང་ཁྱེར་ཆེན་པོ་ཞིག་ཏུ་ཞིབ་འཇུག་པར་གྱུར་ཡོད། འོན་ཀྱང་གསལ་སྒྲོན་ནི་དཀའ་ལས་ཁོ་ཚོ་ལས་བླ་ལྷག་ཏུ་བརྒྱབ་ཡོད་ཚོད་འདུག་ཀྱང་འབྲས་བུ་ནི་ཚོང་ཁང་ཆུང་ཆུང་ཞིག་གཉེར་ཐུབ་པ་ལས་ཅི་ཡང་མེད་དོ།།
ཡང་སྒྲུང་གཏམ་གྱི་སྨད་ཆར་མི་སྣ་གཙོ་བོ་སྐྱེས་པ་གསུམ་གྱིས་དངོས་ཕྲད་དམ་ཁ་པར་བརྒྱུད་དེ་འདས་མ་འོངས་ད་ལྟའི་ལབ་གླེང་མང་པོ་བྱས། འོན་ཀྱང་རྩོམ་པ་པོས་སྙིང་རྗེ་བའི་གསལ་སྒྲོན་ལ་དངོས་སུ་གར་སྟེགས་སྟེང་དུ་འབུད་པའི་གོ་སྐབས་ཕྲན་ཙམ་ཡང་མ་སྤྲད་པར་ཁོ་མོའི་བདེ་སྡུག་ཡོད་ཚད་ཉི་མ་དོན་གྲུབ་ཀྱིས་ཚབ་བྱས་ཏེ་བརྗོད་འདུག དེ་ནི་དངོས་གནས་ལས་དབང་གིས་ཁོ་མོར་བརྙས་བཅས་དེ་འདྲ་བྱས་ཡོད་ཁར་རྩོམ་པ་པོས་ཀྱང་ཐུབ་ཚོད་གང་མང་བྱས་འདུག་ཨང་།
དེ་ནས་བསྟན་འཛིན་སྒྲོན་མེའི་གཤིས་ཀ་ལ་ལྟ་བར་བྱས་སྟེ། ཁོ་མོ་ནི་རང་གི་ཁྱོ་གའི་མདུན་དུ་གཉའ་སྒུར་སྒུར་མི་བྱེད་པར་མ་ཟད། གྲོང་གསེབ་ནས་འོངས་པའི་ཁྱོ་གའམ་ང་ལ་མཐོང་ཆུང་གི་ལྟ་ཚུལ་ཞིག་ཀྱང་བཟུང་ཡོད་པའི་གྲོང་ཁྱེར་ནས་འཚར་ལོངས་བྱུང་བའི་བུད་མེད་ཅིག་རེད། འོན་ཀྱང་ཁྱིམ་གཞིས་སྐྱོང་བ་དང་སྒེར་རམ་ཁྱིམ་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་བབ་ཇེ་མཐོར་གཏོང་བར་རང་གི་ཕ་ལ་རེ་སྟེ་ཁྱོ་གའི་གོ་གནས་ཇེ་མཐོར་འགྲོ་བར་རེ་མཁན་ཞིག་རེད། ཁོ་མོའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ལྟ་བའི་མཆོག་དམན་ཕར་བཞག་སྟེ་བཤད་ན། སློབ་གསོ་མི་དམན་པ་ཐོབ་ཡོད་ཅིང་དེ་མཐུན་གྱི་འཇོན་ཐང་ཞིག་ཀྱང་ཡོད་ཆོག་པའི་བསྟན་འཛིན་སྒྲོན་མེ་ནི་རང་ཉིད་ཀྱི་བརྩོན་པ་ལ་མི་བརྟེན་པར་ཡིན་གཅིག་མིན་གཅིག་སྐྱེས་པ་ཞིག་ལ་སྐྱབས་བཅོལ་དགོས་པ་ཞིག་ཏུ་ཇི་ལྟར་ལོག་པ་རེད།
དེས་ན་འདིར་འདྲི་རྒྱུ་ཞིག་ནི་རྩོམ་པ་པོས་སྐྱེས་པ་ཞིག་གི་བག་ལ་ཉལ་བའི་ཕོ་མཆོག་མོ་དམན་གྱི་འདུ་ཤེས་དེ་ངང་ངམ་ཤུགས་ཀྱིས་ལྷང་ལ་འབུད་དུ་བཅུག་པ་མ་ཡིན་ནམ། འདིར་ལ་ལས་དེ་ནི་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཚོ་བ་དངོས་དང་མཐུན་པར་བྲིས་ཡོད་ཅེས་སྐྱོན་སེལ་བྱེད་སྲིད་ཀྱང་། དེ་ནི་སྐྱེས་པས་དབང་སྒྱུར་བའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ཏུ་སྐྱེས་པའི་བག་ཆགས་སྟུག་པོ་དེ་འབྱམས་སུ་ལུས་ཡོད་པའི་རྟགས་སུ་འདོད།
