ئېچىنىشلىق ! 600 دىن ئارتۇق ئادەم قازا قىلدى ۋە يارىلاندى ! ئۇكر

مىسرانىم سالۇنى تەرجىمىسى

رۇسىيە-ئۇكرائىنا ئۇرۇشى ئۈچىنچى يىلغا قەدەم قويدى،

ئىككى تەرەپنىڭ ئالدىنقى سەپتىكى تەڭشىشى بارغانسېرى كەسكىنلەشتى. ئەمما 9-ئاينىڭ 3-كۈنى يۈز بەرگەن پولتاۋا ھاۋا ھۇجۇمى ۋەقەسى بۇ قېتىمقى توقۇنۇشتىكى يەنە بىر بۇرۇلۇش نۇقتىسى بولۇپ قالدى. ئۇكرائىنا ئالاقىچى ئەسكەرلەر مەشىق مەركىزى ھۇجۇمغا ئۇچراپ، ئۇكرائىنا ئارمىيەسى يۇقىرى قاتلىمىدىكىلەرنىڭ ئىستراتېگىيەلىك تەدبىر بەلگىلەش جەھەتتىكى ئېغىر سەۋەنلىكى ئاشكارىلاندى. بۇ قېتىمقى تۇيۇقسىز يۈز بەرگەن ھاۋا ھۇجۇمىدا 600 دىن ئارتۇق ئادەم قازا قىلىپلا قالماي، ئۇكرائىنانىڭ دۆلەت ئىچى ۋە سىرتىدىكىلەر چوڭقۇر ئويلاندى. بۇ قېتىمقى قانلىق ھۇجۇمغا قارىتا، سىرتتىكىلەر ئۇكرائىنا ئارمىيەسىنىڭ كەلگۈسىدىكى تاقابىل تۇرۇش ئىقتىدارى ۋە قوماندانلىق سەۋىيەسىدىن گۇمانلاندى. 

رۇسىيە ئارمىيەسى باشقۇرۇلىدىغان بومبا دەل جايىدا زەربە بېرىپ، پولتاۋا مەشىق مەركىزى ئېغىر زەربىگە ئۇچرىدى  بۇ ھەربىي ئەسلىھە ئەينى ۋاقىتتا رادار سىستېمىسى ۋە ئېلېكترون ئۇرۇشى ( EW ) جەھەتتە تەربىيەلىنىۋاتقان بولۇپ، قاتناشقۇچىلارنىڭ كۆپىنچىسى ئۇكرائىنا ئارمىيەسىنىڭ خەۋەرلىشىش مۇتەخەسسىسلىرى بىلەن بىللە ئىدى. ئۆزبېكىستاننىڭ ئاشكارىلىشىچە،

ھاۋا ھۇجۇمىدا ئاز دىگەندىمۇ 41 ئادەم قازا قىلغان، يارىلانغانلار 600 دىن ئاشقان. بۇنىڭ بىلەن بۇ قېتىمقى ھۇجۇم 2022-يىلى رۇسىيە-ئۇكرائىنا توقۇنۇشى پارتلىغاندىن بۇيانقى ئەڭ ئېچىنىشلىق ھۇجۇملارنىڭ بىرى بولۇپ قالدى. 

بۇ قېتىمقى ھۇجۇم شۇنىڭ ئۈچۈن كىشىنى ھەيران قالدۇرىدۇكى، ئۆلگەن ۋە يارىلانغانلار ئاساسلىقى مەخسۇس تېخنىكا جەھەتتىن تەربىيەلەنگەن ھەربىيلەر بولۇپ، ئۇلار ئۇكرائىنا ئارمىيەسىدە ھالقىلىق رول ئوينايدۇ. بولۇپمۇ ھازىرقى زامان ئۇرۇشىدا ئالاقىچى قىسىم ۋە ئېلېكترون ئۇرۇشى مۇتەخەسسىسلىرى ئىنتايىن مۇھىم بولۇپ، ئۇكرائىنا ئارمىيىسىنىڭ ئۇچۇر ئۇرۇشى ۋە تېخنىكىلىق قارشىلىشىشتىكى يادرولۇق ئىقتىدارىنى ئىگىلىگەن. شۇڭا، بۇ قېتىمقى ھۇجۇم ئۇكرائىنا ئارمىيەسىگە زور ھەربىي زىيان سېلىپلا قالماي، تېخىمۇ مۇھىمى ئۇنىڭ جەڭگىۋارلىقىغا قاقشاتقۇچ زەربە بولدى. 

