زاڭمەن باسقارۋعا قىزمەت وتەۋدىڭ جاڭا جولىن قاراستىردى

جىل باسىنان بەرى، التاي ايماقتىق زاڭ عىلىمى قوعامى پارتيا 20-كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى ءۇشىنشى جالپى ءماجىلىسىنىڭ رۋحىن جانە جۇڭگو زاڭ عىلىمى قوعامىنىڭ، شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق زاڭ عىلىمى قوعامىنىڭ قىزمەت ورنالاستىرۋلارىن مۇقيات دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، جاڭا داۋىردەگى ”فىڭچياۋ تاجىريبەسىنە“ تاباندى بولىپ جانە ونى دامىتىپ، زاڭ عىلىمى قوعامىنىڭ نەگىزگى ساتى قىزمەت وتەۋ پۋنكتى قۇرىلىسىن تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتىپ، زاڭدىق كەڭەس بەرۋ باس ماماندارىنىڭ رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، زاڭ عىلىمى قوعامىنىڭ نەگىزگى ساتى قوعامىن باسقارۋمەن توعىسۋىنىڭ جاڭا جولىن بەلسەنە قاراستىرىپ، جاقسى ناتيجەگە قول جەتكىزدى.

التاي ايماقتىق زاڭ عىلىمى قوعامىنىڭ ورىنباسار باستىعى جاڭ حۇي بىلاي دەدى: التاي ايماقتىق زاڭ عىلىمى قوعامى زاڭدىق كەڭەس بەرۋ باس ماماندارىنىڭ نەگىزگى ساتى قىزمەت وتەۋ پۋنكتى قۇرىلىسىنىڭ قۇنىن ارتتىرۋىنا، كۇش قوسۋىنا سۇيەنىپ، ”پۋنكت + باس ماماننىڭ“ ىشكەرىلەي توعىسۋىن ىلگەرىلەتىپ، زاڭمەن باسقارۋ ارقىلى بۇقارانىڭ باقىتتى تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتىپ، جوعارى ساپالى دامۋدى قورعاپ، نىق قاداممەن الىسقا جول اشىپ، اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيدەگى تىنىش التاي، زاڭمەن باسقارىلاتىن التاي قۇرۋعا زاڭ ”پاراساتى“ مەن كۇش ـ قۋاتىن ارنادى.

جۇيەلىلەندىرىپ، تۇزىمدەندىرىپ، زاڭ عىلىمى اقىل-پاراساتىنان پايدالاندى

”قايشىلىقتى جاراستىرۋدا شاشانى ىزدەيمىز، زاڭعا سۇيەنەمىز، ەكى جاق رازى بولىپ جۇزدەرىنەن كۇلكى ەستى. التاي قالاسىنداعى ”شاشا قىزمەت كەڭسەسىن“ جەرگىلىكتى بۇقارا ابدەن بىلەدى.

”شاشانىڭ“ اتى ءسانيا ابدىكەرىم، التاي قالالىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسى شاشۋ جولى ساقشى بولىمشەسىنىڭ حالىق ساقشىسى، سونداي-اق التاي قالالىق زاڭ عىلىمى قوعامىنىڭ ەرتىس وزەنى الەۋمەتتىك اۋماعى ساقشى ىستەرى كەڭسەسى زاڭدىق قىزمەت وتەۋ پۋنكتىنىڭ جاۋاپتىسى. ول زاڭ، زاڭ-ەرەجەلەردى جەتىك يگەرگەندىكتەن، جاراستىرۋعا دا شەبەر بولعاندىقتان، 2020-جىلى 1-ايدىڭ 1-كۇنى شاشۋ جولى ساقشى بولىمشەسى ونىڭ اتىنان ”شاشا قىزمەت كەڭسەسىن“ قۇردى. سونىمەن، ول ءتۇرلى قايشىلىقتار مەن داۋ-شارلاردى جاراستىرۋعا ارناۋلى جاۋاپتى بولدى.

