بەكەمدەۋدىڭ ءداۋىر ءۇنىن اسقاقتاتتى

جوعارى ولشەمدى باعىمشىلىق قورالارىندا باعىمشىلار اسىلداندىرىلعان سيىر، كوپ ءتولدى قوي باعىپ، جۇزدەرىنەن كۇلكى ەسسە؛ قىستاق قاعيداسى، تۇرعىندار كەلىسىمى كورسەتكىش تاقتاسىنىڭ الدىندا قىستاق تۇرعىندارى ”ۇلتتار ىنتىماعىنداعى ۇلگىلى وتباسى“، ”جاقسى كەلىن“ سياقتىلاردى باعالاۋ، ماداقتاۋ قيمىلىنىڭ ناتيجەسىن قىزۋ تالقىلادى؛ بازاردا جاسىل اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرى قۇرت، ايران، ءسۇت قاتارلىلاردىڭ ساۋداسى كۇسەت بولسا؛ ”جەمىس باقشاسىندا“ شارۋالار ساياجايى، مالشىلار ساياجايى ەرەكشە دۋمانعا بولەندى...

12-ايدىڭ 6-كۇنى تۇستەن بۇرىن، التاي ايماعى مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى ۋاكىلدەردىڭ ىزگى ىستەرىنەن ۇگىت-لەكسيا بايانداما ءماجىلىسىن وتكىزدى. مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى جەكە، جەمەنەي اۋدانى جەمەنەي قالاشىعى شارىقتى قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى، قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى گۇلميرا داۋلەت قىزىنىڭ جاندى بايانداۋىندا وسىزاماندانعان جاراسىمدى دا كورىكتى اۋىل-قىستاق كارتيناسى باياندالدى.

شارىقتى قىستاعىنىڭ باقىتتى تۇرمىسى التاي ايماعىنداعى ۇلتتاردىڭ ىنتىماقتاسا كۇرەس جۇرگىزۋىنىڭ، بىرگە گۇلدەنىپ-كوركەيۋىنىڭ، دامۋىنىڭ، تاماشا تۇرمىستى بىرگە جاراتۋىنىڭ ىقشام كورىنىسى.

التاي ايماعى ەجەلدەن كوپ ۇلت شوعىرلى قونىستانعان، توعىسقان جەر، ءار ۇلت بۇقاراسى ۇزاق ۋاقىتتىق ارالاسۋ، ىشتەسۋ، توعىسۋ بارىسىندا ەتەنە بولىپ، ءبىر-بىرىنە قارايلاسىپ، ءانيپا ءالىماحۇن، ماتىنبەك مۇراتقان ۇلى، حۋ يۇڭجۇن، گۇلميرا داۋلەت قىزى، چىن گاڭلياڭ سياقتى ءبىر توپ وزات تيپتەر جارىققا شىقتى. قازىرگە دەيىن ايماقتا مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى كوللەكتيۆتەن 15ى، ۇلگىلى جەكەدەن 19ى، اۆتونوميالى رايوندىق ۇلتتار ىنتىماعى العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى كوللەكتيۆتەن 41ى، ۇلگىلى جەكەدەن 79ى جارىققا شىقتى. تاعى كوپتەگەن ايماق دارەجەلى، اۋدان دارەجەلى ۇلگىلى كوللەكتيۆتەر مەن جەكەلەر جارىققا شىقتى، ولار ءىس جۇزىندىك ارەكەتتەرى ارقىلى ايماق ەكونوميكاسىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋگە كۇش سالىپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋدىڭ التاي امالياتىن جاندى ءتۇسىندىردى.

سول كۇنگى ۇگىت-لەكسيا بايانداما ماجىلىسىندە مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى جەكە ءانيپا ءالىماحۇن، ماتىنبەك مۇراتقان ۇلى، حۋ يۇڭجۇن، گۇلميرا داۋلەت قىزى، چىن گاڭلياڭ سىندى 5 ۋاكىلدىڭ اڭگىمەسى شەرتىلدى.

بۇقارا ونى ”ەكرانسىز تەلەۆيزور، سويلەسە الاتىن راديو“ دەپ اتادى. ول مەيىر جەتكىزۋ، قۇتقارۋ قوعامىن قۇرىپ، قوعامنىڭ ءار سالاسىنداعى مەيىربان جانداردى وتباسىندا قيىنشىلىعى بار وقۋشىلار، مۇگەدەكتەر سياقتى ءال-اۋقاتى تومەن قاۋىمعا كومەك بەرۋگە جەتەلەدى. ول جانىنداعى ىستەر، ۇنامدى سوزدەر ارقىلى پارتيانىڭ ءۇنىن جەتكىزدى، ول جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋدى امالياتتا ايگىلەۋشى جانە تاراتۋشى. ول مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى جەكە، مەملەكەتتىك باجى باس مەكەمەسى كوكتوعاي اۋداندىق باجى مەكەمەسىنىڭ بۇرىنعى ورىنباسار باستىعى ماتىنبەك مۇراتقان ۇلى.

