ئۈندىدار سالۇنى تەرجىمىسى
سوخۇ تورىنىڭ خەۋىرىگە قارىغاندا، ئامېرىكا زۇڭتۇڭى تىرامپ يەنە بىر قېتىم كىشىنى ھەيران قالدۇرىدىغان سۆز قىلىپ، ئىككى دۆلەتكە كۈرەش ئاگاھلاندۇرۇشى چىقىرىپ، ئەگەر ئۇلار ئالاھىدە زېمىننى تاپشۇرمىسا، ھەربىي زەربىگە ئۇچرايدىغانلىقىنى ئېيتقان. بۇ سۆز دەرھال خەلقئارا جەمئىيەتنىڭ كەڭ دىققىتىنى قوزغىدى، بولۇپمۇ چېتىلىدىغان دۆلەتلەر ۋە جۇڭگو قاتارلىق ئەتراپتىكى چوڭ دۆلەتلەرنىڭ ئىنكاسى قىزىق نۇقتىغا ئايلاندى. تىرامپنىڭ كۆزدە تۇتقىنى پاناما ۋە دانىيە ( گرېنلاند ئارىلىغا چېتىلىدۇ )، ئۇ ئامېرىكىنىڭ «ئىقتىسادىي بىخەتەرلىك ئېھتىياجى» نى چىقىش قىلىپ، ھەربىي ۋاسىتىلەرنى ئىشقا سېلىپ پاناما قانىلى ۋە گرېنلاند ئارىلىنى كونترول قىلىش ھوقۇقىنى تارتىۋېلىشنى چەتكە قاقمايدىغانلىقىنى ئېيتتى. بۇ سۆز خەلقئارا جەمئىيەتنى زىلزىلىگە سېلىپلا قالماي،
ئالاقىدار دۆلەتلەرنىمۇ جىددىيلەشتۈرۈۋەتتى ۋە خاتىرجەمسىزلەندۈردى. پاناما قانىلى ئاتلانتىك ئوكيان بىلەن تىنچ ئوكياننى تۇتاشتۇرىدىغان مۇھىم سۇ يولى بولۇش سۈپىتى بىلەن، ئۇنىڭ ئىستراتېگىيەلىك ئورنى ئۆزىدىن مەلۇم. گرېنلاندىيە ئارىلى گەرچە چەت جايغا جايلاشقان بولسىمۇ، ئەمما يەر شارى كىلىماتىنىڭ ئىللىپ كېتىشى، شىمالىي قۇتۇپ سۇ يولىنىڭ ئېچىلىشىغا ئەگىشىپ، ئۇنىڭ جۇغراپىيەلىك قىممىتى تەدرىجى گەۋدىلەنمەكتە. ترامپنىڭ بۇ ئىككى جايغا بولغان «قىزىقىشى» شۈبھىسىزكى، ئامېرىكىنىڭ يەر شارىدىكى ئىستراتېگىيەلىك ئورنىنى يەنىمۇ مۇستەھكەملەش ئۈچۈندۇر. ئەمما ترامپنىڭ سۆزى خەلقئارا جەمئىيەتنىڭ كەڭ تەنقىدىنى قوزغىدى. نۇرغۇن دۆلەت ۋە خەلقارا تەشكىلاتلار قورال كۈچى ۋاسىتىسى ئارقىلىق باشقا دۆلەتلەرنىڭ زېمىنىنى تارتىۋېلىش خەلقارا قانۇن ۋە خەلقارا مۇناسىۋەتنىڭ ئاساسىي مىزانىغا خىلاپ قىلمىش بولۇپ، رايون تىنچلىقى ۋە مۇقىملىقىغا ئېغىر بۇزغۇنچىلىق قىلىدۇ، دەپ قارىدى. مۇشۇنداق ئارقا كۆرۈنۈش ئاستىدا، جۇڭگو رايون چوڭ دۆلىتى بولۇش سۈپىتى بىلەن، مەيدانىنى تېزدىن ئىپادىلىدى.
جۇڭگو دىپلوماتىيە مىنىستىرلىقىنىڭ باياناتچىسى پانامانىڭ قانالغا بولغان ئىگىلىك ھوقۇقىغا ھۆرمەت قىلىدىغانلىقىنى ئېنىق بىلدۈرۈپ، قانالنىڭ مەڭگۈ بىتەرەپ تۇرىدىغان خەلقارا قاتناش سۇ يولى ئىكەنلىكىنى، ھەرقانداق چوڭ دۆلەتنىڭ بىۋاسىتە ياكى ۋاسىتىلىك كونترول قىلىشىغا ئۇچرىمايدىغانلىقىنى تەكىتلىدى. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، جۇڭگو ھەرقانداق شەكىلدىكى زومىگەرلىك قىلمىشىغا، جۈملىدىن قورال كۈچى ۋاسىتىسى ئارقىلىق باشقا دۆلەتلەرنىڭ زېمىنىنى كۆزلەشكە قەتئىي قارشى تۇرىدۇ. جۇڭگونىڭ پوزىتسىيەسى شۈبھىسىزكى ترامپنىڭ سۆزىگە كۈچلۈك ئىنكاس قايتۇردى، شۇنداقلا جۇڭگونىڭ خەلقئارا تەرتىپ ۋە كۆپ تەرەپچىللىكنى قوغداش ئىرادىسىنى نامايان قىلدى. جۇڭگو شۇنى ئوبدان بىلىدۇكى، ئىگىلىك ھوقۇق مەسىلىسىدە مەسلىھەتلىشىش ئىمكانىيىتى يوق، زېمىن تالاش-تارتىشىنى قورال كۈچى ۋاسىتىسى ئارقىلىق ھەل قىلىشقا ئۇرۇنىدىغان ھەرقانداق قىلمىش خەلقارا جەمىيەتنىڭ ئەيىبلىشى ۋە قارشى تۇرۇشىغا ئۇچرايدۇ.
تىرامپنىڭ سۆزى گەرچە خەلقارا جەمىيەتنىڭ كەڭ دىققىتىنى قوزغىغان بولسىمۇ، ئەمما ئۇنىڭ خەلقارا تالاش-تارتىشلارنى قورال كۈچى ۋاسىتىسى ئارقىلىق ھەل قىلىشقا ئۇرۇنۇشتەك زومىگەرلىك تەپەككۇرىنى ئاشكارىلاپ بەردى. بۇ خىل تەپەككۇر خەلقئارا قانۇن ۋە خەلقئارا مۇناسىۋەت ئاساسىي مىزانىغا خىلاپ بولۇپلا قالماي، يەنە رايون ۋە دۇنيانىڭ تىنچلىقى ۋە مۇقىملىقىغا ئېغىر بۇزغۇنچىلىق قىلىدۇ. قىسقىسى، ترامپنىڭ سۆزى بىزگە خەلقئارا تەرتىپ ۋە كۆپ تەرەپچىللىكنى قوغداشنىڭ مۇھىملىقىنى يەنە بىر قېتىم ئەسكەرتتى. ھەرقايسى دۆلەتلەر تالاش-تارتىشلارنى تىنچلىق سۆھبىتى ۋە كېڭىشىش ئارقىلىق ھەل قىلىشتا چىڭ تۇرۇپ، رايون ۋە دۇنيانىڭ تىنچلىقى، مۇقىملىقى ۋە تەرەققىياتىنى ئورتاق ئىلگىرى سۈرۈشى كېرەك.