تاياۋدا، 14 جۇمىسكەرگە ساياتىن ەڭبەكاقى داۋ-شارى جاۋاپكەرشىلىكتەن قاشىپ، ءبىر-بىرىنە يتەرمەلەگەندىكتەن، شەشىم تاپپاعان ەدى، جارىم ايدان كەيىن ءساتتى شەشىلدى. ال، بۇل ”ەڭبەكتىڭ“ ارتىندا ”شاشانىڭ“ قۇلشىنىسى جاتىر.

”ءبىر تيىن دا جۇمساماي، ارلى-بەرلى سارساڭ بولماي، ۇكىم قاعازىمەن بىردەي زاڭدىق كۇشكە يە ءادىليالىق تۇراقتاندىرۋ كەسىمناماسىن الدىق، ۇيىمىزگە الاڭسىز قايتىپ وتباسىمىزداعىلارمەن قاۋىشا الاتىن بولدىق“،-دەدى جۇمىسكەرلەردىڭ ۋاكىلى تەبىرەنە.

”شاشا قىزمەت كەڭسەسى“ سياقتى بۇقارانىڭ مويىنداۋىنا يە بولعان زاڭ عىلىمى قوعامىنىڭ نەگىزگى ساتى قىزمەت وتەۋ پۋنكتتەرىنەن التاي ايماعىندا جيىنى 216 سى بار. ولار ”ءبىر بەكەتتىك“ قايشىلىقتاردى جاراستىرۋ ورتالىعى، جان-جاقتى جونگە سالۋ ورتالىعى، الەۋمەتتىك زاڭدىق قىزمەت وتەۋ پۋنكتى، جەكەلەردىڭ جاراستىرۋ قىزمەت كەڭسەسى جانە مۇشە ورىندار ورنى سياقتىلارعا ورنالاسقان. زاڭدىق كەڭەس بەرۋ باس ماماندارى، مۇشەلەر تۇگەلدەي پۋنكتتەرگە ورنالاستىرىلعان، قايشىلىقتى شەشۋ، حاۋىپ- قاتەردەن ساقتانۋ جانە ونى تىزگىندەۋ، زاڭدىق اقىل-كەڭەس بەرۋ سياقتى زاڭمەن باسقارۋ امالياتتىق قيمىلىنا قاتىناسىپ، زاڭمەن باسقارۋ بايلىعى مەن زاڭمەن باسقارۋ كۇشىن ۇزدىكسىز نەگىزگى ساتىعا شوعىرلاندىرىپ، زاڭمەن باسقارۋعا ساپالى قىزمەت وتەۋ ارقىلى نەگىزگى ساتىنىڭ قوعامدىق جونگە سالۋىنا زاڭ عىلىمى اقىل-پاراساتىنان پايدالانىپ، قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىقتىڭ نەگىزىن ۇزدىكسىز بەكەمدەدى.

جىل باسىنان بەرى، التاي ايماعى ءىس جۇزىندىكتى تياناق ەتىپ، تۋراشىلىقتان اينىماي، جاڭالىق اشىپ، پۋنكت قۇرىلىسى مەن ”باس مامان“ قىزمەتىنىڭ ىشكەرىلەي توعىسۋىن بار كۇشپەن ويداعىداي ىستەدى. اۆتونوميالى رايوندىق زاڭ عىلىمى قوعامىنىڭ زاڭدىق كەڭەس بەرۋ باس مامانداردىڭ قىزمەتىن ىلگەرىلەتۋ پىكىرى سياقتى قاتىستى تۇزىمدەردى مۇقيات دايەكتىلەندىرۋ، تياناقتاندىرۋ نەگىزىندە، «التاي ايماقتىق زاڭ عىلىمى قوعامىنىڭ زاڭدىق كەڭەس بەرۋ باس ماماندارىنىڭ قىزمەت ەرەجەسىن (سىناق رەتىندە اتقارىلادى)» زەرتتەپ جاساپ، ارناۋلى ءماجىلىس اشىپ، زاڭ عىلىمى قوعامىنىڭ نەگىزگى ساتى قىزمەت وتەۋ پۋنكتتەرى قۇرىلىسى مەن زاڭدىق كەڭەس بەرۋ باس ماماندارى قىزمەتىن ارناۋلى اقىلداسىپ ورنالاستىرىپ، جوعارى مەكتەپ وقىمىستىلارىن ۇسىنىس ەتىپ، نەگىزگى ساتىنىڭ ءبىرىنشى شەبىنە بارىپ، پۋنكت قۇرىلىسىنا جەتەكشىلىك ەتىپ، زاڭدىق كەڭەس بەرۋ باس ماماندارىنىڭ تاڭداۋلىلارىن تاڭداۋ، مىقتىلارىن ۇلەستىرۋ سياقتى ”ءبىر قىدىرۋ شارالار“ ارقىلى ”پۋنكت + باس مامان“ جۇيەلى اينالىمىن ىلگەرىلەتتى.

