ئۈندىدار سالۇنى تەرجىمىسى
سەھرايى كەبىر قۇملۇقى، دۇنيادىكى ئەڭ چوڭ قۇملۇق، داڭلىق تومۇز ئىسسىق، قۇرغاق رايون. بۇ يىل 9 - ئايدا سەھرايى كەبىر قۇملۇقىدا ئۇدا قارا يامغۇر يېغىپ، زور مىقداردا كەلكۈن ئاپىتى يۈز بەردى، بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ ئىستاتىستىكىلىق سانلىق مەلۇماتىغا ئاساسلانغاندا، ھەتتا سەھرايى كەبىر قۇملۇقى ئەتراپىدىكى كۆپلىگەن دۆلەتلەردە جەمىي 1460 ئادەم قازا قىلغان. ئەگەر مەركىزىي تېلېۋىزىيە ئىستانسىسى بۇ سانلىق مەلۇماتنى ب د ت سىتاتىستىكا قىلمىغان بولسا، كەلكۈننىڭ سەھرايى كەبىر قۇملۇقىدا بىر ئايغا يەتمىگەن ۋاقىت ئىچىدە مىڭدىن ئارتۇق ئادەمنىڭ تۇنجۇقۇپ ئۆلۈپ كېتىشىگە ئىشەنگۈم كەلمەيتتى.
سەھرايى كەبىر قۇملۇقىدا كۈنلۈك سېتىش ئىلگىرى چاقچاق قىلىدىغان بىر بۆلەك ئىدى، لېكىن بۈگۈنكى كۈندە بۇ ئىش رېئاللىققا ئايلاندى. سەھرايى كەبىر قۇملۇقىدا تۇيۇقسىز قارا يامغۇر يېغىشى، ماكرو جەھەتتىن ئېيتقاندا، كىلىماتنىڭ ئىللىپ كېتىشى سەۋەبىدىن بولغان، لېكىن بۇ كىلىماتنىڭ ئىللىپ كېتىشى ھەرگىزمۇ نوقۇل ھالدا تېمپېراتۇرىنىڭ ئۆرلىشى ئەمەس، قىسمەن رايونلاردا ھەتتا تېمپېراتۇرىنىڭ تۆۋەنلىشى بولۇپ ئىپادىلىنىشى مۇمكىن. چۈنكى كىلىماتنىڭ ئىللىپ كېتىشى يەر شارى كىلىماتىنىڭ ماھىيىتىگە زور دەرىجىدە تەسىر كۆرسىتىدۇ، چۈنكى تېمپېراتۇرا ئۆرلىگەندىن كېيىن دېڭىز - ئوكيانلاردىن پارغا ئايلىنىدىغان سۇ پارى كۆپىيىدۇ، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا ئاتموسفېرا ئايلانما ئېقىمىنىڭ ئېنېرگىيەسىنى زور دەرىجىدە ئاشۇرۇپ،
ئاتموسفېرا ئايلانما ئېقىمىنى ئىلگىرى كىرەلمەيدىغان رايونلارغا كىرگۈزۈپ، ئاز ئۇچرايدىغان ھاۋارايى ھادىسىسىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. ئاتموسفېرا ئايلانما ئېقىمى ئېنېرگىيەسى كۈچەيگەندىن كېيىن، سۇ پارى توساقنى بۆسۈپ ئۆتۈپ سەھرايى كەبىر قۇملۇقىغا يېتىپ بېرىپ، ئاخىرىدا قارا يامغۇر پەيدا قىلدى. لېكىن ئەمەلىيەتتە كۈچەيگەن ئاتموسفېرا ئايلانما ئېقىمى ئېنېرگىيەسى يەنە تۆۋەن تېمپېراتۇرىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ، مەسىلەن، قاتتىق ئىسسىق بولغان سەھرايى كەبىر قۇملۇقىدا 2022 - يىلى تېمپېراتۇرا نۆل گىرادۇسقا چۈشۈپ، قار ياغقان.
سەھرايى كەبىر قۇملۇقىدىكى تۆگىلەر ئۆمرىدە تۇنجى قېتىم قارنى كۆرگەن بولۇپ، تۆگە بىلەن قار ئوخشاش رامكىلىق ئاجايىپ مەنزىرە پەيدا بولغان.
