༄༅། །བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་སྲོལ་ཡིག
第三章 生态环境保护和建设
第三十四条 自治区应当编制生态文明建设规划。鼓励各级人民政府创建生态文明试验区、环境保护模范城市等各类生态文明区。
第三十五条 自治区人民政府应当组织开展构建国家生态安全屏障重要基础理论研究、重大关键技术研发。
第三十六条 自治区人民政府应当建立环境资源承载能力监测预警机制，确保人口规模、城乡建设和经济社会发展不超出环境资源承载能力。
第三十七条 各级人民政府应当加强对生态系统和自然资源的保护，应当依法科学开发利用自然资源。
自治区人民政府应当制定矿产资源开发准入和建设标准。严禁在生态保护红线内开发矿产资源，矿产资源开发应当按照法定程序严格审批。鼓励发展绿色矿业。
县级以上人民政府及其有关部门应当实行严格的水资源管理制度，严守水资源开发利用控制、用水效率控制、水功能区限制纳污红线。水利水电开发规划服从流域综合规划，坚持生态优先、统筹兼顾、适度开发、确保底线，保护流域生态环境。开发建设活动要有效控制水土流失。
各级人民政府应当严格保护耕地，严守耕地保护红线，严格控制城镇规模和新增建设用地。加强土地利用的规划管控和标准控制，严禁侵占湿地、滩涂。
各级人民政府应当加强对草原保护、建设和利用的管理，严格实行基本草原保护制度，依法合理利用草原。
各级人民政府应当加强对本行政区域内取土、挖沙、采石等活动的监督管理，科学规划，合理布局，组织对生态环境进行修复。
第三十八条 各级人民政府开发旅游资源应当依据当地环境资源承载能力以及环境资源特色合理设置旅游线路、布局旅游景点、开发旅游产品，科学确定游客流量，鼓励发展生态旅游。旅游景区（点）应当配套建设污水处理、固体废物收集转运等环境基础设施，保证其正常运行。
第三十九条 各级人民政府应当加强饮用水水源保护，建立饮用水水源地保护区，保障饮用水安全。相关部门按照规定开展水质监测和环境状况调查评估，并发布水质监测报告。单一水源供水的县级以上人民政府所在城镇、重要口岸应当设立备用水源或者应急水源。
第四十条 矿产、水利水电、旅游资源开发和交通、通信、输变电线路等重大基础设施建设，应当充分考虑环境影响和景观影响，科学设计、优化选址选线，按照环境影响评价要求，设置取料场、弃渣场、施工便道和生活营地等临时设施，及时进行生态恢复。
第四十一条 各级人民政府应当加强物种多样性、遗传多样性以及生态系统多样性的整体保护，保障生态安全。
引进外来物种应当开展环境风险评估，防止有害生物物种入侵；对已经入侵的，应当采取措施进行清除。
第四十二条 自治区应当划定并严守生态保护红线，实行严格保护和管控，确保生态功能不降低、面积不减少、性质不改变。
各级人民政府对划定的生态保护红线进行勘界定标，设立统一规范的标识标牌。
第四十三条 自治区落实河长制，做好水资源保护、水域岸线管理、水污染防治、水环境治理和水生态修复等工作。
第四十四条 县级以上人民政府应当加强自然保护区的保护和管理，加大对自然保护区能力建设、管护基础设施建设的投入。
在自然保护区内从事各项活动，应当遵守相关法律、法规规定。
各级人民政府对具有代表性的各种类型的自然生态系统区域，珍稀、濒危的野生动植物自然分布区域，重要的水源涵养区域，具有重大科学文化价值的地质构造、著名溶洞和化石分布区、冰川、火山、温泉等自然遗迹，以及人文遗迹、古树名木，应当采取措施予以保护，严禁破坏。
第四十五条 自治区人民政府应当完善生态保护补偿制度，加大财政转移支付力度，落实生态保护补偿资金，确保其用于环境保护和民生改善。
第四十六条 自治区人民政府应当建立矿产资源开发生态环境保护与恢复治理制度。采矿权申请人申请办理采矿许可证时，应当编制矿山地质环境保护与土地复垦方案，报有批准权的自然资源主管部门审查批准。采矿权人扩大开采规模、变更矿区范围或者开采方式的，应当重新编制矿山地质环境保护与土地复垦方案，并报原批准机关批准。
矿产资源开发企业应当依照国家有关规定，计提矿山地质环境治理恢复基金，统筹用于开展矿山地质环境治理恢复和土地复垦。
第四十七条 城乡规划建设应当根据环境资源承载能力，合理布局城镇各类空间。推进绿色生态城镇建设，减少对自然环境的干扰和损害。
第四十八条 各级人民政府应当加强城市建成区市容市貌环境绿化工作，采取措施扩大城市建成区绿化规模。对裸露的城市用地应当及时进行绿化覆盖。
第四十九条 各级人民政府应当采取措施，对固体废物进行分类处置、回收利用和无害化集中处理，建立与本区域生活垃圾等废弃物分类处理相适应的投放与收运模式。
鼓励公民对生活垃圾等废弃物进行分类放置，减少对环境的污染。
鼓励使用易回收利用、易处置、易降解的包装物、容器，对废弃的产品包装物、容器和废旧电池、废旧轮胎等进行回收利用。
推进餐厨废弃物回收利用和无害化处理，支持城市餐厨废弃物收集、运输、利用和处理体系建设，提倡餐厨废弃物处理设施共建共享。禁止餐厨垃圾乱排乱放和进入城镇污水收集管网。
禁止生产、销售和使用不可降解的一次性发泡塑料餐具、塑料袋、含磷洗涤用品和一次性木筷。
第五十条 各级人民政府应当加强对农牧业和农牧区环境统一规划和保护，建立农牧业和农牧区环境保护协调机制，加强对农牧业污染源的监测预警，防止农牧业面源污染，引导农牧民使用有机肥，推动农牧区环境综合整治。
各级人民政府应当统筹建设农牧区环境基础设施，加大运行维护投入力度；完善生活垃圾收集转运设施集中收集、清运垃圾等固体废物。
县级以上人民政府有关部门应当科学合理布局畜禽养殖和屠宰区域。从事畜禽养殖和屠宰的单位和个人，应当采取措施，对畜禽粪便、尸体和污水等废弃物进行科学处置，防止污染环境。
ལེའུ་གསུམ་པ། སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་དང་འཛུགས་སྐྱོང་།
དོན་ཚན་སོ་བཞི་པ། རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱིས་ངེས་པར་དུ་སྐྱེ་ཁམས་ཤེས་དཔལ་འཛུགས་སྐྱོང་གི་འཆར་འགོད་བཟོ་དགོས། རིམ་ཁག་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་སྐྱེ་ཁམས་ཤེས་དཔལ་གྱི་ཚོད་ལྟ་ཁུལ་དང་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་དཔེ་བཟང་གྲོང་ཁྱེར་སོགས་རིགས་འདྲ་མིན་གྱི་སྐྱེ་ཁམས་ཤེས་དཔལ་ཁུལ་འཛུགས་གཏོད་བྱེད་པར་སྐུལ་མ་གཏོང་དགོས།
དོན་ཚན་སོ་ལྔ་པ། རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་བདེ་འཇགས་སྲུང་བཅད་འཛུགས་གཏོད་བྱ་རྒྱུའི་སྐོར་གྱི་གཙོ་བོའི་རྨང་གཞིའི་རིགས་གཞུང་ཞིབ་འཇུག་དང་གནད་འགག་ཆེ་བའི་ལག་རྩལ་ཞིབ་འཇུག་གསར་སྤེལ་བྱ་རྒྱུ་སྒྲིག་འཛུགས་བྱེད་དགོས།དོན་ཚན་སོ་དྲུག་པ།རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་ཁོར་ཡུག་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་ཐེག་ནུས་དང་། ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན། ཉེན་ཟོན་སྔོན་བརྡ་བཅས་ཀྱི་ལམ་སྲོལ་བཙུགས་ནས་མི་འབོར་གྱི་གཞི་ཁྱོན་དང་། གྲོང་ཁྱེར་གྲོང་གསེབ་འཛུགས་སྐྲུན། དཔལ་འབྱོར་སྤྱི་ཚོགས་གོང་འཕེལ་བཅས་ཁོར་ཡུག་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་ཐེག་ནུས་ལས་མི་བརྒལ་བའི་འགན་ལེན་བྱེད་དགོས།
དོན་ཚན་སོ་བདུན་པ། རིམ་ཁག་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་སྐྱེ་ཁམས་མ་ལག་དང་རང་བྱུང་ཐོན་ཁུངས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་རྒྱུར་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་རྒྱུ་དང་། ངེས་པར་དུ་ཁྲིམས་ལྟར་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་སྒོ་ནས་རང་བྱུང་ཐོན་ཁུངས་གསར་སྤེལ་དང་བེད་སྤྱོད་བྱེད་དགོས།
རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་གཏེར་ཁའི་ཐོན་ཁུངས་གསར་སྤེལ་ཆོག་འཐུས་དང་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ཚད་གཞི་བཟོ་དགོས། སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་དམར་ཐིག་ནང་གཏེར་ཁའི་ཐོན་ཁུངས་གསར་སྤེལ་བྱེད་རིགས་གཏན་འགོག་བྱེད་དགོས། གཏེར་ཁའི་ཐོན་ཁུངས་གསར་སྤེལ་བྱེད་དགོས་ཚེ། ངེས་པར་དུ་ཁྲིམས་འཁོད་གོ་རིམ་ལྟར་ཞིབ་མཆན་ནན་པོ་འགོད་དགོས། འབྱུང་འཕྲོད་གཏེར་ལས་གོང་འཕེལ་གཏོང་རྒྱུར་སྐུལ་ལྕག་བྱེད་དགོས།
