2022-يىلى 2-ئاينىڭ 24-كۈنى رۇسىيە-ئۇكرائىنا ئۇرۇشى پارتلىدى، پۈتۈن دۇنيانىڭ نەزىرى كۆزنى يۇمۇپ ئاچقۇچە دۇنيانىڭ كەلگۈسى ۋەزىيىتىگە مۇناسىۋەتلىك بۇ توقۇنۇشقا مەركەزلەشتى.
ئۆتكەن ئىككى يىلدا، دۇنيادىكى ھەرقايسى چوڭ دۆلەتلەرنىڭ بۇ مەسىلىدىكى پوزىتسىيەسى، بولۇپمۇ ئۇرۇش توختىتىشقا بولغان قارىشى ئوخشىمىغان دۆلەتلەر ئارىسىدىكى مۇرەككەپ ئىستىراتىگىيىلىك رىقابەتنى نامايەن قىلدى.
ئەكسىچە، ئەنگلىيە، فىرانسىيە ۋە ئىسرائىلىيە قاتارلىق دۆلەتلەرنىڭ پوزىتسىيەسى ھەرقانداق ۋاقىتتىكىدىن تېخىمۇ قاتتىق بولدى، ئۇلار رۇسىيە-ئۇكرائىنا توقۇنۇشىنىڭ توختاپ قېلىشىنى خالىمايدۇ، بۇنىڭ كەينىگە قانداق چوڭقۇر قاتلاملىق سەۋەبلەر يوشۇرۇنغان؟ بۇنىڭ ئارقىسىدىكى ئىستراتېگىيەلىك قورشاۋ شاھمات زادى قايسى دۆلەتلەرنىڭ مەنپەئەتىگە مۇناسىۋەتلىك؟
قىرىم ئۇرۇشى، بىرىنچى دۇنيا ئۇرۇشىدىن تارتىپ سوغۇق مۇناسىۋەتلەر ئۇرۇشى مەزگىلىدىكى شەرق بىلەن غەربنىڭ تىركىشىشىگىچە، ئەنگلىيە ئىزچىل تۈردە رۇسىيەنى ئۆزىنىڭ ئاساسلىق جۇغراپىيەلىك سىياسىي رەقىبى دەپ قاراپ كەلدى. رۇسىيەنىڭ ھەر قېتىملىق كېڭەيمىچىلىكى ئەنگلىيەگە تەھدىت ئېلىپ كېلىدۇ.
بولۇپمۇ نۆۋەتتىكى رۇسىيە-ئۇكرائىنا ئۇرۇشىدا، رۇسىيەنىڭ ئىستراتېگىيەلىك نىشانى غەربنىڭ مەنپەئەتى بىلەن روشەن توقۇنۇشۇپ قالدى، بولۇپمۇ ئېنېرگىيە، ھەربىي ئىشلار ۋە ياۋروپانىڭ بىخەتەرلىك ۋەزىيىتىدە.
شۇڭا، ئەنگلىيە بۇ ئۇرۇشنىڭ توختىشىنى كۆرۈشنى خالىمايدۇ، چۈنكى ئۇرۇش توختىغان ھامان، رۇسىيەنىڭ ئىستراتېگىيەلىك نىشانىنىڭ قىسمەن ئەمەلگە ئېشىشى مۇمكىن، بۇ ئەنگلىيەگە نىسبەتەن غايەت زور خەۋپ.
ئىككىنچىدىن، ئەنگلىيەنىڭ ھەربىي جەھەتتىن قوللىشى ئۈزۈلمىدى، قورال-ياراغ بىلەن تەمىنلەشتىن ئاخباراتتىن ئورتاق بەھرىمەن بولۇشقىچە ھەممىسى ئۇرۇشنىڭ كۈچلۈكلۈك دەرىجىسىنى ئۈن-تىنسىز كۈچەيتىۋەتتى.
ئەنگىلىيە ھۆكۈمىتى شۇنىڭغا قەتئىي ئىشىنىدۇكى، پەقەت داۋاملىق توقۇنۇش ئارقىلىقلا، ئاندىن رۇسىيەنىڭ كېڭىيىشىنى چەكلىگىلى، ھەتتا ئۇنىڭ خەلقئارا سەھنىدىكى تەسىر كۈچىنى ئاجىزلاشتۇرغىلى بولىدۇ.