ئالىملارنىڭ تونۇشتۇرۇشىچە، سەھرايى كەبىر قۇملۇقىدا بۇنداق غەلىتە كىلىماتنىڭ پەيدا بولۇشىدىكى ئاساسلىق سەۋەب، ئەسلىدە ئافرىقىنىڭ ئوتتۇرا قىسمىدا مۇقىم مەۋجۇت بولغان تروپىك كونۋېرگېنسىيە بەلبېغىدا نورمالسىز شىمالغا يۆتكىلىش كۆرۈلۈپ، سۇبتروپىك يۇقىرى بېسىم بەلبېغىنىڭ سەھرايى كەبىر قۇملۇقىغا بولغان بېسىمىنى بۇزۇپ تاشلىغان. بۇ پەقەت يەر شارى
كىلىماتىنىڭ ئەمدىلا ئىللىپ كېتىشى خالاس، ب د ت ئېلان قىلغان سانلىق مەلۇماتقا ئاساسلانغاندا، مۇشۇ ئەسىرنىڭ ئاخىرىغا بارغاندا يەر شارىنىڭ ئوتتۇرىچە تېمپېراتۇرىسى ئۈچ سېلسىيە گرادۇس ئۆرلەيدىكەن. ئۈچ سېلسىيە گىرادۇس ئىسسىق بولسا قانداق قىلىپ «ئاپەت خاراكتېرلىك» بولىدۇ؟ تېمپراتۇرا ئۈچ سېلسىيە گرادۇسقۇ شۇ، قالتىس دېگۈدەك نېمىسى بار. چۈنكى ب د ت نىڭ دېگىنى يەر شارىنىڭ ئوتتۇرىچە تېمپېراتۇرىسى ئۈچ سېلسىيە گرادۇس، سىزنىڭ يازدىكى ئەڭ يۇقىرى تېمپېراتۇرىڭىز ئۈچ سېلسىيە گرادۇس ئەمەس. ھازىر يەر شارىنىڭ ئوتتۇرىچە تېمپېراتۇرىسى 15 سېلسىيە گرادۇس، ئەگەر ئۈچ سېلسىيە گرادۇس يۇقىرى بولسا،
يەر شارىنىڭ ئوتتۇرىچە تېمپېراتۇرىسى 18 سېلسىيە گرادۇس بولۇپ، ناھايىتى يۇقىرى بولىدۇ، لېكىن ئەمەلىي تەسىراتى يەنىلا بىر بالداق يۇقىرى بولىدۇ. بۇ ئىككى يىلدا تېمپېراتۇرا ئۆرلەشنىڭ باشلىنىشىدىلا شۇنچە كۆپ بىنورمال كىلىمات كۆرۈلدى،80 يىلدىن كېيىن يەر شارىنىڭ تېمپېراتۇرىسى ھەقىقەتەن 3 سېلسىيە گىرادۇس ئۆرلىدى، ۋاقتى كەلگەندە پۈتكۈل يەر شارى بىلەن ھازىرقىنى سېلىشتۇرغاندا زور دەرىجىدە ئوخشىماسلىقى مۇمكىن.
يەر شارى كىلىماتىنىڭ ئىللىپ كېتىشى نوقۇل ھالدا يەر شارى تېمپېراتۇرىسىنىڭ ئوتتۇرا ھېساب بىلەن بىر نەچچە قېتىم ئۆرلىشى بولماستىن، بەلكى يەر شارى كىلىماتىنىڭ ئىللىپ كېتىشى ھازىرقى ئاتموسفېرا ئايلانما ئېقىمىنى زور دەرىجىدە ئۆزگەرتىپ، نۇرغۇن جايلارنىڭ كىلىماتىنى ئۆزگەرتىدۇ. بۇ كىلىماتلارنىڭ ئۆزگىرىشى پۈتۈنلەي سەلبىي بولۇشى ناتايىن، مەسىلەن،
ئەسلىدە قاتمۇقات توسالغۇلارغا ئۇچراپ سۇ پارىغا ئېرىشەلمىگەن قۇرغاق رايونلاردا، ئاتموسفېرا ئايلانما ئېقىمى ئېنېرگىيەسى كۈچەيگەندىن كېيىن، دېڭىز - ئوكياندىن كەلگەن سۇ پارىغا ئېرىشىپ، يامغۇر مىقدارى شىددەت بىلەن ئاشىدۇ. جۇڭگونىڭ يامغۇر بەلبېغى روشەن ھالدا شىمالغا سۈرۈلۈپ، ئەسلىدە قۇرغاق، يامغۇر ئاز ياغىدىغان شىمالدا يامغۇر كۆرۈنەرلىك كۆپەيدى.