རྫོང་རིམ་ཡན་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་དང་དེའི་འབྲེལ་ཡོད་སྡེ་ཚན་གྱིས་ངེས་པར་དུ་ཆུའི་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་དོ་དམ་ལམ་ལུགས་ལག་བསྟར་ནན་པོ་བྱས་ནས་ཆུའི་ཐོན་ཁུངས་གསར་སྤེལ་བེད་སྤྱོད་ལ་ཚོད་འཛིན་དང་། ཆུ་སྤྱོད་ཕན་འབྲས་ལ་ཚོད་འཛིན། ཆུ་ནུས་ཐོན་ཁུལ་ལ་ཚོད་འཛིན་བཅས་ཐེབས་པའི་སྙིགས་འཛིན་དམར་ཐིག་ནན་པོ་སྲུང་དགོས། ཆུ་བེད་དང་ཆུ་གློག་གསར་སྤེལ་གྱི་འཆར་འགོད་བཟོ་སྐབས་ཆུ་རྒྱུག་ཁུལ་གྱི་ཕྱོགས་བསྡུས་འཆར་འགོད་ལ་བསྟུན་དགོས་པ་དང་། སྐྱེ་ཁམས་སྔོན་ལ་འཇོག་པ་དང་། གཅིག་གྱུར་འཆར་འགོད་དང་ཕྱོགས་ཡོངས་ལ་ལྟ་རྟོག འོས་འཚམ་གསར་སྤེལ། མཐའ་ཚད་འགན་སྲུང་བཅས་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ་ཆུ་རྒྱུག་ཁུལ་གྱི་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་དགོས། གསར་སྤེལ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་སྐབས་ས་ཆུ་ཤོར་བར་ཚོད་འཛིན་ནུས་ལྡན་བྱེད་དགོས།
རིམ་ཁག་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་རྨོ་ཞིང་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་ཡག་པོ་དང་རྨོ་ཞིང་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་དམར་ཐིག་ནན་སྲུང་བྱས་ནས་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་གྱི་གཞི་ཁྱོན་དང་འཛུགས་སྐྲུན་ཐད་ལ་ས་ཆ་གསར་དུ་སྤྱོད་རིགས་ཚོད་འཛིན་ནན་པོ་བྱེད་དགོས། ས་ཆ་བེད་སྤྱོད་ཀྱི་འཆར་འགོད་ལྟ་སྡོམ་དང་ཚད་གཞི་ཚོད་འཛིན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ནས་འདམ་ར་དང་གྲམ་ཐང་ཧམ་བཟུང་བྱེད་རིགས་ནན་འགོག་བྱེད་དགོས།
རིམ་ཁག་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་རྩྭ་ཐང་སྲུང་སྐྱོབ་དང་། འཛུགས་སྐྲུན། བེད་སྤྱོད་བཅས་ལ་དོ་དམ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་རྒྱུ་དང་། གཞི་རྩའི་རྩྭ་ཐང་སྲུང་སྐྱོབ་ལམ་ལུགས་ལག་བསྟར་ནན་པོ་བྱས་ནས་ཁྲིམས་ལྟར་རྩྭ་ཐང་བེད་སྤྱོད་ལུགས་མཐུན་བྱེད་དགོས།
རིམ་ཁག་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་སྲིད་འཛིན་ས་ཁོངས་དེ་གའི་ནང་ས་ལེན་པ་དང་བྱེ་རྡོ་བསྔོག་ལེན་སོགས་པའི་བྱེད་སྒོར་ལྟ་སྐུལ་དང་དོ་དམ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་དང་། ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་འཆར་འགོད་དང་བཀོད་སྒྲིག་ལུགས་མཐུན་བྱས་ཏེ་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སླར་གསོ་བྱ་རྒྱུ་སྒྲིག་འཛུགས་བྱེད་དགོས།
དོན་ཚན་སོ་བརྒྱད་པ། རིམ་ཁག་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ཡུལ་སྐོར་ཐོན་ཁུངས་གསར་སྤེལ་བྱེད་སྐབས། ངེས་པར་དུ་ས་གནས་དེ་གའི་ཁོར་ཡུག་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་ཐེག་ནུས་དང་དེ་བཞིན་ཁོར་ཡུག་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལ་གཞིགས་ནས་ཡུལ་སྐོར་ལམ་ཐིག་བཀོད་སྒྲིག་ལུགས་མཐུན་དང་། ཡུལ་སྐོར་མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་བཀོད་སྒྲིག ཡུལ་སྐོར་ཐོན་རྫས་གསར་སྤེལ་བཅས་བྱེད་དགོས་པ་དང་། ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་སྒོ་ནས་ཡུལ་སྐོར་འགྲོ་སྐྱོད་བྱེད་ཚད་གཏན་འཁེལ་བྱས་ཏེ་སྐྱེ་ཁམས་ཡུལ་སྐོར་གོང་འཕེལ་འགྲོ་བར་སྐུལ་མ་གཏོང་དགོས། ཡུལ་སྐོར་མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ(ས་ཚིགས)ཀྱིས་ངེས་པར་དུ་བཙོག་ཆུ་གཙང་གསིང་དང་། སྲ་གཟུགས་སྙིགས་རོ་བསྡུ་རུབ་དང་བརྒྱུད་འདྲེན་སོགས་ཁོར་ཡུག་གི་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་ཚང་སྒྲིག་བྱས་ཏེ་རྒྱུན་ལྡན་ངང་འཁོར་སྐྱོད་ཐུབ་པའི་འགན་ལེན་བྱེད་དགོས།དོན་ཚན་སོ་དགུ་པ། རིམ་ཁག་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་འཐུང་ཆུའི་ཆུ་རྩ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་དང་། འཐུང་ཆུའི་ཆུ་རྩ་སྲུང་ཁུལ་བཟོས་ནས་འཐུང་ཆུ་གཙང་མ་ཡོང་བར་འགན་ལེན་བྱེད་དགོས། འབྲེལ་ཡོད་སྡེ་ཚན་གྱིས་གཏན་འབེབས་གཞིར་བཟུང་། ཆུའི་སྤུས་ཚད་ལ་ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན་དང་ཁོར་ཡུག་གི་གནས་ཚུལ་ལ་བརྟག་དཔྱད་ཚོད་སྐོར་བྱེད་དགོས་པ་མ་ཟད། ཆུའི་སྤུས་ཚད་ལ་ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན་བྱས་པའི་སྙན་ཞུ་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱེད་དགོས། ཁེར་རྐྱང་ཐོག་ཆུ་མཁོ་འདོན་བྱེད་མཁན་རྫོང་རིམ་ཡན་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གནས་སའི་གྲོང་ཁྱེར་གྲོང་རྡལ་དང་གལ་ཆེའི་འགག་སྒོར་ངེས་པར་དུ་གྲབས་སྤྱོད་ཆུ་རྩའམ་ཡང་ན་འཕྲལ་མཁོའི་ཆུ་རྩ་བཟོ་དགོས།
དོན་ཚན་བཞི་བཅུ་པ། གཏེར་ཁ་དང་། ཆུ་བེད་ཆུ་གློག ཡུལ་སྐོར་ཐོན་ཁུངས་གསར་སྤེལ། འགྲིམ་འགྲུལ། འཕྲིན་སྐྱེལ། གློག་སྐྱེལ་གློག་སྒྱུར་གྱི་སྐུད་ལམ་སོགས་གལ་ཆེའི་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་སྐབས་ངེས་པར་དུ་ཁོར་ཡུག་ལ་གནོད་གཞི་ཇི་ཡོང་དང་གནས་ལྗོངས་ལ་གནོད་གཞི་ཇི་ཡོང་ཐད་བསམ་གཞིགས་གང་ལེགས་བྱ་རྒྱུ་དང་། ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་འཆར་འགོད་དང་ས་ཡུལ་ལེགས་འདེམས་བྱས་ནས་ཁོར་ཡུག་ལ་གནོད་གཞི་ཇི་ཡོང་ཞིབ་དཔྱད་བྱ་རྒྱུའི་བླང་བྱ་གཞིར་བཟུང་རྒྱུ་ཆ་བསྡུ་ལེན་བྱེད་ས་དང་། སྙིགས་རོ་དབྱུག་ས། ཨར་ལས་བདེ་ལམ། འཚོ་བ་སྐྱེལ་གནས་སོགས་ཀྱི་སྐབས་འཕྲལ་སྒྲིག་བཀོད་བཟོས་ཏེ་དུས་ཐོག་ལ་སྐྱེ་ཁམས་སླར་གསོ་ཐུབ་པ་བྱེད་དགོས།
དོན་ཚན་ཞེ་གཅིག་པ། རིམ་ཁག་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་སྐྱེ་དངོས་སྣ་མང་རང་བཞིན་དང་། རྒྱུད་འཛིན་སྣ་མང་རང་བཞིན། དེ་བཞིན་སྐྱེ་ཁམས་མ་ལག་གི་སྣ་མང་རང་བཞིན་བཅས་ལ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་སྟེ་སྐྱེ་ཁམས་བདེ་འཇགས་ཡོང་བའི་འགན་ལེན་བྱེད་དགོས།
ཕྱི་ནས་ནང་འདྲེན་བྱས་པའི་སྐྱེ་དངོས་རིགས་ལ་ངེས་པར་དུ་ཁོར་ཡུག་ཉེན་ཁའི་དཔྱད་དཔོག་བྱས་ཏེ་གནོད་ལྡན་སྐྱེ་དངོས་ཀྱིས་བཙན་འཛུལ་བྱེད་རིགས་སྔོན་འགོག་བྱེད་དགོས། བཙན་འཛུལ་བྱས་ཟིན་པའི་གནོད་ལྡན་སྐྱེ་དངོས་རིགས་ངེས་པར་དུ་བྱ་ཐབས་སྤྱད་ནས་གཙང་སེལ་བྱེད་དགོས།