འདིར་དེའི་སྐོར་གྱི་བསམ་ཚུལ་ད་དུང་ཅུང་རྒྱས་པར་བཀྲམ་ན། སྤྱིར་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་དཔྱད་བརྗོད་ཀྱི་བརྩམས་ཆོས་ཁྲོད་དུ་ཕོ་མོའི་འདུ་ཤེས་སམ་མོ་གཤིས་རིང་ལུགས་ཀྱི་དགག་བཞག་གི་གཞུང་ལུགས་ལག་ལེན་བྱེད་མཁན་ནི་ཉིན་མོའི་སྐར་མའི་ཟླ་རུ་སྣང་ལ། འདིར་སྐབས་སུ་བབས་པ་ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་གྱི་རྩོམ་ལ་དཔྱད་པའི་དཔེ་མཚོན་ཀྱང་མ་རྙེད་པས། ཚེ་རིང་རྡོ་རྗེ་ཡིས་སྟག་འབུམ་རྒྱལ་གྱི་སྒྲུང་གཏམ《མི་རྒྱ་བྷ། ཁྱི་རྒྱ་བྷ》ལས་བུད་མེད་ཀྱི་སྣང་བརྙན་ལ་དཔྱད་པའི་རྩོམ་ལས་དཔེ་མཚོན་ཙམ་བཀོད་ན། སྒྲུང་གཏམ་ནང་གི་མི་སྣ་སྒྲོལ་མ་སྐྱིད་ལ་འདི་ལྟར་དཔྱད་བརྗོད་བྱས་ཡོད་དེ། ཐོག་མར་སྒྲུང་གཏམ་དུ་བུད་མེད་དེའི་ཡོན་ཏན་མང་པོ་བརྗོད་ཡོད་པར་“དྲང་ཕྱོགས་ཀྱི་མི་སྣར་མི་བགྲང་ཀ་མེད་ཡིན”ཞེས་མི་འདོད་བཞིན་དུ་ཁས་ལེན་དགོས་བྱུང་ཡོད་ལ། དེ་ལ་ཡང་མཁས་པ་གཞན་གྱིས་དེའི་སྐོར་དྲང་ཕྱོགས་ནས་བརྗོད་ཡོད་པའང་ལུང་དྲངས་ཏེ“བདེན་པའི་གཏམ་དུ་འདུག་མོད”ཅེས་དོན་དུ་ཁས་མ་བླངས་པར་རང་ཉིད་ཀྱི་ལྟ་བ་འདི་ལྟར་བརྗོད་ཡོད།
ཟུར་གཞན་ཞིག་ནས་བལྟས་ན་འཚོ་བའི་བརྒྱུད་རིམ་དེའི་ཁྲོད་དུ་རྩོམ་པ་པོས་དམིགས་ཡུལ་ཡོད་མེད་ཆ་མ་འཚལ་བའི་ངང་ནས་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་བུ་མོ་ཞིག་ཁྱི་ལྡོམ་བཞིན་སློབ་གྲྭའི་དགེ་རྒན་སྐྱེས་པ་ཞིག་གི་སར་ཉལ་དུ་སོང་བའི་བརྒྱུད་རིམ་བྲིས་ཏེ། བུད་མོ་ཚོའི་ཐུན་མོང་གི་རང་གཤིས་ལ་མཐོང་ཆུང་དང་དམའ་འབེབས་བྱས་པའི་ཆ་ཞིག་དངོས་ཟུར་གང་རུང་ནས་མཐོང་ཐུབ་པར་བྱས་ཡོད་ལ། འདི་ནི་རྩོམ་པ་པོས་རྩོམ་འདིར་དངོས་སུ་བྲིས་པའི་འབྲོག་པས་རོང་བར་རོང་སེར་དང་རོང་བས་འབྲོག་པར་འབྲོག་ནག་ཅེས་སུ་འབོད་པའི་རོང་འབྲོག་ཕན་ཚུན་