བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་ཉམས་ཞིབ་ཐད་ལ་མཛད་རྗེས་ཅན། མིང་མཛོད་ཚོགས་པའི་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་ནོར་བྲང་ཨོ་རྒྱན་（1933—2024）ལགས།སྤྱི་ལོ་༢༠༢༤ལོའི་ཟླ་༡༡ཚེས་༡༩ཕྱི་དྲོའི་ཆུ་ཚོད་བདུན་དང་སྐར་མ་བདུན་ཐོག་སྐུ་གཤེགས་པར་ཡིད་གདུང་བ་ཆེན་པོས་མྱ་ངན་ཞུའོ།བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་ཉམས་ཞིབ་ཐད་ལ་མཛད་རྗེས་ཆེ་བའི་ཞིབ་འཇུག་པ་ནོར་བྲང་ཨོ་རྒྱན་ལགས།
ཁོང་ནི་1933ལོར་བོད་ལྗོངས་གཞིས་རྩེ་གྲོང་ཁྱེར་གདོང་དཀར་གྲོང་ཚོའི་ཞིང་པ་འབྲིང་བའི་ཁྱིམ་ཚང་ཟངས་ལུང་པའི་ཕ་དགྲ་ལྷ་ལགས་དང་། མ་སྤེན་པ་སྒྲོལ་མ་ལགས་གཉིས་ཀྱི་བུར་སྐྱེས་ཤིང་། མིང་ལ་ཨོ་རྒྱན་ཆོས་འཕེལ་ཞེས་བཏགས། དགུང་ལོ་བདུན་ལ་སོན་སྐབས་ཕ་མས་བཀྲས་ལྷུན་ནོར་བུ་བྲང་ཁང་གི་དགེ་ཕྲུག་ལ་བསྐྱལ་ཏེ་བཀྲ་ཤིས་ལྷུན་པོའི་དཀྱིལ་ཁང་གྲྭ་ཚང་མདངས་ཆེན་མི་ཚན་གྱི་སྒྲིག་གྲྭར་ཞུགས་པའི་ཆོས་མིང་ལ་བློ་བཟང་དབྱིག་གཉེན་དུ་གྲགས། དེ་ནས་བོད་ཡིག་དང་། བོད་ཀྱི་རྡེལ་རྩིས། བརྡ་དག་གི་དཔེ་ཆ་འཛིན་སྐྱོར། ཧོར་ཡིག་སོགས་ལ་སྦྱངས་བརྩོན་བྱས་ཤིང་། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་པའི་མཚན་ཞབས་པ་རྡོ་གདན་པ་དཀའ་ཆེན་ངག་དབང་ལགས་ཞུ་བ་དང་། དཀའ་ཆེན་བཟོད་པ་ལགས། དཀའ་ཆེན་པདྨ་ལགས་སོགས་མཁས་པའི་དབང་པོ་དུ་མ་བསྟེན་ནས་སུམ་རྟགས་དག་གསུམ་དང་སྙན་ངག་མེ་ལོང་མའི་གཞུང་ཁྲིད། མངོན་བརྗོད་བཅས་རྒྱས་པར་ཞུས།
1981ལོ་ནས་1994ལོ་བར་བོད་ལྗོངས་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་ཁང་དུ་ལས་བསྒྱུར་གྱིས་ལས་ཀ་བྱས། དེའི་རིང་1981ནས་1984ལོ་བར《བོད་ལྗོངས་ཞིབ་འཇུག》བོད་ཡིག་རྩོམ་སྒྲིག་པའི་ལས་ཀ་དང་། ལས་ཞོར་དུས་སེང་དང་བསྟུན་ཏེ་ཁྲོ་རུ་མཁན་ཆེན་ཚེ་རྣམ་རིན་པོ་ཆེའི་ཞབས་ལ་གཏུགས་ནས་དཀར་ནག་རྩིས་རིག་དང་། སྒྲ་མཚམས་སྦྱོར་ལྔ་པ། སྡེབ་སྦྱོར་རིན་འབྱུང་བཅས་ཞུས་ནས་སྐར་རྩིས་ཀྱི་སྦྱངས་འབྲས་མཚོན་ཆེད་དུ་ཁྲོ་བོ་ཞེས་པ་འབྱུང་བ་བཞི་ལྡན་ཤིང་མོ་གླང་ལོའི་ལོ་ཐོ་ཟླ་གཞོན་སྣང་བ་ཞེས་པ་ལྔ་བསྡུས་ལ་བརྟེན་པའི་ཟླ་བཤད་དང་། དུས་གཟེར། ཟླ་འཛིན་ལ་སོགས་པ་ཆ་ཚང་བ་ཤོག་གྲངས་97ཡོད་པ་ཞིག་བརྩམས་པར་མཁན་ཆེན་མཆོག་ནས་ལེགས་སོའི་དབུགས་དབྱུང་ཐོབ་པ་དང་། ནཱ་ལེནྡྲའི་མཁན་ཆེན་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱལ་མཚན་མཆོག་ནས་བཤེས་སྦྲིངས་སློབ་ཁྲིད་ཞུས།