དོན་ཚན་ཞེ་གཉིས་པ། རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱིས་ངེས་པར་དུ་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་དམར་ཐིག་གཏན་འཁེལ་བཟོ་དགོས་པ་མ་ཟད། དེར་སྲུང་སྐྱོབ་དང་ལྟ་སྡོམ་ནན་པོ་བྱས་ནས་སྐྱེ་ཁམས་ཀྱི་ནུས་པ་ཞན་དུ་མི་འགྲོ་བ་དང་། རྒྱ་ཁྱོན་ཆུང་དུ་མི་འགྲོ་བ། ངོ་བོ་མི་འགྱུར་བ་བཅས་ལ་འགན་ལེན་བྱེད་དགོས།
རིམ་ཁག་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་གཏན་འཁེལ་བྱས་པའི་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་དམར་ཐིག་ལ་རྩད་ཞིབ་དང་ཚད་གཞི་བཟོ་རྒྱུ་མ་ཟད། གཅིག་གྱུར་ཐོག་ཚད་ལྡན་མཚོན་རྟགས་ཀྱི་བྱང་བུ་འཛུགས་དགོས།
དོན་ཚན་ཞེ་གསུམ་པ། རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱིས་ཆུ་དཔོན་ལམ་ལུགས་དོན་འཁྱོལ་བྱས་ནས་ཆུའི་ཐོན་ཁུངས་སྲུང་སྐྱོབ་དང་། ཆུའི་ཁུལ་ཁོངས་དོ་དམ། ཆུའི་སྦགས་བཙོག་འགོག་བཅོས། ཆུའི་ཁོར་ཡུག་བཅོས་སྐྱོང་། ཆུའི་སྐྱེ་ཁམས་ཉམས་བཟོ་སོགས་ཀྱི་ལས་དོན་ཡག་པོ་བསྒྲུབ་དགོས།
དོན་ཚན་ཞེ་བཞི་པ། རྫོང་རིམ་ཡན་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོབ་ཁུལ་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་དང་དོ་དམ་བྱེད་པའི་ཐད་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་ནས་རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོབ་ཁུལ་གྱི་ནུས་པ་འཛུགས་སྐྱོང་དང་བདག་སྐྱོང་གི་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་བྱ་རྒྱུར་མ་དངུལ་གཏོང་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་དགོས།
རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོབ་ཁུལ་ནང་བྱེད་སྒོ་འདྲ་མིན་སྤེལ་མཁན་གྱིས་ངེས་པར་དུ་འབྲེལ་ཡོད་བཅའ་ཁྲིམས་དང་ཁྲིམས་སྲོལ་གྱི་གཏན་འབེབས་ལ་བརྩི་སྲུང་ཞུ་དགོས།
རིམ་ཁག་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་འཐུས་ཚབ་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་རིགས་མི་འདྲ་བའི་རང་བྱུང་སྐྱེ་ཁམས་མ་ལག་གི་ཁུལ་ཁོངས་དང་། རྩ་ཆེན་དང་སྟོངས་ཉེའི་བདག་མེད་སྲོག་ཆགས་དང་རྩི་ཤིང་གི་རང་བྱུང་ཁུལ་ཁོངས། གལ་ཆེའི་ཆུ་རྩ་གསོ་ཁུལ། ཚན་རིག་རིག་གནས་ཀྱི་རིན་ཐང་གལ་ཆེན་ཡོད་པའི་ས་གཤིས་ཆགས་ཚུལ། སྐད་གྲགས་ཆེ་བའི་བྲག་ཕུག་དང་འགྱུར་རྡོ་ཆགས་ཁུལ། འཁྱགས་རོམ་དང་། མེ་རི། ཆུ་ཚན་སོགས་ཀྱི་རང་བྱུང་རྗེས་ཤུལ། དེ་བཞིན་རིག་སྐྲུན་རྗེས་ཤུལ་དང་། གནའ་ཤིང་གྲགས་ཅན་བཅས་ལ་ངེས་པར་དུ་བྱ་ཐབས་སྤྱད་ནས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱས་ཏེ་གཏོར་བཤིག་རྩ་བ་ནས་གཏོང་རྒྱུ་མེད།
དོན་ཚན་ཞེ་ལྔ་པ། རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་སྐྱེ་ཁམས་སྐྱོང་གསབ་ལམ་ལུགས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་ནས་ནོར་སྲིད་སྒྱུར་སྤྲོད་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་དང་སྐྱེ་ཁམས་སྐྱོང་གསབ་མ་དངུལ་དོན་འཁྱོལ་བྱས་ཏེ་མ་དངུལ་དེ་རྣམས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་དང་དམངས་འཚོ་ལེགས་བཅོས་ཀྱི་ཐད་ལ་བེད་སྤྱོད་ཐུབ་པ་བྱེད་དགོས།
དོན་ཚན་ཞེ་དྲུག་པ། རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་གཏེར་ཁའི་ཐོན་ཁུངས་གསར་སྤེལ་གྱི་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་དང་སླར་གསོ་བཅོས་སྐྱོང་ལམ་ལུགས་འཛུགས་དགོས། གཏེར་འདོན་བདག་དབང་རེ་ཞུ་བྱེད་མཁན་གྱིས་གཏེར་འདོན་ཆོག་འཐུས་ལག་ཁྱེར་གཉེར་སྐབས་ངེས་པར་དུ་གཏེར་རིའི་ས་གཤིས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་དང་ས་ཞིང་བསྐྱར་སྦོལ་ཇུས་གཞི་བཟོ་སྒྲིག་བྱས་ཏེ་ཆོག་མཆན་སྤྲོད་དབང་ཡོད་པའི་རང་བྱུང་ཐོན་ཁུངས་གཙོ་འགན་སྡེ་ཚན་ལ་ཕུལ་ཏེ་ཞིབ་བཤེར་ཆོག་མཆན་ཞུ་དགོས། གཏེར་འདོན་བདག་དབང་ཡོད་མཁན་གྱིས་སྔོག་འདོན་གཞི་ཁྱོན་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་དང་། གཏེར་ཁུལ་གྱི་ཁྱབ་ཁོངས་སམ་ཡང་ན་གཏེར་ཁ་འདོན་ཐབས་ལ་འགྱུར་བ་གཏོང་དགོས་ཚེ་ངེས་པར་དུ་གཏེར་རིའི་ས་གཤིས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་དང་ས་ཞིང་བསྐྱར་སྦོལ་ཇུས་གཞི་བསྐྱར་དུ་བཟོ་སྒྲིག་བྱེད་དགོས་པ་མ་ཟད་དེ་སྔའི་ཆོག་མཆན་སྤྲོད་མཁན་ལས་ཁུངས་ལ་ཕུལ་ཏེ་ཆོག་མཆན་ཞུ་དགོས།
གཏེར་ཁའི་ཐོན་ཁུངས་གསར་སྤེལ་བྱེད་མཁན་ཁེ་ལས་ཀྱིས་ངེས་པར་དུ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འབྲེལ་ཡོད་གཏན་འབེབས་ལ་གཞིགས་ནས་གཏེར་རིའི་ས་གཤིས་ཁོར་ཡུག་བཅོས་སྐྱོང་སླར་གསོའི་ཐེབས་རྩ་རྩིས་རྒྱག་མཐོར་གཏོང་དང་གཅིག་གྱུར་འཆར་འགོད་ཀྱིས་གཏེར་རིའི་ས་གཤིས་ཁོར་ཡུག་བཅོས་སྐྱོང་སླར་གསོ་དང་ས་ཞིང་བསྐྱར་སྦོལ་བྱེད་པའི་ཐད་སྤྱོད་དགོས།
དོན་ཚན་ཞེ་བདུན་པ། གྲོང་ཁྱེར་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་འཆར་འགོད་བཟོ་སྐབས་ངེས་པར་དུ་ཁོར་ཡུག་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་ཐེག་ནུས་ལ་གཞིགས་ནས་གྲོང་ཁྱེར་གྲོང་རྡལ་གྱི་བར་སྟོང་ཁག་འོས་འཚམ་བཀོད་ཁྱབ་བྱེད་དགོས། འབྱུང་འཕྲོད་སྐྱེ་ཁམས་ཅན་གྱི་གྲོང་ཁྱེར་གྲོང་རྡལ་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་ནས་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་ལ་འགོག་རྐྱེན་དང་གནོད་འཚེ་བཟོ་རིགས་ཉུང་དུ་གཏོང་དགོས།
དོན་ཚན་ཞེ་བརྒྱད་པ། རིམ་ཁག་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་བསྐྲུན་ཟིན་པའི་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་རྣམ་པའི་ཁོར་ཡུག་སྔོ་ལྗང་ཅན་དུ་སྒྱུར་བའི་ལས་དོན་ལ་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་སྟེ་བྱ་ཐབས་སྤྱད་ནས་བསྐྲུན་ཟིན་པའི་གྲོང་ཁྱེར་སྔོ་ལྗང་ཅན་དུ་སྒྱུར་བའི་གཞི་ཁྱོན་ཆེ་རུ་གཏོང་དགོས། སྐྱ་ཐེར་དུ་ལུས་པའི་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ས་ཆ་རྣམས་ངེས་པར་དུ་སྔོ་ལྗང་ཅན་དུ་སྒྱུར་དགོས།