”مەن جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ مۇشەسىمىن، شەكارانى قورعاۋ مەنىڭ اكەمە بەرگەن ۋادەم، ونان دا ماڭىزدىسى، وتانعا بەرگەن ۋادەم، قانشالىق جاپا تارتسام دا، قانشالىق شارشاسام دا، ءومىر بويى وسىندا تۇرامىن“. ونىڭ ءبىر اۋىز ۋادە ارقىلى ءومىر بويى شارت- جاعدايى جاپالى شەكارانىڭ ءبىرىنشى شەبىندە مال باعىپ، شەكارانى شارلاعانىنا 36 جىل بولدى. ۇلەس قوسۋ جانە تاباندىلىق ارقىلى شەكارانى قورعاۋشىلاردىڭ مىندەتى مەن بورىشىن ءتۇسىندىرىپ، پارتيا مەن وتانعا دەگەن شەكسىز ادالدىعىن جازىپ قالدىردى. ول مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى جەكە، مەملەكەتتىك ءمورال ۇلگىسى، بيڭتۋان 10-شى 181-تۋانى 6-ليانىنىڭ قىزمەتكەرى حۋ يۇڭجۇن.

ول شارىقتى قىستاعىن ارالاپ، پارتيانىڭ مەيىرىن قىستاق تۇرعىندارىنىڭ جۇرەگىنە ۇيالاتتى، ول ءىس جۇزىندىك ارەكەتى ارقىلى بۇقارانى باستاپ، وي جەلى قاراستىرىپ، دامۋعا ۇمتىلىپ، كوللەكتيۆ شارۋاشىلىقتى ۇزدىكسىز زورايتىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كىرىسىن ارتتىرىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىن تىعىز ۇيىستىرىپ، شىنايى سۇيىسپەنشىلىگى مەن ماڭداي تەرى ارقىلى ۇلتتار ىنتىماعى گۇلىن سۋاردى. بيىل ول از ۇلتتاردىڭ مەملەكەتتىك 12-كەزەكتى ءداستۇرلى سپورت جارىسىنىڭ اشىلۋ سالتىنداعى الاۋگەر رەتىندە، الاۋ ارقىلى ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ كۇشىن جەتكىزدى. ول 14-كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى، مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى جەكە، جەمەنەي اۋدانى جەمەنەي قالاشىعى شارىقتى قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى، قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى گۇلميرا داۋلەت قىزى ەدى.

ول ىلگەرىندى-كەيىندى حانزۋ، قازاق، حۇيزۋ، ۇيعۇر سىندى 4 ۇلتتان 10 جەتىم بالانى اسىراپ الىپ باققان. ”باس قوسۋ داستارقانى“، جاراسىمدى ۇلى شاڭىراق، قادىرلى كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسى، جاسى ەگدەلەسە دە اۋەلگى ماقساتتى ەستەن شىعارماي، بار ىنتا-ىقىلاسىن پارتياعا ارناپ، ۇلەس قوسۋعا پەيىل بولىپ، ءىس جۇزىندىك ارەكەتى ارقىلى جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا ۇستانىمىن امالياتتا ايگىلەدى، وسى ۇلى انا، قادىرلى كوممۋنيست — مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى جەكە، مەملەكەتتىك ءمورال ۇلگىسى، 2009- جىلعى جۇڭگونى اسەرلەندىرگەن ”10 ادامنىڭ“ ءبىرى ءانيپا ءالىماحۇن.

چاڭجياڭنىڭ وڭتۇستىگىندەگى سۋلى اۋىلدان باتىس سولتۇستىكتەگى ءشول جازيراعا كەلىپ، بۋرىلتوعاي اۋدانىندا 17 جىل تامىر تارتىپ، ”ۋاڭيۋان بيو عىلىم-تەحنيكا توبىن“ قۇرىپ، عىلىم-تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ ارقىلى تۇيەنى ”ءشول قايىعىنان“ ”كاسىپ كەمەسىنە“ اينالدىرىپ، سان مىڭداعان شارۋا وتباسىن اۋقاتتانۋ جولىنا باستاپ، ”ءار ۇلت حالقى ءبىر وتباسىنىڭ ادامى، ءبىر ۇيلى جان جاقسى تۇرمىس كەشىرۋى كەرەك“ دەگەن دامۋ ۇستانىمىن جاندى ءتۇسىندىردى. ول مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى جەكە، مەملەكەتتىك 1-مامىر ەڭبەك مەدالىنىڭ يەگەرى، شينجياڭ ۋاڭيۋان بيو عىلىم-تەحنيكا توبى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باس القاسى چىن گاڭلياڭ...