”پىڭ ادۆوكاتتىڭ كاسىپتىك تۇسىندىرمەسىنە كوپ راقىمەت، جاقىن جەردە زاڭ عىلىمى مامانى بار بولعانى قانداي جاقسى، ءبىز زاڭدىق ماسەلەگە جولىققاندا ەندىگارى الاڭدامايتىن بولدىق“،-دەدى شىڭگىل قالاشىعىنىڭ تۇرعىنى گۋ حانىم زاڭدىق كەڭەس بەرۋ باس مامانى پىڭ شياۋچىن ادۆوكاتتىڭ قولىن قىسىپ تۇرىپ العىس ايتىپ.

گۋ حانىم كىرە اۆتوكولىك شوفەرى، ول اۆتوكولىگىن شاعىن رايوننىڭ اۆتوكولىك توقتاتۋ الاڭىنا توقتاتىپ قويعان كەزدە بىرەۋ ونىڭ اۆتوكولىگىن سىزىپ كەتەدى، قايتەرىن بىلمەگەن ول توركوزدەندىرۋ قىزمەتكەرىنەن ارنايى كومەك سۇرايدى. توركوزدەندىرۋ قىزمەتكەرى جاعدايدان حابار تاپقاننان كەيىن، گۋ حانىمدى ەرتىپ زاڭدىق كەڭەس بەرۋ باس مامانى كەڭەس بەرەتىن تور كوزدەندىرۋ ورتالىعىنا كەلىپ، قاتىستى زاڭدىق ماسەلەلەر جونىندە كەڭەس سۇرايدى. زاڭدىق كەڭەس بەرۋ باس مامانىنىڭ سابىرلىلىقپەن ءتۇسىندىرۋى ارقىلى گۋ حانىم ۇقىقتى قورعاۋعا قاتىستى بارىس پەن جوبالاردى ۇعىسىپ، رازى بولىپ قايتادى.

جاڭ حۇيدىڭ تانىستىرۋىنا قاراعاندا، ”توركوزدەندىرۋ + باس مامان“ — التاي ايماعىنىڭ قوعامدىق جونگە سالۋ ۇلگىسىندەگى تاعى ءبىر ىزدەنىس جاسامپازدىعى، زاڭدىق كەڭەس بەرۋ　باس مامانى مەن ”ءۇش قىزمەتكەر، ءبىر ادۆوكات، ەكى قىزمەتكەر“ (سۋديا، پروكۋرور، ساقشى، ادۆوكات، حالىقتىق جاراستىرۋشى، زاڭ عىلىمى قوعامىنىڭ مۇشەسى) توركوزدەندىرۋ ورنىنا بارىپ، تۇرعىندار مەن نەگىزگى ساتى پارتيا، ۇكىمەت ورىندارىنا زاڭ جونىندە اقىسىز اقىل-كەڭەس بەرۋ، زاڭدى جالپىلاستىرۋ ۇگىتى سياقتى قىزمەت وتەۋمەن قامداپ، توركوزدەندىرۋدى زاڭمەن باسقارۋعا قىزمەت وتەۋ دەڭگەيىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتادى ەكەن. قازىرگە دەيىن زاڭدىق كەڭەس بەرۋ باس ماماندارى قايشىلىق پەن داۋ-شاردان 198 ىن جاراستىرۋعا قاتىناسىپ، ”جەلىدە + جەلىدەن تىس“ زاڭ جالپىلاستىرۋ قيمىلىن 35 رەت ورىستەتىپ، 100 مىڭعا (رەت) جۋىق بۇقاراعا قىزمەت وتەگەن.