དོན་ཚན་ཞེ་དགུ་པ། རིམ་ཁག་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་བྱ་ཐབས་སྤྱད་ནས་སྙིགས་རོ་རིགས་དབྱེ་གཙང་སེལ་དང་། བསྐྱར་བསྡུས་བེད་སྤྱོད། གནོད་མེད་ཅན་གྱི་གཅིག་བསྡུས་གཙང་སེལ་བཅས་བྱེད་དགོས་པ་དང་། ཁུལ་ཁོངས་དེ་གའི་འཚོ་བའི་གད་སྙིགས་སོགས་སྙིགས་རོ་རིགས་དབྱེ་གཙང་སེལ་བྱ་རྒྱུ་དང་འཚམ་པའི་འཇོག་སྟངས་དང་བསྡུ་སྐྱེལ་བྱེད་རྣམ་བཟོ་དགོས།
སྤྱི་དམངས་ཀྱིས་འཚོ་བའི་གད་སྙིགས་སོགས་སྙིགས་རོ་རིགས་དབྱེ་གཙང་སེལ་བྱ་རྒྱུར་སྐུལ་མ་བཏང་སྟེ་ཁོར་ཡུག་ལ་སྦགས་བཙོག་བཟོ་ཉུང་དུ་གཏོང་དགོས།
བསྡུ་སྤྱོད་བྱེད་སླ་བ་དང་། གཙང་སེལ་བྱེད་སླ་བ། བཞུར་སླ་བ་བཅས་ཀྱི་ཐུམ་སྒྲིལ་དངོས་པོ་དང་སྣོད་ཆས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་པར་སྐུལ་མ་གཏོང་རྒྱུ་དང་། བསྐྱུར་ཟིན་པའི་ཐོན་རྫས་ཀྱི་ཐུམ་སྒྲིལ་དངོས་པོ་དང་། སྣོད་ཆས། གློག་རྫས་རོ་ཏོ། འཁོར་ལོ་རྙིང་རོ་སོགས་བསྡུ་སྤྱོད་བྱ་རྒྱུ།
ཐབ་ཚང་གི་ཟོག་རོ་བསྡུ་སྤྱོད་དང་གནོད་མེད་ཅན་གྱི་གཙང་སེལ་བྱ་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་རྒྱུ་དང་། གྲོང་ཁྱེར་ཐབ་ཚང་གི་ཟོག་རོ་བསྡུ་རུབ་དང་། སྐྱེལ་འདྲེན། བེད་སྤྱོད། གཙང་སེལ་བཅས་བྱེད་པའི་མ་ལག་འཛུགས་རྒྱུར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ནས་ཐབ་ཚང་གི་ཟོག་རོ་གཙང་སེལ་བྱེད་པའི་སྒྲིག་བཀོད་མཉམ་སྐྲུན་མཉམ་སྤྱོད་བྱ་རྒྱུ་ཁྱབ་གདལ་གཏོང་དགོས། ཐབ་ཚང་གི་གད་སྙིགས་གང་བྱུང་དུ་འབུད་འཇོག་བྱེད་རིགས་དང་གྲོང་ཁྱེར་གྲོང་རྡལ་གྱི་བཙོག་ཆུ་བསྡུ་རུབ་སྦུག་དྲའི་ནང་གཏོང་རིགས་བཀག་འགོག་བྱེད་དགོས།
བཞུ་མི་ཐུབ་ཅིང་སྤྱོད་གཅིག་མའི་ལྦུ་འགྱིག་ཟས་སྣོད་དང་། འགྱིག་ཤོག ལིང་ལྡན་འཁྲུད་རྫས། སྤྱོད་གཅིག་མའི་ཤིང་གི་ཐུར་མ་བཅས་ཐོན་སྐྱེད་དང་། ཕྱིར་འཚོང་། བེད་སྤྱོད་བཅས་བྱེད་རིགས་བཀག་འགོག་བྱེད་དགོས།
དོན་ཚན་ལྔ་བཅུ་པ། རིམ་ཁག་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་ཞིང་འབྲོག་ལས་དང་ཞིང་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་ཁོར་ཡུག་གཅིག་གྱུར་འཆར་འགོད་དང་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་རྒྱུར་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་པ་དང་། ཞིང་འབྲོག་ལས་དང་ཞིང་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་མཐུན་སྦྱོར་ལམ་སྲོལ་འཛུགས་པ། ཞིང་འབྲོག་ལས་ཀྱི་སྦགས་ཁུངས་ལ་ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན་དང་ཉེན་ཟོན་སྔོན་བརྡ་གཏོང་རྒྱུར་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་སྟེ་ཞིང་འབྲོག་ལས་ནས་བྱུང་བའི་སྦགས་བཙོག་སྔོན་འགོག་དང་ཞིང་འབྲོག་པས་སྐྱེ་ལྡན་ལུད་བེད་སྤྱོད་བྱ་རྒྱུར་ཁྲིད་སྟོན་བྱས་ནས་ཞིང་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་ཁོར་ཡུག་ཕྱོགས་བསྡུས་བཅོས་སྐྱོང་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས།
རིམ་ཁག་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་ཞིང་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་ཁོར་ཡུག་གི་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་གཅིག་གྱུར་འཆར་འགོད་དང་འཛུགས་སྐྲུན་བྱས་ནས་འཁོར་སྐྱོད་དང་ཉམས་བཟོའི་ཐད་མ་དངུལ་གཏོང་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་དགོས། འཚོ་བའི་གད་སྙིགས་བསྡུ་རུབ་དང་སྒྱུར་འདྲེན་སྒྲིག་ཆས་ཀྱིས་གད་སྙིགས་སོགས་སྲ་གཟུགས་སྙིགས་རོ་གཅིག་སྡུད་ཐོག་བསྡུ་རུབ་དང་གཙང་འདྲེན་བྱ་ཐབས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་གཏོང་དགོས།
རྫོང་རིམ་ཡན་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་འབྲེལ་ཡོད་སྡེ་ཚན་གྱིས་ངེས་པར་དུ་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་སྒོ་ནས་སྒོ་ཕྱུགས་གསོ་ཚགས་དང་བཤས་གཏོང་ཁུལ་བཀོད་སྒྲིག་འོས་འཚམ་བྱེད་དགོས། སྒོ་ཕྱུགས་གསོ་ཚགས་དང་བཤས་གཏོང་མཁན་ཚན་པ་དང་མི་སྒེར་གྱིས་ངེས་པར་དུ་བྱ་ཐབས་སྤྱད་ནས་སྒོ་ཕྱུགས་ཀྱི་སྐྱག་གཅིན་དང་། ཤི་རོ། བཙོག་ཆུ་སོགས་ཀྱི་སྙིགས་རོ་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་སྒོ་ནས་གཙང་སེལ་བྱས་ཏེ་ཁོར་ཡུག་ལ་སྦགས་བཙོག་མི་ཕོག་པ་བྱེད་དགོས།
第五十一条 自治区依法实行排污许可管理制度。取得排污许可证的企业事业单位和其他生产经营者，应当按照排污许可证的要求排放污染物；未取得排污许可证的，不得排放污染物。第五十二条 企业事业单位和其他生产经营者应当采取措施，确保排放污染物符合排放标准和重点污染物排放总量控制指标。（一）建立健全环境保护责任制度，明确责任人和环境保护岗位责任；（二）建立内部环境保护工作机构，确定环境保护工作人员；（三）制定完善内部环境保护管理制度和防治污染设施操作规程；（六）建立健全环境应急和环境风险防范机制，定期开展环境应急安全演练，及时消除环境安全隐患；其他生产经营者应当明确有关人员的环境保护责任，遵守环境保护法律法规和相关技术规范。第五十三条 建设项目中防治环境污染及其他环境保护设施，应当与主体工程同时设计、同时施工、同时投入使用。有关防治污染和生态保护设施建设所需的资金列入项目投资概算。企业事业单位和其他生产经营者应当将防治污染设施的运行管理纳入生产管理体系，保障其正常运行，并建立管理台账。企业事业单位和其他生产经营者不得擅自拆除、闲置防治污染设施。排放污染物的企业事业单位和其他生产经营者应当按照规定设置排污口和便于监测的采样平台，并安装标志牌。禁止通过非核定的排污口排放污染物。禁止从污染物处理设施的中间工序引出并排放污染物。第五十四条 自治区人民政府发展改革部门应当会同环境保护等相关部门，对重点行业和重点企业实施强制性清洁生产审核，提高资源利用率，减少污染物排放。第五十五条 矿产资源开发中产生的废气、废水、废渣，应当规范收集、处置，防止造成环境污染和生态破坏。第五十六条 各级人民政府应当严格入江河（湖泊、水库）排污管理，注重地下水污染防治，加强重点流域、区域水污染防治和湖泊的生态环境保护。在饮用水源地保护区、重点渔业水体或者其他有特殊经济、人文价值的水体保护区内，不得设置排污口；已经设置的，应当由所在地县级人民政府责令限期拆除。禁止向耕地、林地、草地、湿地、河流、湖泊、水库以及其他水域倾倒固体废弃物或者排放有毒有害废液，防止地表水和地下水污染；禁止采用暗管、渗井、渗坑、灌注或者其他可能污染地下水体的方式排放有毒有害废液和其他废弃物。工业园区、矿山采选区、垃圾填埋场以及油库、加油站等区域应当进行防渗处理，防治地下水污染。第五十七条 各级人民政府及其有关部门应当把城镇污水收集处置设施建设纳入城镇总体规划，建设和完善城镇排污管网和污水处理设施，保证其正常运行。进入城镇污水处理设施处理的工业污水、医疗废水，应当经预处理达到集中处理相关要求后，方可排入城镇污水收集管网。污水处理设施产生的污泥应当进行稳定化、无害化和资源化处理处置。未处理处置或者处理处置未达标的污泥禁止外排。第五十八条 新建供热锅炉应当采用清洁热源并符合国家排放标准。鼓励现有燃煤（柴）锅炉进行改气、改电，并在城市建成区淘汰不符合环保要求的高污染燃料锅炉。禁止在人口集中地区和其他依法需要特殊保护的区域内焚烧沥青、油毡、橡胶、塑料、皮革、垃圾以及其他产生有毒有害烟尘和恶臭气体的物质。饮食服务、服装干洗等经营者应当设置油烟净化、异味或者废气处理装置等污染防治设施并保持正常使用，防止对周围居民的正常生活环境造成污染。第五十九条 各级人民政府应当发展城市公共交通，鼓励、推广使用环保交通工具。机动车应当按照国家和自治区有关规定，由机动车排放检验机构定期对其进行排放检验，经检验不合格的，公安交通管理部门不予办理过户和年检手续。