خۇددى 2022-يىلى ئەنگلىيە باش ۋەزىرى بورىس جونسون ئېيتقاندەك، ئەنگلىيەنىڭ نىشانى ئۇرۇش توختىتىش ئارقىلىق رۇسىيەنى ئۆزىنى ئوڭشىۋېلىش ئەمەس، بەلكى «رۇسىيەنى ئېغىر بەدەل تۆلەتكۈزۈش» ئىدى.
لېكىن، ئۇرۇشنىڭ داۋاملىشىشىغا ئەگىشىپ، فىرانسىيەنىڭ پوزىتسىيەسىدە كۆرۈنەرلىك ئۆزگىرىش بولدى، بولۇپمۇ يېقىنقى بىر يىلدىن بۇيان، فىرانسىيەنىڭ ئۇكرائىنانى قوللاش سالمىقى كۆرۈنەرلىك زورايدى.
مەسىلەن، فرانسىيىنىڭ مالى، نىگېر قاتارلىق جايلاردا تۇرۇشلۇق ئارمىيىسى ھەمدە كان بايلىقلىرىنى ئېچىشنى كونترول قىلىشى فرانسىيىنىڭ ئافرىقىدىكى تەسىر كۈچىنى ساقلاشتىكى مۇھىم ۋاستىسى.
ئەمما،يېقىنقى يىللاردىن بۇيان،ئافرىقىدىكى نۇرغۇن دۆلەتلەردە فرانسىيىگە قارشى ھەرىكەت پارتلىدى،بولۇپمۇ غەربىي ئافرىقى،بۇركىنا فاسو،مالى قاتارلىق دۆلەتلەر ئىلگىرى-كېيىن بولۇپ فرانسىيىدىن ئەسكەر چېكىندۈرۈشنى تەلەپ قىلدى،روسىيىنىڭ تەسىر كۈچى تېز سۈرئەتتە كېڭىيىپ،فرانسىيىدىكى بوشلۇقنى تولدۇردى.
فىرانسىيە نوقۇل ھالدا ئۇرۇش توختىتىشنىلا قوغلاشماستىن، بەلكى رۇسىيە-ئۇكرائىنا ئۇرۇشى ئارقىلىق رۇسىيەنىڭ ھەربىي ۋە ئىقتىسادىي كۈچىنى ئىسكەنجىگە ئېلىپ، ئافرىقىغا كۆڭۈل بۆلۈشكە چولىسى تەگمەسلىكنى ئۈمىد قىلىدۇ.
بۇنىڭ ئارقىسىدىكى مۇددىئا دەل ئۇرۇش ئارقىلىق رۇسىيەنىڭ كۈچىنى خورىتىپ، فىرانسىيەنىڭ ئافرىقىدا بايلىق ۋە مەنپەئەت تالىشىشى ئۈچۈن ۋاقىت ۋە ماكاننى قولغا كەلتۈرۈشتىن ئىبارەت.
ئىسرائىلىيە ئوتتۇرا شەرققە جايلاشقان بولۇپ، رۇسىيە-ئۇكرائىنا ئۇرۇشىنىڭ ئاساسىي جەڭ مەيدانىدىن نەچچە مىڭ چاقىرىم يىراقلىقتا بولسىمۇ، لېكىن ئىسرائىلىيە رۇسىيە-ئۇكرائىنا توقۇنۇشىدا ئۇرۇش توختىتىشنى خالىمايدۇ.
نېمە ئۈچۈن؟ بۇنىڭدىكى ئاچقۇچ رۇسىيەنىڭ ئوتتۇرا شەرقتىكى ئىستراتېگىيەلىك ئورۇنلاشتۇرۇشى، بولۇپمۇ سۈرىيە ۋە ئىراننى ھەربىي جەھەتتىن قوللىشىدا.
سۈرىيەدە ئىچكى ئۇرۇش پارتلىغاندىن بۇيان، رۇسىيەنىڭ ھەربىي كۈچ بىلەن ئارىلىشىشى ئىنتايىن مۇھىم رول ئويناپ، سۈرىيە ھۆكۈمەت ئارمىيەسىنىڭ ھاكىمىيەتنى مۇستەھكەملىشىگە ياردەم بەردى، بۇ ئىسرائىلىيەگە نىسبەتەن بىۋاسىتە تەھدىت.