ۋەقەدىن كېيىن ئۇكرائىنا زۇڭتۇڭى زېلېنسكى ناھايىتى تېزلا بايانات ئېلان قىلىپ، رۇسىيە ئارمىيەسىنىڭ بۇ ھەرىكىتى ئۇكرائىنا ئارمىيەسىنىڭ مۇھىم ئەسلىھەلىرىگە زەربە بېرىپلا قالماي، ئۇكرائىنانىڭ دۆلەت بىخەتەرلىكىگىمۇ ئېغىر تەھدىت سالدى، دېدى. ئۇ بۇ ئىشنى تەلتۆكۈس تەكشۈرۈپ، بارلىق ئالاقىدار مەسئۇل كىشىلەرنى سۈرۈشتۈرۈشنى مۇراجىئەت قىلدى. بىراق سىرتتىكىلەر ئۇكرائىنا ئارمىيىسىنىڭ بۇ ۋەقەدىكى سەۋەنلىكى توغرىسىدا كەڭ كۆلەمدە مۇنازىرە ئېلىپ باردى. 

پولتاۋا ئالاقىچى ئەسكەرلەر مەشىق مەركىزىنىڭ ھۇجۇمغا ئۇچرىشى ئوكرائىنا ئارمىيىسىنىڭ قوماندانلىق سىستېمىسىدا ساقلىنىۋاتقان ئېغىر مەسىلىنى گەۋدىلەندۈردى. ئۇكرائىنانىڭ سابىق پارلامېنت ئەزاسى ئىگور موسچۇكنىڭ ئاشكارىلىشىچە، ئۇكرائىنا ئارمىيەسى يۇقىرى قاتلىمىدىكىلەرنىڭ تەدبىر بەلگىلەشتىكى سەۋەنلىكى بۇ پاجىئەنى كەلتۈرۈپ چىقارغان. 

 بۇنىڭدىن ئىلگىرىكى بىر نەچچە قېتىملىق توقۇنۇشتا، ئۇكرائىنانىڭ ھەربىي ئەسلىھەلىرى ۋە خادىملار مەركەزلەشكەن رايونى كۆپ قېتىم رۇسىيە ئارمىيەسىنىڭ ھۇجۇم نىشانى بولۇپ قالغان. ئەمما ھەربىي تەرەپ ساۋاقنى قوبۇل قىلماي، ئەكسىچە بۇ قېتىمقى پولتاۋا ۋەقەسىدە يەنە بىر قېتىم كونا يولدا ماڭدى. سىرتتىكىلەر ئۇكرائىنا ئارمىيەسىنىڭ يۇقىرى قاتلىمىدىكىلەرنىڭ قوماندانلىق ئىقتىدارى ۋە تەدبىر بەلگىلەش مېخانىزمىغا قارىتا قاتتىق گۇمانىنى ئوتتۇرىغا قويدى. 

ئۇكرائىنادىكى جامائەتچىلىكمۇ ھەربىي تەرەپنىڭ سەۋەنلىكىگە نارازىلىق بىلدۈردى. ئالىي رادانىڭ ۋەكىلى مارىيانا بېزۇگلايا ۋەقەدىن كېيىن ئوچۇق-ئاشكارا ھالدا ئۇكرائىنا ئارمىيەسىنىڭ قوماندانلىق سىستېمىسىنى تەنقىد قىلىپ، ئۇرۇش ئۈچىنچى يىلغا قەدەم قويغاندىن كېيىن يەنە مۇشۇنداق تۆۋەن دەرىجىلىك خاتالىقلارنىڭ ئارقا-ئارقىدىن يۈز بەرگەنلىكىنى كۆرسەتتى، بۇ ئۇكرائىنا ئارمىيەسىنىڭ ئىستراتېگىيەلىك ئورۇنلاشتۇرۇشىنىڭ ئاجىز ئىكەنلىكىنى ئەكس ئەتتۈرۈپلا قالماي، قوماندانلىق سىستېمىسىنىڭ تەشكىلىي قالايمىقانچىلىقى ۋە تاقابىل تۇرۇشنىڭ كۈچلۈك ئەمەسلىكىنى ئاشكارىلىدى. 

بۇ قېتىمقى ھاۋا ھۇجۇمىنىڭ يەنە بىر روشەن ئالاھىدىلىكى روسىيە ئارمىيىسىنىڭ زەربە بېرىش ۋاستىسىنىڭ كۈچىيىشى. ئەنگلىيە ھەربىي ئىشلار تەھلىلچىسى ئالېكساندىر مېركۇلىسنىڭ تەھلىل قىلىشىچە، يېقىنقى يىللاردىن بۇيان رۇسىيە ئارمىيەسى باشقۇرۇلىدىغان بومبا تېخنىكىسى ۋە ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلاننى ئىشلىتىش جەھەتتە كۆرۈنەرلىك ئىلگىرىلەشكە ئېرىشكەن، بولۇپمۇ يىراق مۇساپىلىك دەل زەربە بېرىش ساھەسىدە زور دەرىجىدە يۇقىرى كۆتۈرۈلگەن. 

