【科普】སྨན་གྱི་གཏོང་ཚུལ་བཅུ།藏药的十种服用方法

སྨན་གྱི་གཏོང་ཚུལ་བཅུ།

དཔལ་ལྡན་རྒྱུད་བཞི་ལས། སྨན་ཡང་ཉིན་ཞག་ཟས་དུས་རིགས་པ་ཡིས། ། ནད་དང་སྦྱར་ཏེ་བཏང་ཚུལ་བཅུ་རུ་བཤད། ། ཟས་མ་ཟོས་དང་ཟས་སྔོན་དབུས་དང་མཐར། ། ཟས་ཁམ་ཟས་མཚམས་དུས་མེད་ཙེ་གུར་དང༌། ། ཟས་བཅས་ཟས་མནན་མཚན་མོ་བཏང་བའོ། །

རྗེ་དེའུ་དམར་པས།

དང་པོ། ཟས་མ་ཟོས་གསུངས་པ་ནི།  ཟས་ལྟོ་ལ་མེད་དུས་ཐོ་རངས་ཟས་མ་ཟོང་གོང་སྨན་གཏོང་བ་སྟེ། དེ་ཡང་བད་ཀན་བོད་པ་སྟེ་དུས་ལས་འདས་པ་དང་ཉམས་སྟོབས་ཏེ་ཟུངས་བཟང་ལ་མ་ཟོས་གོང་གཏོང་བའོ།

གཉིས་པ། ཟས་སྔོན་གསུངས་པ་ནི། ཟས་ཟ་བའི་སྔོན་ལ་སྨན་བཏང་ལ་རྗེས་ཐོག་དེ་མ་ཐག་ཏེ་ཟས་ཟ་བ། ཐུར་དུ་སེལ་བའི་རླུང་ལྡང་བར་ཟས་སྔོན་ལ་བཏང་བའོ།

གསུམ་པ། དབུས་དང་ཞེས་པ། ཟས་ཀྱི་ཕྱེད་ཙམ་ཟོས་ནས་སྨན་བཏང་ལ་དེ་རྗེས་ཟས་ཀྱི་ལྷག་མ་དེ་ཟ་བས་ཟས་ཀྱི་དབུས་སུ་སྨན་གཏོང་གསུངས་ལ། མེ་མཉམ་གྱི་རླུང་ལྡང་བ་ལ་བར་དུ་གཏོང་བའོ།

བཞི་བ། མཐར་གསུངས་པ་ནི། ཟས་ཟོས་པའི་རྗེས་མཐར་དེ་མ་ཐག་སྨན་གཏོང་བ་སྟེ། ཁྱབ་བྱེད་རླུང་ལྡང་བ་ལ་མཐར་གཏོང་བ་དང་གྱེན་རྒྱུའི་རླུང་ལྡང་བ་ལ་མཐར་རིགས་པ་དགོང་མོའི་སྲོད་དེ་མཚན་མོ་ཟས་མཐར་གཏོང་བའོ།

ལྔ་པ། ཟས་ཁམ་གསུངས་པ་ནི། ཟས་ཁམ་རེའི་བར་དུ་སྨན་ཐུན་རེ་གཏོང་ཞིང་ཟས་སྨན་སྤེལ་མར་གཏོང་བ། སྲོག་འཛིན་གྱི་རླུང་ལྡང་བའི་རིགས་སྙིང་གཟེར་སོགས་ལ་ཟས་ཁམ་གྱི་བར་གཏོང་བའོ།

དྲུག་པ། ཟས་མཚམས་གསུངས་པ་ནི། ཟས་ཀྱི་བར་མཚམས་ཟས་དང་ཅུང་ཟད་འགྱངས་པའི་སྐབས་སུ་སྨན་གཏོང་བ།

བདུན་པ། དུས་མེད་ཙེ་གུར་གསུངས་པ་ནི། ཟས་ཟོས་མ་ཟོས་གང་ཡང་རུང་བ་ལ། དུས་འདི་ཞེས་པའི་སྐབས་ངེས་པ་མེད་པར་ཡང་ཡང་ཙེ་གུར་ཏེ་ཐུན་གྲངས་མང་པོ་གཏོང་བ། དུག་ནད་ཅན་དང་སྐྱུག་པ་དང་ལུ་བ་དང་དབུགས་མི་བདེ་བ་དང་སྐོམ་དད་ཆེ་བ་ལ་ཙེ་གུར་རེ་བཙེག་བུར་གཏོང་བའོ།