ئىران ئىسرائىلىيەنىڭ ئوتتۇرا شەرق رايونىدىكى ئەڭ كۈچلۈك دۈشمەنلىرىنىڭ بىرى دەپ قارالدى، رۇسىيەنىڭ قوللىشى بىلەن ئىراننىڭ ئوتتۇرا شەرق رايونىدىكى تەسىر كۈچى ئۈزلۈكسىز كېڭەيدى.
ئىسرائىلىيە بۇ خىل ۋەزىيەتتىن ئەندىشە قىلدى، رۇسىيە بىلەن ئۇكرائىنا ئۇرۇش توختاتقاندىن كېيىن، رۇسىيەنىڭ تېخىمۇ كۆپ زېھنىنى ئاجرىتىپ ئوتتۇرا شەرقتىكى مەيدانىنى كۈچەيتىپ، ئىسرائىلىيەنىڭ بىخەتەرلىكىگە يەنىمۇ تەھدىت سېلىشىدىن ئەندىشە قىلدى.
شۇڭا، ئىسرائىلىيە رۇسىيە-ئۇكرائىنا توقۇنۇشىنىڭ داۋاملىشىشىنى كۆرۈشنى خالايدۇ، چۈنكى بۇ رۇسىيەنىڭ دىققىتىنى چېچىۋېتىدۇ، ئىران ۋە سۈرىيەنى پۈتۈن كۈچى بىلەن قوللاشقا ئامالسىز قالىدۇ، شۇنىڭ بىلەن ئىسرائىلىيە ئۈچۈن تېخىمۇ كۆپ ئىستراتېگىيەلىك تەشەببۇسكارلىق ھوقۇقىنى قولغا كەلتۈرىدۇ.
ۋاھالەنكى، ۋاقىتنىڭ ئۆتۈشىگە ئەگىشىپ، بولۇپمۇ 2023-يىلى ئامېرىكىنىڭ پوزىتسىيەسى تېخىمۇ ئېھتىياتچان بولۇشقا باشلىدى.
يەنە بىر تەرەپتىن، دۆلەت ئىچىدىكى ئىقتىسادىي بېسىم، پۇل پاخاللىقى، ئىشسىزلىق نىسبىتى ئۆرلەش قاتارلىق مەسىلىلەر ئامېرىكا پۇقرالىرىنىڭ ئۇكرائىنانى داۋاملىق قوللىشىدىن بارغانسېرى نارازى بولۇشىنى كەلتۈرۈپ چىقاردى.
بۇ خىل ئەھۋال ئاستىدا، ئامېرىكا ھۆكۈمىتى ئۆزىنىڭ ئىستراتېگىيەلىك مەنپەئەتىنى قايتىدىن باھالاشقا باشلىدى، گەرچە رۇسىيە بىلەن ئۇكرائىنانىڭ ئۇرۇش توختىتىشىنى قوللايدىغانلىقىنى ئاشكارا بىلدۈرمىگەن بولسىمۇ، لېكىن ئۇنىڭ پوزىتسىيەسى تېخىمۇ نازۇك بولۇپ كەتتى.
ئامېرىكا ئۆز مەنپەئىتىگە زىيان يەتكۈزمىگەن ئەھۋالدا ئۇرۇش توختىتىش مۇمكىنچىلىكىنى چەتكە قاقمايدۇ. قانداقلا بولمىسۇن، داۋاملىشىۋاتقان ئۇرۇش تېخىمۇ كۆپ مالىيە سېلىنمىسى ۋە ھەربىي ياردەمدىن دېرەك بېرىدۇ، ھالبۇكى بۇ ئىچكى-تاشقى مالىمانچىلىق ئىچىدە تۇرۇۋاتقان ئامېرىكىغا نىسبەتەن ئېيتقاندا، بىر خىل غايەت زور يۈك.
ئۇنداق قىلماي ئىلان بېسىپ قوياڭلا خەلقىم سالوندىن نان تېپ يىمەك تەسلىشىپ كەتتى