«تاماشا» نىڭ «تاماشا» نى تاماشا قىلىش. بۇ خىل باشقۇرۇلىدىغان بومبىنىڭ ھەرىكەتچانلىقى ئىنتايىن كۈچلۈك، دەل زەربە بېرىش ئىقتىدارى ئالدىنقى قاتاردا تۇرىدۇ، ئوكرائىنا ھاۋا مۇداپىئە سىستېمىسىدىن ئۆزىنى قاچۇرۇپ، نىشانغا دەل تەككۈزەلەيدۇ. مېركۇلىس مۇنۇلارنى كۆرسەتتى ： ئالدىنقى ئىككى يىلغا سېلىشتۇرغاندا، روسىيە ئارمىيىسىنىڭ ئۇرۇش قىلىش ۋاستىسى بۈگۈنكى كۈندە تېخىمۇ ئەقلىي ئىقتىدارلاشتى، بولۇپمۇ ئېلېكترونلۇق قارشىلىشىش ۋە ئۇچقۇچىسىز ئايرۇپىلاننىڭ ياردىمىدە زەربە بېرىش جەھەتتە نەتىجىسى كۆرۈنەرلىك بولدى. بۇمۇ روسىيە ئارمىيىسىنىڭ قىسقا ۋاقىت ئىچىدە پولتاۋا مەشىق مەركىزىگە مۇشۇنداق ئەجەللىك زەربە بېرىشىنىڭ سەۋەبى. 

بۇ قېتىمقى ھۇجۇمدىن شۇنى كۆرۈۋېلىشقا بولىدۇكى، رۇسىيە-ئۇكرائىنا توقۇنۇشىنىڭ ھەربىي تېخنىكا سەۋىيەسى ئۈزلۈكسىز ئۆسۈۋاتىدۇ، بولۇپمۇ باشقۇرۇلىدىغان بومبا بىلەن زەربە بېرىش ۋە ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان تاكتىكىسى جەھەتتە رۇسىيە ئارمىيەسى روشەن ھالدا ئالدىنقى قاتاردا مېڭىۋاتىدۇ. گەرچە ئۇكرائىنا ئارمىيەسى غەرب دۆلەتلىرىنىڭ ھەربىي ياردىمىگە ئېرىشكەن بولسىمۇ، لېكىن رۇسىيە ئارمىيەسىنىڭ زامانىۋى قوراللىرىغا تاقابىل تۇرۇش جەھەتتە يەنىلا ناھايىتى چوڭ پەرق بار.

پولتاۋا پاجىئەسى ئۇكرائىنا دۆلەت ئىچىنى چوڭقۇر ئويغا سالدى. ئۇرۇشنىڭ داۋاملىشىش بېسىمى ئاستىدا، ئۇكرائىنا ئارمىيەسىنىڭ تەشكىلىي قوماندانلىق سىستېمىسىدا بارغانسېرى كۆپ مەسىلىلەر تولۇق ئاشكارىلاندى. ئۇكرائىنا دۆلەت ئىچىدىكى ھۆكۈمەت، ئارمىيە رەھبەرلىرى بەس-بەستە ئىپادە بىلدۈرۈپ، بۇ ئىشنى ئومۇميۈزلۈك تەكشۈرۈشنى تەلەپ قىلدى. ئۇكرائىنا دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرى رۇستەم ئۇمىروف ھۇجۇم قىلىش ۋەقەسى يۈز بەرگەندىن كېيىن، دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرلىقى باش مەمۇرىي تەپتىش ئىدارىسىنىڭ قانۇن ئىجرا قىلىش تارماقلىرى بىلەن ھەمكارلىشىپ، ھۇجۇم قىلىش ۋەقەسىنىڭ كونكرېت سەۋەبىنى تەلتۆكۈس تەكشۈرۈپ، ئالاقىدار مەسئۇل كىشىنىڭ قانۇنىي جاۋابكارلىقىنى سۈرۈشتۈرىدىغانلىقىنى جاكارلىدى. 

