پويەزدەگى جاس كەلىنشەك-تولعانايدىڭ ءتۇنى
文摘
2024-06-20 18:35
哈萨克斯坦
مازمۇنى ماعىنالى،
تاريحى ۇزاق،
وقىرمان سانى كوپ
كۋابول ءۇنحات تەكشەسى
![]()
جول-جونەكەي الدەبىر فارماتسەۆتىك قويمادان ءدارى دارمەك الماق بولىپ، اينالىپ قالعان باياحمەت تىزگىن ۇشىمەن ۆوكزالعا جەتكەندە، الماتى-سەمەي پويىزىنىڭ جۇرۋىنە ساناۋلى عانا مينۋتتار قالىپ ەدى. الاڭ تولى كۇجىناعان حالىق. كەشىككەن جولاۋشىلار ۆاگونعا كىرۋگە جانتالاسسا، ەندى بىرەۋلەر جۇرگىنشىلەرگە جەمىس-جيدەگىن، شولمەكتەگى سۋسىندارىن، تىسكە باسار تاماقتارىن تىقپالاپ اۋرە. اينالا ايعاي-شۋ، ءبىرىن-ءبىرى ىزدەگەن داۋىستار... باياحمەت جەتىنشى ۆاگوندى زورعا تاۋىپ، بيلەتتە كورسەتىلگەن ون بەسىنشى ورىنعا جايعاستى دا، ءوزىن اتتاندىرا كەلگەن بالاسى ساياتپەن اسىعىس قوشتاسا باستادى.— ال، بالام، ەندى بوگەلمە. پويىز قوزعالىپ كەتسە ۇلگەرمەي قالىپ جۇرەرسىڭ،— دەدى ءتۇر-تۇلعاسى وزىنەن اينىمايتىن سۇڭعاق بويلى، اققۇبا بوزبالانى قۇشاعىنا تارتىپ.— ۇلگەرمەسەم، ءبىرىنشى الماتىدان تۇسپەيمىن بە! — دەدى جاس جىگىت اكە قاسىندا ءالى دە قالا تۇرعىسى كەلىپ.— قوي، ارتىق ءجۇرىستىڭ كەرەگى نە؟ ايتار تىلەگىم: پالە جالادان اۋلاق ءجۇر. كوردىڭ عوي — بۇل زاماندا ادامعا سەنۋدىڭ قيىن ەكەنىن... ساناتبەك پەن كەلىنگە سالەم ايت!— ماعان ەندى الاڭداما، كوكە! ماڭدايىمىزعا ءتيدى عوي، ەندى ەشكىمگە جەم بولا قويماسپىز! — سايات كىنالى ادامداي قيپاقتاپ، كوزىن تومەن ءتۇسىردى.— ءسويت، بالام. قىزمەتىڭە مۇقيات بول!سايات - باياحمەتتىڭ كەنجەسى. كوڭىلى قۇرعىر قوڭقىلداپاق تۇرسا دا، زەيىل اكە سىر الدىرماي، بالاسىن ەسىك كوزىنە دەيىن ۇزاتىپ سالدى.ايتقانىنداي-اق، كوپ كۇتتىرمەي پويىز دا ورنىنان قوزعالىپ كەتتى. بەينە كوشەنىڭ ءبىر قاپتالى جىلجىپ بارا جاتقانداي. جىلجىعان بۇلار ەمەس، قارسىداعى عيماراتتار... قۇجىناعان حالىق سەيىلىپتى. ءار تۇستان قوش-قوش ايتىپ، قول سەرمەگەن جۇرت... سايات تا كەتە قويماعان ەكەن. تەرەزەگە تونگەن اكەسىنە بىردەڭەلەردى ايتىپ، جاناسا ءجۇرىپ كەلەدى.باياحمەت ەسىك-تەرەزەسى جارقىراعان ءتاۋىر ۆاگونعا تاپ كەلىپتى. تەك، ءبىر تاڭعالعانى، كۋپەدە وزىنەن باسقا ادام جوق. جۇرگىنشىلەر قايشىلاسىپ جاتقان مىنانداي جاز مەزگىلىندە ورىننىڭ بوس بولۋى مۇمكىن بە؟ كەشە ساناتبەك بار بەدەلىن سالىپ ءجۇرىپ، ءبىر بيلەتتى برونمەن ارەڭ العان. الدە، مۇنىن سەرىكتەرى ءبىرىنشى الماتىدا كۇتىپ تۇر ما ەكەن؟