اقان سەرىنى سەرگەلدەڭگە سالعان سەزىم تابىلمايتىن اڭگىمە
اقان سەرىنىڭ ازان شاقىرىپ قويعان ەسىمى- اقجىگىت.
اكەسى قورامسا مەن اناسى جاڭىل بەس قىزدان كەيىن زارىعا كۇتكەن ۇلدارىن ەركەلەتىپ اقان اتاپ كەتىپتى. كوكشەنىڭ تابيعاتى كوركەم، قاراعاي مەن قايىڭ تۇتاسقان نۋ ورماندى جەرىندە،قوسكولدىڭ جاعاسىندا 1843 - جىلى دۇنيەگە كەلگەن اقان اقجولتاي ۇل بولىپ، ارتىنان مۇحامبەت، رامازان، ايبەرگەن دەگەن تاعى ءۇش ءىنىسى تۋىلادى.
جولى قۇتتى بالاسىن اتا- اناسى ەركەلەتىپ، ەركىن وسىرەدى.اقاننىڭ جان- دۇنيەسى ءوزى تۋعان جەردىڭ كوركەم تابيعاتىمەن ۇيلەسىپ، ول سۇلۋلىققا قۇشتار بولىپ ەرجەتەدى.
سىمبات- كوركىنە تالعامى ساي كەلگەن بوز بالا ونەردى سەرىك ەتىپ، اسەم كينۋگە، جۇيرىك ات، قۇماي تازى، العىر بۇركىت ۇستاۋعا قۇمار بولادى. توي- جيىننىڭ كوركىنە اينالعان كەلىستى جىگىت قاسىنا ءوزى سەكىلدى ونەرلى، بالۋان، ساۋىقشىل نوكەرلەرىن ەرتىپ، سەرىلىك ءومىردىڭ سالتاناتىن قۇرادى.
اكەسى قورامسانىڭ دوسى قىپشاق بايى اقانعا باسىرەگە بەرگەن قاراگەردىڭ تۇقىمى قوڭىر تايىنىڭ قوڭىر ات بولعان كەزىندە اقان دا قىزدى اۋىلدىڭ سىرتىنان ولەڭدەتىپ وتەتىن كورىكتى جىگىتتىڭ جاسقا جەتكەن ەدى. قۇيرىق- جالى جىبەكتەي جالتىلداعان،اۋىزدىعىمەن الىسقا قوڭىر اتىن ويناقشىتىپ ءجۇرىپ، اۋىل- ەلدى انىمەن تەربەپ، تالاي سۇلۋدى سۇقتاندىرعان سەرى جىگىتتىڭ جۇرەگىن جاۋلاعان العاشقى ماحابباتى ءباتيما ەدى. عاشىقتىقتىڭ عالاماتىنا بولەگەن بۇل ارۋ نوعاي قاراۋىل ىشىندەگى بادىراقتىڭ بەكباسىنىڭ بۇلاڭداپ وسكەن قىزى بولاتىن. ۋىزداي ۇلبىرەگەن، ناركەس جانارى جاۋدىرەگەن،كوركىنە اقىلى ساي، انگە ىنتىق ارۋ سەرى جىگىتتىڭ ەسىن الادى. اقسۋ مەن قوسكولدىڭ اراسىن جول قىلىپ، جۇرەك قىلىن انمەن تەربەگەن ۇلىنا قورامسا ءباتيمانى اتاستىرىپ، كوكتەمگە سالىم ەكى جاق قۇدالىق سالتىنا كىرىسكەلى وتىرعاندا ءتاتتى ارماننىڭ التىن ءجىبى اڭداۋسىزدا ۇزىلەدى.
سول جىلعى قىس جۇرتتى قىناداي قىرعان اۋىر ىندەتىمەن كەلگەن ەدى.كوك مايسالى مامىردا سۇيگەنىمەن قوسىلعالى وتىرعان ءباتيما وسى اۋىر ىندەت-سۇزەكتەن وڭالا الماي و دۇنيەلىك بولادى. كەشەگى تاڭ بوزارعانشا سىرلاسقان بال- شىرىن كەزدەسۋلەر،قول الىسىپ،قۇشاق قابىستىرا تۇرىپ ماڭگىلىككە بىرگە بولۋعا ءسوز بايلاسقان سەرتتەسۋلەر ويدا- جوقتا اۋىر قايعىعا ۇلاسىپ،بەيمەزگىل ءولىم اقاندى تەڭسەلتىپ جىبەرگەن.
ارينە،ۋاقىتتان ارتىق ەمشى بار ما؟ اقاننىڭ دا دەرتتى جۇرەگى سول ۋاقىتتىڭ اعىمىمەن قايتادان ءوز ىرعاعىن تابادى. ارادا ەكى جىل وتكەندە العاشقى ماحابباتىمەن اتتاس تاعى ءبىر ءباتيما ەسىمدى سۇلۋ سەرى جىگىتكە جار بولىپ جولىعادى.
«سال قوڭىر،تىزگىنىڭ بوس، جولىڭ اشىق،
باراتىن جەرىم شالعاي، جەرىم قاشىق.
ۇستىنەن ايىرتاۋدىڭ قارايىن ءبىر،
كوزىمە كورىنە ما سۇيگەن عاشىق؟»
- دەپ اتقا قايتا قونعان سەرى:.
« باسىڭدا كامشات بوركىڭ جارقىراعان،
يىعىڭدا التىن شولپىڭ جالتىراعان.
