جۇمابالانىڭ جان ازابى اشارشىلقتاعى اشتى شىندىق
تاريحي اڭگىمە
ماڭدايىنان اققان اشى تەرىن جەڭىنە ءسۇرتىپ، بەلىنە بايلاعان شارشى شۇبەرەكتى تارتا، قايتا بايلاپ قويدى. حوش ءيىسى تاناۋىن قىتىقتاعان جەمىس اعاشىنا كەلىپ قونعان ءبىر توپ تورعايدىڭ شيقىلىنا قۇلاق ءتۇرىپ، ءبىراز قاراپ تۇردى دا: « ءاۋپ» — دەپ، قايتا كىرىسىپ كەتتى.
بۇل- جۇمابالا.
قابىرعاسى تارعىلدانىپ كەتكەن ەسكى ءۇيدىڭ اۋلاسىندا، كەلى ءتۇيىپ جاتىر. كۇن كوتەرىلمەستەن تۇرىپ، قىبىر- قىبىر تىرشىلىكتى باستاپ كەتەدى.
شەشەلەرىنىڭ تابانىنىڭ تىقىرىنان- اق، ءارى قاراي، ۇيىقتاۋدىڭ ءمانىسى جوق ەكەنىن ۇققان بالاسى مەن كەلىنى ەلدەن بۇرىن تۇرەگەلەدى، توسەگىنەن.
نەمەرە كەلىن، قوس بۇرىمىن ايقاستىرا بايلاپ قويىپ، ساماۋرنىن تۇتاتىپ، كەرنەيىن قوندىردى دا: — اجە، شاي ءىشىڭىز! — دەدى، سىزىلىپ.
— اينالىپ قانا كەتەيىن، قۇلىنىم!
— دەپ، كەنەزەسى كەۋىپ تۇرعان جۇمابالا، قيقالاڭداي، ۇيگە ءجۇردى.
شاي ۇستىنە ساۋ ەتىپ، ەكى وقۋشىنى ەرتىپ، ۇلكەن ۇيدەگى كەلىن- ءاسيا كىرىپ كەلدى. امانداسىپ بولعان سوڭ: — اپاۋ، مىنە بالالار، اۋداندىق گازەتتىڭ جاس تىلشىلەرى. سىزدەن سۇحبات الماقشى! — دەدى، جەر ۇستەلدىڭ شەتىنە كەلىپ، جايعاسىپ جاتىپ.
— ەەە، مەنەن نە الماق؟ — دەدى، توبىعى توقسانعا تيسە دە، قۇلاعى ساق كەيۋانا، كۇلىپ الىپ.
— « اشارشىلىق جىلدارىنداعى زۇلمات…» — دەپ، ءسوزىن اياقتاي الماعان سارى بالا، كىدىرىپ قالىپ، ۇستازىنا قارادى.
— وي، اپاۋ! انا ءبىر ، بىزگە ايتاتىن اڭگىمەڭىزدى ءوز اۋزىڭىزدان ايتىپ بەرسەڭىزشى! سۋرەتكە تارتىپ الادى.
بولدى! — دەدى، ەنەسى اينىپ وتىرما دەگەندەي، جاقىنداي ءتۇسىپ.
«مەن وندا، ءبۇلدىرشىن ەدىم. انام، التى قۇرساق كوتەرگەن. ءبارى- سۇزەك دەرتىنەن كەتتى.ءبىز اشتىق ەتىمىزدى سۇيەگىمىزگە جابىستىرىپ،قۇر سۇلدەرىمىزدى سۇيرەتەمىز.
پەندەنىڭ جان ازابىن، تابيعات ەكەش تابيعات تا سەزەدى ەكەن. تۇنەك باسقانداي،جەر بەتى سۇپ- سۇر. اسپان تۇنەرىپ، قوس ۇشپايدى.
تاۋ- تاس كەزىپ، وتىن جينايمىز. جۇرت، سىناتىن مەن جاناتىننىڭ ءبارىن جاعىپ بولعان.
كيەرگە- كيىم، ىشەرگە-اس تاپپاي جوسىلعان ەلدىڭ جۇزىندە جىلۋ جوق. وتىن ىزدەپ، مالمانداي سۋ بولىپ كەلدى، شەشەم. قۇشاعى- بوس.
