ايگىلى «ادەمى - اۋ» ءانى وسىلاي ومىرگە كەلگەن ەدى

ەسكەندىر حاسانعاليەۆتىڭ ايگىلى «ادەمى - اۋ» ءانى وسىلاي ومىرگە كەلگەن ەدى

ەسكەندىر حاسانعاليەۆ

ءانشى – كومپوزيتور ەسكەندىر حاسانعاليەۆ 1970 – جىلداردىڭ باسىندا قاراعاندى قالاسىنا كونسەرت قويادى. كەش بارىسىندا ساحنادا ءان ايتىپ تۇرسا، الدىڭعى قاتاردا وڭكەي وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ اراسىندا جانارى جاۋدىراعان ءبىر قازاق قىزى وتىر ەكەن. ءانشىنىڭ كوزى قايتا – قايتا سول ارۋعا ءتۇسىپ، جالتاق – جالتاق قاراي بەرەدى. ەرەكشە كۇيگە بولەنىپ، اندەرىن بەيتانىس جانعا ارناپ ايتىپ شىعادى. ءسويتىپ كونسەرت اياقتالعاننان كەيىن، ۇيىمداستىرۋشى جىگىتتەردىڭ بىرىنە ءوتىنىش جاساپ، الگى قىزبەن تانىسۋدىڭ جولىن سۇرايدى. ارادا ءسۇت پىسىرىم ۋاقىت وتكەننەن كەيىن ەلىكتىڭ لاعىنداي بويجەتكەن كىرىپ كەلەدى. كومپوزيتور ورنىنان اتىپ تۇرىپ، «سالەمەتسىز بە!» دەيدى. الگى قىز ورىسشا جاۋاپ قايتارادى. سودان تانىسا كەلە قىزدىڭ اتى داريكو ەكەنى بەلگىلى بولادى دا، قاراعاندى وڭىرىنە تانىمال ۇلكەن وتباسىنىڭ قىزى ەكەندىگى انىقتالادى.

ىنىلەرى قازىبەك — ەڭبەك سىڭىرگەن جاتتىقتىرۋشى، بوكىستان ەۆروپا چەمپيوناتىنىڭ جۇلدەگەرى، سەرىك — اۋدان باسىشى بولسا، ءىنىسى قازبولات تا وسال جىگىت ەمەس كورىنەدى. مۇنىڭ ءبارىن انشىگە ۇيىمداستىرۋشى جىگىت ايتىپ ۇلگەرەدى.

سونىمەن، ەسكەندىر حاسانعاليەۆ سول كۇنى داريكو سوفىجان قىزىن ەرتىپ، قاراعاندى كوشەلەرىن ارالاپ ۇزاق قىدىرادى. 

تاڭەرتەڭ قاراعاندىنىڭ مەديتسينا ينيستوتىن بىتىرگەن جاس مامان ءبىلىمىن جەتىلدىرمەك ماقساتتا ماسكەۋگە ۇشىپ كەتەدى. ال، ونەر يەسى الماتىعا قايتىپ ورالادى. سونىمەن اراداعى تانىستىق تا، بايلانىس تا ءۇزىلىپ، ارادا 4 – 5 جىل وتەدى. ءبىراق، ءانشى جۇرەگى ادەمى قىزدى ىزدەۋىن قويمايدى. داريكو ارۋدىڭ الماتىداعى قۇربىلارىنىڭ ەسىگىن توزدىرىپ، ءبىر حابارىن بىلە الماي زار بولادى. ولار مەكەنجايىن ايتپاۋعا تىرىسادى. ادەيى بىلمەگەنسىپ ىرگەلەرىن اۋلاققا سالادى.

اقىرى، جۇرەكتەگى ساعىنىش ءان بولىپ توگىلەدى. ءاننىڭ ءماتىنىن ءوزىنىڭ جاقىن دوسى، اقىن دوسى باكىر تاجىبايەۆقا جازدىرادى. 

باكىر تاجىبايەۆ

— قاراعاندى قالاسىنداعى كونسەرتتە باكىر تاجىبايەۆ مەنىمەن بىرگە بولعان ەدى. داريكونى ءوز كوزىمەن كورگەن. «ەسكەن، وزىڭە لايىق ادام ەكەن» دەپ سۇلۋلىعىنا تامسانعان. مەنىڭ ونى بەس جىل بويى ىزدەپ ساعىنىپ جۇرگەنىمدى بىلەدى. بىردە وعان «مەن قاتتى اشىق بولىپ قالدىم. سول ارۋعا ءبىر ءان جازعىم كەلەدى. ءبىر جاقسى اۋەن شىقتى، سوعان ءماتىن جازىپ بەرشى» دەپ ءوتىندىم. ول تىڭداپ كورىپ، «تانىسقان قىزىڭ وتە ادەمى. تۋىندىنى نەگە ‹ادەمى-اۋ› دەپ اتاماسقا؟!» دەپ:
— بۇلبۇل قۇس تۋعان جەردەن گۇل ىزدەيدى،
كۇدەرىن قۇشتارىنان ءبىر ۇزبەيدى.
كەلەسىڭ گۇل بوپ، ەركەم، كوز الدىما،
ءوزىڭدى مەن ىزدەمەي كىم ىزدەيدى!