各类加油站应当销售符合国家环保标准的车用柴油和汽油。第六十条 自治区应当编制工业园区发展规划，科学规划工业布局，引导工业企业入驻工业园区。工业园区应当同步建设污水处理、固体废物收集转运等环境保护基础设施，保证其正常运行。第六十一条 建筑施工企业应当采取措施，防止扬尘、噪声、振动等对周围环境的污染和危害。建筑土方、建筑垃圾、渣土和散装物料，应当采取密闭方式及时清运至指定地点，不得随意倾倒。在工地内堆存的，应当采用密闭式防尘网遮盖。渣土运输车辆应当安装卫星定位系统并按照规定路线行驶。禁止夜间在医院、疗养、居住、文教、商业区以及工业混杂区从事产生噪声、振动超标的建筑施工等活动。确需夜间作业的，应当提前三个工作日向所在地县级人民政府有关部门申报，经批准后予以公告。第六十二条 各级人民政府应当将环境噪声污染防治工作纳入环境保护规划。在制定城乡建设规划时，应当充分考虑建设项目和区域开发、改造所产生的噪声对周围生活环境的影响，统筹规划，合理安排功能区和建设布局，防止或者减轻环境噪声污染。（一）机动车辆在城市禁鸣区内鸣笛，其他区域使用高噪声声响装置；（二）高考、中考、小考期间，在考场周围产生或者可能产生环境噪声污染、影响考试环境的活动；（三）在市区街道、广场、公园、居民小区等公共场所组织娱乐、健身等活动中，使用产生严重干扰生活环境的音响器材；第六十四条 县级以上人民政府应当集中处置本行政区域内的危险废物。从事危险废物处置的机构和专业技术人员应当具备相应资质，并按照国家相关标准规范处置危险废物。危险废物产生者应当制定危险废物管理计划和应急预案，报环境保护主管部门备案，并按照国家有关规定处置危险废物；不处置的，由所在地县级以上人民政府环境保护主管部门责令限期改正；逾期不处置或者处置不符合国家有关规定的，由所在地县级以上人民政府环境保护主管部门指定单位按照国家有关规定代为处置，处置费用由产生危险废物的单位承担。第六十五条 县级以上人民政府应当采取有效措施，开展土壤污染预防、治理和修复，改善土壤环境质量。第六十六条 在集中使用的大型电磁辐射发射设施或者高频设备周围，按环境保护和城市规划要求划定的规划限制区内，不得修建居民住房、幼儿园、学校和医院、养老院等敏感建筑。已建成的大型电磁辐射设施，对周围环境造成污染的，使用单位应当采取有效防治措施。经采取措施后仍达不到国家电磁辐射环境保护要求的，由县级以上人民政府组织拆除或搬迁。第六十七条 各级人民政府及其有关部门应当依法加强环境风险控制，做好突发环境事件的应急准备、处置和事后恢复等工作，采取必要措施，避免或者减少对环境造成损害。县级以上人民政府环境保护主管部门应当编制突发环境事件应急预案。发生或者可能发生导致环境质量严重恶化、威胁公民生命财产安全等紧急情况时，应当立即启动应急预案，及时报告同级人民政府和上一级人民政府环境保护主管部门，并通报当地可能受到危害的单位和居民以及可能受到影响的邻近地区的同级人民政府环境保护主管部门。各级人民政府及其有关部门为应对因企业事业单位和其他生产经营者故意或者重大过失造成的突发环境事件而产生的费用，由企业事业单位和其他生产经营者承担。第六十八条 企业事业单位应当定期排查环境安全隐患，开展环境风险评估，按照规定制定突发环境事件应急预案，报所在地县级人民政府环境保护主管部门和有关部门备案。在发生或者可能发生突发环境事件或者其他危害环境的紧急状况时，企业事业单位应当立即启动突发环境事件应急预案，及时通报可能受到危害的单位和居民，并向所在地县级人民政府环境保护主管部门和有关部门报告，采取应急措施，控制、减轻污染损害，消除污染。ལེའུ་བཞི་པ། སྦགས་བཙོག་དང་གནོད་འཚེ་གཞན་འགོག་བཅོས།དོན་ཚན་ང་གཅིག་པ། རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱིས་ཁྲིམས་བཞིན་བཙོག་འབུད་ཆོག་འཐུས་དོ་དམ་ལམ་ལུགས་ལག་བསྟར་བྱ་རྒྱུ། བཙོག་འབུད་ཆོག་འཐུས་ལག་ཁྱེར་ཐོབ་པའི་ཁེ་ལས་དང་བྱ་གཞག་ཚན་པ་དང་། ཐོན་སྐྱེད་གཉེར་སྐྱོང་བ་གཞན་དག་གིས་ངེས་པར་དུ་བཙོག་འབུད་ཆོག་འཐུས་ལག་ཁྱེར་གྱི་བླང་བྱ་གཞིར་བཟུང་སྦགས་བཙོག་དངོས་པོ་འབུད་གཏོང་བྱེད་དགོས་པ་དང་། བཙོག་འབུད་ལག་ཁྱེར་ཐོབ་མེད་ཚེ་སྦགས་བཙོག་དངོས་པོ་འབུད་གཏོང་བྱེད་མི་ཆོགདོན་ཚན་ང་གཉིས་པ། ཁེ་ལས་དང་བྱ་གཞག་ཚན་པ་དང་། ཐོན་སྐྱེད་གཉེར་སྐྱོང་བ་གཞན་དག་གིས་ངེས་པར་དུ་བྱ་ཐབས་སྤྱད་ནས་འབུད་གཏོང་བྱས་པའི་སྦགས་བཙོག་དངོས་པོའི་རིགས་བཙོག་འབུད་ཀྱི་ཚད་གཞི་དང་གཙོ་གནད་སྦགས་བཙོག་དངོས་པོ་འབུད་གཏོང་གི་སྤྱི་འབོར་ཚོད་འཛིན་དམིགས་ཚད་དང་མཐུན་པ་བྱེད་དགོས།ཁེ་ལས་དང་བྱ་གཞག་ཚན་པས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཐད་གཤམ་གསལ་གྱི་འགན་འཁྲི་ཁག་འཁུར་དགོས་པ་སྟེ།(གཅིག) ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་འགན་འཁྲིའི་ལམ་ལུགས་འཛུགས་པ་དང་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་ནས་འགན་འཁུར་བ་དང་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ལས་གནས་ཀྱི་འགན་འཁྲི་ཁ་གསལ་བཟོ་དགོས་པ་དང་།(གཉིས) ནང་ཁུལ་གྱི་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ལས་ཀའི་སྒྲིག་གཞི་བཙུགས་ནས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ལས་མི་གཏན་འཁེལ་བྱེད་དགོས་པ།(གསུམ) ནང་ཁུལ་གྱི་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་དོ་དམ་ལམ་ལུགས་དང་སྦགས་བཙོག་འགོག་བཅོས་བྱེད་པའི་སྒྲིག་ཆས་བཀོད་སྤྱོད་སྒྲིག་སྲོལ་བཟོ་བ་དང་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་གཏོང་དགོས་པ།(བཞི) ཐོན་སྐྱེད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་དེ་བཅའ་ཁྲིམས་ཁྲིམས་སྲོལ་དང་ཚད་ལྡན་ལག་རྩལ་གྱི་བླང་བྱ་དང་མཐུན་པའི་འགན་ལེན་བྱེད་དགོས་པ།(ལྔ) ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ལས་ཀའི་ཡིག་ཚགས་བཟོ་བ་དང་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་གཏོང་དགོས་པ།(དྲུག) ཁོར་ཡུག་འཕྲལ་སྡོམ་དང་ཁོར་ཡུག་གི་ཉེན་ཁ་འགོག་ཟོན་ལམ་སྲོལ་འཛུགས་པ་དང་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་ནས་དུས་ཚོད་གཏན་འཁེལ་ཐོག་ཁོར་ཡུག་འཕྲལ་སྡོམ་བདེ་འཇགས་དངོས་སྦྱོང་བྱས་ཏེ་ཁོར་ཡུག་བདེ་འཇགས་ཐད་ཀྱི་མངོན་མེད་རྐྱེན་ངན་དུས་ཐོག་ཏུ་མེད་པ་བཟོ་དགོས་པ།(བདུན) རྒྱལ་ཁབ་དང་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ནས་གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཐད་ཀྱི་འགན་འཁྲི་གཞན་དག་བཅས་སོ།ཐོན་སྐྱེད་གཉེར་སྐྱོང་བ་གཞན་དག་གིས་ངེས་པར་དུ་འབྲེལ་ཡོད་མི་སྣའི་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་འགན་འཁྲི་ཁ་གསལ་བཟོ་དགོས་པ་དང་། ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཐད་ཀྱི་བཅའ་ཁྲིམས་ཁྲིམས་སྲོལ་དང་འབྲེལ་ཡོད་ལག་རྩལ་གྱི་ཚད་གཞིར་བརྩི་སྲུང་ཞུ་དགོས།དོན་ཚན་ང་གསུམ་པ། འཛུགས་སྐྲུན་རྣམ་གྲངས་ཁྲོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་སྦགས་བཙོག་འགོག་བཅོས་དང་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་སྒྲིག་བཀོད་གཞན་དག་རིགས་ངེས་པར་དུ་གཙོ་རྐང་ལས་གཞི་དང་མཉམ་དུ་ཇུས་འགོད་དང་། མཉམ་དུ་ཨར་སྐྲུན། མཉམ་དུ་བཀོལ་སྤྱོད་བཅས་བྱེད་དགོས། འབྲེལ་ཡོད་སྦགས་བཙོག་འགོག་བཅོས་དང་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་སྒྲིག་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་བྱ་རྒྱུར་མཁོ་བའི་མ་དངུལ་དག་ངེས་པར་དུ་རྣམ་གྲངས་ཀྱི་རགས་རྩིས་མ་འཇོག་ནང་འཇུག་དགོས།ཁེ་ལས་བྱ་གཞག་ཚན་པ་དང་ཐོན་སྐྱེད་གཉེར་སྐྱོང་པ་གཞན་དག་གིས་ངེས་པར་དུ་སྦགས་བཙོག་འགོག་བཅོས་ཀྱི་སྒྲིག་བཀོད་ཁོར་སྐྱོད་དང་དོ་དམ་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཐོན་སྐྱེད་དོ་དམ་བྱེད་ཁོངས་སུ་བཅུག་ནས་རྒྱུན་གཏན་ལྟར་འཁོར་སྐྱོད་ཐུབ་པ་བྱ་རྒྱུ་མ་ཟད། དོ་དམ་རྩིས་ཁྲ་བཟོ་དགོས།ཁེ་ལས་བྱ་གཞག་ཚན་པ་དང་ཐོན་སྐྱེད་གཉེར་སྐྱོང་པ་གཞན་དག་གིས་རང་དགར་སྦགས་བཙོག་འགོག་བཅོས་སྒྲིག་བཀོད་བཤིག་པ་དང་བེད་མེད་དུ་འཇོག་རིགས་མི་ཆོགསྦགས་བཙོག་འབུད་གཏོང་བྱེད་མཁན་ཁེ་ལས་བྱ་གཞག་ཚན་པ་དང་ཐོན་སྐྱེད་གཉེར་སྐྱོང་པ་གཞན་དག་གིས་ངེས་པར་དུ་གཏན་འབེབས་གཞིར་བཟུང་སྦགས་བཙོག་འབུད་ཁ་དང་ལྟ་དཔྱད་ཚད་ལེན་བྱེད་བདེ་བའི་དཔེ་ལེན་ལས་སྟེགས་འཛུགས་དགོས་པ་མ་ཟད་མཚོན་རྟགས་བྱང་བུའང་སྒྲིག་སྦྱོར་བྱེད་དགོས། ཞིབ་བཤེར་གཏན་འཁེལ་བྱས་མེད་པའི་སྦགས་བཙོག་འབུད་ཁ་སྤྱད་དེ་སྦགས་བཙོག་ཕྱིར་འབུད་བྱེད་མི་རུང་། སྦགས་བཙོག་གཙང་སེལ་སྒྲིག་ཆས་ཀྱི་བར་དཀྱིལ་ལས་རིམ་ལ་བརྟེན་ནས་སྦགས་བཙོག་འབུད་གཏོང་བྱེད་མི་རུང་།དོན་ཚན་ང་བཞི་པ། རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གོང་འཕེལ་བསྒྱུར་བཅོས་སྡེ་ཚན་གྱིས་ངེས་པར་དུ་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་སོགས་འབྲེལ་ཡོད་སྡེ་ཚན་དང་མཉམ་དུ་གཙོ་གནད་ལས་རིགས་དང་གཙོ་གནད་ཁེ་ལས་ལ་བཙན་སྐུལ་རང་བཞིན་གྱི་ཐོན་སྐྱེད་གཙང་མའི་ཐད་ཞིབ་དཔྱད་བྱས་ཏེ་ཐོན་ཁུངས་སྤྱོད་ཚད་མཐོ་རུ་གཏོང་བ་དང་སྦགས་བཙོག་འབུད་གཏོང་བྱེད་ཚད་ཉུང་དུ་གཏོང་དགོས།དོན་ཚན་ང་ལྔ་པ། གཏེར་ཁའི་ཐོན་ཁུངས་སྔོག་འདོན་བྱེད་སྐབས་ཐོན་པའི་རླངས་རོ་དང་། ཆུ་སྙིགས། སྙིགས་རོ་བཅས་ངེས་པར་དུ་ཚད་ལྡན་བསྡུ་རུབ་དང་གཙང་སེལ་བྱས་ནས་ཁོར་ཡུག་སྦགས་བཙོག་མི་བཟོ་བ་དང་སྐྱེ་ཁམས་ལ་གཏོར་སྐྱོན་མི་ཕོག་པ་བྱེད་དགོས།དོན་ཚན་ང་དྲུག་པ། རིམ་ཁག་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་གཙང་ཆུའི(མཚེའུ་དང་ཆུ་མཛོད)ནང་སྦགས་བཙོག་འབུད་གཏོང་བྱེད་རིགས་ལ་དོ་དམ་ནན་པོ་བྱེད་པ་དང་། ས་འོག་ཆུའི་སྦགས་བཙོག་འགོག་བཅོས་བྱ་རྒྱུར་སྣང་ཆེན་བྱས་ཏེ། གཙོ་གནད་གཙང་ཆུ་རྒྱུགས་ཁུལ་དང་ཁུལ་ཁོངས་ཀྱི་ཆུའི་སྦགས་བཙོག་འགོག་བཅོས་བྱ་རྒྱུ་མ་ཟད། མཚེའུ་ཡི་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་རྒྱུར་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་དགོས།འཐུང་ཆུའི་ཆུ་རྩ་སྲུང་ཁུལ་དང་། གཙོ་གནད་ཉ་ལས་ཀྱི་སྤྱོད་ཆུའམ་ཡང་ན་དམིགས་བསལ་དཔལ་འབྱོར་དང་རིག་སྐྲུན་རིན་ཐང་ལྡན་པའི་ཆུ་ཁོངས་སྲུང་སྐྱོབ་ཁུལ་གཞན་དག་ནང་སྦགས་བཙོག་འབུད་ཁ་བཟོ་མི་ཆོག འབུད་ཁ་བཟོས་ཟིན་པའི་རིགས། གནས་སའི་རྫོང་རིམ་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་དུས་བཅད་ནང་བཤིག་ཏུ་འཇུག་དགོས།རྨོ་ཞིང་དང་། ནགས་ས། རྩྭ་ཐང་། འདམ་ར། གཙང་ཆུ། མཚེའུ། ཆུ་མཛོད་བཅས་དང་དེ་བཞིན་ཆུ་རྒྱུགས་ཁུལ་གཞན་དག་བཅས་སུ་སྙིགས་རོ་བསྐྱུར་བའམ་ཡང་ན་དུག་ལྡན་དང་གནོད་ཡོད་ཀྱི་གཤེར་རོ་འབུད་གཏོང་བྱེད་མི་ཆོག ས་ངོས་ཆུ་དང་ས་འོག་ཆུར་སྦགས་བཙོག་མི་འགྲོ་བ་བྱེད་དགོས། མངོན་མེད་མདོང་ལམ་དང་། ཆུ་སིམ་ཁྲོན་པ། ཆུ་སིམ་དོང་ལམ་བཅས་སམ་ཡང་ན་ས་འོག་ཆུར་སྦགས་བཙོག་བཟོ་ཉེན་ཡོད་པའི་བྱ་ཐབས་གཞན་དག་སྤྱད་དེ་དུག་དང་གནོད་ཚེ་ལྡན་པའི་གཤེར་རོ་དང་སྙིགས་རོ་གཞན་དག་འབུད་གཏོང་བྱེད་མི་ཆོག བཟོ་ལས་སྡེ་གླིང་དང་། གཏེར་རི་སྔོག་འདེམས་ཁུལ། གད་སྙིགས་སྦས་ས་བཅས་དང་དེ་བཞིན་སྣུམ་མཛོད། སྣུམ་སྣོན་ས་ཚིགས་སོགས་ཀྱི་ས་ཁོངས་སུ་ངེས་པར་དུ་སིམ་འགོག་དང་གཙང་སེལ་བྱས་ནས་ས་འོག་ཆུའི་སྦགས་བཙོག་འགོག་བཅོས་བྱེད་དགོས།དོན་ཚན་ང་བདུན་པ། རིམ་ཁག་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་དང་དེའི་འབྲེལ་ཡོད་སྡེ་ཚན་གྱིས་ངེས་པར་དུ་གྲོང་ཁྱེར་གྲོང་རྡལ་གྱི་བཙོག་ཆུ་བསྡུ་རུབ་དང་གཙང་གསིང་སྒྲིག་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་བྱ་རྒྱུ་དེ་གྲོང་ཁྱེར་གྲོང་རྡལ་གྱི་སྤྱིའི་འཆར་འགོད་ནང་བཅུག་ནས་གྲོང་ཁྱེར་གྲོང་རྡལ་གྱི་བཙོག་འབུད་སྦུག་དྲ་དང་སྦགས་བཙོག་གཙང་གསིང་སྒྲིག་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་དང་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་སྟེ་རྒྱུན་གཏན་ལྟར་འཁོར་སྐྱོད་ཐུབ་པ་བྱེད་དགོས། གྲོང་ཁྱེར་གྲོང་རྡལ་གྱི་བཙོག་ཆུ་གཙང་གསིང་སྒྲིག་བཀོད་ལ་བརྟེན་ནས་གཙང་སེལ་བྱས་པའི་བཟོ་ལས་ཆུ་སྙིགས་དང་སྨན་བཅོས་ཆུ་སྙིགས་རིགས་ངེས་པར་དུ་སྔོན་གྲབས་གཅིག་སྡུད་ཐོག་གཙང་གསིང་གི་འབྲེལ་ཡོད་བླང་བྱ་དང་མཐུན་རྗེས་གཞི་ནས་གྲོང་ཁྱེར་གྲོང་རྡལ་གྱི་བཙོག་ཆུ་བཤངས་ལམ་བརྒྱུད་འབུད་གཏོང་བྱས་ཆོགབཙོག་ཆུ་གཙང་གསིང་སྒྲིག་བཀོད་ལས་ཐོན་པའི་འདམ་རྫབ་རིགས་ངེས་པར་དུ་ཇེ་བརྟན་ཅན་དང་། གནོད་མེད་ཅན། ཐོན་ཁུངས་ཅན་བཅས་སུ་སྒྱུར་བ་བྱེད་དགོས། འདམ་རྫབ་གཙང་གསིང་ཐག་གཅོད་བྱས་མེད་པའམ་ཡང་ན་གཙང་གསིང་ཐག་གཅོད་ཀྱི་ཚད་གཞིར་སླེབས་མེད་ཚེ་འབུད་གཏོང་བྱེད་མི་ཆོགརང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱིས་ཐབས་མང་སྤྱད་དེ་གྲོང་ཁྱེར་གྲོང་རྡལ་གྱི་བཙོག་ཆུ་གཙང་གསིང་སྒྲིག་ཆས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱ་རྒྱུའི་ཐད་མ་དངུལ་འཇོག་རྒྱུར་སྐུལ་མ་གཏོང་དགོས།དོན་ཚན་ང་བརྒྱད་པ། དྲོད་འདོན་ཁྲོ་ཐབ་གསར་དུ་འཛུགས་སྐབས་ངེས་པར་དུ་ཚ་ནུས་གཙང་མ་སྤྱོད་དགོས་པ་མ་ཟད། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བཙོག་འབུད་ཚད་གཞི་དང་མཐུན་དགོས། ད་ཡོད་ཀྱི་རྡོ་སོལ(བུད་ཤིང་)ཁྲོ་ཐབ་རླངས་སྒྱུར་གློག་སྒྱུར་བྱེད་པར་སྐུལ་མ་གཏོང་རྒྱུ་མ་ཟད། གྲོང་ཁྱེར་འཛུགས་སྐྲུན་ཁུལ་གྱི་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་བླང་བྱ་དང་མི་མཐུན་པའི་སྦགས་བཙོག་ཆེ་བའི་འབར་རྒྱུའི་ཁྲོ་ཐབ་བེད་སྤྱོད་མེད་པ་བཟོ་དགོས།མི་མང་འདུས་ཆེའི་ས་གནས་དང་ཁྲིམས་བཞིན་དམིགས་བསལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཁོངས་གཞན་དག་ནང་སྣུམ་སྙིགས་དང་། སྣུམ་ལྡན་ཤོག་ཕྱིང་། འགྱིག་རྫས། ཀོ་བ། གད་སྙིགས་བཅས་དང་དེ་བཞིན་དུག་ལྡན་གནོད་ཡོད་ཀྱི་དུ་རྡུལ་དང་དྲི་ངན་རླངས་གཟུགས་དངོས་པོ་མེར་སྲེག་བཏང་མི་ཆོགབཟའ་བཏུང་ཞབས་ཞུ་དང་གྱོན་ཆས་སྐམ་བཀྲུས་སོགས་ཀྱི་ལས་གཉེར་པས་དུ་སྣུམ་གཙང་སྒྱུར་དང་དྲི་ངན་ནམ་རླངས་རོ་གཙང་སེལ་གྱི་སྒྲིག་ཆས་འཛུགས་རྒྱུ་མ་ཟད་རྒྱུན་གཏན་ལྟར་བེད་སྤྱོད་ཐུབ་པ་བྱས་ཏེ་ཉེ་འཁོར་གྱི་ཡུལ་མིའི་རྒྱུན་གཏན་འཚོ་བའི་ཁོར་ཡུག་ལ་སྦགས་བཙོག་བཟོ་རྒྱུ་མེད།དོན་ཚན་ང་དགུ་པ། རིམ་ཁག་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་སྤྱི་སྤྱོད་འགྲིམ་འགྲུལ་གོང་འཕེལ་བཏང་ནས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་འགྲིམ་འགྲུལ་ཡོ་བྱད་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་སྤྱོད་རྒྱུར་སྐུལ་མ་གཏོང་དགོས། འཕྲུལ་སྒུལ་འཁོར་རིགས་འབུད་གཏོང་ཞིབ་བཤེར་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ངེས་པར་དུ་རྒྱལ་ཁབ་དང་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་འབྲེལ་ཡོད་གཏན་འབེབས་གཞིར་བཟུང་དུས་བཀག་ལྟར་འཕྲུལ་སྒུལ་འཁོར་རིགས་ཀྱི་འབུད་གཏོང་ལ་ཞིབ་བཤེར་བྱ་རྒྱུ་དང་། ཞིབ་བཤེར་གྱི་ཚད་གཞི་མ་ལོན་ཚེ། སྤྱི་བདེ་འགྲིམ་འགྲུལ་དོ་དམ་སྡེ་ཚན་གྱིས་རྒྱུ་བདག་བརྗེ་བ་དང་ལོ་བཤེར་གྱི་འགྲོ་ལུགས་གཉེར་མི་རུང་།སྣུམ་སྣོན་ས་ཚིགས་ཁག་གིས་ངེས་པར་དུ་རྒྱལ་ཁབ་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ཚད་གཞི་དང་མཐུན་པའི་འཁོར་རིགས་ཀྱི་ཁྲའེ་ཡིའུ་སྣུམ་དང་ས་སྣུམ་བྲིན་ཚོང་བྱེད་དགོས།དོན་ཚན་དྲུག་ཅུ་པ། རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱིས་ངེས་པར་དུ་བཟོ་ལས་སྡེ་གླིང་གོང་འཕེལ་གཏོང་རྒྱུའི་འཆར་འགོད་བཟོ་རྒྱུ་དང་། ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་སྒོ་ནས་བཟོ་ལས་ཁྱབ་བཀོད་འཆར་འགོད་བྱས་ཏེ་བཟོ་ལས་ཁེ་ལས་རིགས་བཟོ་ལས་སྡེ་གླིང་ནང་ཞུགས་རྒྱུར་ཁྲིད་སྟོན་བྱེད་དགོས།བཟོ་ལས་སྡེ་གླིང་གིས་ངེས་པར་དུ་བཙོག་ཆུ་གཙང་གསིང་དང་སྙིགས་རོ་བསྡུ་འདྲེན་བྱ་རྒྱུ་སོགས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་མཉམ་དུ་བསྐྲུན་ནས་རྒྱུན་གཏན་ངང་འཁོར་སྐྱོད་ཐུབ་པའི་འགན་ལེན་བྱེད་དགོས།དོན་ཚན་རེ་གཅིག་པ། བཟོ་སྐྲུན་ཨར་ལས་ཁེ་ལས་ཀྱིས་ངེས་པར་དུ་བྱ་ཐབས་སྤྱད་ནས་ཐལ་རྡུལ་དང་། འཛེར་སྒྲ། སྦིར་འགུལ་སོགས་ཀྱིས་ཁོར་ཡུག་སྦགས་བཙོག་དང་གནོད་འཚེ་བཟོ་བར་སྔོན་འགོག་བྱེད་དགོས།ཨར་སྐྲུན་ས་ལས་དང་། ཨར་སྐྲུན་གད་སྙིགས། ས་རོ་བཅས་སིལ་བླུགས་དངོས་རྫས་རིགས་ཀྱི་ཁེབས་དམ་པོར་གཡོགས་ཏེ་དུས་ཐོག་ཏུ་དམིགས་འཛུགས་བྱས་པའི་ས་ཆར་གཙང་འདྲེན་བྱེད་དགོས་པ་ལས། གང་བྱུང་དུ་གཤོ་མི་ཆོག ལས་ཡུལ་ནང་སྤུངས་རིགས་ངེས་པར་དུ་ཁེབས་གཡོགས་ཏེ་རྡུལ་འགོག་གི་བྱ་ཐབས་སྤྱོད་དགོས། ས་རོ་སྐྱེལ་འདྲེན་རླངས་འཁོར་རིགས་ཀྱིས་ངེས་པར་དུ་སྲུང་སྐར་ངེས་གནས་མ་ལག་བསྒར་དགོས་པ་མ་ཟད། གཏན་འཁེལ་ལམ་ཐིག་ཐོག་བསྐྱོད་དགོས།མཚན་མོར་སྨན་ཁང་དང་། ལུས་གསོ། སྡོད་གནས། རིག་སློབ། ཚོང་ལས་བཅས་ཁུལ་དང་དེ་བཞིན་བཟོ་ལས་མཉམ་འདྲེས་ཁུལ་དུ་གཙེར་སྒྲ་དང་སྦིར་འགུལ་ཚད་ལས་བརྒལ་བའི་བཟོ་སྐྲུན་ཨར་ལས་སོགས་ཀྱི་ལས་སྒོ་སྤེལ་མི་ཆོག མཚན་མོར་ལས་ཀ་བྱེད་དགོས་ངེས་ཡིན་ཕྱིན། ངེས་པར་དུ་ཉིན་གསུམ་གྱི་སྔོན་ལ་རང་གནས་སའི་རྫོང་རིམ་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་འབྲེལ་ཡོད་སྡེ་ཚན་ལ་སྙན་སེང་ཞུ་དགོས་པ་དང་ཆོག་མཆན་ཐོབ་རྗེས་སྤྱི་བསྒྲགས་སྤེལ་དགོས།དོན་ཚན་རེ་གཉིས་པ། རིམ་ཁག་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་ཁོར་ཡུག་གི་གཙེར་སྒྲའི་གནོད་གཞི་འགོག་བཅོས་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་རྒྱུའི་འཆར་གཞིའི་ནང་འཇུག་དགོས། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱ་རྒྱུའི་འཆར་གཞི་འགོད་སྐབས་ངེས་པར་དུ་འཛུགས་སྐྲུན་རྣམ་གྲངས་དང་། ས་ཁོངས་གསར་སྤེལ། བསྒྱུར་བཀོད་བཅས་བྱས་པ་ལས་ཐོན་པའི་གཙེར་སྒྲས་མཐའ་སྐོར་གྱི་འཚོ་བའི་ཁོར་ཡུག་ལ་གནོད་གཞི་བཟོ་བར་བསམ་གཞིགས་གང་ལེགས་བྱས་ཏེ། གཅིག་གྱུར་གྱིས་འཆར་འགོད་དང་། ནུས་པ་ཐོན་ཁུལ་དང་འཛུགས་སྐྲུན་བཀོད་སྒྲིག་ལུགས་མཐུན་བྱས་ནས་ཁོར་ཡུག་ལ་གཙེར་སྒྲས་གནོད་གཞི་བཟོ་བར་སྔོན་འགོག་གམ་ཡང་ན་ཇེ་ཆུང་དུ་གཏོང་དགོས།དོན་ཚན་རེ་གསུམ་པ། གྲོང་ཁྱེར་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་གཤམ་གསལ་བྱེད་སྤྱོད་ཁག་སྤེལ་མི་ཆོག་པ་སྟེ།(གཅིག) སྐད་ཅོར་བརྒྱབ་མི་ཆོག་པའི་གྲོང་ཁུལ་དུ་འཕྲུལ་སྒུལ་འཁོར་རིགས་ཀྱི་དུང་བརྡ་སྒྲོག་པ་དང་། ས་ཁོངས་གཞན་དག་ཏུ་གཙེར་སྒྲ་ཆེ་བའི་སྒྲ་སྐྱེད་སྒྲིག་ཆས་སྤྱོད་རིགས་དང་།(གཉིས) མཐོ་རྒྱུགས་དང་། འབྲིང་རྒྱུགས། རྒྱུགས་ཆུང་བཅས་གཏོང་རིང་། རྒྱུགས་རའི་མཐའ་སྐོར་གྱི་ཁོར་ཡུག་ལ་གཙེར་སྒྲའི་གནོད་འཚེ་བཟོ་བའམ་འབྱུང་ཉེན་ཡོད་པ་དང་། རྒྱུགས་རའི་ཁོར་ཡུག་ལ་གནོད་པའི་བྱེད་སྒོ་སྤེལ་རིགས།(གསུམ) གྲོང་ཁུལ་དུ་ཁྲོམ་གཞུང་དང་། ཐང་ཆེན། སྤྱི་གླིང་། གྲོང་མིའི་སྡེ་ཁུལ་སོགས་སྤྱི་པའི་དོ་རར་རོལ་རྩེད་དང་ལུས་སྦྱོང་སོགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་སྤེལ་རིང་འཚོ་བའི་ཁོར་ཡུག་ལ་འགོག་རྐྱེན་ཚབས་ཆེ་བཟོ་བའི་སྒྲ་སྐྱེད་ཡོ་ཆས་བེད་སྤྱོད་གཏོང་རིགས།(བཞི) གྲོང་ཁྱེར་གནས་སའི་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་བྱ་སྤྱོད་གཞན་དག་བཅས་སོ།དོན་ཚན་རེ་བཞི་པ། རྫོང་རིམ་ཡན་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་སྲིད་འཛིན་ས་ཁོངས་དེ་གའི་ནང་གི་ཉེན་ཆེའི་སྙིགས་རོ་གཅིག་བསྡུས་ཀྱིས་གཙང་བཅོས་བྱེད་དགོས། ཉེན་ཆེའི་སྙིགས་རོ་གཙང་བཅོས་བྱེད་མཁན་ལས་ཁུངས་དང་ཆེད་ལས་ལག་རྩལ་པར་བབ་མཚུངས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཡོད་དགོས་པ་མ་ཟད། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འབྲེལ་ཡོད་ཚད་གཞི་ལྟར་ཉེན་ཆེའི་སྙིགས་རོ་གཙང་བཅོས་བྱེད་དགོས།ཉེན་ཆེའི་སྙིགས་རོ་འདོན་མཁན་གྱིས་ངེས་པར་དུ་ཉེན་ཆེའི་སྙིགས་རོ་དོ་དམ་བྱེད་པའི་འཆར་གཞི་དང་འཕྲལ་སྡོམ་སྔོན་ཇུས་བཟོས་ནས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་གཙོ་འགན་སྡེ་ཚན་ལ་ཐོ་འགོད་སྙན་སེང་ཞུ་དགོས་པ་མ་ཟད། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འབྲེལ་ཡོད་གཏན་འབེབས་གཞིར་བཟུང་ཉེན་ཆེའི་སྙིགས་རོ་གཙང་བཅོས་ཀྱང་བྱེད་དགོས་པ་དང་། གཙང་བཅོས་མ་བྱས་པའི་རིགས་ལ་ས་གནས་དེ་གའི་རྫོང་རིམ་ཡན་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་གཙོ་འགན་སྡེ་ཚན་གྱིས་དུས་བཀག་ཐོག་ཡོ་བསྲང་བྱེད་འགན་དཀྲི་རྒྱུ་དང་། དུས་བཀག་ནང་ཚུན་གཙང་བཅོས་བྱས་མེད་པའམ་གཙང་བཅོས་བྱས་ཀྱང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འབྲེལ་ཡོད་གཏན་འབེབས་དང་མ་མཐུན་པའི་རིགས། དེ་གནས་སའི་རྫོང་རིམ་ཡན་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་གཙོ་འགན་སྡེ་ཚན་གྱིས་དམིགས་འཛུགས་བྱས་པའི་ཚན་པས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འབྲེལ་ཡོད་གཏན་འབེབས་ལྟར་ཚབ་བྱེད་གཙང་བཅོས་བྱ་རྒྱུ་དང་། ཉེན་ཆེའི་སྙིགས་རོ་ཐོན་སའི་ཚན་པས་གཙང་བཅོས་གྲོན་དངུལ་གཏོང་འགན་འཁུར་དགོས།དོན་ཚན་རེ་ལྔ་པ། རྫོང་རིམ་ཡན་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་བྱ་ཐབས་ནུས་ལྡན་སྤྱད་དེ་ས་རྒྱུའི་སྦགས་བཙོག་སྔོན་འགོག་དང་། བཅོས་སྐྱོང་། སླར་གསོ་བཅས་བྱས་ནས་ས་རྒྱུ་གཤིན་ཏུ་གཏོང་དགོས།དོན་ཚན་རེ་དྲུག་པ། གཅིག་བསྡུས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་པའི་གློག་ཁབ་ལེན་གྱི་ཟེར་འགྱེད་སྒྲིག་ཆས་ཆེ་གྲས་སམ་ཡང་ན་འགུལ་ཚད་མྱུར་བའི་སྒྲིག་ཆས་ཀྱི་མཐའ་སྐོར་དུ། ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་དང་གྲོང་ཁྱེར་འཆར་འགོད་ཀྱི་བླང་བྱ་ལྟར་དབྱེ་འབྱེད་གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་འཆར་འགོད་ཚོད་འཛིན་ཁུལ་ནང་དུ་གྲོང་མིའི་སྡོད་ཁང་དང་། བྱིས་གསོ་ཁང་། སློབ་གྲྭ། སྨན་ཁང་། རྒན་གསོ་ཁང་སོགས་དམིགས་སའི་བཟོ་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་བྱས་མི་ཆོགའཛུགས་སྐྲུན་བྱས་ཟིན་པའི་གློག་ཁབ་ལེན་གྱི་ཟེར་འགྱེད་སྒྲིག་བཀོད་ཆེ་གྲས་ཀྱིས་ཉེ་འཁོར་གྱི་ཁོར་ཡུག་ལ་སྦགས་བཙོག་བཟོས་ཚེ། བེད་སྤྱོད་བྱེད་མཁན་ཚན་པས་འགོག་བཅོས་བྱ་ཐབས་ནུས་ལྡན་སྤྱོད་དགོས། བྱ་ཐབས་སྤྱད་ཀྱང་སྔར་བཞིན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གློག་ཁབ་ལེན་ཟེར་འགྱེད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་རྒྱུའི་བླང་བྱ་དང་མ་མཐུན་ཚེ། རྫོང་རིམ་ཡན་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་བཤིག་སྤོ་བྱ་རྒྱུའི་སྒྲིག་འཛུགས་བྱེད་དགོས།དོན་ཚན་རེ་བདུན་པ། རིམ་ཁག་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་དང་དེའི་འབྲེལ་ཡོད་སྡེ་ཚན་གྱིས་ངེས་པར་དུ་ཁོར་ཡུག་གི་ཉེན་ཁ་ཚོད་འཛིན་བྱ་རྒྱུར་ཁྲིམས་བཞིན་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་སྟེ་ཐོལ་བྱུང་ཁོར་ཡུག་དོན་རྐྱེན་གྱི་འཕྲལ་སྡོམ་གྲ་སྒྲིག་དང་། ཐག་གཅོད། དོན་རྐྱེན་ཐོན་རྗེས་ཀྱི་སླར་གསོ་སོག་ཀྱི་ལས་དོན་ཡག་པོ་བསྒྲུབས་ནས་དགོས་ངེས་ཀྱི་བྱ་ཐབས་སྤྱད་དེ་ཁོར་ཡུག་ལ་གནོད་འཚེ་བཟོ་རིགས་གཏན་ནས་མི་ཐོན་པའམ་ཡང་ན་གནོད་འཚེ་ཆུང་དུ་གཏོང་གང་ཐུབ་པ་བྱེད་དགོས།རྫོང་རིམ་ཡན་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་ཁོར་ཡུག་གཙོ་འགན་སྡེ་ཚན་གྱིས་ངེས་པར་དུ་ཐོལ་བྱུང་ཁོར་ཡུག་དོན་རྐྱེན་གྱི་འཕྲལ་སྡོམ་སྔོན་ཇུས་བཟོ་སྒྲིག་བྱེད་དགོས། ཁོར་ཡུག་གི་སྤུས་ཚད་ཞན་དུ་ཚབས་ཆེན་འགྲོ་བ་དང་། སྤྱི་དམངས་ཀྱི་ཚེ་སྲོག་དང་རྒྱུ་ནོར་གྱི་བདེ་འཇགས་ལ་ཉེན་ཁ་བཟོ་བ་སོགས་ཀྱི་ཛ་དྲག་གནས་ཚུལ་ཐོན་པའམ་ཐོན་ཉེན་ཡོད་ཚེ། ངེས་པར་དུ་ལམ་སེང་འཕྲལ་སྡོམ་སྔོན་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱེད་དགོས་ལ། རིམ་མཚུངས་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་དང་རང་ལས་རིམ་པ་གཅིག་གིས་མཐོ་བའི་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་གཙོ་འགན་སྡེ་ཚན་ལ་དུས་ཐོག་ཏུ་སྙན་སེང་ཞུ་དགོས་པ་མ་ཟད། ས་གནས་དེ་གའི་གནོད་འཚེ་ཕོག་ཉེན་ཡོད་པའི་ཚན་པ་དང་ཡུལ་མི། དེ་བཞིན་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཉེན་ཡོད་པའི་ཉེ་འཁོར་ས་གནས་ཀྱི་རིམ་མཚུངས་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གི་ཁོར་ཡུག་གཙོ་འགན་སྡེ་ཚན་ལ་བརྡ་ཁྱབ་གཏོང་དགོས།རིམ་ཁག་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་དང་དེའི་འབྲེལ་ཡོད་སྡེ་ཚན་གྱིས་ཁེ་ལས་བྱ་གཞག་ཚན་པ་དང་ཐོན་སྐྱེད་གཉེར་སྐྱོང་པ་གཞན་དག་གིས་རྐང་བཙུགས་ནས་ཐོལ་བྱུང་ཁོར་ཡུག་དོན་རྐྱེན་བཟོས་པའམ་ཡང་ན་འགན་འཛོལ་ཚབས་ཆེ་ཤོར་ནས་ཐོལ་བྱུང་ཁོར་ཡུག་དོན་རྐྱེན་བཟོས་པར་ཁ་གཏད་བཅོག་རྒྱུའི་ཐད་བཏང་བའི་འགྲོ་གྲོན་དེ་དག་ཁེ་ལས་བྱ་གཞག་ཚན་པའམ་ཡང་ན་ཐོན་སྐྱེད་གཉེར་སྐྱོང་པ་གཞན་དག་གིས་འགན་འཁུར་དགོས།དོན་ཚན་རེ་བརྒྱད་པ། ཁེ་ལས་བྱ་གཞག་ཚན་པས་ངེས་པར་དུ་ཁོར་ཡུག་གི་བདེ་འཇགས་ལ་གནོད་པའི་རྐྱེན་རྩ་དུས་བཀག་ལྟར་གྲལ་བཤེར་བྱེད་པ་དང་། ཁོར་ཡུག་གི་ཉེན་ཁར་ཚོད་སྐོར་དཔྱད་ཞིབ་བྱས་ནས་གཏན་འབེབས་ལྟར་ཐོལ་བྱུང་ཁོར་ཡུག་དོན་རྐྱེན་གྱི་འཕྲལ་སྡོམ་སྔོན་ཇུས་བཟོས་ཏེ་གནས་ཡུལ་རྫོང་རིམ་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་གཙོ་འགན་སྡེ་ཚན་དང་འབྲེལ་ཡོད་སྡེ་ཚན་ལ་སྙན་ཐོ་དཔོད་དགོས།ཐོལ་བྱུང་ཁོར་ཡུག་དོན་རྐྱེན་ནམ་ཡང་ན་ཁོར་ཡུག་ལ་གནོད་འཚེ་གཏོང་བའི་ཛ་དྲག་གནས་ཚུལ་གཞན་དག་ཐོན་པའམ་ཐོན་ཉེན་ཡོད་ཚེ། ཁེ་ལས་བྱ་གཞག་ཚན་པས་ངེས་པར་དུ་ལམ་སེང་ཐོལ་བྱུང་ཁོར་ཡུག་དོན་རྐྱེན་གྱི་འཕྲལ་སྡོམ་སྔོན་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱས་ནས། གནོད་འཚེ་ཕོག་ཉེན་ཡོད་པའི་ཚན་པ་དང་ཡུལ་མི་རྣམས་ལ་དུས་ཐོག་ཏུ་བརྡ་ཁྱབ་གཏོང་དགོས་པ་མ་ཟད། གནས་སའི་རྫོང་རིམ་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་གཙོ་འགན་སྡེ་ཚན་དང་འབྲེལ་ཡོད་སྡེ་ཚན་ལ་སྙན་སེང་ཞུས་ནས་འཕྲལ་སྡོམ་བྱ་ཐབས་སྤྱད་དེ་སྦགས་བཙོག་ཚོད་འཛིན་དང་ཉུང་དུ་བཏང་ནས་སྦགས་བཙོག་གཙང་སེལ་ཐུབ་པ་བྱེད་དགོས།