1994ལོར་རང་ལོ་དྲུག་ཅུ་རེ་གཅིག་ཏུ་སླེབས་སྐབས་ལས་ཁྱུར་ངལ་གསོ་བྱས་ཤིང་། 1995ལོར་བོད་སྐད་ཡིག་འཛུབ་སྟོན་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་དང་། བོད་ལྗོངས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ་མཉམ་སྦྲེལ་ནས་བོད་ཡིག་གློག་རྡུལ་འཕྲུལ་འཁོར་ནང་བོད་ཡིག་གྲུབ་གཞིའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚད་གཞི་ཅན་དུ་བསྒྱུར་རྒྱུའི་ཆེད་བོད་སྐད་ཡིག་མཛུབ་སྟོན་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་དབུ་འཛིན་རྒན་ཚེ་རིང་ཆོས་རྒྱལ་ལགས་དང་། བོད་ལྗོངས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་གློག་རྡུལ་གྱི་ཕྱག་ལས་གནང་མཁན་ཉི་མ་བཀྲ་ཤིས་ལགས་དང་མཉམ་དུ་ཨ་མེ་རི་ཀ་དང་། ཧྥིན་ལན་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གཉིས་ལ་བསྐྱོད་དེ། བྱ་བ་དེའི་ནང་ཧུར་བརྩོན་གྱིས་ཞུགས་པར་བྱས་འབྲས་གཟེངས་སུ་ཐོན་པའི་བྱ་དགའ་ཡང་ཐོབ།
ལས་གནས་སུ་སྡོད་སྐབས་དང་། ལས་ཁྱུར་ངལ་གསོའི་རྗེས་བཅས་སྔ་རྗེས་སུ་རྩོམ་འབྲི་གནང་བའི་བརྩམས་ཆོས་དཔེ་སྐྲུན་ཟིན་པའི་དཔེ་དེབ་ལ་མཚོན་ན།《བོད་སིལ་བུའི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་ཤེལ་དཀར་ཕྲེང་བ》དང་།《ཆོས་རྒྱལ་དྲི་མེད་ཀུན་ལྡན་གྱི་རྟོགས་བརྗོད་བསྔགས་འོས་བསྔགས་པའི་འགྲེལ་པ་པད་དཀར་ཆུན་པོ》《བོད་ཀྱི་དེབ་ཐེར་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས་ཀྱི་འགྲེལ་པ་ཡིད་ཀྱི་དགའ་སྟོན།》རྙིང་མ་བ་དང་། བཀའ་བརྒྱུད་པ། ས་སྐྱ་པ། དགེ་ལུགས་པ། ཞ་ལུ་པ་བཅས་གྲུབ་མཐའ་ཆེན་པོ་ལྔའི་ཞལ་འདོན་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། བོད་རིག་པའི་མཁས་དབང་ཆབ་སྤེལ་ཚེ་བརྟན་ཕུན་ཚོགས་མཆོག་དང་མཉམ་དུ་རྩོམ་སྒྲིག་གནང་བའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རགས་རིམ་གླེང་བ་གཡུ་ཡི་ཕྲེང་བ།》《ཆོས་རྣམ་ཀུན་བཏུས》སོགས་བརྩམས་ཆོས་དེབ་གྲངས་ཉི་ཤུ་བརྒལ་བ་དང་ཡིག་འབྲུ་བྱེ་བ་གཉིས་ལ་ཉེ་བ་ཟིན་ཡོད།