زاڭمەن باسقارۋ قاجەتىنە جاۋاپ قايتارىپ، ويداعىداي قىزمەت وتەدى

”پروكۋرورلار ۇنەمى زاۆودقا كەلىپ زاڭدى جالپىلاستىرۋ ۇگىتىن جۇرگىزىپ، زاڭدىق كەڭەس بەرىپ، ءبىزدىڭ قاتىستى زاڭ، زاڭ-ەرەجەلەردى ۇيرەنۋىمىزگە، زاڭدىق ماسەلەلەردى شەشۋىمىزگە، حاۋىپ-قاتەردەن ساقتانۋىمىزعا كومەكتەسەدى، بۇل شىنىندا، وتە جاقسى جاعداي“. شىڭگىل اۋداندىق حالىق پروكۋراتۋراسى ورىستەتكەن ”زاڭدى كاسىپورىندارعا جەتكىزۋ“ قيمىلىن اۋىزعا العاندا، شينجياڭ مڭكى ەنەرگيا عىلىم-تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگى شىڭگىل كومىر سۇرىپتاۋ زاۆودىنىڭ ورىنباسار باستىعى گاۋ چاڭلۇڭ ولاردى ەرىكسىز القادى.

شىڭگىل اۋدانىنداعى تايكەشكەن وتكەلى شينجياڭ مەن موڭعۇليانىڭ ساۋدا جاسايتىن ەڭ ۇلكەن قۇرلىق جولى وتكەلى. جاقىنعى جىلداردان بەرى، كوپتەگەن كاسىپورىندار وسى اراعا ”تامىر تارتتى“، كومىر سۇرىپتاۋ زاۆودى سولاردىڭ ءبىرى. وتكەلدىڭ ەكونوميكاسى مەن قوعامىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا قىزمەت وتەۋ جانە ونى قامتاماسىزداندىرۋ ءۇشىن، 2023-جىلى 2-ايدا شىڭگىل اۋداندىق حالىق پروكۋراتۋراسى ”وتكەلدىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنا دەم بەرەتىن پروكۋرورلار قىزمەت كەڭسەسىن“ قۇرىپ، پروكۋرورلاردى كەزەكپەن سول جەردە تۇرۋعا ورنالاستىرىپ، زاڭدى جالپىلاستىرۋ ۇگىتىن ۇدايىلاندىرىپ، كاسىپورىنداردىڭ زاڭمەن باسقارۋ تالابىن دەر كەزىندە شەشىپ، كاسىپورىنداردىڭ اقاۋسىز دامۋىن زاڭمەن باسقارۋ جاعىنان قامتاماسىز ەتتى.

پروكۋرورلار قىزمەت كەڭسەسى شىڭگىل اۋداندىق زاڭ عىلىمى قوعامىنىڭ تايكەشكەن وتكەلىندەگى نەگىزگى ساتى قىزمەت وتەۋ پۋنكتى. ول ”پروكۋراتۋرا ارقىلى كاسىپورىندى قورعاۋ“ قىزمەتىن ءتۇيىندى تۇردە ۇستىنە الادى. شىڭگىل اۋداندىق حالىق پروكۋراتۋراسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ ورىنباسار شۋجيى، باس پروكۋرور مۇقيات قۇسايىن ۇلى پۋنكتتە تۇراقتى تۇراتىن زاڭدىق كەڭەس بەرۋ باس مامانى رەتىندە پروكۋرورلاردى باستاپ كاسىپورىندارعا جانە ساۋدا دۇكەندەرىنە بارىپ، زاڭدى جالپىلاستىرۋ ۇگىتىن ورىستەتىپ، كەز كەلگەن ۋاقىتتا، كەز كەلگەن جەردە كاسىپورىننىڭ قاجەتىن شەشۋ ونىڭ كۇندەلىكتى قىزمەتىنە اينالدى.

”كاسىپورىن باسقارۋشىلار مەن قىزمەتكەرلەردىڭ زاڭمەن باسقارۋ تانىمىن كۇشەيتۋ — حاۋىپ-قاتەردەن، كومەسكى قاتەرلەردەن تۋ باستان ساقتانۋدىڭ ۇتىمدى شاراسى“،-دەدى مۇقيات قۇسايىن ۇلى.