བར་གྱི་ཆགས་སྡང་གི་བསམ་བློ་དེ་ནས་འཕྲོས་པའི་ཕྱོགས་ཞེན་ཞིག་གམ། རོང་འབྲོག་མང་ཚོགས་ཀྱི་ཕྱི་འཚོ་བའི་གོམས་སྲོལ་ནས་ནང་བསམ་བློའི་གོ་རྟོགས་བར་དུ་མི་མཐུན་སའམ་འགལ་ཟླ་གང་མང་ཞིག་ཡོད་པའི་གནས་ལུགས་དེ་གསལ་བོར་སྟོན་ཕྱིར་མིན་ན་གཞན་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཞིག་ཁོ་བོས་རྙེད་མ་སོང་སྟེ། སྤྱིར་འཇིག་རྟེན་ཕོ་མོའི་འགྲོ་ལུགས་དང་སྒོས་སྒང་བ་བོད་པའི་གོམས་སྲོལ་ལྟར་ན་སྐྱེས་པས་བུད་མེད་འཚོལ་བ་ལུགས་མཐུན་ཡིན་མོད། (2014:93)
འདི་ནི་ཆེད་དུ་རྩོམ་རིག་གི་བུད་མེད་ཀྱི་སྣང་བརྙན་ལ་དཔྱད་པའི་དཔྱད་རྩོམ་ཞིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས་བལྟས་ཚེ། གཞན་གྱིས་བུད་མེད་ལ་མཐོང་ཆུང་བྱས་འདུག་ཅེས་བུད་མེད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་སྲུང་ཁུལ་བྱེད་བཞིན་དུ་རང་ཉིད་ཀྱིས་འདུ་ཚོགས་ཀྱི་དཀྱིལ་ནས་བུད་མེད་ལ་བཙན་གཡེམ་ཐེངས་ཤིག་བྱས་པ་ལས་མ་འདས་ཞེས་ཁོ་བོས་བརྗོད་འདོད་དོ།། ཁོང་གིས་རྩོམ་པ་པོས་སྒྲུང་གཏམ་ནང་དུ་བུད་མེད“ཁྱི་ལྡོམ”ལྟ་བུ་ཞིག་གིས་དངོས་ཡོད་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཆིང་རྒྱ་ཞིག་གམ་སྲོལ་རྒྱུན་རྙིང་བ་ཞིག་ལ་གདོང་གཏད་དེ་དེ་ལས་ཐར་བར་བརྩོན་ལེན་བྱེད་མཁན་ཞིག་བཞེང་སྐྲུན་བྱས་ཡོད་པ་ཧ་གོ་ཡི་མི་འདུག་ལ་གོ་ཡང་སྲིད་ཀྱི་མ་རེད། ལར་འཚོ་བ་དངོས་དང་འགལ་ལོ་ཟེར་ནས་བག་འཁུམས་ནས་འདུག་པའམ་ཡང་ན་དེ་ལས་ཅུང་ཟད་འདས་ཏེ་ཐོལ་བརྒལ་ཞིག་ལ་བརྩོན་པ་ནི་རྩོམ་རིག་གཉེར་མཁན་ཚོས་ནམ་ཡང་བསམ་བློ་གཏོང་བར་རིགས་སོ།།
རྩོམ་གྱི་མཇུག་བསྡུ་སྟངས་དང་“མཇུག་གི་གཏམ།”
སྒྲུང་གཏམ་ནི་ཁ་གཡེར་བ་ཅན་གྱི་རང་བཞིན་གྱིས་མཇུག་བསྒྲིལ་འདུག་སྟེ། འདི་འདྲའི་མཇུག་སྡུད་སྟངས་ཀྱི་དགེ་མཚན་ནི་ཀློག་པ་པོ་ལ་བཀླགས་ཚར་རྗེས་མུ་མཐུད་དུ་རོ་མྱོང་དང་བསམ་གཞིགས་ཀྱི་གོ་སྐབས་ཡངས་པོར་བསྐྲུན་པ་སོགས་ཆོས་སྐྱོང་གིས་ཀྱང་རྩོམ་པ་པོ་འདི་བའི་སྒྲུང་གཏམ་གྱི་མཇུག་བསྡུ་སྟངས་ཀྱི་སྐབས་སུ་བརྗོད་འདུག