سىمباتىڭ جۇماقتاعى حور قىزىنداي،
ۇنىڭنەن اينالايىن قالتىراعان» - دەپ شومات قاجىنىڭ باتيماسىمەن باس قوسادى. ءباتيما اقان سەرىنىڭ جارالى جۇرەگىن ەمدەگەن اسىل جار بولسا،قوڭىر اتى بايگەنىڭ الدىن بەرمەي، ابىروي - اتاعىن اسقاقتاتقان، شاشاسىنا شاڭ جۇقتىرماعان جۇيرىك ەدى.اتتەڭ ءبىراق قىزعانىش اتتى قىزىل ءيتتىڭ قياناتى قوڭىر اتتىڭ شابىسىن قاپيادا شورت كەستى.سەرىلىك سالتىمەن كوكشەنىڭ كەرىم جەرى سىرىمبەتتە ەل- جۇرتتى انىمەن تەربەگەن اقان ويدا- جوقتا جۇيرىگىن جوقتاپ قالامىن دەپ ويلاماعان ەدى. ءجۇسىپ تورەنىڭ اۋىلىندا كەرمەدە بايلاۋلى تۇرعان سۇلۋ سايگۇلىگىنىڭ جانارى جاۋدىراپ، اۋزىنان كوبىگى اتقىلاپ، ەكى اياعىمەن جەر تىرەپ، ىڭىرانا قينالىپ جان تاپسىرعانىن كورگەندە اقان دۇنيە توڭكەرىلىپ تۇسكەندەي ەسەڭگىرەپ كەتكەن.قوڭىر اتىنىڭ جۇمباق ءولىمى ونى جان ازابىنا سالدى. وسىنداي شەر مەن مۇڭنىڭ شىرماۋىندا جۇرگەنىندە ءباتيماسى بوسانىپ،اقان 23 جاسىندا پەرزەنت ءسۇيدى. ءباتيما بايسالدى، بايىپتى، اقىن جانىن تۇسىنگەن جارامدى جار بولدى. ول ءۇمىت، دامەلى اتتى ەكى قىزدان كەيىن يبراھيم اتتى ۇل تۋادى. ونى ءبارى ەركەلەتىپ ىبان دەپ اتاپ كەتەدى.ءبىراق ىبان ءتىلسىز، مىلقاۋ بولىپ تۋىلعان بولاتىن.
بۇل كەزدە قوڭىر اتتىڭ ورنىن اقانعا ناعاشىسى ەلتورى سىيعا تارتقان قۇلاگەر باسقان ەدى. دالانى دۇبىرگە بولەگەن نەبىر بايگەلەردە جۇلدىزداي اعىپ، الدىنا قارا سالماعان قۇلاگەر تالايدىڭ كوزىنىڭ قۇرتى بولدى. ال ءان- جىرىمەن دە، دۇلدۇلىمەن دە دۇنيەنى دۇرىلدەتىپ جۇرەتىن اقاننىڭ باسىنا كوپ ۇزاماي تاعى ءبىر قايعىنىڭ بۇلتى ءۇيىرىلدى. ون جىل وتاسقان جارى ءباتيما دۇنيەدەن ءوتتى.
تاعدىر وسىلاي وعان ءتۇرلى سىناعىن توسىپ، جۇرەگىن تىلىمدەگەنىمەن اقىن جانى جاقسىلىقتان ءۇمىت ۇزگەن ەمەس. سول ءۇمىتتىڭ سۇلۋ ساۋلەسىندەي بولىپ جارالى جۇرەگىنە وت جاققان ارۋ- اقتوقتى ەدى.
« اقتوقتى، شاشىڭ جىبەك، ءجۇزىڭ ايداي،
ادامزات سىپاتىڭا تاڭعالعانداي.
دەرت بولىپ جۇرەگىمە سەن جابىستىڭ،
تىلەكتى جەتكىزەيىن قاپى قالماي».
- دەپ سەزىمىنىڭ سەلىن ولەڭمەن اقتارعان اقىن ءۇشىن بۇل ارۋ دا قول جەتپەس ارمان بولىپ قالادى.سەبەبى قىزدىڭ ايتتىرىلىپ قويعان جەرى بار. ورتا داۋلەتتى، مومىن باقىتبايدىڭ ايداي ارۋ قىزى سۇتەمگەن بايدىڭ ايى وڭىنان تۋعان ۇلى جالمۇقانعا اتاستىرىلىپ قويىلعان. ايتكەنمەن توي- تومالاق،جيىنداردا انىمەن جۇرەگىن جاۋلاعان سەرىگە اقتوقتى دا نازدى كوڭىلىن بايقاتسا كەرەك. اقان سەرى ءومىرىن زەرتتەۋشى جازۋشى، كومپوزىتور يليا جاقانوۆتىڭ دەرەكتەرىنە سۇيەنسەك، « ۇزاتقالى جاتقان اقتوقتىنى اقان سەرى قارابەۋدەۋگە مىنگىزىپ الىپ قاشادى.ىلە- شالا قۋعىنشىلار شىعادى. شاۋىپ كەلە جاتىپ قاربەدەۋ تومارعا ءسۇرىنىپ، وماقاسا قۇلايدى.
ۇشىپ تۇسكەن اقتوقتى شىرقىراپ: .......
اڭگىمەنىڭ جالعاسىن استىڭعى 阅读原文دەگەن جازۋدى باسىپ وقىڭىز