پارتيا 20-كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى ءۇشىنشى جالپى ءماجىلىسى قاراپ ماقۇلداعان «جوڭگو كوممونيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ رەفورمانى ونان ارى جاپپاي تەرەڭدەتىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى قاۋلىسىندا» ”بازارلانعان، زاڭمەن باسقارىلاتىن، حالىقارالانعان ماڭداي الدى ساۋدا ورتاسىن جاراتۋ“ ورتاعا قويىلدى ءارى جاڭا ورنالاستىرۋ جاسالدى. بۇل جاڭا تاريحي باستامادا شارۋاشىلىق ساۋدا ورتاسىن ساپالىلاندىرۋدى ونان ارى تەرەڭدەتۋدىڭ اتتانىسقا كەلتىرۋ بۇيرىعى. التاي ايماقتىق زاڭ عىلىمى قوعامى نازاردى جوعارى ساپالى دامۋدىڭ ماڭداي الدى مىندەتىنە شوعىرلاندىرىپ، ايماقتىڭ ەرەكشە ابزالدىلىققا يە كاسىپ سالاسى مەن وتكەل ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىن تىعىز ارقاۋ ەتىپ، التاي ايماعىنىڭ شارۋاشىلىق ساۋدا ورتاسىن ساپالىلاندىرۋ زاڭمەن باسقارۋ بىرىككەن تۇلعاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتىپ، زاڭدىق اقىل-كەڭەس بەرەتىن باس مامانداردىڭ ”اقىلشىلىق“ ابزالدىلىعىن، ”كاسىپتىك“ ابزالدىلىعىن، ”جەتەكشىلىك“ ابزالدىلىعىن ساۋلەلەندىرىپ، ءتۇرلى كاسىپورىنداردىڭ تاپسىرماسىن قابىلداپ، ”زاڭمەن باسقارۋ دەنساۋلىق تەكسەرۋى“ قاتارلى قيمىلدى ۇدايىلاندىرىپ ورىستەتتى. زاڭمەن باسقارۋ ارقىلى قامداۋدى تەرەڭدەتىپ، كاسىپورىندارعا ”تاپسىرىس ۇلگىسىندەگى“ جوعارى ءونىمدى زاڭدىق قىزمەت وتەدى.

سونىمەن بىرگە، كاسىپورىنداردىڭ ءوندىرىس تيجاراتىن زاڭمەن باسقارۋ قاجەتىنە باعىتتاي وتىرىپ، زاڭدىق اقىل-كەڭەس بەرەتىن باس ماماندار ۇيىرمەسىن كاسىپورىننىڭ زاڭدىق حاۋىپ-قاتەردەن ساقتانۋ قولدانباسىن قۇراستىرىپ باسۋعا ۇيىمداستىرىپ، كاسىپورىنداردىڭ توقتام جاساسۋ، ەڭبەككۇش ىستەتۋ، كاسىپورىن باسقارۋ، بانكە قارىز اقشاسى قاتارلى 7 جاقتاعى 42 زاڭدىق حاۋىپ-قاتەر ءتۇيىنىن دەن قويا قورىتىندىلاپ، جيناقتاپ، جەرگىلىكتى كاسىپورىنداردىڭ دامۋىنا اناعۇرلىم ويداعىداي قىزمەت وتەدى.

بيىل جىل باسىنان بەرى، التاي ايماعىنىڭ زاڭدىق كەڭەس بەرۋ باس ماماندارى كاسىپورىندارعا تيىمدىلىك جاساۋ ”حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ“ ”زاڭمەن باسقارۋ دەنساۋلىق تەكسەرۋ ايى“ قيمىلىنا قاتىناسىپ، حالىقتىق كاسىپورىن، ساۋدا قوعامى، جەكە ساۋدا- ونەركاسىپشى ورىنىنىڭ 117 سىنە بارىپ، 52 مايدان (رەت) زاڭ جالپىلاستىرۋ ۇگىتىن ورىستەتىپ، 32 مايدان (رەت) اڭگىمە وتكىزىپ، پىكىر اۋىستىردى. 301 توقتامدى تەكسەرىپ،73 زاڭدىق پىكىرناما شىعارىپ، 648 ادامعا (رەت) زاڭدىق كەڭەس بەرىپ، 58 زاڭدىق حاۋىپ-قاتەر ءتۇيىنىن تاۋىپ، 61 ماسەلەنى شەشىپ، كاسىپورىنداردىڭ زاڭ بويىنشا تيجارات جۇرگىزۋىن، ۇقىعىن زاڭ بويىنشا قورعاۋىن جەبەپ، كاسىپورىنداردىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن قورعادى.

حاۋىپ-قاتەردەن ساقتانىپ، باياندى ورنىقتىلىقتى قورعادى

جاڭا ءۇي ساتىپ الۋ ءاسىلى قۋانىشتى ءىس، ءبىراق، ءۇيدى ۋاعىندا وتكىزىپ الا الماسا سوڭى كوڭىلسىزدىككە سوعارى داۋسىز. بىرنەشە كۇننىڭ الدىندا قابا اۋداندىق حالىق سوت مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى جاڭ يۇنشياۋ ارىزدانۋ الدىنداعى جاراستىراتىن ۇيىرمەنى باستاپ، قورا-جاي ساۋداگەرلەرىنىڭ ءۇيدى كەشىكتىرىپ تاپسىرۋىنان تۋىلعان 240 تاۋار ءۇيدى الدىن الا ساتۋ توقتامى داۋ-شارىن ءساتتى جاراستىرىپ، قوعامنىڭ جاراسىمدىلىعىن، ورنىقتىلىعىن قورعادى.

ۇعىسۋعا قاراعاندا، 2019-جىلدان 2022-جىلعا دەيىن نەشە جۇزدەگەن ءۇي ساتىپ الۋشى شينجياڭ ءمالىم قورا-جاي سەرىكتەستىگىمەن تاۋار ءۇيدى الدىن الا ساتۋ توقتامىنا قول قويىسقان ءارى ءۇي ساتىپ الۋ اقشاسىن تولەگەن، ءبىراق، قورا- جاي ساۋداگەرى توقتامدا كەلىسكەن ۋاقىت بويىنشا ءۇيدى وتكىزىپ بەرمەگەن، يەگەرلەر ىلگەرىندى-كەيىندى سوت مەكەمەسىنە ارىز-شاعىم بەرىپ، قورا-جاي ساۋداگەرىنەن ءۇيدى ۋاعىندا تاپسىرماعانى، توقتامدى اتقارماعانى ءۇشىن، تولەم قاراجات بەرۋدى تالاپ ەتكەن.

بۇل دەلوعا قاتىستى ادام كوپ، بۇقارانىڭ ءتول مۇددەسىنە قاتىستى بولعاندىقتان، قابا اۋداندىق حالىق سوت مەكەمەسى دەرەۋ ”باس مامان + ەرەكشە ۇسىنىس ەتىلگەن حالىقتىق جاراستىرۋشىدان“ ۇيىمداسقان قىزمەت ارناۋلى گرۋپپاسىن قۇرىپ، دەلو جاعدايىن مۇقيات تەكسەرىپ، قايشىلىقتىڭ ءتۇيىنىن ايقىنداپ، كاسىپتىك زاڭ بىلىمدەرى مەن مول جاراستىرۋ تاجىريبەسى ارقىلى ”جەكە-جەكە“ جاراستىرۋ ءتاسىلىن قولدانىپ، ىسكە قاتىستى ەكى جاقتىڭ پايدا-زيانىن سالماقتاپ، ەكى جاقتى ماسەلەنى اقىلىمەن شەشۋگە ءناسيحاتتادى. اقىرىندا، كوپ رەت حابارلاسۋ جانە كەڭەسۋ ارقىلى 240 تان استام يەگەر مەن قورا-جاي ساۋداگەرى جاراسۋ كەلىسىمىن جاساستى ءارى سوت مەكەمەسىنە ءادىليالىق جاقتان تۇراقتاندىرۋعا ءوتىنىش بەرىپ، قورا-جاي ساۋداگەرى جاراسۋ كەلىسىمى بويىنشا يەگەرلەرگە تولەم بەردى.

جۋىق جىلداردان بەرى، التاي ايماقتىق زاڭ عىلىمى قوعامى نەگىزگى ساتى قىزمەت وتەۋ پۋنكتى قۇرىلىسىن زاڭدىق كەڭەس بەرۋ باس ماماندارىنىڭ رولىن ءونىمدى ساۋلەلەندىرەتىن، حالىق بۇقاراسىنىڭ ءىس جۇزىندىك زاڭدىق قاجەتىن شەشەتىن ماڭىزدى قىزمەت تەكشەسى ەتىپ، قوعام حاۋىپسىزدىگى، پروكۋراتۋرا، سوت مەكەمەسى قاتارلى مۇشە ورىندارمەن بىرلەسىپ، پارتكوم مەن ۇكىمەتتىڭ كەلەلى شەشىمدەرىن دالەلدەۋ، اۋىر حاۋىپ-قاتەردەن ساقتانۋ جانە ونى تىزگىندەۋ، كۇردەلى قايشىلىقتار مەن داۋ-شارلاردى جاراستىرۋ، كۇردەلى ارىز-ارمان دەلولارىن شەشۋ قاتارلى قىزمەتتەرگە بەلسەنە  ات سالىسىپ، عىلمي شەشىم جاساۋ مەن زاڭمەن باسقارۋ امالياتىنا اناعۇرلىم پارمەندى قىزمەت وتەدى. زاڭدىق كەڭەس بەرۋ باس ماماندار كاسىپتىك ەرەكشەلىگىنە ساي، شيپاحانا مەن ناۋقاستار اراسىنداعى داۋ-شاردى، ساياحات داۋ-شارىن، تۇتىنۋ داۋ-شارىن كاسىپتىك جاراستىرۋ كوميتەتتەرىمەن جەكە-جەكە بايلانىس جاساپ، ”اكىمشىلىك + ءادىليا + بەدەلدى قايراتكەرلەر“ ءوزارا ۇشتاسۋ ۇلگىسىن قولدانىپ، قايشىلىقتار مەن داۋ- شارلاردى جاراستىردى. بيىل جىل باسىنان بەرى، زاڭدىق كەڭەس بەرۋ باس ماماندارى قاتىناسقان ءبىر قىدىرۋ دەلولار ماندىك تۇرعىدا شەشىلدى.

قازىر التاي ايماقتىق زاڭ عىلىمى قوعامى زاڭدىق كەڭەس بەرەتىن 8 باس ماماندى تۇراقتى باعالاۋ ماماندار قامباسىنا ەنگىزىپ، زاڭدىق كەڭەس بەرۋ باس ماماندارىنىڭ كەلەلى شەشىم جاساۋ، قوعام ورنىقتىلىعى حاۋىپ-قاتەرىن باعالاۋ قىزمەتىنە قاتىناسۋىنا جەتەكشىلىك ەتىپ، زاڭمەن باسقارۋ وي جەلىسىنەن پايدالانىپ، نىسان قۇرىلىسىنىڭ ”زاڭدى، ۇيلەسىمدى، جارامدى، مەڭگەرىمدى“ بولۋى جونىندە زاڭدىق پىكىر بەرىپ، ءتۇيىندى نىسانداردىڭ ورنىقتى تياناقتانۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتتى.

بيىل 7-ايدا التاي قالاسىندا كىرە اۆتوكولىككە قاتىستى ”ەكى ءتۇرلى ءادىس“ جونىندە مامانداردىڭ دالەلدەۋ ماجىلىسىندە زاڭدىق كەڭەس بەرەتىن 4 باس مامان شىعارماقشى بولعان «التاي قالاسىنىڭ توراپتا كەلىسەتىن كىرە اۆتوكولىك تيجارات قىزمەت وتەۋىن باسقارۋ ناقتى ەرەجەسىن (ۋاقىتشا اتقارىلادى)»، «التاي قالاسىنىڭ ساياحات كىرە اۆتوكولىك تيجارات قىزمەت وتەۋىن باسقارۋ ۋاقىتتىق ءادىسىن» زەرتتەپ، تالقىلادى. زاڭدىق كەڭەس بەرۋ باس ماماندارى ۇيلەسىمدى، زاڭدى تۇرعىدا باعىتتامالى ماسەلەلەردى ورتاعا قويدى ءارى جەتەكشى پىكىر بەرىپ، حاۋىپ-قاتەردىڭ كومەسكى كىناراتتارىنان ءونىمدى ساقتاندى.