སྒྲུང་གཏམ་གྱི་སྟོད་ཆར་ང་དང་གསལ་སྒྲོན་གཉིས་ཐེངས་དང་པོར་ཕ་ཡུལ་དང་བྲལ་ཏེ་བྱིས་པའི་དུས་སུ་ནམ་རྒྱུན་ཡིད་ལ་བརྣགས་པའི་ཕྱི་རོལ་གྱི་འཇིག་རྟེན་དུ་བསྐྱོད་པའི་བྱུང་རིམ་གྱིས་མཇུག་བསྡུས་ཡོད་པ་དང་། སྨད་ཆར་ང་སོགས་ཡུལ་གྱར་བའི་མི་སྣ་གསུམ་གྱིས་ཕྱི་རོལ་དུ་སྐྱིད་ལ་སྨྲེང་བའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་བདེ་སྡུག་མང་པོ་ཞིག་མྱངས་པའི་མཐར་ཕྱིར་ཕ་ཡུལ་གྱི་ཕྱོགས་སུ་ཆས་པ་ནས་མཇུག་བསྡུས་ཡོད་པ(འདིར་མི་སྣ་གཙོ་བོ་ང་ལས་གཞན་གཉིས་ཡུལ་དུ་ལོག་གྲབས་ཡོད་མེད་སྐོར་དངོས་སུ་ཁ་གསལ་བྲིས་མེད།)གཉིས་ནི་ཉི་ཟླ་ཁ་སྤྲོད་ཀྱི་ཚུལ་དུ་སོང་འདུག་སྟེ། སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཉམས་ཆེ་བར་སེམས་སོ།།
ཆོས་སྐྱོང་དང་པད་མ་ཕག་མོ་རྟ་མགྲིན་གཉིས་ཀྱིས་སྒྲུང་གཏམ་འདིར་གཏམ་རྒྱུད་བརྗོད་མ་ཚར་བར་གློ་བུར་ཏུ་མཇུག་བསྡུས་པའི་སྐྱོན་བགྲངས་འདུག་པ་ལ་རང་རང་གི་མཛེས་དཔྱོད་ལྟ་བའམ་མྱོང་ཚོར་གྱི་སྟེང་ནས་བརྗོད་ཡོད་པར་གོར་མ་ཆག་མོད། རྩོམ་རིག་འབྲི་སྟངས་ལ་འདི་འགྲིག་དང་དེ་ནོར་གྱི་ལན་རྐྱང་བ་ཞིག་ནམ་ཡང་ཡོད་མི་སྲིད་པས་ངས་ནི་དེ་འདྲ་བརྡར་ཤ་གཅོད་པར་སྒྱིད་ལུག་ཏུ་མི་ལུས་ཐུ་མེད་དུ་གྱུར་ཏོ།།
འོན་ཀྱང་རྩོམ་པ་པོ་རང་ཉིད་ཀྱིས་སྒྲུང་གཏམ་མཇུག་བསྒྲིལ་པ་དང་འཕྲལ་དུ“མཇུག་གི་གཏམ”དུ་བཤད་མ་ཚར་བའི་སྐད་ཆ་དག་ཉིང་བསྡུས་ཀྱི་ཚུལ་དུ་བརྗོད་འདུག་སྟེ། དོན་དུ་དེ་ནི་སྒྲུང་གཏམ་གྱི་བརྗོད་སྙིང་ལ་རང་འགྲེལ་ལྟ་བུ་ལྷུར་བླངས་པ་རེད། དེ་དག་མདོར་དྲིལ་ན། ང་ཚོས་བོར་དང་འབོར་བཞིན་པའི་དུས་རབས་ལ་ཕྱིར་དྲན་དང་། མི་རྣམས་དམིགས་ཡུལ་མེད་པར་མདུན་དུ་ཧོལ་རྒྱུགས་བྱེད་པར་ཐེ་ཚོམ་དང་ང་ཚོར“ལྷོད་ཙམ་གྱིས། ག་ལེར་གྱིས་ཟེར་བའི་འབོད་སྐུལ།” ད་དུང་ཡང་ང་ཚོ་ནར་སོན་ས་དང་ཁ་ཕྱིར་འཁོར་སའི་ཕ་ཡུལ་ལ་འཁྲི་བའི་སེམས་པ་བཅས་མཚོན་ཡོད་པར་བརྗོད་ཡོད་དེ། རང་འགྲེལ་འདི་ཀློག་པ་པོས་རྩོམ་གྱི་བརྗོད་སྙིང་ལ་རྩོམ་པ་པོ་རང་ཉིད་ཀྱི་འདོད་མོས་ལྟར་གོ་བ་བདེ་བླག་ངང་ལེན་པའི་གྲོགས་སུ་འགྱུར་བའི་དགེ་མཚན་ཡོད་པར་སེསམ་པ་དང་དུས་མཚུངས་སུ། ཀློག་པ་པོ་རང་རང་གི་ཁམས་དང་མོས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་དུ་མ་ཉིད་དུ་སོ་སོར་གོ་བའི་གེགས་སུ་མི་འགྱུར་རམ་སྙམ་པའི་དོགས་པ་ཞིག་ཀྱང་འདུག་གོ།
མཇུག་བསྡུ་བ།
འདི་ནི་ཉེ་རབས་བོད་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འགྱུར་བ་མཚོན་པའི་སྒྲུང་གཏམ་ཞིག་རེད། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཕོ་འགྱུར་ཆེན་པོའི་ཁྲོད་དུ་སྡེ་བའམ་ཁྱིམ་ཚང་། ཡང་ན་མི་སྒེར་སོགས་ཕྱོགས་གང་ཐད་ལ་སྔར་བྱུང་མ་མྱོང་བའི་མནར་གཅོད་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད་ལ། རྩོམ་པ་པོས་གསར་རྙིང་གཉིས་ཀྱི་བར་དུས་སུ་སྐྱེས་པའི་མི་རབས་ཤིག་གི་ཚབ་མཚོན་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་མི་སྣ་བཞི་འབྲི་བཞེངས་བྱས་ཏེ། ཁོ་ཚོ་འགྱུར་ལྡོག་དེ་དག་ལ་ཇི་ལྟར་ཁ་གཏད་དེ་སྤྱི་ཚོགས་གསར་བའི་ནང་དུ་ཞུགས་པའི་བརྒྱུད་རིམ་དེ་བྲིས་པ་དང་སྦྲགས། འཕོ་འགྱུར་ཆེན་པོའི་གོ་རིམ་ཁྲོད་དུ། གསར་རྙིང་གཉིས་ཀྱི་བར་གྱི་སྦྲེལ་ཐགས་སུ་གྱུར་ཡོད་པའི་གཏོལ་མེད་ཀྱི་མི་རབས་ཤིག་གི་མདུན་དུ་ལྷག་པའི་དུས་རབས་ཀྱི་གདམ་ཀའམ། རང་རང་གི་ལམ་བུ་འཚོལ་སྙེག་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་དུ། མི་རིགས་ཤིག་གམ། རང་ཉིད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་(identity)ལ་བསྐྱར་ཞིབ་ཀྱིས་རང་ཉིད་ལ་ངོས་ཟིན་གསར་བ་ཞིག་ཐོབ་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་བྲིས་ཡོད།
རྩོམ་པ་པོས་རང་ཉིད་ལ་ཧ་ཅང་རྒྱུས་མངའ་ཡོད་པའི་རང་ཉིད་འཚར་ལོངས་བྱུང་བའི་ལམ་བུ་དེ་སྐྱ་ཐིག་བྱས་ཏེ་རང་རྣམ་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་སྒྲུང་གཏམ་འདི་གྲུབ་ཡོད་དེ། སྤྱིར་རང་རྣམ་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་སྒྲུང་གཏམ་ལ་རྩོམ་པ་པོ་རང་ཉིད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་སྦྱར་ཏེ་དཔྱད་ན་གོ་བ་ལེན་རྒྱུ་གསར་པ་ཡོད་པར་གདོན་མི་ཟ་མོད། འདིར་ནི་མ་ཕྱི(text文本)གཞིར་བཞག་སྟེ་དཔྱད་པ་ཡིན་པས་དེའི་ངལ་བར་མ་བསྟེན་ནོ།།