بايعا كۇنى- ءتۇنى جالدانىپ، كەشكىسىن ءبىر ۋىس تارىسىن اقى قىلاتىن اكەم، سۇپ- سۋىق ۇيگە كىرىپ، سۇلق جاتقان شەشەمنىڭ ماڭدايىنا الاقانىن باسىپ كوردى دە، ىرشىپ ءتۇستى. موسىنىڭ تۇبىندەگى سۋعا جامان تاقياسىن مالىپ الىپ، ءبىر سىعىپ، شەشەمنىڭ ماڭدايىنا باستى.
سۋ، تاستاي بولعانىمەن، اكەمنىڭ تاقياسى سورپا قايناعان قازاننىڭ قاقپاعىنا قويعانداي، ىپ- ىستىق بولىپ شىعا كەلەدى. ءجيى- ءجيى اۋىستىرىپ، سۋلاپ، باسىپ وتىرمىن.
ۇشىقتايتىن اتانى ەرتىپ، اكەم كىرىپ كەلگەندە، قۇددى ۇيگە پەرىشتەنى ءوزى كىرىپ كەلگەندەي قۋانىپ كەتتىم.
اتا الدىمەن اينالاسىنا كوز جۇگىرىپ، پارلاپ الدى دا، يەمدەنىپ كەتەر تۇك تاپپاي، اكەمە قارادى. ۇشىقتايتىن اتانىڭ ەرتىپ كەلگەن نەمەرەسى بوپ- بوز، ءالسىز. اكەمە، جاۋتەڭدەي قارايدى. اكەم، بىردەن ءتۇسىنىپ، قالتاسىنداعى ءبىر ۋىس ءبيدايىن قاعىپ، اتانىڭ الاقانىنا سالدى.
« تىسكە باسامىز - اۋ» — دەگەن ءۇمىتتىڭ ۇزىلگەنى سول ەدى، قولقام ءۇزىلىپ كەتكەندەي ءبىر تامشى جاسىم ىرشىپ كەتتى. مۇنى بايقاعان اكەم، باسىمنان سيپاپ: « شەشەڭ جازىلسا، ءبيداي تابىلادى!» — دەدى، كەمسەڭدەپ. ۇيتپەگەندە… ءبىر تال ءبيدايدى دا جەمەي« جالعىزىم» — دەپ، ماعان اكەلەتىن.
شەشەم، ءتۇن قويۋلانا ساندىراقتاپ، سويلەي باستادى. « كىشىماي ءولدى» — دەگەندە، اكەم بارىپ ۇستىڭدەگى جامان تونىن شەشىپ اكەلىپ، ۇستىنە جاپقان. بايدان، ءۇش كۇندىك اقىسىنا ءبىر قۇشاق وتىن اكەلىپ، سۋ قايناتىپ قويدى.
ۇشىقتايتىن اتا اياپ كەتتى مە، كەتەرىندە ءبىر شىمشىپ قالدىرعان ءبيدايىن سالىپ، قايناتقان سۋعا بەردى، اكەم. مەن، انامنىڭ باسىن سۇيەدىم.
جارىقتىق، ءۇش كۇن جاتتى.
اكەم، بايدان اقى الماۋعا كەلىسكەن سوڭ، تالعاجاۋ ىزدەپ، كەش كەلەدى.
بەيۋاقىت مەزگىلدە، انام باسىن كوتەرىپ، جىميا قارادى.
« كەلە عوي! — دەدى، ءالسىز ساۋساقتارىن جىبىرلاتىپ.
قۇشاعىنا قىسىپ:
« ءاي-ءاي بوپەم،
كەيىن قالعان ەلىمدى كورەر مە ەكەم - اي؟!…» — دەپ اندەتتى.
باۋىرلارىم ءبىرىنىڭ سوڭىنان ءبىرى كەتكەلى، ءان سالمايتىن. داۋىسى قانداي ادەمى!
ىستىق جاسى ءوز جۇزىنەن سىرعاناپ، مەنىڭ كيىزدەي كىرىسىپ قالعان شاشىما ءسىڭىپ جاتىر. ءسۇيتتى دە، بەتىمە ۇزاق قاراپ وتىرىپ: « قارعام! عۇمىرلى بول!» — دەپ، بەتىمنەن ءسۇيدى. ەرنى وتتاي قارىپ، ونە بويىمدى جالىن شارپىپ كەتتى.
ءتۇن اۋا، اكەم كەلدى. قولىندا ..........
اڭگىمەنىڭ جالعاسىن استىڭعى 阅读原文دەگەن جازۋدى باسىپ وقىڭىز