نەگىزگى ساتى قىزمەت وتەۋ پۋنكتتەرىنە سۇيەنە وتىرىپ، التاي ايماقتىق زاڭ عىلىمى قوعامى تاعى ”ءجۇز زاڭ عىلىمى مامانى ءجۇز مايدان دوكلاد بەرۋ جينالىسى“ زاڭمەن باسقارۋ ۇگىت-لەكسياسى، زاڭ جالپىلاستىرۋ جاس ەرىكتىلەرىنىڭ زاڭمەن باسقارۋ مادەنيەت نەگىزگى ساتىعا ساپارى قاتارلى جەلىدەن تىس زاڭمەن باسقارۋ ۇگىت قيمىلىن، سونداي-اق ”التىنتاۋدى زاڭمەن نارلەندىرۋ جونىندە سۇراق-جاۋاپ“ دوۋيىن تىكە تاراتۋ جەلىسىندە زاڭ جالپىلاستىرۋ قيمىلىن بەلسەنە ورىستەتىپ، زاڭ ءبىلىمىن جالپىلاستىرىپ، زاڭدىق قىزمەت وتەپ، قوعامنىڭ باياندى ورنىقتىلىعىن قورعادى.

10-ايدىڭ 30-كۇنى التاي قالاسى التىنتاۋ جولى كوشە ءىس باسقارماسى مادەنيەت جولى الەۋمەتتىك اۋماعىندا ازاماتتىق ىستەر زاڭناماسىن ارقاۋ ەتكەن زاڭمەن باسقارۋ ۇگىتىن قاراستى رايونداعى بۇقارا مۇقيات تىڭدادى. ۇگىتشى فان حۇيشۋان التاي قالاسى قىران ادۆوكاتتار باسقارماسىنىڭ ادۆوكاتى، زاڭدىق كەڭەس بەرۋ باس مامانى. ول كاسىپتىك زاڭ بىلىمدەرى مەن مول امالياتتىق تاجىريبەلەرىنە سۇيەنىپ، تۇرعىندارعا ازاماتتىق ىستەر زاڭناماسىنداعى قاتىستى مازمۇنداردى ۇگىتتەپ، دەلو مىسالدارى ارقىلى زاڭ تارماقتارىنىڭ ءىس جۇزىندىك قىزمەت، تۇرمىس بارىسىندا قولدانىلۋىن جاندى دا وبرازدى تۇردە بايىمدادى ءارى بۇقارانىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەردى.

جاڭ حۇي بىلاي دەدى: التايدا فان حۇيشۋان سياقتى زاڭ جونىندە اقىل-كەڭەس بەرەتىن باس مامانىنان 161 ادام بار، ولار ءارقايسى تاراۋدا (ورىندا)، اۋىل-قىستاقتاردا (الەۋمەتتىك اۋماقتاردا) زاڭ ۇگىتشىسى، حالىقتىق جاراستىرۋشى، زاڭ اقىلشىسى، ”زاڭمەن باسقارۋ پاراساتتىلار ۇيىرمەسىنىڭ“ مۇشەسى بولىپ جۇمىس ىستەيدى. ولار اۋىل-قالاشىق، كوشە　ءىس باسقارماسى، اۋىل-قىستاق، مال شارۋاشىلىق رايوندارىنا بارىپ، نەگىزگى ساتى قىزمەت وتەۋ پۋنكتتەرىن ارقاۋ ەتىپ، زاڭمەن باسقارۋ ۇگىت قيمىلىن ورىستەتىپ، قايشىلىقتاردى شەشۋ بارىسىندا زاڭدى جالپىلاستىرىپ، زاڭمەن باسقارۋ ۇگىتى بارىسىندا كوپ نەگىزدى باسقارۋدى ىلگەرىلەتىپ، زاڭمەن باسقارۋدىڭ قويۋ رايىن قالىپتاستىردى.