ۇگىت-لەكسيانىڭ ءتىلى قاراپايىم، ىنتالى، مەيىرگە تولى بولىپ، ناق مايدانداعى ءاربىر تىڭدارماندى اسەرلەندىردى.

التاي قالاسى ۇلتتار ىنتىماعىنداعى وزات جەكەلەردىڭ ۋاكىلى باتۋ شەدىپ بىلاي دەدى: ايرىقشا اسەرلەندىم. بارلىعى اينالامىزداعى ادامدار، اينالامىزداعى ىستەر جونىندە مەن وسى ۇلگىلەردەن ۇيرەنەمىن. ءاربىر ادام جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋدىڭ امالياتتا ايگىلەۋشىسى جانە باستاۋشىسى بولۋعا قۇلشىنۋ كەرەك. بۇدان كەيىن، مەن كوپشىلىكپەن بىرگە شامام كەلەتىن ىستەردى ىستەپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تاتۋ-ءتاتتى وتۋىنە، ءبىر-بىرىنە قارايلاسۋىنا مۇمكىندىك جاسايمىن.

نەگىزگى ساتىدان ورگانعا دەيىن، ماڭىمىزداعى ىستەرگە دەيىن، وسى رەتكى مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلەردىڭ ىزگى ىستەرى جونىندەگى ۇگىت-لەكسيا بايانداما ءماجىلىسى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ۇلتتار ىنتىماعى العاباسارلىعى ىستەرىن ىلگەرىلەتۋ جىگەرى مەن تەبىنىن ونان ارى تاسقىنداتىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، ىسكەرلىك كورسەتۋ، ءىس تىندىرىپ، شارۋاشىلىق قۇرۋ سەنىمى مەن بەكىمىن ۇيىستىردى.

ايماقتىق 2-تولىق ورتا مەكتەپ وقىتۋشىلارىنىڭ ۋاكىلى چىڭ شيانزۇڭ بىلاي دەدى: ۇگىت-لەكسيا ماعان ايرىقشا اسەر قالدىردى. وقىتۋشى رەتىندە وقىتۋ قىزمەتىندە نەگىزگى جەلىنى مىقتاپ ارقاۋ ەتىپ، ءتىپتى دە كوپ ۇلگىلەردىڭ ىزگى ىستەرىمەن ۇشتاستىرىپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋدىڭ يدەيالىق-ساياسي ساباعىن جاندى دا جالىندى تۇردە ويداعىداي بايانداپ، ءار ۇلت وقۋشىلارىن جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋدى كوكەيگە ۇيالاتۋعا، ارەكەتتە ايگىلەۋگە جەتەلەيمىن.

ۇگىت-لەكسيا ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرى جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋدى ارقاۋ ەتىپ، قاراپايىم تىلمەن، جاندى مىسالدارمەن، شىنايى مەيىر ارقىلى وزدەرىنىڭ ۇلتتار ىنتىماعىن جەبەۋ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋ سياقتى جاقتارداعى جان تەبىرەنتەرلىك اڭگىمەلەرىن تۇرلىشە تۇرعىدان ءبولىسىپ، ۇلتتاردىڭ ارالاسۋ، ىشتەسۋ، توعىسۋ بارىسىندا ىنتىماقتى، قارايلاسىمدى، بىرگە كۇرەس جۇرگىزگەن جاندى كورىنىستەرىن ايگىلەدى. مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى جەكەلەردىڭ قول جەتكىزگەن تابىستارى بۇكىل ايماقتىڭ ۇلتتار ىنتىماعى العاباسارلىعى ىستەرىنىڭ دامۋىنىڭ ىقشام كورىنىسى. ءبىز ۇلگىلەردىڭ مەكتەپتەرگە، كاسىپورىندارعا، الەۋمەتتىك اۋماقتارعا (قىستاققا)، كورىنىس رايوندارىنا بارۋ سياقتى جەلىلەس ميكرو قيمىلدى كەڭ كولەمدە ورىستەتىپ، ماڭايىمىزداعى ادامداردىڭ اڭگىمەسى ارقىلى ادامداردى اسەرلەندىرىپ، شابىتتاندىرىپ، تۇتاس قوعامدا ۇلتتار ىنتىماعى العاباسارلىعىنىڭ ۇلگىلەرىنەن بولۋعا تالپىنۋ ورلەۋىن كوتەرىپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋدى كوكەيگە، ساناعا ۇيالاتۋدى ىلگەرىلەتەمىز،-دەدى ايماقتىق پارتكوم بىرلىكساپ ءبولىمىنىڭ ۇنەمىلىك ىستەرگە جاۋاپتى ورىنباسار باستىعى چيان جىجياڭ.