لېكىن قايتا ئويلىنىش مەسئۇلىيەتنى سۈرۈشتۈرۈش بىلەنلا چەكلىنىپ قالمايدۇ. ئۇكرائىنا ھەربىي تەھلىلچىلىرى ئومۇميۈزلۈك مۇنداق دەپ قارىدى ： ئۇكرائىنا ئارمىيىسىنىڭ يۇقىرى قاتلام تارماقلىرى خادىملار ئەسلىھەلىرىنى تارقاق باشقۇرۇشقا تېخىمۇ ئەھمىيەت بېرىپ، مۇشۇنىڭغا ئوخشاش ۋەقەلەرنىڭ قايتا يۈز بېرىشىدىن ساقلىنىشى كېرەك. ئۇكرائىنا ئارمىيەسى بۇنىڭدىن ئىلگىرى كۆپ قېتىم خادىملارنى مەركەزلەشتۈرۈپ باشقۇرۇش سەۋەبىدىن ئېغىر تالاپەت كۆرۈلگەن، بولۇپمۇ تېخنىكا تايانچلىرى مەركەزلىك ئاشكارىلىنىپ قالغاچقا، ئېنىقلىق دەرىجىسى يۇقىرى باشقۇرۇلىدىغان بومبا ھۇجۇمىغا ئۇچرىغاندا ئىنتايىن ئاجىز بولۇپ قالغان. 

شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا،ئۇكرائىنا يەنە بىر قەدەم ئىلگىرلىگەن ھالدا جەڭ مەيدانىدىكى مۇداپىئە ئىقتىدارىنى كۈچەيتىشى،بولۇپمۇ ھاۋا مۇداپىئەسى ۋە ئېلىكتىرون ئۇرۇشىدىكى قارشىلىشىش ساھەسىدە. رۇسىيە ئارمىيەسىنىڭ كۈنسېرى زامانىۋىلىشىۋاتقان زەربە بېرىش ۋاسىتىسى ئالدىدا، ئۇكرائىنا ئارمىيەسىنىڭ مۇداپىئە سىستېمىسى نۆۋەتتىكى جەڭ مەيدانىنىڭ ئېھتىياجىنى قاندۇرالمايۋاتىدۇ. مەيلى قورال-جابدۇقلارنىڭ دەرىجىسىنى ئۆستۈرۈش ياكى قوماندانلىق سىستېمىسىنى ئەلالاشتۇرۇش بولسۇن، ئۇكرائىنا تېزدىن تەڭشەپ، كەلگۈسىدىكى تېخىمۇ مۇرەككەپ جەڭ مەيدانى ۋەزىيىتىگە تاقابىل تۇرۇشى كېرەك. 

پولتاۋا پاجىئەسى ئۇكرائىناغا تەسىر كۆرسىتىپلا قالماي، خەلقئارا جەمئىيەتنىڭ كەڭ دىققىتىنى قوزغىدى. گەرچە غەرب دۆلەتلىرى ئۇكرائىنا ئارمىيەسىگە ياردەم بېرىش سالمىقىنى ئۈزلۈكسىز زورايتقان بولسىمۇ، لېكىن مۇشۇنداق مۇرەككەپ جەڭ مەيدانى مۇھىتىدا ئۇكرائىنانىڭ بۇ ياردەم ماددىي ئەشيالىرىدىن ئۈنۈملۈك پايدىلىنىش-پايدىلىنالماسلىقى كەلگۈسىدىكى ئۇرۇشنىڭ يۆنىلىشىنى بەلگىلەيدىغان مۇھىم ھالقا بولۇپ قالىدۇ. 

بۇنىڭدىن باشقا، بۇ قېتىمقى ھۇجۇم سىرتتىكىلەرنى ئۇكرائىنانىڭ ھازىرقى زامان ئۇرۇشىدىكى ئاجىزلىقىغا تېخىمۇ دىققەت قىلدۇردى.  رۇسىيە ئارمىيەسى بۇ قېتىمقى ھەرىكەت ئارقىلىق، ئۇكرائىنا ئارمىيەسىنىڭ تېخنىكا ئەۋزەللىكىنى ئاجىزلاشتۇرۇپلا قالماي، يەنە ئۇلارنىڭ جەڭ مەيدانىغا بولغان ئىشەنچىسىنى يەنىمۇ تەۋرىتىپ قويدى. 

ئۇرۇشنىڭ داۋاملىشىشىغا ئەگىشىپ، روسىيە بىلەن ئۆزبېكىستاننىڭ تېخنىكا ۋە تاكتىكا جەھەتتىكى رىقابىتى تېخىمۇ مۇرەككەپلىشىدۇ. ئۇكرائىنانىڭ بۇ قېتىمقى ئاچچىق ساۋاقتىن تەجرىبە قوبۇل قىلىش-قىلالماسلىقى ئۇنىڭ كەلگۈسى ئۇرۇشتىكى تەقدىرىنى بەلگىلەيدۇ. 

ئىلان بېسىپ قوياڭلا خەلقىم ئۇندا قىلماي