ارمانىمنىڭ نۇرى،
اقىندىقتىڭ سىرى،
جۇرەگىمنىڭ جىرى، ادەمى-اۋ.
كوڭىلىمنىڭ سازى،
ءومىرىمنىڭ جازى،
قايدا ءجۇرسىڭ، ادەمى-اۋ... — دەپ ولەڭ جازىپ بەرەدى. ءان بىردەن تارالىپ كەتتى،-دەيدى اۆتور.
   بىردە اڭگىمەدەن اڭگىمە شىعىپ، ءبىر جولداسى «الماتى قالاسىنىڭ رەسپۋبليكالىق وكپە اۋىرۋلار عىلىمي ينستيتۋتىنا رەسەيدەن ءبىر مامان كەلىپتى. اتى — داريكو» دەيدى. كومپوزيتور «مەن عاشىق بولعان، نەشە جىلدان بەرى تاپپاي جۇرگەن داريكو ەمەس پە ەكەن؟» دەپ ەلەڭ ەتە قالادى. ەرتەسىندە ينستيتۋتقا ارنايى بارىپ، ديرەكتورعا كەلگەن شارۋاسىن توتەسىنەن جەتكىزەدى. ول كىسى جان ساقتاۋ بولىمىنە داريكو اشليايەۆا ەسىمدى ماماننىڭ كەلگەنىن ايتادى. «كورۋگە بولا ما؟» دەگەن ءانشىنىڭ ءسوزىن جەرگە قالتىرماي، شاقىرتۋعا كىسى جىبەرەدى. از ۋاقىتتان كەيىن ديرەكتوردىڭ كابينەتىنە ۇستىنە اق حالات، باسىنا قالپاق، بەتىنە ماسكا كيگەن قىز كىرىپ كەلەدى.

«سالەمەتسىز بە؟» دەپ امانداستىم. «زدراۆستۆۋيتە!» دەدى. مەن «ويپىرىم-اي، وتكەن جولى دا وسىلاي امانداسىپ ەدى. سول ما، الدە باسقا ما؟» دەپ جىعا تاني الماي قاتتى تولقىدىم. سوسىن «ەگەر ايىپ بولماسا، بەتىڭىزدەگى ماسكانى شەشسەڭىز بولا ما؟» دەدىم. ول قارسىلىق بىلدىرگەن جوق. اشىپ قالعاندا كوزىمە وتتاي باسىلىپ كەتتى، شارق ۇرىپ ىزدەپ جۇرگەن داريكوشىمنىڭ ءوزى ەكەن. سودان باستاپ جۇبىمىز جازىلعان جوق. كەيىننەن شاڭىراق كوتەرىپ، وتباسىن قۇردىق. بۇل مەنىڭ باعىم بولار.

ەسكەندىر حاسانعاليەۆ جانە داريكو اشليايەۆا

- شىعارماشىلىعىمداعى ايتۋلى دۇنيەلەردى ەكەۋمىز قوسىلعان سوڭ جازدىم. ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتيست اتاعىن الدىم. حالىق ارتيسى، مەمىلەكەتتىك سيلىقتىڭ لاۋەراتى اتاندىم. تاۋەلسىز «تارلان» سيلىعىنىڭ يەگەرى بولدىم. «قۇرمەت» وردەنىمەن ماراپاتتالدىم. سۇيگەن جارىما ارناعان «ادەمى - اۋ» ءانى اركىمنىڭ ادەمىسىنە سەزىمىن جەتكىزەتىن، عاشىقتاردىڭ ۇرانى ىسپەتتەس ومىرشەڭ ءان بولدى، - دەيدى ەسكەندىر حاسانعاليەۆ.

ءاندى العاش اۆتور ءوزى ورىندايدى. كەيىننەن روزا باعىلانوۆا، روزا رىمبايەۆا ءوز رەپەرتۋلارىنا قوسادى. «ادەمى - اۋدى» سوڭعى جىلدارى جاس ءانشى تاحمينا اشىمبەكوۆا ايتىپ ءجۇر.

ادەمى - اۋ

س: باكىر تاجىبايەۆ

م: ەسكەندىر حاسانعاليەۆ

ورىنداعان: روزا رىمبايەۆا

ءاننىڭ تولىق ءماتىنى:
بۇلبۇل قۇس تۋعان جەردەن گۇل ىزدەيدى،
كۇدەرىن قۇشتارىنان ءبىر ۇزبەيدى.
كەلەسىڭ گۇل بوپ، ەركەم، كوز الدىما،
ءوزىڭدى مەن ىزدەمەي كىم ىزدەيدى!

ارىنا ماحابباتتىڭ شىراي كەرەك،
شىن سۇيگەن ازابىنا شىدايدى كوپ.
ءان ايتتىم ارناپ ساعان ۇناي ما دەپ،
ادەمى - اۋ، مەنى سۇيسەڭ مۇڭايما تەك.

قايىرماسى:
ارمانىمنىڭ نۇرى،
اقىندىقتىڭ سىرى،
جۇرەگىمنىڭ جىرى، ادەمى-اۋ.
كوڭىلىمنىڭ سازى،
ءومىرىمنىڭ جازى،
قايدا ءجۇرسىڭ، ادەمى-اۋ.

ءوزىڭ عوي ومىرىمە ءسان بەرگەن دە،
دۇنيەدە ساعان ارۋ تەڭ كەلگەن بە!
ساۋلەم - اۋ، سەن كەلەسىڭ كوز الدىما،
اق قايىڭ سامال جەلمەن تەربەلگەندە.

جاس جانىم سەنى اڭساماي توزە الار ما،
وزگەلەر سەنى مەندەي سەزە الار ما؟
اق تولقىن جاعالاۋعا اسىققاندا،
ايىم - اۋ، سەن كەلەسىڭ كوز الدىما.

微信小程序搜索《xalhar翻译》