བརྒྱད་པ། ཟས་བཅས་ཞེས་པ་ནི། ཟས་དང་ལྷན་ཅིག་བཙོ་བའམ་ཡང་ན་ཟས་གཡོས་ཚར་ནས་བསྲེས་ཀྱང་རུང་སྟེ་ཟས་དང་བཅས་པར་མཉམ་དུ་བསྲེས་ནས་ཟ་བ། ཡི་ག་འཆུས་པ་སྟེ་ཟས་ཡི་གར་མི་འོང་བའི་རིགས་དང་། ཁྱད་པར་སྨན་ལ་ཡི་ག་འཆུས་པའམ། བྱིས་པ་སོགས་སྨན་ཟ་མི་ཤེས་པ་དང་མི་ནུས་པའི་རིགས་ལ་ཟས་སྣ་ཚོགས་ཏེ་ནང་ལ་མི་གནོད་པའི་ཟས་ཡིད་དུ་འོང་དང་བཅས་སྦྱར་ལ་གཏོང་བའོ།

དགུ་བ། ཟས་མནན་ཞེས་པ་ནི། སྨན་ཐུན་གཅིག་བཏང་སྟེ་སྨན་ཁ་སྦྱོར་གྱི་བར་དུ་སྨན་གྱིས་བཏུམས་པའམ་མནན་ཐབས་སུ་ཟས་གཏོང་བ། སྐྱིགས་བུ་དང་། ལུས་འདར་བ་དང་། ཡན་ལག་སྟེ་ཕྲན་བུའི་ནད་རྣམས་ལ་ཟས་ཉུང་ཙམ་་རེ་སྨན་གྱིས་མནན་ལ་གཏོང་བའོ།

བཅུ་པ། མཚན་མོ་གཏོང་བའོ་གསུངས་པ་ནི། ཟས་ཟོས་པའམ་ཞུ་བའི་རྗེས་སུ་མཚན་མོ་ཉལ་ཁར་གཏོང་བ། ནམ་ཚོང་ཡན་གྱི་ནད་ལ་མཚན་མོ་གཏོང་བའོ།

གཞན་ཡང་གསོ་བ་རིག་པ་ལ་གསན་སྦྱངས་གོམས་སྟོབས་ཆུང་ཞིང་བློ་རྟུལ་གོ་བ་རྨོངས་ལ། ཁེངས་དྲེག་ཆེ་ཞིང་ཞལ་སྨྲ་ཆེན་པོ་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱུད་མན་ངག་གི་ལུང་དང་། ཚད་ལྡན་རིག་པ་གང་ལའང་མི་བསྟུན་པར་ཟས་སྨན་འཕྲད་ནས་ཟས་སྟོབས་ཀྱིས་སྨན་ནུས་བཅོམ་ནས་མི་ཕན་པར་མ་ཟད་གནོད་པ་དང་། སྨན་ཟས་ནང་འཐབ་པས་སྨན་ཆུད་འཛའ་བ་དང་། ནད་སློང་བ་སོགས་ཡོང་ཕྱིར་ཟས་སྨན་གང་ཡང་སྔ་མ་ཞུ་ནས་ཕྱི་མ་གཏོང་བའི་དགོས་པའོ།།

藏药的服用方法根据《四部医典》的记载，共有十种，分别适用于不同的疾病和治疗目的。以下是这十种服用方法的详细描述：

1、空腹服：适用于治疗“培根”病，即寒性疾病，通常在早晨起床后空腹服用，以便药物能迅速进入肠道并发挥作用。

2、饭前服：适用于治疗“下泄隆”病，即由肛门部位引起的疾病，应在进食前30至60分钟服用，以利于药物快速通过胃部进入肠道。

3、饭间服：适用于治疗“伴火隆”病，即消化系统疾病，尤其是胃脘部的疾病，应在进食时服用，以避免食物对药物的影响。

4、饭后服：适用于治疗“遍行隆”病、胸膈以上病，即由心脏引起的疾病，应在早餐和晚餐后立即服用，以促进药物的吸收和药效的发挥。

5、药饭交替服：适用于治疗“维命隆”病，即由头部引起的疾病，应将药物与食物交替服用，以帮助药物发挥作用。

6、食际服：适用于大部分疾病，应在饭消化后进行服用，以避免食物与药物的相互作用。

7、不定时少量服：适用于急性病、肺病、咽喉病、呕吐病及惊厥等，应随时缓慢服用，以使药物充分接触患部并迅速见效。

8、药饭同服：适用于老年患者和小孩，应在进食的同时服用药物，以减少药物对胃部的刺激。

9、压食服：适用于呃逆等疾病，应在饭前饭后服用，以减轻药物对胃部的直接刺激。

10、晚间服：适用于滋阴健胃、涩精止遗药，缓下剂及安神；凡伤风感冒上呼吸道疾病的药物等，应在睡前15至30分钟服用，有助于药物在夜间发挥作用。

这些服用方法的选择应基于疾病的性质、药物的特性以及患者的具体情况。在实际应用中，应遵循医生的指导，以确保药物能够发挥最佳疗效。