སྒྲུང་གཏམ་གྱི་རྒྱུ་ཆ་ནི་རང་ཉིད་ལ་རྒྱུས་མངའ་ཡོད་པའི་འཚོ་བ་གཞིར་བྱས་པས་ན་བཀོད་འབྲི་བྱས་པ་དེར་བདེན་སྣང་རང་བཞིན་ཧ་ཅང་ཆེ་ལ། དེའི་ཁར་རྩོམ་པ་པོས་རང་ཉིད་ལ་བྱང་བའི་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཐབས་ལམ་སྣ་ཚོགས་སྤྱད་དེ་གཏམ་རྒྱུད་ལ་གསོན་ཤུགས་བསྣན་ཏེ། དུས་རབས་ཁྱད་པར་ཅན་ཞིག་གི་ནང་དུ་ཡུལ་སྡེ་ཞིག་གམ་མི་རིགས་ཤིག་ལ་བྱུང་བའི་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་འགྱུར་བ་མཚོན་ཡོད་ལ། ཡང་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་རབ་ཁ་རྨང་ནས་བཤིག་པའི་དུས་རབས་ཀྱི་ཤ་འོད་ཆེན་པོ་དེས་མི་རིགས་ཤིག་གི་རང་རྟོག་ངོས་འཛིན་ལ་འགྱུར་བ་གཏིང་ཟབ་བཏང་ཞིང་ནང་སེམས་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་ལ་རྨ་ཁ་ཆེན་པོ་བཟོས་ཡོང་བ་ནི་གཡོལ་དུ་མེད་པས། ང་ཚོའམ་མི་རིགས་འདིས་བོར་དང་འབོར་བཞིན་པའི་འདས་པའི་དྲན་ཤེས་དེས་རྩོམ་པ་པོར་གཏོལ་མེད་ཀྱི་ན་ཟུག་ཆེན་པོ་ཞིག་བསླངས་ཡོད་ལ། དེའི་ཕྱིར་རྩོམ་པ་པོས་ཀྱང་“ངའི་སྒྲུང་གཏམ་འདིའི་རྩོམ་རིག་གི་རིན་ཐང་ལས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རིན་ཐང་ཆེ་རྒྱུ་རེད་འདོད”ཅེས་བརྗོད་ཡོད་དོ།།
(མཆན། རྩོམ་འདི2021ལོའི《སྦྲང་ཆར》དེབ་གཉིས་པར་བཀོད་ཡོད་ཀྱང་། དེར་རྩོམ་འདིའི་ནང་གི“གཞན་གྱིས་ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་གྱི་སྒྲུང་གཏམ་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པའི་སྐོར” ཞེས་པའི་ཚན་དེ་ཚུད་མེད། )
ཟུར་ལྟའི་དཔྱད་གཞི།
བདུད་ལྷ་རྒྱལ། 2005. དེང་གི་གསར་སྐྱེས་རྩོམ་པ་པོ་གཉིས་ཀྱི་སྒྲུང་གཏམ་ལས་འཕྲོས་པའི་གླེང་སློང་། སྦྲང་ཆར། 4:116-123.