جولاۋشىلار پويىزى ەكى ۆوكزالدىڭ اراسىندا تىم اعىنداپ كەتپەي، باياۋ جىلجىپ كەلەدى. جول بويى قالىڭ ورمان، بەتون قابىرعالى قويما-سكلادتار. ارا-تۇرا تال تەرەكتەر اراسىنان اقشاڭقان ۇيلەر قىلاڭ بەرەدى. قۇداۋاندا، ءبارى كوڭىلگە بايلانىستى ەكەن عوي. وسىدان ون بەس كۇن بۇرىن وسى جولمەن قالاعا كىرگەندە، مىنا كورىنىستەر سۇرقى قاشقان، قيقى-جيقى، تىم جۇدەۋ كۇيدە شالىنىپ ەدى. ەندى قاراسا، سونىڭ ءبارى وڭدەنىپ، قۇلپىرىپ كەتىپتى. وندا باياحمەتتىڭ كوڭىلى كۇپتى ەدى. بيىل وقۋ بىتىرگەن كەنجەسى سايات ءىستى بوپ جاتىر دەگەندى ەستىپ، جانىن قويارعا جەر تاپپاي كەلە جاتقان. ەندى، مىنە، پالە-جالا ارتتا قالىپ، شوشىعان جۇرەك ورنىنا ءتۇستى. ساياتى اعارىپ، بوستاندىققا شىقتى. قۇدايدىڭ مۇنىسىنا دا مىڭ دا ءبىر ءتاۋبا.پويىز ءبىرىنشى ۆوكزالعا كەلىپ توقتاعان. وسىندا ون بەس مينۋتتاي ايالدايدى. باياحمەت پەررونعا شىعىپ تەمەكى تۇتاتتى. ماناعى كورگەنى ەشتەڭە ەمەس، جولاۋشىلاردىڭ ناعىز ءنوپىرى وسىندا ەكەن. كوپشىلىگى ساۋدا-ساتتىق جاسايتىن ايەلدەر. ولاردىڭ جۇكتەرىن تاسىپ، مال تاۋىپ جۇرگەن جۇكشىلەر. جۇمىسسىز قالعان جىگىتتەرگە بۇل دا ءبىر ناپاقا بولسا كەرەك، اۋىر تەندەر مەن تەڭكيگەن الاباجاق قاپتاردى يىقتارىنا سالعان جۇكشىلەر بىرىنەن-ءبىرى وزىپ، جانتالاسىپ ءجۇر. اناداي اۋىر جۇكپەن ىشكە كىرۋ دە وڭاي بولماس. نەگىزىنەن ساۋداگەرلەرگە ارنالعان ارتقى ۆاگونداردىڭ ماڭى ايعاي-شۋ، وپىر-توپىر.باياحمەت تەمەكىسىن تارتىپ بولىپ، ىشكە كىرگەنى سول ەدى، الاباجاق قاپ كوتەرگەن جۇكشىلەردىڭ ءبىر-ەكەۋى مۇنىڭ كۋپەسىنە دە كەلىپ جەتتى-اۋ! الگىلەر يىقتارىنا ارتقان ءزىلماۋىر جۇكتى ۇستىڭگى پولكاعا شىعارا سالىپ، ىلە-شالا سونداي قاپتىڭ تاعى ەكى-ۇشەۋىن كوتەرىپ كەلدى. اۋزى ۇزبەلى، تۇيەنىڭ، بەلىندەي ءتورت-بەس قاپ ۇستىڭگى ەكى سورەگە زورعا سىيدى. باياحمەت: «بۇل، ءسىرا، جۇك تيەيتىن كۋپە بولدى عوي» دەپ تاڭدانىپ وتىرعان. ءدال وسى كەزدە قولىندا زىلدەي سۋمكاسى بار ايەل كىردى ىشكە. جاسى قىرىققا ىلىنە قويماعان، ورتا بويلى، قولاڭ شاشىن دوڭگەلەتە قيعان اققۇبا كەلىنشەك. ءوزى مىنا پويىزعا كوپ ماشاقاتپەن زورعا جەتسە كەرەك، اقشا ءجۇزى البىراپ، تاناۋ قاتىپ، القىنىپ تۇر. جۇك يەسى وسى ايەل سياقتى، سامايلارىنان التى ايرىق تەر اققان جۇكشىلەر بىردەمە دامەتكەندەي، سونىڭ بەتىنە جالتاقتاپ قاراي بەرەدى. ولاردىڭ نە كۇتىپ تۇرعانىن ايەل دە ءتۇسىندى، بىلەم، توپ-تولىق ومىراۋىنىڭ قوبىلانىپ بىتكەن تۇسىنا ەكى ساۋساعىن جۇگىرتتى دە، جىگىتتەرگە ءجۇز تەڭگەدەن اقشا ۇستاتتى.