རང་གི་བརྩམས་ཆོས་ཁག་ལ་བྱ་དགའི་གཟེངས་བསྟོད་ཐོབ་པ་ཡང་། མཁས་དབང་ཆབ་སྤེལ་ཚེ་བརྟན་ཕུན་ཚོགས་མཆོག་དང་མཉམ་དུ་རྩོམ་སྒྲིག་གནང་བའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རགས་རིམ་གཡུ་ཡི་ཕྲེང་བ》ཞེས་པར་1993ལོར་ཐེངས་དང་པོའི་རྒྱལ་ཡོངས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་དཔེ་དེབ་དཔྱད་འདེམས་ནང་། རིམ་པ་གསུམ་པའི་བྱ་དགའ་ཐོབ་པ་དང་1993ལོར་ཐེངས་དང་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་དཔེ་དེབ་བྱ་དགའ་ཐོབ་ཅིང་། སྤྱི་ལོ་2006ལོར་ཀྲུང་གོ་བོད་རིག་པའི་དཔེ་དེབ་ཀྱི་བྱ་དགའ་མཐོ་ཤོས་ཇོ་མོ་གླང་མའི་དམིགས་བསལ་གྱི་བྱ་དགའ་ཐོབ་པ་བཅས་དང་། ཁོང་གཅིག་པུས་བརྩམས་པའི《བོད་ཀྱི་དེབ་ཐེར་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས་ཀྱི་འགྲེལ་པ་ཡིད་ཀྱི་དགའ་སྟོན》ལ་ཐེངས་གཉིས་པའི་ཀྲུང་གོ་མི་རིགས་དཔེ་དེབ་ཀྱི་རིམ་པ་གསུམ་པའི་བྱ་དགའ་ཐོབ་པ། 1991ལོར་བོད་ཡིག་འཕྲུལ་སྤྱོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་དང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚད་གཞི་བཅོས་པའི་ནང་བྱས་རྗེས་གཟེངས་སུ་ཐོན་པའི་མཚན་སྙན་བྱ་དགའ་ཐོབ་པ་སོགས་ཡིན། གཞན་ཡང་2000ལོར་འཛམ་གླིང་ཐོག་རིང་ཤོས་ཐང་གའི་འཛམ་གླིང་ཅི་ཉེ་སིའི་རྟགས་མ་ཐོབ་པའི་ཀྲུང་གོ་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཀུན་འདུས་ཞལ་ཐང་ཆེན་མོ་གསར་བཞེངས་ཀྱི་བློ་འདོན་པའི་འགན་འཁུར་ཧུར་བསྐྱེད་བྱུང་བའི་དྲན་རྟེན་དཔང་ཡིག་བཅས་རིམ་པར་ཐོབ་ཡོད།
ད་དུང་སྤྱི་ཚོགས་པ་ཁག་གི་ནང་ཞུགས་པའི་ཐད། སྐབས་ལྔ་པ་དང་དྲུག་པའི་བོད་ལྗོངས་ཆབ་གྲོས་ཀྱི་ཨུ་ཡོན། ཐེངས་དང་པོའི་སྐར་རྩིས་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱུན་ལས་ལས་འཛིན། ཀྲུང་གོ་དམངས་ཁྲོད་རིག་རྩལ་ཚོགས་པ་བོད་ཡན་ལག་ཚོགས་པའི་ཚོགས་མི། བོད་ལྗོངས་བོད་རིག་པའི་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་མི་བཅས་སུ་རིམ་པར་བདམས་ཐོན་བྱུང་བ་དང་། ད་ལྟ་བོད་ལྗོངས་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་ཁང་ནས་གདན་ཞུ་གནང་བའི་ཞིབ་འཇུག་པ་ཆེན་མོའི་གོ་བབ་ཀྱི་ཐོག་རང་གི་མི་ཚེའི་ལྷག་འཕྲོ་འཕྲོ་བརླག་ཏུ་མ་བཏང་བར་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་གོང་འཕེལ་ལ་སྨན་པའི་རྩོལ་བར་ཧུར་བརྩོན་ཞུ་དང་ཞུ་བཞིན་པ་བཅས་སོ། །