ཆོས་སྐྱོང་། 2018. ཟིང་ལོང་རྡེའུ་འགྲེམས།-སྦྲང་ཆར་༢༠༠༠-༢༠༡༠གཞིར་བཞག་སྟེ་དུས་རབས་གསར་བའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཏམ་དུ་གླེང་བ། ཟི་ལིང་། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
CNR [China National Radio]. 2018. རྩོམ་པ་པོ་ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་དང་ཁོང་གི་གསར་རྩོམ་གྱི་ལམ་བུ།
https://bit.ly/2ZHEIuq, accessed 20 April 2019
ལྷ་བྱམས་རྒྱལ། 2010. ལམ་གྱི་ཉི་འོད། ཟི་ལིང་། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
__. 2011.《བོད་ཀྱི་གཅེས་ཕྲུག》སྦྲང་ཆར། 2:4-37.
__. 2012.《བོད་ཀྱི་གཅེས་ཕྲུག》པེ་ཅིང་། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
__. 2016. ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་གྱི་སྒྲུང་འབྲིང་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། ཟི་ལིང་། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
__. 2018a. གཉིད་དུ་ཡུར་བའི་ཆུ། སྒྲུང་ཐུང་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། པེ་ཅིང་། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
__. 2018b. ང་ཡི་ཁེར་རྐྱང་དང་ཁྱེད་ཀྱི་རྩོམ་རིག འབོལ་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། པེ་ཅིང་། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
__. 2018c. ཕྱིར་ལོག་མི་ཐུབ་པའི་མི།
https://bit.ly/2N6vzKd, accessed 24 April 2019
ལྷ་བྱམས་རྒྱལ། (Françoise Robinཡིས་བསྒྱུར). 2016. Entrusted to the Wind རླུང་ལ་བཅོལ་བ། HIMALAYA 36(1):178-183.
https://bit.ly/33zibm6, accessed 18 August 2019
པད་མ་ཕག་མོ་རྟ་མགྲིན། 2018. ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་གྱི་བརྩམས་སྒྲུང་ཞིབ་འཇུག (རབ་འབྱམས་པའི་མཐར་ཕྱིན་དཔྱད་རྩོམ) ལན་ཀྲུའུ། ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ།
རིན་ཆེན་བཀྲ་ཤིས། 2015.《བོད་ཀྱི་གཅེས་ཕྲུག》་ཅེས་པའི་སྒྲུང་རིང་ཅུང་ཟད་གླེང་བ། བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ། 5:46-50.
Rinchenkhar [རིན་ཆེན་མཁར།]. 2017. Review: Tibet's Beloved Child. Asian Highland Perspectives 45:73-87.
https://bit.ly/2P0tfFT, accessed 18 August 2019
Robin, Françoise. 2016. Souls Gone in the Wind? Suspending Belief about Rebirth in Contemporary Artistic Works in the Tibetan World. Himalaya 36:1(14).
https://bit.ly/31MeAzr, accessed 18 August 2019
https://bit.ly/2Q6ZKRl, accessed 10 November 2019
སྟག་འབུམ་རྒྱལ།. 2008. མི་རྒྱ་བྷ། ཁྱི་རྒྱ་བྷ། སྦྲང་ཆར། 4:16-77.
ཚེ་རིང་རྡོ་རྗེ། 2014. འཚོ་བའི་བདེན་པ་དང་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རྟོག་བཟོ། སྟག་འབུམ་རྒྱལ་གྱི་སྒྲུང་གཏམ《མི་རྒྱ་བྷ། ཁྱི་རྒྱ་བྷ》ཞེས་པའི་ནང་གི་བུད་མེད་ཀྱི་སྣང་བརྙན་རགས་ཙམ་གླེང་བ། བན་དེ་མཁར། (རྩོམ་སྒྲིག་པ). སྟག་འབུམ་རྒྱལ་གྱི་སྒྲུང་གཏམ་ལ་དཔྱད་པ། ཟི་ལིང་། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 87-100.
-----
རྩོམ་བསྡུ་ཡིག་ཟམ།
1766746662@qq.com
ལོ་རྒྱུས།|ལྷུག་རྩོམ།|སྒྱུར་རྩོམ།|དཔྱད་རྩོམ།|རྟོགས་བརྗོད།
དྲན་ཤེས། | བཏང་སྙོམས། | ཆོག་ཤེས། | བཀའ་དྲིན། | བྱམས་བརྩེ།
◆ ◆ ◆ ◆ ◆
